Dzieło literackie, jako wypowiedź językowa, zakłada zawsze obecność jakiegoś tematu, ze względu, na który wypowiedź jest w ogóle realizowana oraz istnienie jakiegoś celu, w którym się ją realizuje.

Temat jest pojęciem strukturalnym, tzn. jego funkcja dotyczy organizowania elementów wypowiedzi w strukturę, czyli całość, w której wszystkie elementy warunkują się nawzajem, a znaczenie każdego elementu może być zrozumiane tylko w kontekście pozostałych składników.

Tematy cząstkowe - motywy - zasadniczy budulec treści wypowiedzi, tworzą wspólnie temat. Temat funkcjonuje w stosunku do całości utworu, motyw w stosunku do pojedynczego elementu (motywem może być na przykład susza, spór rodzinny). Ten sam motyw może pełnić w utworach różne funkcje, raz, jako jeden z elementów utworu, innym razem, jako temat.

Motywy wędrowne - te same tematy i motywy pojawiające się w różnych epokach i na różnych terenach.

- tematy i motywy typowe dla epoki - śmierć w średniowieczu;

- typowe dla gatunku literackiego - konflikt racji indywidualnej i zbiorowej w tragedii;

- typowe dla środowiska - galanteria miłosna w dworskiej literaturze średniowiecznej;

- typowe dla pisarza - motyw zmiany pór roku w twórczości Wyspiańskiego;

Materiał fabularny - zespół wszystkich motywów utworu. Mogą one łączyć się ze sobą spoiście, wzajemnie się warunkować albo występować tylko obok siebie, wiązać się ze sobą luźno.

Motywy tworzące świat przedstawiony w utworze mogą go rozwijać, a więc mieć charakter dynamiczny, takimi motywami są przede wszystkim zdarzenia, lub mogą ukazywać się statycznie, na przykład opis wyglądu postaci, rzeczy, miejsca, czy nawet sytuacji.

Przyczynowo -skutkowy związek wszystkich motywów zdarzeniowych w utworze buduje jego fabułę.

Szeregi zdarzeń powiązanych przyczynowo i dotyczących poszczególnych postaci utworu stanowią jego wątki, te zaś z kolei tworzą fabułę. Ilość wątków i stopień wzajemnej ich zależności decydują, czy mamy do czynienia z fabułą prostą, czy złożoną.

Proces przechodzenia od zdarzenia do zdarzenia, od sytuacji do sytuacji oparty o związki celowościowe tworzy w ramach fabuły akcję. Zdarzenia akcji wypełniają zazwyczaj główny wątek utworu, akcja wysuwa się na pierwszy plan.

Wątki drugoplanowe.

Fabularność - cecha głównie utworów epickich i dramatycznych, można powiedzieć, że fabuła jest formą świata przedstawionego utworów epickich i dramatycznych, pozbawiona jest jej liryka.

Podział utworów literackich na fabularne i niefabularne (więcej motywów statycznych).

Motywy zależne często od podmiotu literackiego - kogoś, kto swoją wypowiedź realizuje i skierowuje do jakiegoś odbiorcy.

Podmiot liryczny i narrator.

Anegdota - jej tematem i osią jest zwykle pojedyncze zdarzenie.

Kompozycja zamknięta - prowadzi do niej wysunięcie na pierwszy plan związków zachodzących między zdarzeniami fabuły. Szczególną rolę ma w niej zdarzenie początkowe i końcowe, zawiązanie i rozwiązanie.

Kompozycja otwarta - moment początkowy i końcowy są jakby przypadkowe, dowolnie wyznaczone, a związki zdarzeń raczej luźne.

Czas wypowiedzi, czas świata przedstawionego, czas rzeczywistości realnej.

ZARYS POETYKI Podstawowe kategorie kompozycji utworu literackiego s. 14-23.

1