Doris Lessing Piąte dziecko

• Harriet i Dawid - konserwatywni i staroświeccy / impreza w pracy

• „Postanowili się pobrać na wiosnę. Po co czekać? Byli dla siebie stworzeni.”

	Dorota	Molly + Fryderyk Burke	James Lovatt + Jessica
Sara - siostra H. Angela - siostra H.	Harriet + Dawid			Debora - siostra D. Bridget - kuzynka D.

• Szukają dla siebie miejsca: okolice Londynu; domu musi być duży, bo chcą mieć nawet sześcioro dzieci

I wkrótce znaleźli duży dom w stylu wiktoriańskim w zarośniętym ogrodzie. Idealny! Jednak dla młodej pary był absurdalnie duży: 3 piętra, strych, mnóstwo pokoi, krytarze, półpiętra... Masa miejsca dla dzieci.

- opis domu (duży, otwarty parter, wiele sypialni)

- opis pierwszego kontaktu fizycznego:

Kochał się z rozmyślną, skupioną intensywanością, patrząc w jej oczy, własnie to sprawiło, że go przyjęła, fakt, że wziął w posiadanie jej przyszłość.

Harriet była w szczytowym cyklu płodności. Mimo to kochali się solennie i wolno (...) Cóż - powiedziała Harriet cicho, ponieważ bała się i nie chciała dać tego po sobie poznać. - Cóż, jestem pewna, że to załatwiło sprawę.

Pachniało zimną, przesiąkniętą deszczem ziemią i seksem.

- Matka i ojczym Dawida są zaskoczeni decyzją młodych (ogromny dom, liczna rodzina w planach)

- pierwsze trudności (problemy z dojazdami - ok. 2h w jedną stronę do pracy)

- dużo dyskusji czy wielodzietna rodzina to normalna sprawa

I PORÓD (1966): Łukasz (w łóżku, położna + dr Brett, główka polana szampanem, bardzo grzeczne dziecko)

• Rodzinne Święta Wielkanocne

• Boże Narodzenie: H. znów w ciąży (dolegliwości, chce trochę odczekać z kolejnym dzieckiem)

II PORÓD: Helena (znów namaszczona szampanem)

• Wielkanoc: znów przyjęcie rodzinne

• Lato 1968: dużo gości (gł. sponsor - James)

• 1973: rodzi się Janeczka

• Lovattowie - bardzo szcześliwa rodzina (telewizję oglądają z przymusu, a nie dla przyjemności)

• 1973: Paweł (znów męcząca ciąża)

• huczne przyjęcie Wielkanocne; H. jest zmęczona, zaczyna się irytować i łatwo wpada w złość

• Mimo niechęci rodziny H&D deklarują, że chcą mieć kolejne dzieci

• H. znów w ciąży, pomimo to urządzają przyjęcie bożonoarodzeniowe

• Nieudane pomoce domowe; Dorota chce odpocząć, więc muszą radzić sobie sami. W końcu jednak przyjeżdża, ale jest bardzo niezadowolona

• Mały Paweł domaga się pieszczot

• H. coraz bardziej nerwowa. W trzecim miesiącu ciąży pojawiają się bardzo intensywne ruchy płodu

• Rodzinie zaczyna pomagać Alicja - wdowa, nerwowa kuzynka Fryderyka

• Płód jest coraz bardziej energiczny

• środki uspokajające, ból i przerażenie H.

• Wielkanoc: trudne święta, zły stan psycho-fizyczny H.

• uciszanie „wroga”, wykorzystywanie ocalonych chwil na sen

• H. zaczyna bardzo intensywnie ruszać się i pracować, żeby zagłuszyć ból

• 8 miesiąc ciąży - H. prosi mocno zdziwionego dra Bretta o wywołanie porodu. Znów bierze środki uspokajające.

• PORÓD: pierwsze dziecko urodzone w szpitalu, H. jest posiniaczona i zmęczona

• BEN: 11 funtów (reszta dzieci max 7), muskularny, żółty, długi

Był przygarbiony, jakby kulił się w pozycji leżącej. Czoło biegło ukośnie od oczu do ciemienia. Włosy układały się w niezwykły wzór: od podwójnego ciemienia gdzie zaczynał się zachodzący na czoło klin czy trójkąt rosła gęsta, żółtawa szczecina, natomiast włosy po bokach i z tyłu głowy rosły w dół. Chłopiec miał grube i ciężkie ręce o umięśnionych dłoniach. (...) Skoncentrowane, zielonożółte oczy, podobne do bryłek kamienia mydlanego.

On jest jak troll, skrzat czy coś w tym rodzaju. - Harriet

• próby karmienia piersią; przymusowe przejście na karmienie butelką (Ben ma wówczas dopiero 2 miesiące, ale H. nie może karmić go piersią, bo chłopiec nie ssie, tylko gryzie, matka ma całe brodawki posiniaczone i pogryzione).

• Przyjazd rodziny - Ben nie daje się socjalizować - jest niegrzeczny, silny, hałaśliwy, wiecznie głodny

• Brak kontaktu matka- syn; problemy między małżonkami (ochłodzenie relacji)

• B. przyłapany na wykręcaniu ręki Pawłowi

• Ben: więzień swojego łóżeczka (gdzie niszczył zabawki), potem pokoju - zakratowane okna (H. przyłapała syna jak stał na parapecie okna, pomyślała wtedy przez sekundę: jak dobrze, gdyby wypadł!)

• H. czuje się posądzana o winę, wpada w coraz gorszą depresję; dodatkowo w 1975 roku nie mają prawie wcale gości w wakacje, a gdy w końcu ktoś przyjeżdża w tajemniczych okolicznościach ginie pies (uduszony), potem - kot (Pan McGregor) - wszyscy uznają, że jest to sprawka Bena

• B. rośnie, ale nie mówi, zaczyna uciekać, matka gania za nim po mieście

• Rozmowy na temat oddania B. do zakładu

• H. zaczyna się bać o pozostałe dzieci, gdy na Boże Narodzenie przyjeżdżają goście - wszyscy uważają na Amy (żeby B. jej czegoś złego nie zrobił)

• Kiedy Ben ma 2 latka, H. próbuje się z nim bawić [Paweł idzie do przedszkola (zrobił się nerwowy i rozdrażniony)]

• B. zaczyna mówić: „Chcę ciasto”, „daj mi to”, „iść na spacer”, naśladuje zachowania rodzeństwa.

• Zwierzęta (np. pies Amy) boją się B.

• Ben trafia do ZAKŁADU (płaci James)

• B. zabiera mała czarna furgonetka, słychać krzyki i wrzaski

• ulga w rodzinie - ponowanie odzyskany spokój

• H. postanawia odwiedzić Bena, jedzie pod wskazany adres

• tragiczne warunki: dzieci - potwory, odór moczu i kału, kaftany bezpieczeństwa, mycie szlaufem i odurzanie lekami

• H. postanawia zabrać B. do domu, po drodze ten wrzeszczy i matka musi mu zaaplikować środki uspokajające, które dostała od pielęgniarza

• Ponowne oswajanie B., kryzys rodzinny i małżeński

• H. szantażuje Bena („jeśli (...) to wrócisz do tego miejsca”)

• JOHN - pomoc w ogrodzie, towarzysz Bena, który jest nim zafascynowany

• John ma swój „gang” - pod przykrywką opieki nad Benem wyłudzają pieniądze od H. Bena nazywają „hobbitem”, „gremlinem”, „krasnoludkiem” lub „obcym II”

• B. w nocy przychodzi do pokoju rodziców i patrzy się uporczywie na matkę

• B. w szkole: problemy z nauką, agresja - pogryzł dziewczynkę i złamał jej rękę

• H. znów grozi synowi (Dawid nie traktuje Bena jak syna, mówi, że ma czworo dzieci)

• Wizyta u dr Gilly: znów leki uspokajające dla Bena

• Dzieci uciekają z domu (do dziadków itp.)

• Paweł chodzi do psychiatry (zaprzyjaźnia się z rodziną lekarza)

• John wyjeżdża - B. nie może się z tym pogodzić

• Rozmowy o przyszłości B. (D. niepokoi to, że B. jest istotą seksualną)

• 1986 - B. jako jedenastolatek przystępuje do nauki w gimnazjum

• Harriet:

Zostaliśmy ukarani za to, że zakładaliśmy, że będziemy szczęsliwi. Chcieliśmy być lepsi niż inni, wydawało się nam, że jesteśmy lepsi.

• Ben ma swoją bandę: Derek, Billy, Elvis - oglądają u Lovattów krwawe filmy

• H. mówi chłopcom, że nie mogą rządzić się w jej domu, ale dopiero D. przywołuje ich do porządku

• podejrzenie o napad na sklep

• Lovattowie chcą się wyprowadzić - H. daje B. kartkę z adresem, gdzie zawsze będzie mógł ją znaleźć

• Piękny opis stołu (w skrócie: jak to na początku był szorstki, idealnie gładki, a teraz jak się patrzy nań i widzi np. czarny półksiężyc to się przypomina jak ktoś kiedyś postawił tu gorący garnek, cały blat stołu jest wygładzony i wypolerowany przez dziesiątki rąk, które go dotykały, patrząc na stół widzimy dzieci siedzące na kolanach dorosłych i oparte śpiącymi główkami o stół…)

• H. myśli o przyszłych losach syna

KONIEC

Teraz następuje druga część dylogii o Benie, czyli

Podróż Bena

• Ben w urzędzie - nie wierzą mu, że ma 18 lat i odsyłają do Urzędu Stanu Cywilnego

• B. wraca do „domu” - nie jeździ windą, bo się boi, zbiera okruszki dla gołębi

• Mieszka ze staruszką i jej kotką

• Staruszka każe mu odszukać matkę i poprosić o świadectwo urodzenia (potrzebują zaświadczenia, żeby dostać jakąś rentę czy zasiłek)

• Staruszka opowiada jak pomogła B. w supermarkecie

• Ellen Biggs (staruszka): Ben przypomina jej inteligentnego psa

HISTORIA BENA PRZED PRZYBYCIEM DO ELLEN:

• B. (po opuszczeniu rodziny) działał z gangiem - z racji swojej siły był przywódcą

• Wyjeżdża do West Country - nie upilnował motocykli kolegów z gangu i został pobity. Zaopiekowała się nim dziewczyna z pubu

• B. pracuje na upadającej farmie z Marią, Mateuszem, Tedem Grindly'm. Inni próbują podkupić Bena (jego siła jest dużą zaletą w pracach polowych), ale Maria oszukuje go pieniędzmi - mówi Benowi, żeby został, to mu je da; poza tym B. lubi Marię

• Ted spadł ze schodów, umarła i Maria, więc B. ucieka (boi się urzędników, którzy przychodzą i zadają mu mnóstwo pytań)

• B. pracuje na innej farmie - z Polakami - studentami

• B. próbuje odnaleźć matkę, dociera do jej nowego domu, ale spostrzega swojego wroga - Pawła i odchodzi

• Wraca do Londynu (przez las: zjada samicę i samca drozda. Na surowo oczywiście!)

• Gdy przymiera już głodem, odnajduje go Ellen Biggs

• Ben chcąc odnaleźć matkę jedzie z jakimś gościem na motorze i odnajduje stary dom i ławkę matki. Później spotyka też samą Henriet i chce do niej podejść, ale znów pojawia się znienawidzony Paweł... Ben pamięta, że matka zabrała go z tego miejsca

• B. wędruje, na budowie zarabia pieniądze (oszukują go…!), ale on i tak cieszy się, że będzie mógł je oddać babce. Wraca, a tu starsza pani w szpitalu. Ben wchodzi do mieszkania, później na balkonie upolował gołębia i „podzielił” się z kotką (czym oczywiście zaskarbił sobie jej przyjaźń)

• Ellen wraca ze szpitala i B. posłusznie wypełnia jej polecenia

• Na długo zapada mu w pamięć pochwała od staruszki: „Dobry z ciebie chłopak”; B. rośnie też w oczach sąsiadki, dlatego, że opiekuje się staruszką

• Ben poznaje RITĘ - prostytutkę i jej „przyjaciela” Johnstona

- znajomość z Ritą zaczyna się od tego, że B. ją „gwałci”, ale jej to sprawia przyjemność

B. nauczył się nie ulegać pożądaniu i innym zakazanym pragnieniom, jednak tym razem żądza wzięła nad nim górę. (...) Ben jedną ręką podwinął jej spódnicę, ściągnął majtki i wziął ją od tyłu, szybko i gwałtownie. Wbił jej zęby w szyję, a kiedy osiągnął orgazm, wydał z siebie odgłos podobny do szczeknięcia.

- Rita polubiła B. (między innymi dlatego, że polubiła seks z nim), ale Johnsonowi bardzo się to nie podoba

- oprócz seksu Ritę i Bena połączyło także wspomnienie ciężkiego dzieciństwa

- J. załatwia Benowi fałszywy paszport, B. ma pojechać do Francji

- pani Biggs w szpitalu : B. panicznie boi się szpitali, więc sąsiadka obiecuje przekazać jej pozdrowienia odeń

- Rita próbuje B. załatwić pracę u J. (jako taksówkarza) - bezowocnie (Ben nie umie prowadzić samochodu)

- B. staje się mimowolnym przemytnikiem kokainy (kokosy dla J. i Rity), najpierw ćwiczą latanie samolotem, Rita ładnie go ubiera i martwi się, że Ben może sobie nie poradzić

- J. wpada w kłopoty finansowe - nagląca potrzeba $

- B. wyrusza w podróż z „opiekunem” Richardem Gastonem, bez problemów przewozi kokainę do Francji (ma w paszporcie wpisane „aktor filmowy”, więc nikt nie zwraca uwagi na jego odmienność)

- Johnston każe Richardowi przekazać Benowi, że on (Johnston) i Rita wyjechali. B. wpada w depresję, tęskni za domem, okazuje się, że pani Biggs nie żyje

• pojawia się ALEX (reżyser) - wpada na pomysł filmu o „stworach takich jak B.”

- B. polubił Alexa, ale nadal nie przepada za kinem

- TERESA - znajoma A. - B. bardzo ją polubił

Była wysoką młodą kobietą, miała duże pośladki i duży biust, ale była szczupła w pasie. (...) Miała czarne włosy, luźno opadające na ramiona i ciemne oczy. Lubiła się śmiać, na jej twarzy zawsze widniał uśmiech. Ben uspokajał się, kiedy słyszał jej łagodny głos. Tylko Teresa potrafiła przełamać dystans, który wyrósł między nim a innymi ludźmi.

- opowiedziana zostaje historia Teresy.: uboga rodzina, dziewczyna pod presją matki sprzedaje swoje ciało - początkowo żołnierzom, potem gościom hotelowym

• Paulo i Alex szykują scenariusz, ale ostatecznie okazuje się, że nie ma tam miejsca dla B.

• B. z powodu depresji (czuje się obco, nie rozumie języka jakim mówią tamtejsi ludzie) tłucze głową w ścianę, T. bardzo się o niego martwi

• B. zostaje napadnięty przez gang (okazuje się, że siła fizyczna na wiele mu się nie zdała)

• T. i Inez jadą odwiedzić rodzinę T. w favelach

• I. chce, aby Bena obejrzał LUIZ MACHANDO (jej szef) - T. się zgadza, ale niechętnie

• ALFREDO - chłopak od wszystkiego z laboratorium - namawia B. do zrobienia badań, mówi, że widział takich ludzi jak on - B. łka ze szczęścia, tańczy z radości

• Stawiają Benowi warunek: poddasz się badaniom, a potem pojedziemy do ludzi podobnych do ciebie

• Alfredo opowiada Teresie, że ci ludzie podobni do Bena to prastare malowidła na skałach

• T. czuje, że powinna powiedzieć B. prawdę, ale nie jest w stanie. Pierwsza poddaje się badaniom, żeby oswoić z nimi B. Ostatecznie Ben nie zgadza się tylko na przyczepienie sobie elektrod

• Prof. Gaumlach chce przeprowadzić szczegółowe badania, ale Teresa nie wyraża na to zgody, jednak gdy T. wychodzi do sklepu, B. zostaje porwany

• Inez tłumaczy wściekłej T., że nie wiedziała nic o porwaniu, ale zdradza gdzie jest przetrzymywany (widziała dokąd jechała furgonetka z Benem)

• T. i Alfredo przeprowadzają brawurową akcję uwolnienia B. z laboratorium, gdzie w ciasnych klatkach siedzą małpy, pies z otwartą raną, kotka z małymi, króliki - zwierzęta poddawane są eksperymentom biologicznym, w pomieszczaniu panuje niesłychany smród

• Ben, T. i A. uciekają

„jakim prawem oni to robią? - zapytała Teresa.

Alfredo milczał (...), T. wiedziała, że jest mu wstyd.

W końcu cicho odparł: „Robią to w imię nauki.”

• Spotkanie T. z Luizem i Gaumlachem - T. jest oburzona i wcale tego nie kryje;

• T. i A. postanawiają uciec przed złymi ludźmi, przygotowują się do wyprawy w góry (Teresa, Alfredo, Ben i Jose - niezbyt znacząca postać) - organizują sprzęt, ubrania, herbatę z koki (która ma uśmierzać ból głowy -różnica wysokości)

• B. przychodzi w nocy do T., ale ona nie pozwala mu się zaspokoić seksualnie. Wtedy dopiero uświadamia sobie fizyczność B.

• A. oświadcza się T.

• Wędrują w góry; B. tańczy i śpiewa dla gwiazd (z nimi); później oglądają MALOWIDŁA, Ben jest zrozpaczony, że nie spotkał ludzi sobie podobnych; wpada w depresję,

• w pewnym momencie odbiega od ogniska i popełnia samobójstwo skacząc w przepaść

Książka kończy się rozmową:

Nie płacz Tereso, nie bądź głupia. (Jose) To dobrze, że tak się stało

Teresa wie o tym (Alfredo)

Tak (Teresa) i wiem też, że jest nam lżej, Ben nie żyje, nie musimy o nim myśleć.

W oryginale: The Fifth Child, przeł. Anna Gren. M.

Ciągle jest dziewicą, co dziwi jej otoczenie.

Matka - wdowa.

Matka Dawida.

Ojciec Dawida. Jak nie trudno się domyślić rodzice Dawida są rozwiedzeni.

Ma męża Williama i córkę Amy, która ma zespół Downa.

Planowali jeszcze przez dwa lata nie mieć dzieci.

H&D: „To my w Europie jesteśmy nienormalni.”

Czyli Henriet i Dawid.

Każde słowo wymawia oddzielnie.

Chociaż świetnie opiekuje się Amy.

Helena - „Teraz, kiedy nie ma Bena, będzie w porządku.”

Jako jedyny potrafi się z nim dogadać.

Co wywołuje u niej spory lęk.

A ma tylko sześć lat.

Określa Bena jako istotę pierwotną - kochany tatuś.

W oryginale: Ben in the World, przeł. Anna Gren.

B. pamięta swój wiek z kartki od matki - zniszczył ją, ale zapamiętał liczbę i dodawał sobie rok przy każdych świętach BN.

Która go lubi i mu ufa, daje „nowe” ubrania (choć z ciuchlandu), żywi go, myje i goli.

Która go nie lubi.

Który powoli zapijał się na śmierć.

Zapewnia rozrywki B., choć to bardziej jego marzenia...

Jej przyjaciółka.

Tak myśli o profesorze G. i Luizie .

Ta myśli jaki ładne będą mieli dzieci.

Doris Lessing, Dylogia o Benie: Piąte dziecko i Podróż Bena (stron:5)

5