Stefania Skwarczyńska

Niedostrzeżony problem podstawowy genologii

• w genologii panuje chaos, wyraża się:

• brakiem powszechnie obowiązujących tez

• obiegiem niedostatecznie uzasadnionych twierdzeń

• brakiem koordynacji poszczególnych działów

• wewnętrznymi sprzecznościami

• poszukiwanie źródeł „choroby” genologii

• rzeczywistość rodzajów literackich - spór miedzy „realistami” a „nominalistami”

• dzisiejsza genologia jest obciążona zdyskwalifikowaną już genologią tradycyjną oraz różnymi teoriami literackimi

za główną przyczynę chaosu uznajemy brak istotnego rozeznania co do samego przedmiotu badań genologicznych

• odpowiedź, że przedmiotem badań genologii są rodzaje literackie jest błędna

• w polu widzenia genologii znajdują się twory trojakie, które są ze sobą powiązane, ale się różnią, a genologia miesza je ze sobą - nie dostrzega problematyki każdego z tych trojakich tworów

• twory trojakie:

1. przedmioty genologiczne = rodzaje, gatunki i odmiany literackie

2. pojęcia genologiczne = pojęcia odzwierciedlające poznawczo przedmioty genologiczne

3. nazwy genologiczne = nazwy wskazujące przedmioty genologiczne, będące równocześnie nosicielkami odnośnych i pojęć genologicznych

• te twory genologia miesza i traktuje wymiennie

• w rezultacie wygląda to tak, jakby rejestr rzeczywistych przedmiotów genologicznych był ustalany na podstawie istnienia tworów językowych o charakterze nazw / o pozorach nazw, a nie odwrotnie - od istniejących przedmiotów, którym przyporządkowane zostają nazwy

• genologia odkrywa w nierozpoznanym materiale literackim nierozpoznane dotąd struktury i nadaje im nazwy

• podstawowe rzędy genologiczne to: przedmioty genologiczne, pojęcia genologiczne, nazwy genologiczne

przedmiot genologiczny: swoista rzeczowość i obiektywność, niezależność w istnieniu od myśli poznawczej → odkrycie nierozpoznanego dotąd gatunku literackiego. Podmioty genologiczne istnieją wyłącznie w materiale literackim, dopiero ich odbicie w pojęciu genologicznych stwarza niejaki pozór jakby uwolnienia się od konkretnego materiału literackiego. Miejsce przedmiotów genologicznych znajduje się w świecie form

• współczesna nauka o literaturze jest skłonna widzieć przedmioty genologiczne jako formy

• formom tym przypisujemy znaczenie struktur

• całość utworu literackiego jest oparta w swej indywidualnej konstrukcji na strukturze rodzajowej

• nie istnieją przedmioty genologiczne poza materiałem literackim

• nie ma utworu literackiego bez kośćca rodzajowego

• jeden utwór może być zbudowany na podstawie więcej niż jednej formy rodzajowej → instrumentacja rodzajowa utworu literackiego

geneza przedmiotów genologicznych: osobną grupę stanowią rodzaje literackie, osobną gatunki literackie i osobną odmiany literackie.

Rodzaje różnią się od gatunków i odmian pod względem swej natury i charakteru, a nie tylko pod względem większej i mniejszej ilości cech przy takiej samej naturze i charakterze

geneza rodzajów literackich: nie da się uchwycić momentu historycznego ich krystalizacji

• są równie stare jak sam komunikat językowy

• coś jakby formy naturalne

geneza rodzajów i odmian literackich: krystalizują się w pewnym konkretnym czasie

• krystalizowały się pod wpływem pewnych konkretnych warunków historyczno-społecznych

• można określić je jako formy historyczne

• struktury przedmiotów genologicznych są w bezpośrednim związku ze strukturą komunikatu językowego

• modyfikacyjne warianty struktury to coś jak warianty funkcjonalne

• forma rodzajowa - jeżeli zaistnieje chociaż raz w jednym utworze językowym - jest powołana do istnienia, a wiec nie musi pojawiać się w szeregu utworów, aby sądzić o jej istnieniu

• modelem do którego powinny być przymierzane różne egzemplarze jednej struktury rodzajowej jest jej egzemplarz chronologicznie pierwszy

pojęcia genologiczne: myślowe odzwierciedlenie i całościowe ujęcie istotnych cech przedmiotów czy zjawisk → takie myślowe odbicia poszczególnych przedmiotów genologicznych, które by je ujmowały w strukturalnej ich pełni przez istotne dla poszczególnych struktur właściwości

• spora część funkcjonujących w genologii pojęć genologicznych nie odpowiada wymaganiom nauki

nazwy genologiczne: wskazują poszczególne przedmioty genologiczne oraz są nośnikami odnośnych pojęć genologicznych → jeśli nazwa nie spełnia tych dwóch funkcji, to jest pseudonazwą i nie ma dla niej miejsca w obrębie literaturoznawstwa

• sam fakt wytwarzania się słów o charakterze genologicznym stanowi świadectwo faktycznego istnienia i obiektywnej rzeczywistości przedmiotów genologicznych

• w nazewnictwie genologicznym panuje chaos

1939 - kongres w Lyonie poświęcony sporom genologicznym