PRAWO MIEDZYNARODOWE streszczenie ksiazki


PRAWO MIĘDZYNARODOWE

SPOŁECZNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA - to ogół państw suwerennych, utrzymujących stosunki wzajemne regulowane przez prawo międzynarodowe (węższe znaczenie) oraz niesuwerenne podmioty, czyli wszyscy uczestnicy stosunków m. wyposażonych w zdolność do działania w płaszczyźnie m., których prawa i obowiązki są określone przez p.m. (znaczenie szersze). Początkiem była wspólna religia i tradycje. Istotna role w rozwoju społ. m. odegrał pokój westwalski z 1648 r., który kładąc kres zwierzchnictwa cesarza, otworzył w Europie okres stosunków opartych na stopie równości (państwa stały się suwerenne). XIX w. przyniósł rozwój gospodarczy, za czym idzie również dyplomatyczny. Państwo wchodzi do społeczności nie tylko w wyniku czy poprzez uznanie międzynarodowe, lecz głównie w konsekwencji swego powstania i nabycia zdolności do działań w płaszczyźnie zewnętrznej (jest to prawo niezbywalne). Cechy s.m.:

WSPÓLNOTY - oparta jest na wolontaryźmie a nie jak w społeczności m. na wyniku prawa niezbywalnego. Dzieli się je na:

PRAWO MIĘDZYNARODOWE - początkowo używaną nazwa było „prawo narodów” - ius gentium. Początki stosowania terminu p.m. sięgają przełomu XVI i XVII w., kiedy to terminem ius inter gentes posługiwał się F. Suarez. Od XVII funkcjonują równolegle dwie nazwy - prawo narodów i p.m. Nowoczesna nauka mówi, że p.m. reguluje relacje między państwami i organizacjami m. i innymi uczestnikami stosunków m. P.m. wykształciło się jako prawo wojny, do którego dodano prawo pokoju. Dwa działa - wojna i pokój - zaproponowane przez H. Grocjusza w jego fundamentalnym dziele „O prawie wojny i pokoju” na długo określiły zasadniczy podział p.m. W miarę czasu akcent przesunął się na normy regulujące prawo pokoju.

SANKCJE P.M. - społeczność m. nie ma władzy, która ustanawiałaby normy i zapewniała ich stosowanie za pomocą specjalnego aparatu. Normy są tworzone przez państwa i do nich tez należy stosowanie przymusu. Może być on narzucony przez samo państwo ( czyli sankcje indywidualne) oraz przez decyzje organu m. (czyli kolektywne). S. dzieli się na;

  1. organizacyjne - dotyczą uczestnictwa państwa w dalszej współpracy m. Mogą one być przewidziane za niewykonanie zobowiązań finansowych oraz za niewykonanie zobowiązań merytorycznych. Sankcje te, obok zawieszenia i wykluczenia, mogą jako środki wstępne - polegać na ostrzeżeniu lub wezwaniu do przestrzegania.

  1. korygujące - przez ich zastosowanie państwa wyrównują, likwidują niejako skutki naruszenia jakiegoś postanowienia umownego przez nielojalnego kontrahenta. Zniwelowanie skutków przekroczenia obejmować może; pozbawienie spodziewanych korzyści naruszającego przez zawieszenie wykonania postanowień stawiających go w korzystnym położeniu lub przez zastosowanie takich środków jak wycofanie pomocy itp.

  1. bezpośredniego przymusu - są stosowane do państwa winnemu naruszenia normy zakazującej uciekanie się do groźby lub użycia siły, popełniającemu przestępstwa lub zbrodnie międzynarodowe.

TEORIA MONISTYCZNA - mówi o tym, że p.m. i prawo wewnętrzne tworzą jeden system prawny, w którym normy pozostają zwględem siebie w porządku hierarchicznym. W zależności od sposobu ustalenia hierarchii między normami wyróżnia się monizm z prymatem p. wewnętrznego i monizm z prymatem p.m.

TEORIA DUALISTYCZNA - według tej teorii p.m. i wewnętrzne to dwie odrębne gałęzie.

Z analizy praktyki m. nie wynika jednoznacznie uznanie wyższości p.m. nad wewnętrznym, choć można zauważyć tendencje w tym kierunku. Każde państwo ma prawo określenia relacji, nie można jednak przyjąć rozwiązania uznającego wyższość p. wewnętrznego. Pewne normy zakazujące zbrodni m. przeciwko pokojowi, ludzkości, zbrodni wojennych, maja wyższość w stosunku do każdego porządku wewnętrznego. W Konstytucji polskiej rozwiązane jest to w ART. 91 „Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana”. W ust. 2 art. ten wyraźnie uznaje wyższość umownych norm p.m. nad p. wewnętrznym, stanowiąc „ Umowa m. ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową”.

Konstytucja

umowa międzynarodowa

ustawa

rozporządzenie

3. ŹRÓDŁA P.M

POJĘCIE ŹRÓDŁA P.M. - oczywiście jak to bywa jeżeli od czegoś nie ma wyjątków to pojęcie w zamian za to nie jest jednoznaczne i tu właśnie występuje takie zjawisko. W sensie materialnym ź.p. jest to co sprawia, że p.m. kształtuje się i nabywa moc obowiązującą. Tego rodzaju przyczyny mają charakter pozaprawny. Zaliczane są do nich - zależnie od przyjętego punktu widzenia - wola państwa (kierunki pozywistyczne), nakazy rozumu (szkoła prawa natury), więź społeczna (kierunki socjologiczne), świadomość i emocje ludzi (kierunki psychologiczne)..Źródła te są nazywane „wewnętrznymi”. Źródła p.m. rozumiane w sensie formalnym rozumiane są jako zewnętrzny wyraz procesu, który doprowadził do powstania normy p. Gdy w znaczeniu materialnym źródłem p. są siły tworzące normy p., w znaczeniu formalnym jest ono produktem działania tych sił. Źródła te są nazywane „zewnętrznymi”. Są dwa niekwestinowane źródła formalne p.m. (a to rzadkość jak sami wiemy, żeby się ktoś do czegoś nie doczepił) umowa m. i zwyczaj. W stosunkach m. brak jest ustaw ponieważ nie istnieje władza ponadpaństwowa zdolna narzucić swą wolę suwerennym państwom (warto zapamiętać - to zasada podstawowa p.m. jak oczywiście pamiętacie...no może Jarek ma powie...nie pamięta? Więc przypominam zasadę małego stopnia zorganizowania:) Jarek tylko się nie obrażaj i nie dopisuj do swojej teorii, że Cię nie lubimy:)!!! No dobra obiecuje to się już nie powtórzy:)Następnym razem zapytam kogoś innego.) I tu powstaje pewien problem, czy wyroki sądów m. zaliczyć również do źródeł. Pojęcie źródeł p.m. nie pokrywa się jednak całkowicie z pojęciem podstaw wyrokowania. I tak np. w art. 38 & 1 statusu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości jako podstawy wyrokowania wynienia obok umów m. i zwyczaju także ogólne zasady prawa uznane przez narody oraz dopuszczono stosowanie przez Trybunał orzecznictwa i doktryny w charakterze pomocniczego środka do stwierdzenia istnienia przepisów prawnych. Źródłami w sensie poznawczym są zbiory umów, komplikacje zwyczajów i inne wydawnictwa, które są pomocne w wyszukiwaniu przepisów prawnych ( w Polsce jest to Dziennik Ustaw w którym są publikowane umowy m.; często w złączniku).

UMOWA M. - konwencja wiedeńska z 1969 r. o prawie traktatów (ratyfikowana przez Polskę w 1990 r.) we wstępie przypomina, że „umowy m. odgrywały doniosłą rolę w historii stosunków m.” i stwierdza ich „nieustajace znaczenie (...) jako źródła p.m. oraz środka rozwoju pokojowej współpracy między narodami”. Postanowienia umowne są z reguły bardziej precyzyjne i jasne w porównaniu z normami zwyczajowymi i dają one mniej podstaw do sporów. Prawo zwyczajowe ma natomiast tę przewagę, że normy jego wiążą z reguły wszystkie państwa, podczas gdy umowa m. jako taka wiążąca jest tylko dla stron.

Umowa m. - jest to wspólne oświadczenie podmiotów p.m., które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki. Według konwencji ( art.2 ) to „ m. porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez p.m., niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy w dwóch lub w więcej dokumentach, i bez względu na jego szczególną nazwę”. Umowy noszą różne nazwy, takie jak; układ, konwencja, pakt, porozumienie, protokół, deklaracja, akt końcowy konferencji, konkordat i inne. Nazwa jaką nosi nie ma znaczenia co potwierdza konwencja. Również inne podmioty p.m. w ograniczonym zakresie mają prawo zawierania umów m.

RODZAJE UMÓW M. - można je podzielić według rozmaitych kryteriów:

  1. ze względu na tryb zawierania w :

  1. biorąc pod uwagę , który występuje w imieniu państwa, dzielimy na umowy:

Podział nie ma znaczenia w p.m. i wszytskie są wiążące w ten sam sposób. Znaczenie ma tylko w prawie wewnętrznym (żeby wiadomo kto musi wyciągnąć długopis lub pióro jak kto woli i zamaszyście zostawić na papierze ćwiczony podpis od lat dziecięcych )

  1. z punktu widzenia liczby stron można je podzielić na:

  1. biorąc możliwość przystąpienia do umowy wyróżniamy:

warunkowo - przewiduja możliwość przystąpienia tylko tych państw, które

spełnią określone warunki )

5. biorąc pod uwagę treść umów można wyróżnić umowy dotyczące konkretnych dziedzin stosunków m., tak więc wyróżniamy umowy:

Nie jest to podział zamknięty i nie wiążą się z tym podziałem żadne konsekwencje prawne.

6. biorąc pod uwagę następny element podziału można dokonać na:

Z tym podziałem wiąże się ważność umów. W tym kontekście ważne jest rozróżnienie umów na równoprawnych i nierównoprawnych (stwarzają jednostronne uprawnienie, uciążliwe dla drugiej strony i naruszają zasadę suwerennej równości, stwarzając nierówność prawną stron).

BUDOWA UMOWY M. - p.m. nie zawiera żadnych przepisów dotyczących formy. Istnieją jednak pewne wzory. Umowa składa się zazwyczaj z :

  1. tytułu - zawiera następujace elementy

  1. wstępu - zwany czasem preambułą może zawierac następujące elementy:

zasady czy poglądu stron

  1. dyspozycji - czyli merytoryczna część umowy, zawiera zasadnicze postanowienia umowy, w

których państwa formułują swe prawa i obowiązki wynikające z umowy. część ta

zwykle podzielona jest na art (czasem również na paragrafy i punkty)

  1. postanowień końcowych - regulują m.in. różne zagadnienia formalnoprawne związane z trybem zawarcia umowy i jej wejścia w życie, określają czas obowiązywania, ewentualnie również możliwość i warunki jej wypowiedzenia, niekiedy zwaierają dopuszczalność zgłaszania zastrzeżeń

W końcu jest wymienione miejsce i data podpisania umowy, liczba egzemplarzy oraz języki, w jakich została sporządzona. Po tym czas na podpisy i pieczęcie. Kolejność składania podpisów zawiera reguła alternatu, która jest formalnym wyrazem zasady równości państw. Na egzemplarzu przeznaczonym dla danej strony podpisy jej przedstawicieli znajdują się na pierwszym miejscu. W umowach wielostronnych podpisy są składane w porządku alfabetycznym imion żon lub mężów podpisujących przedstawicieli (żart!!!!według nazw państw). Obecnie umowy dwustronne są sporządzane zazwyczaj w językach kontrahentów. Językami światowymi są: angielski, francuski, hiszpański, rosyjski, chiński oraz polski (to może nie całkowita prawda, ale ładnie by to wyglądało:) Obok państw w ograniczonym zakresie posiadają prawo zawierania umów również inne podmioty p.m. Prawo to zostało nadane lub uznane przez państwo. To np. Stolica Apostolska, tudzież wiele organizacji m. Czasem stroną może być również strona wojująca, powstańcy lub organizacja narodu walczącego o wyzwolenie.

ZAWIERANIE UMÓW M. - proces ten składa się z kilku etapów. Przebieg uzależniony jest od tego czy umowa ma charakter dwustronny, czy wielostronny, oraz czy jesy umową zawierana w trybie prostym czy złożonym (potrzebna ratyfikacja lub zatwierdzenie). Tak więc przystąpmy do wymieniania następujących etapów. Przedstawienie czas zacząć:

Obecnie w Polsce na podstawie art. 89 Konstytucji z 1997 r. ratyfikacja u.m. należy do Prezydenta. Jednakże wymagana jest wcześniejsza zgoda Sejmu wyrażona w formie ustwy, jeżeli u. dotyczy:

  1. pokoju, sojuszu, układów politycznych lub wojskowych

  1. wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji

  1. członkostwa Polski w organizacjach m.

  1. znaczącego obciążenia finansowego

  1. spraw uregulowanych w ustawach lub w których Konstytucja wymaga ustawy

W związku z ratyfikacją sporządzony jest tzw. dokument ratyfikacyjny, który zawiera ustaloną w danym państwie formę ratyfikacyją oraz tekst u. ratyfikowanej. W ostatnim czasie rozwinęła się równiez praktyka zatwierdzania u.m. przez rząd, praemiera lub szefów resortów, bez udziału głowy państwa i parlamentów. W niektórych u. pojawia się sformułowanie o klauzuli o zróżnicowanym przyjęciu, co oznacza istnieje możliwość ratyfikacji oraz zatwierdzenie w zależności od prawa wewnętrznego. Wynika z tego prosta zasada, że są one sobie równoważne i nie mają wpływu na ważność u.

Ratyfikacja jest sprawą wewnętrzną i nie wywołuje skutków. Aby coś uzyskać należy wymienić się u. lub jak to się fachowo mówi złożyć u. Wymiana ma miejsce przy u. dwustronnych. Przy u. wielostronnych dokumenty składane są depozytariuszowi (najczęsciej w państwie w którym u. została podpisana). I tak szczęśliwie kończy się proces zawierania u.m. Istnieje jeszcze rejestracja u., nie jest jednak od tego uzależniona ważność u. Według art Karty NZ wszyscy członkowie ONZ mają obowiązek rejestracji u. zawartych po wejściu Karty NZ, a jeżeli tego nie zrobią nie mogą się nań powoływać wobec żadnego organu ONZ (nie zostanie ona po prostu wzięta pod uwagę). Wewnątrz państw u.m. publikowane są w wydawnictwach i dziennikach urzędowych. W Polsce publikowane one są w Dzienniku Ustaw, a niektóre w dziennikach urzędowych resortów.

OBOWIĄZYWANIE U.M. WAŻNOŚĆ - wyrażenie zgody może przybrac różne formy. tak więc art 11 konwencji wiedeńskiej z 1969 r. stwierdza, że „zgoda może być wyrażona przez podpisanie, wymianę dokumentów, ratyfikację, przyjęcie, zatrwiedzenie, przystąpienie lub w jakikolwiek inny uzgodniony sposób”. Zasada pacta sunt servanda (zwana niekiedy zasadą świętości u.). Jeżeli zgode wyrażono we właściwej formie i u. została zawarta, wówczas strony u. zobowiązane są wykonać w dobrej wierze jej postanowienia. Według art. 26 konwencji wiedeńskiej „Każda u. będąca w mocy wiąże strony i powinna być wypełniana w dobrej wierze”. Dodatkowo art. 27 mówi, że „ Strona u. nie może powoływać się na postanowienia swojego prawa wewnętrznrgo, ażeby usprawiedliwić, że nie wypałnia u”.

PRZYCZYNY NIEWAŻNOŚCI U.M. - przyczyny podzielić można na trzy grupy:

  1. związane z naruszenie prawa wewnętrznego kontrahentów dotyczącego zawierania u. - ogólnie nie można się na p. wewnętrzne powoływać, jednakże konwencja wiedenska przewiduje wyjątek. Otóż według art. 46, przyczyną może być sytuacja, kiedy zgoda na związanie się u. została wyrażona z pogwałceniem normy prawa wewnętrznego, która ma zasadnicze znaczenie w tej dziedzinie 9tj. w dziedzinie kompetencji do zawirania u.). Pogwałacenie to musi być oczywiste, tzn. oniektywnie widoczne dla każdego państwa postępującego w danej sprawie zgodnie ze zwyczajną praktyką i w dobrej wierze ( tak niedawno mieliśmy ćwiczenia ze zobowiązań, więc może ktoś nam powie co kryje się pod słowem „dobra wiara”? O pan chciał abyśmy zrobili pierwsze zajęcia trochę krótsze. Prawda?! Jeżeli się panu tak dłuży na moich zajęciach to proszę o odpowiedź pana w pierwszej ławce. Tak mamy kilka rzędów o praoszę, raz, dwa, trzy, cztery. A ja proszę pana z pierwszej:) Jarek wybacz, ale nie mogłam się powstrzymać:) Obiecuje to się już więcej nie powtórzy. Słowo harcerza:)

  1. wady oświadczenia woli - mogą być one spowodowane przez:

  1. niezgodność z ius cogens - oznacza to, że u. jest niewazna, gdy w chwili jej zawierania była ona sprzeczna z bezwzględnie obowiązującyą normą p.m. ( z normą o chrakterze ius cogens. Konwencja przewiduje również taka sytuację, gdy w życie wchodzi jakaś nowa norma o chrakterze bezwzględnym, to każda u. podpisana wcześniej nie będąca z nią w zgodzie, staje się nieważna.

ZAKRES CZASOWY OBOWIAZYWANIA I STOSOWANIA U.M. - u. obowiązuje od momentu jej uprawomocnienia się, tzn. od czasu kiedy kontrahenci wyrazili w sposób definitywny zgodę na zwiazanie się u. i zostły wypełnione wszystkie inne ratyfikacje i wymiany. U. która się uprawomocniła nie zawsze wchodzi w życie równolegle. Niekiedy następuje to później, np. w 30 lub 60 dni po uprawomocnieniu się. Kiedy u. wygasa to wygasa równiez obowiązek jej stosowania. Jednakże w wyjątkowych sytuacjach u. może być zawieszona, mimo że sama nie wygasła, lecz gdy przestaną działąć przyczyny zawieszenia, może zacząć funkcjonować ona ponownie. Istnieją przypadki, gdy u. jest stosowana prowizorycznie przed jej uprawomocnieniem się.

Wejście w życie - u. sama określa termin jej wejścia w życie. Wykształciły się jednak pewne typowe rozwiązania. U. nie wymagające ratyfikacji lub zatwierdzenia wchodzą w życie z chwilą podpisania lub w określonym czasie pod podpisaniu ( jak już by pisałam 30 lub 60 dni). Czasem wejście (smoka !) związane jest ze spełnieniem warunku ( jest to dla przypomnienia warunek zawieszający. Jarek widzisz wyraźną poprawę? Nie skomentowałam!!!). U. wymagające ratyfikacji lub zatwierdzenia po spełnieniu tego miłego obowiązku, a u. wymagajace wymiany po tej czynności. Natomiast u. wielostronne zazwyczaj w określonym czasie po złożeniu ustalonej liczby dokumentów ratyfikowanych, zatwierdzenia lub przystąpienia. Jeżeli u..m. nie zawiera klauzuli dotyczącej wejścia ( i proszę bez skojarzeń, ponieważ chodzi o wejście w życie i nie mówimy tu o wejściu w dorosłe życie!). wówczas należałoby ustalić, jaka była intencja stron. W braku ustalenia odmiennej intencji stron, u. nie podlagająca retyfikacji wchodzi w życie z chwilą podpisania, a u. podlegająca ratyfikacji i przewidująca wymianę dokumentów - z chwilą dokonania tej wymiany.

Wygaśnięcie u.m. - dzieli się je na:

  1. przewidziane w samej u. - wtedy sama ona określa warunki i czas jej wygaśniecia. Zaliczamy tu:

Wiele u. jest podpisywanych na określony czas np. 10 czy 20 lat. Istnieje również klauzula prolongacyjna która działa w ten sposób, że gdy żadna ze stron przez upływem czas u. nie wypowie jej, to jest ona przedłużana automatycznie. U. zawarte bezterminowo przewidują najczęściej klauzulę wypowiedzenia. Wyjątkami są umowy graniczne i traktaty pokojowe. Jest to oczywiste z tego względu, że państwa nie mogą przewidzieć jak długo utrzyma się taki sta m. i czy sytuacja polityczna się nie zmieni. Umowa wielostronna nie wygasa, gdy jedna strona wypowie u., przestaje tylko obowiązywć to państwo, przy dwustronnych sprawa jest prosta, gdy jedna strona wypowie u. to ona automatycznie wygasa.

2. nieprzewidziane w u. - gdy następują za zgodą wszystkich stron lub z przyczyn obiektywnych, to jest dobrze. Ale gdy do takiej sytuacji z dpowodu jednego państwa, to robi się niezły bałagan, ponieważ każdy bda tylko o swoje.

Uchylenie u.m. zgodna wolą stron - jest możeliwe jeżeli wszystkie strony się na zgadzają. Umowa może być uchylona lub zmotyfikowana. Czsaem formą uchylania jest zawarcie nowej umowy, regulującej tej samej dziedziny stosunków.

Utrata podmiotowości przez jedną stronę - przy umowach dwustronnych prowadzi do jej wygaśnięcia, natomiast przy wielostronnych powoduje zmiejszenie liczby kontrahentów.

Możliwość jednostronnego wycofania się z u. jeżeli u. nie przewiduje takiej instytucji to jest w zasadzie niedpouszczalne, jako sprzeczne z zasadą pacta sunt servanda. Do wyjątków konwencja uznaje sytucje, gdy:

  1. zmiana okoliczności jest zasadnicza i nie była przewidziana przez strony

  1. okoliczności które uległy zmianie były istotną podstawą zgody strona na związanie się u.

  1. skutkiem zaszłej zmiany jest radykalne przekształcenie zakresu obowiązkuów, jakie na podstawie u. zostaja jeszcze do wypełnienia

Nawet jeżeli powyższe warunki są spełnione nie można się na nie powołać:

  1. jeżeli idzie o umowę ustanawiającą granice

  1. jeżeli zmiana okoliczności jest wynikiem pogwałcenia przez stronę, która się na nią powołuje, bądź obowiązku wynikającego z u., bądź jakiegokolwiek innego zobowiązania m.

Powstanie nowej normy ius cogens - nieważna jest u. która od samego początku była sprzeczna z normą p.m. o charakterze ius cogens. A jeżeli narma taka pojawi się po zawarciu umowy i jeżeli u. jest sprzeczna z nową powstałą normą o chrakterze ius cogens, to zgodnie z art. 64 konwencji u. traci ważność i wygasa.

Wpływ wojny na u.m. - u. regulujace stosunki pokojowe i przeznaczone na okres pokoju ulegają w czasie wojny zawieszeniu, a niektóre mogą na skutek wojny wygasnąć.

ZAKRES PODMIOTOWY OBOWIĄZYWANIA U.M. - w stosunku do każdej u.m. wszystkie państwa można podzielić na dwie kategorie: na jej strony oraz państwa niebędące stronami danej u., czyli tzw. państwa trzecie. Według konwensji strona oznacza państwo, które wyraziło zgodę na związanie się umową i dla którego u. weszła w życie. Żadnemu państwu nie można narzucić żadnych zasad postępowania i żadnych zobowiązań (art. 34). Wyjątki oczywiście istnieją od tej zasady:

ZAKRES TERYTORIALNY OBOWIĄZYWANIA I STOSOWANIA U.M. - w zasadzie u. obowiązują na całym terytorium państwa. Art. 29 mówi, że „ O ile odmienny zamiar nie wynika z umowy, bądź nie zostanie ustalony w inny sposób, u. wiąże każdą stronę w odniesieniu do całego jej terytorium”. Niektóre u. są jednak wyraźnie zlokalizowane i dotyczą części terytorium państwowego.

ZAKRES RZECZOWY (PRZEDMIOTOWY) OBOWIĄZYWANIA U.M. ZASTRZEZENIA - zasadą jest, że u. obowiązuje w całości. Od zasady „niepodzielności” u. istnieją jednak wyjątki (no proszę. A to nowość:). Niektóre u. wielostronne dopuszczają możliwość związania się tylko ich częścią. Jednak znacznie częstszym wyjątkiem od zasady, że umowa obowiązuje w całości, są tzw. zastrzeżenia - są to jednostronne oświadczenia złożone przez państwo podczas podpisywania, ratyfikacji, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia do umowy, za pomocą którego zmierza ono do uchylenia lub modyfikacji skutków prawnych określonych postanowień u. w ich zastosowaniu do tego państwa. Mogą być składane w różnych fazach, ale już nie po ostatecznym związaniu się u. W zasadzenie zastrzeżenia mogą być zgłaszane wyłącznie do u. wielostronnych.

Dopuszczalność zgłaszania zastrzeżeń - jeżeli u. wykluczą możliwość zgłaszania zastrzeżeń są one niedopuszczalne. Jeżeli u. na te temat milczy, zgodnie z opinia doradczą MTS z 1951 r. i art. 19 konwencji, zgłaszanie zastrzeżeń jest dopuszczalne pod warunkiem, że nie są one sprzeczne z przedmiotem i celem u.

Sprzeciwy wobec zastrzeżeń - konwencja przewiduje dwa rodzaje sprzeciwów, które można by nazwać sprzeciwem:

Ograniczenie zakresu przedmiotowego obowiązywania u. na skutek zastrzeżeń - zastrzeżenie uchyla lub modyfikuje postanowienia u. na rzecz państwa, które je zgłosiło. Jednocześnie uchyla ona lub modyfikuje odpowiednie postanowienia, w takim samym zakresie, dla innych stron u. w ich stosunkach z państwem zgłaszającym zastrzeżenie. Obowiązuje więc zasada wzajemności, jeżeli chodzi o prawa i obowiązki wynikające z u.

INTERPRETACJA (WYKŁADNIA) U.M. - podstawą interpretacji są u. w autentycznym brzmieniu, a nie tłumaczenia, gdyż często odbiegają one od oryginału, ze względu na trudności tłumaczeń. Problemy interpretacji u.m. możemy sprowadzić do dwóch najważniejszych zagadnień:

  1. podmiotu interpretującego u. - w zależności kto interpretuje wyróżniamy:

  1. reguły interpretacji - mówi o tym art. 31. Istnieją trzy podstawowe zasady:

TYPOWE KLAUZULE WYSTĘPUJĄCE W U.M. - u. często zaiwrajż wiele klauzul:

AKTY JEDNOSTRONNE - występują obok u.m. Zaliczamy do nich:

ZWYCZAJ - można określić jako zgodne postępowanie państw tworzące prawo. O ile u. jest wspólnym oświadczeniem państw tworzących prawo, to zwyczaj powstaje w wyniku zgodnego, tzw. jednolitego postępowania państw, czyli ich praktyki. Jednolita praktyka nie wystarcza jednak, musi być to praktyka prawotwórcza. Dla istnienia więc zwyczaju niezbędne są równocześnie:

PRAKTYKA JAKO ELEMENT Z. - (powoli wprowadzam nowy skrót, więc uwaga:) oznacza działalność organów państw i ma znaczenie tylko wówczas, gdy dotyczy dziedziny wykraczającej poza sprawy czysto wewnętrzne. Pojęcie praktyki należy rozumieć bardzo szeroko, jako u.m. (praktyka zbiorowa), oświadczenia składane w różnych okolicznościach, jako korespondencję i praktykę dyplomatyczną. Aby praktyka tworzyła prawo, musi być ona zgodna, a więc jednolita oraz nieprzerwalna.

ELEMENT CZASU - praktyka prowadząca do powstania z. powinna być odpowiednio długotrwała, jednakże element czasu sam przez się nie ma znaczenia zasadniczego.

POWSZECHNOŚĆ - to bardzo ważny element. Ważnym ? jest czy państwa nowo powstałe, nie biorące udziału w powstawaniu zwyczaju, czy są nim zobligowane. Uważa się, że tak, ponieważ chcą brać udział w życiu m. a tym samym zgadzają się na reguły gry.

OPINIO IURIS SIVE NECESSITATIAS - to przeświadczenie, że tworzy ona prawo. Może się ono przejawiać w różny sposób:

DOWÓD ISTNIENIA NORMY Z. - przeprowadzając taki dowód należy sięgnąć do:

POMOCNICZE ŚRODKI DOWODZENIA - istnienia normy z. Zgodnie z art. 38 & 1 MTS, środkiem pomocniczym mogą być wyroki sądowe i poglądy najbardziej wykwalifikowanych specjalistów p. publicznego różnych narodów.

Z. A U.M. - (przyznacie, że te skróty wyglądają trochę głupkowato, jak jakieś zaszyfrowane wiadomości:). Stosunek:).... zwyczaju :( do u.m. może być rozpatrywany w wielu aspektach:

Z powyższych rozważań wynika, że prawo z. i u.m. mogą istnieć i obowiązywać równolegle.

INNE ŹRÓDŁA P.M. - zaliczamy do nich:

  1. ORZECZNICTWO SĄDÓW M. - sądy w ten sposób nie tworzą nowych przepisów prawa, gdyż opierają swe wyroki zawsze na przepisach p. umownego lub zwyczajowego. Opieraj się również na poprzednich wyrokach, ale nie mogą one stanowić podstawy, lecz tylko uzupełnienie. Sądy nie są jedynie „ustami wymawiającymi słowa ustawy”, oddziałowywują one w pewnej mierze na rozwój prawa, precyzując i wyjaśniając treść przepisów prawnych i kształtując poczucie prawne w społeczeństwie. Co innego jednak oznacza pełnić tego rodzaju funkcje, a co innego tworzyć nowe prawo i być źródłem norm obowiązującego prawa ( przy takim stanie rzeczy mam tylko jedno pytanie do autorów tej książki [to znaczy do pana Janusza Symonidesa, ponieważ pan Remigiusz Bierzane jest wypisany jako pierwszy, wśród profesorów mających duży wpływ na p.m. w okresie międzywojennym na terytorium Polski, lecz na liście osób nieżyjących, co moim skromnym zdaniem powoduje małą trudnością w udzieleniu mi odpowiedzi] „Dlaczego panowie tytułują rozdział inne źródła p.m. i podają za przykład orzecznictwo, jeżeli w ostatnim akapicie panowie uznają, że orzecznictwo do źródeł p.m. nie należy?” To może tylko takie głupie zapytanie, niezorientowanego studenta, który chciałby jasno mieć przedstawione fakty. Przepraszam za tą śmiałość z mojej strony. To ja może już usiądę i po prostu nie wgłębiając się w zagadnienia, tego jakże ciekawego przedmiotu, zacznę robić notatki, jak na studenta przystało:)

  1. DOKTRYNA - stosunek do źródeł p.m. pokrywa się z orzecznictwem (pozostawiam już bez komentarza, bo cóż tu można jeszcze dodać;). Ależ nie jest coś interesującego według art. 38 statutu MTS doktryna jest „środkiem pomocniczym do stwierdzania przepisów prawnych” (proszę cóż za precyzyjne wyjaśnienie. Od razu się człowiekowi cieplej na sercu robi).

  1. USTAWODAWSTWO PAŃSTWA - a tu też się zaczyna ciekawie. Aby nikt nie miał wątpliwości, że mnie się przed oczami obraz zamazuje i sama to wszystko wymyślam, pozwolę sobie zacytować podręcznik „ Nie są źródłem p.m. akty ustawodawcze poszczególnych państw dotyczące stosunków m., nie mogą one bowiem nakładać obowiązków na inne państwa.” Może ja tylko czegoś tu nie rozumiem, więc z pewnością nie pozwolę sobie na nieobecność na wykładzie, który będzie poruszał tą część podręcznika.

  1. ZASADY OGÓLNE PRAWA - ale tylko m. tworzą część p. umownego lub zwyczajowego

  1. UCHWAŁY ORGANÓW ORGANIZACJI M. - akty prawne zaliczane do „miękkiego” p.m.:

Pozwolicie, ażeby coś rozjaśnić przejdę do książki pana Góralczyka. Pisze On, ażeby uchwały organizacji m. mogły być uznane za źródło p.m., muszą spełniać równocześnie dwa warunki:

KODYFIKACJE P.M. - p.m. jako całość nie jest skodyfikowane, lecz postulaty takie słychać już od jakiego czasu. Przez skodyfikowanie należy rozumieć systematyczne zestawienie przepisów p.m. Instytut Prawa Międzynarodowego pracuje nad takim przedsięwzięciem, powstał w 1873 r. (widać, że chłopaki chcą się solidnie wywiązać ze swego zadania, więc bądźmy cierpliwi i dajmy im jeszcze trochę czasu;) Wydają za to regularnie tzw. „Roczniki”.

Poważną próbą były tzw. konferencje haskie z 1899 i 1907 r. Na konferencjach tych skodyfikowano m.in. p. wojny lądowej i częściowo p. wojny morskiej. Próbę kodyfikacji p. pokoju podjęła Liga Narodów i tak w 1930 zorganizowano w Hadze konferencję kodyfikacyjną. Teraz kodyfikacją zajmuje się przede wszystkim ONZ (a w nim Komisja Prawa Międzynarodowego - która składa się z 34 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne. Przy ich wyborze wymagane jest uwzględnienie zasady, aby reprezentowali oni różne formy cywilizacji i główne systemy prawne świata). Procedura jest następująca:

Ostatnie już słowo. Warto przedstawić wyniki pracy szanownej Komisji w kwestii projektów które stały się podstawą u.m., prezentują się one następująco:

Prace nad kodyfikacją p.m. prowadzone sa także poza Komisją w ramach ONZ. W 1970 r. Zgromadzenie Ogólne uchwaliło Deklarację zasad p.m. przygotowaną przez Komitet Specjalny Zgromadzenia Ogólnego: w 1966 r. uchwalono Pakty Praw Człowieka przygotowane przez Komisję Praw Człowieka: na konferencji dyplomatycznej zwołanej przez rząd Szwajcarii do Genewy w 1949 r. - przyjęto 4 Konwencje dotyczące ochrony ofiar wojny, w 1977 r. dwa Protokoły do tych konwencji, prace przygotowawcze prowadził Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża.

Tak właśnie doszliśmy do końca rozdziału a ja wszystkich Was żegnam i idę spać !!! już bez żadnego ALE...

PODMIOTY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

PODMIOTEM prawa m. jest ten, kto posiada prawa i obowiązki wynikające bezpośrednio z p.m. Państwa są jedynymi suwerennymi podmiotami, pełnymi i pierwotnymi (to znaczy, że każde państwo ipso facto staje się podmiotem z chwilą swego powstania). Natomiast wszystkie inne podmioty są podmiotami niesuwerennymi, niepełnymi i pochodnymi. Oznacza to że podmiotowość została im nadana przez państwa i posiadają ją tylko w takim zakresie w jakim została im nadana.

2) PAŃSTWO

W nauce p.m. wskazuje się trzy elementy państwa. Są nimi; określone terytorium, ludność oraz władza. Według konwencji o prawach i obowiązkach państwa, przyjętej na VII konwencji panamo amerykańskiej w Montevideo dodaje się jeszcze do tego zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami. Suwerenność oznacza niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek innej władzy oraz pełnię i wyłączność władzy sprawowanej przez państwo na jego terytorium (tzw. suwerenność terytorialna lub zwierzchnictwo terytorialne). Granicą wykonywania suwerennej władzy jest poszanowanie suwerenności innych państwo oraz zobowiązań m. przyjętych przez dane państwo. Według Deklaracji ONZ „Wszystkie państwa korzystają z suwerennej równości. Mają one równe prawa i obowiązki oraz są równymi członkami wspólnoty m., niezależnie od różnic gospodarczych, społecznych, politycznych lub innego rodzaju. W szczególności suwerenna równość obejmuje następujące elementy:

Z suwerennością łączy się również pojęcie praw zasadniczych państwa - to te prawa, które przysługują każdemu państwu od czasu jego powstania przez cały czas jego istnienia(to prawo istnienia, prawo do niezawisłości, równości, obrotu - utrzymywania stosunków m., prawo do czci). Od tych praw należy odróżnić prawa nabyte, wynikające przede wszystkim z u.m. Powstanie państwa jest efektem pewnego procesu historycznego, który możemy nazwać jego genezą (to okres ruchów wyzwoleńczych które mogą rozwijać się na terenie przyszłego państwa lub poza jego granicami). Może ono powstać w drodze pokojowej lub w wyniku walki. Powstanie państwa jest faktem. O istnieniu nowej suwerenności decyduje pierwszy przejaw władzy nowych organów państwowych. Wśród sposobów powstania państwa wymieniamy:

Upadek jest faktem historycznym. Ma miejsce wtedy, gdy znika suwerenna władza państwowa na określonym terenie i nad określoną ludnością. Są różne rodzaje upadku:

Ciągłość - w p.m. uważa się, że czas okupacji, rewolucyjna zmiana rządów, istotne zmiany granic nie powodują upadku ciągłości podmiotowości prawno międzynarodowej państwa. Zagadnienia sukcesji praw i zobowiązań m. występuje wtedy, kiedy część lub całe terytorium jednego państwa przechodzi pod władzę suwerenną innego państwa. Jeśli idzie o sukcesję w odniesieniu do części terytorium, to w stosunku do u.m. przyjmuje się generalnie tzw. zasadę zmienności (przesuwalności) granic traktatowych. Oznacza ona, że po zmianach terytorialnych u. wiąże państwo na całym jego terytorium, tak jak zostało ono określone nowymi granicami. Praktyka państw w zakresie sukcesji w stosunku do u.m. pozwala wyodrębnić cztery główne teorie czy systemy:

Odmienne zasady są stosowane do umów ustalających granice oraz tzw. umów zlokalizowanych, tj. umów związanych nie tyle z istnieniem takiej lub innej władzy na danym terytorium, ale z samym terytorium.

Kompetencja własna państwa (kompetencja wewnętrzna) oznacza, że państwo może działać zupełnie swobodnie i według własnego uznania we wszystkich sprawach, które należą do jego kompetencji własnej. Zgodnie z art. 2 ust. 7 Karty NZ: „ Żadne postanowienie niniejszej karty nie upoważnia Narodów Zjednoczonych di ingerencji w sprawy, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek członka”. To co należy do kompetencji własnej państwa, określone jest przez aktualny stan jego zobowiązań prawno międzynarodowych. Z czego wynika, że zakres kompetencji własnej jest zmienny w czasie. Wybór ustroju politycznego, gospodarczego, społecznego zawsze należy do kompetencji własnej każdego państwa.

Zasada nieinterwencji - wynika ona z zasady suwerenności, oznacza ona zakaz mieszania się państw (i organizacji m.) w sprawy należące do kompetencji własnej innych państw. Zasada ta wykształciła się w XIX i XX w. Wyrazem jej była doktryna Calvo-Drago (nazwana tak od nazwiska uczonego argentyńskiego C.Calvo i ministra spraw zagranicznych Argentyny L.M.Drago). Interwencja ma różne postacie: interwencja zbrojna, gospodarcza, dyplomatyczna. Obok interwencji jawnej występuje jeszcze interwencja zamaskowana, pośrednia (dokonywana „cudzymi rękami”).

Równość państw - to pojęcie wynika z suwerenności. Ponieważ są suwerenne, są równe wobec prawa i korzystają z jednakowej ochrony prawnej, niezależnie od liczby ludności, wielkości terytorium. Z tej zasady za to wynikają konsekwencje materialne, proceduralne i protokolarne. Można do nich zaliczyć m.in.; niedopuszczalność narzucenia państwu norm prawnych wbrew jego woli, równość systemów prawa wewnętrznego państw, zasadę, że jedno państwo nie może być sądzone przez sądy innego państwa.

Z równości wynika ich immunitet jurysdykcyjny (żadne państwo nie może sądzić innego państwa). Immunitet jurysdykcyjny obcego państwa obejmuje jego organy i wszystkie agendy państwowe, siły zbrojne oraz własność. Z immunitetu przysługującemu państwu nie korzystają z reguły przedsiębiorstwa państwowe, które posiadają odrębną osobowość prawną.

Rodzaje państw - z punktu widzenia struktury wyróżnia się państwa jednolite i złożone, ze względu na stopień rozwoju - tzw. państwa rozwijające się, ze względu na charakterystykę geograficzną - państwa śródlądowe i państwa o niekorzystnym położeniu - i wreszcie z uwagi na możliwość uczestnictwa w konfliktach zbrojnych wyróżniamy państwa trwale neutralne.

Państwa związkowe (federacje), którego części składowe (stany, kraje czy republiki) mogą mieć szeroko rozbudowane kompetencje własne i daleko posuniętą autonomię, włączając w to autonomiczne systemy prawne, z punktu widzenia p.m. będzie uważane za państwo jednolite, jeżeli jego kompetencje w zakresie stosunków m. będą należały wyłącznie do rządu centralnego (federalnego). W niektórych państwach związkowych (np. Szwajcarii i RFN) ich części składowe mają ograniczone prawo występowania w stosunkach m. Ich kompetencje w tej dziedzinie mają bardzo małe znaczenie i dotyczą spraw drugorzędnych (są to tzw. państwa złożone). Istnieją jeszcze tzw. państwa rozwijające się - są to najczęściej stare kolonie, które były zbyt zacofane gospodarczo, aby być w stanie zająć odpowiednie miejsce w stosunkach m. Mówiąc już tak bardzo konkretnie:) nie ma normy prawa m. która kwalifikowała by państwo do tej grupy:). Na I Konferencji Handlu i Rozwoju (UNCTAD) w Genewie w 1964 r. do grupy tej należało 77 państw, lecz teraz liczba ta wzrosła do 100 (i tak żeby było znów bardzo logicznie grupa ta nazywana jest „Grupą 77”)Praktycznie o przynależności decydują trzy czynniki;

Państwa śródlądowe, bez dostępu do morza, dawniej nie miały prawa do korzystania z obszarów morskich. Nie posiadały prawa do bandery morskiej, tzn. nie mogły nadawać statkom swojej przynależności państwowej. Sytuacja ta się zmieniła po deklaracji barcelońskiej w sprawie prawa do bandery państw pozbawionych wybrzeża morskiego z 20 IV 1921 r. Współcześnie p.m. daje państwom takim pełne prawo do korzystania z wolności mórz, ale nie mogą one ustanawiać żadnych stref przybrzeżnych i czerpać z nich korzyści gospodarczych.

Państwa o niekorzystnym położeniu gospodarczym (a jeżeli bralibyśmy pod uwagę tak położenie polityczne to Polska była by na pierwszym miejscu. Chyba napisze o tym prace magisterską:) - to takie państwa które mają dojście do morza, ale nie mogą ustanowić 200-milowych stref ekonomicznych, a więc mają ograniczony dostęp do bogactw morskich (ale tu proszę państwa Polska się już załapuje. Ach to wyczucie:)

Państwa archipelagowe charakteryzują się tym, że całe ich terytorium składa się z archipelagów i wysp. Do państw takich należą np. Filipiny i Indonezja.

Państwa trwale neutralne - nie mogą podejmować pewnych działań, które mogły by wciągać je w konflikty zbrojeniowe. Ograniczenia te są jednak dobrowolne. Państwo takie:

Obecnie do takich państw zaliczamy Szwajcarię i Austrię (należy ona do ONZ, ale przez to że jest to organizacja, która za cel postawiła sobie utrzymywanie pokoju).

3) INNE PODMIOTY P.M.

Istotnym dowodem na posiadanie uprawnień wynikających bezpośrednio z p.m. jest zdolność do działania, tj. zdolność do wywoływania skutków prawnych w sferze prawno międzynarodowej.

Organizacje m. - wiele organizacji tzw. międzyrządowych, to jest takich, których członkami są państwa, posiada pewne uprawnienia i obowiązki w płaszczyźnie prawno międzynarodowej, a więc podmiotowość prawno międzynarodową. Uprawnienia te wynikają przede wszystkim ze statusów poszczególnych organizacji, ale również z u. powołujących je do życia, oraz z innych u.m. Do najważniejszych uprawnień należy prawo zawierania u.m. z państwami i innymi organizacjami m. (ius contrahendi). W. Morawiecki wyróżnia cztery podstawowe rodzaje u. zawieranych przez organizacje (i nie pytajcie się proszę, kto to jest, ale pewnie ktoś ważny:);

Ta wyliczanka oczywiście nie jest kompletna i tak np. według art. 43 Karty NZ Rada Bezpieczeństwa upoważniona jest do zawierania umów z państwami, na podstawie których postawia one do jej dyspozycji sił zbrojnych, pomocy i ułatwienia, włączając w to prawo przemarszu (to zdanie porwało mnie do dalszego streszczania Wam tego fascynującego rozdziału:). W swej działalności organizacje korzystają w swej działalności z przywilejów i immunitetów. Obejmują one zazwyczaj nietykalność siedziby organizacji, immunitety sądowe i egzekucyjne, jak również przywileje i immunitety przysługujące funkcjonariuszom organizacji. Niektóre organizacje korzystają dodatkowo z biernego prawa legacji. Oznacza to, że państwa ustanawiają przy tych organizacjach swoje stałe przedstawicielstwo. Do obowiązków należy ponoszenie odpowiedzialności międzynarodowej za szkody spowodowane swoją działalnością.

Niesuwerenne organizacje terytorialne - są to organizacje terytorialne, nie stanowiące części terytorium żadnego państwa, ale które same też nie są państwami, gdyż ich władze nie dysponują suwerennością. Suwerenność ich może być ograniczona na rzecz państw lub organizacji m.

Watykan - ma ius contrahendi i czynne oraz bierne prawo legacji.

Podmiotowość prawno międzynarodowa narodu - naród który walczy o swoją niepodległość i stworzył w tym celu konkretną organizację, może stać się podmiotem p.m. Zagadnienie tej podmiotowości nabrało nowego znaczenia po powszechnym uznaniu prawa narodów do samostanowienia i tak każdy naród jest podmiotem prawa.

Powstańcy i strona wojująca - jeżeli w jakimś państwie powstała grupa wojująca i wybuchło powstanie i toczy się jeszcze do tego wojna domowa, wówczas grupa wojująca przeciwko dotychczasowemu suwerenowi może stać się w ograniczonym zakresie podmiotem p.m. Podmiotowość ta wiąże się z uznaniem tej grupy za powstańców lub stronę wojującą. Za grupę wojującą uznajemy taką grupę, która spełnia następujące warunki:

Podmiotowość jednostek - na ogół jednostki nie mają podmiotowości. Istnieją jednak wyjątki, kiedy jednostka może mieć uprawnienia i obowiązki płynące bezpośrednio z p.m., a nawet uzyskuje zdolność do działania w sferze prawno międzynarodowej. I tak np. na podstawie konwencji europejskiej z 4 XI 1950 r. o ochronie praw człowieka i wolności zasadniczych została powołana do życia Europejska Komisja Praw Człowieka. Komisja może działać m.in. na podstawie roszczenia zgłoszonego przez osobę fizyczną, organizację pozarządową lub grupę jednostek, które uważają się za ofiarę pogwałcenia przez państwo, stronę konwencji, praw w niej zawartych, pod warunkiem że wcześniej państwo uznało Komisje jako organ odpowiedni do rozpatrywania takich skarg.

Odrębnym zagadnieniem jest odpowiedzialność jednostek np. zbrodniarzy wojennych. Oraz odpowiedzialność funkcjonariuszy organizacji m.

I tak jednostka może mieć podmiotowość, jeżeli:

Podmiotowość osób prawnych - w ostatnich latach można zauważyć tendencję dopuszczania osób prawnych do pewnych dziedzin współpracy m. regulowanych bezpośrednio przez p.m. Przykładem mogą tutaj być organizacje m. łączności satelitarnej INTELSAT i INMRSAT.Oznacza to, że w pewnych dziedzinach osoby prawne dopuszczane są do działania na płaszczyźnie prawno międzynarodowej.

4) UZNANIE MIĘDZYNARODOWE

Uznanie jest to stwierdzenie przez podmiot udzielający uznania istnienia faktów i gotowość respektowania związanych z tym skutków prawnych. Uznanie może dotyczyć uznania podmiotowości prawno międzynarodowej, ale także uznania zmian terytorialnych, norm prawa itd. Praktyka uznania powinna być prowadzona zgodnie z ogólnymi i powszechnie uznanymi zasadami p.m., a w szczególności zgodnie z prawem narodów do samostanowienia i Kartą NZ.

Niejednokrotnie w uznaniu występuje charakter konstytutywny, jak deklaratywny, w zależności czy spojrzymy na problem z punktu widzenia podmiotu uznającego, czy też uznawanego.

Formy uznania - może być forma wyraźna lub milcząca (domniemana). Uznanie milczące polega na określonym postępowaniu państwa uznającego, z którego wynika domniemanie, że państwo to uznało taką lun inną organizację. Takie uznanie może wystąpić w sytuacji, gdy z nowym państwem nawiązuje się stosunki dyplomatyczne lub konsularne.

Uznanie de iure - uznawane jest za pełne i ostateczne. Udziela się go wówczas, gdy uznana organizacja (państwo, rząd) spełnia wszelkie warunki niezbędne dla jej uznania.

Uznanie de facto - uznawane jest za niepełne i prowizoryczne. Jest stosowane wówczas, gdy uznawana organizacja nie spełnia wszystkich warunków niezbędnych dla uznania de iure, a uznający ma interes w nawiązaniu z nią stosunków.

Uznanie państwa - jest jednostronnym aktem. Jest to uznanie de pleno osobowości. Uznanie to ma charakter deklaratywny.

Uznanie rządu - jest aktem jednostronnym, deklaratywnym

Uznanie powstańców i strony wojującej - ma charakter konstytutywny - tworzy nowy podmiot praw i obowiązków.

TERYTORIUM

Terytorium można podzielić na dwie zasadnicze kategorie:

Oraz na terytoria podlegające wyłącznej władzy, ale nie mającej charakteru suwerennego. Są to obszary niesuwerennych organizacji terytorialnych.

  1. TERYTORIUM PAŃSTWOWE

P.m. wyróżnia cztery rodzaje terytoriów:

Terytorium stanowi trójwymiarowa przestrzeń, na którą zozciąga się władza suwerenna (zwierzchnictwo terytorialne) określonego państwa. W skład wchodzą: obszar lądowy, morskie wody przybrzeżne, wnętrze ziemi oraz przestrzeń powietrzna.

Obszar lądowy - zaliczamy do niego również wyspy i wody śródlądowe (np. rzeki i jeziora).

Obszar morski - zaliczamy do nich morskie wody wewnętrzne i morze terytorialne, a w tzw. Państwach archipelagowych także wody położone między wyspami archipelagu.

Wnętrze ziemi - zasięg władzy państwowej ograniczony jest wyłącznie możliwościami technicznymi, tzn. teoretycznie aż do środka kuli ziemskiej.

Przestrzeń powietrzna - górna granica tej przestrzeni nie została dotychczas dokładnie określona.

  1. ZWIERZCHNICTWO TERYTORIALNE

Władza państwa na jego terytorium określona jest jako suwerenność lub zwierzchnictwo terytorialne. Jest ona władzą najwyższą, pełną i wyłączną (oznacza to, że żadna inna władza nie może działać na terytorium państwa bez jego zgody). Nie oznacza to , że państwo może działać bez żadnych ograniczeń, obowiązujące normy p.m. nakładają bowiem pewne ograniczenia. Zasada zwierzchnictwa oznacza jednak, że:

Ograniczenia takie mogą dotyczyć wszystkich państw i ich obywateli lub mogą dotyczyć wyłącznie niektórych państw. Żadne państwo nie może korzystać ze swojej suwerenności w sposób, który narusza suwerenność terytorialną innego państwa.

  1. SZCZEGÓLNE OGRANICZENIA ZWIERZCHNICTWA TERYTORIAL.

Obszary zdemilitaryzowane i zneutralizowane - całkowita d e m i l i t a r y z a c j a oznacza zakaz stacjonowania i przebywania w strefie zdemilitaryzowanej jakichkolwiek oddziałów wojskowych (z wyjątkiem sił porządkowych), jak również obowiązek nie wnoszenia lub zniszczenia wszelkich urządzeń wojskowych. Natomiast demilitaryzacja częściowa oznacza określone ograniczenia w wykorzystywaniu danego terytorium dla celów wojskowych. Przykładem może tu być strefa bezatomowa, na której nie może być zamieszczona broń jądrowa lub jej środki przenoszenia.

Obszary zdemilitaryzowane bywają czasem również z n e u t r a l i z o w a n e, tzn. to znaczy, że na obszarach tych nie mogą być prowadzone żadne działania wojenne. Może być również neutralizacja częściowa, tzn. zakaz prowadzenia działań wojennych, np. pociągających za sobą użycie określonej broni.

Pobyt obcych sił zbrojnych - w czasie pokoju siły jednego państwa mogą przebywać na terytorium drugiego państwa tylko za jego zgodą. Siły te nie mogą ingerować w sprawy wewnętrzne tego państwa. Siły przebywające poza granicami swego państwa uważane są za organ zewnętrzny.

  1. NABYCIE TERYTORIUM

Do pierwotnych sposobów nabycia zalicza się:

Do sposobów pochodnych nabycia zalicza się:

Zmiany terytorialne a obywatelstwo - możliwe są trzy rozwiązania:

GRANICE

Granica - jest to powierzchnia prostopadła do powierzchni kuli ziemskiej, która oddziela terytorium państwa od innych obszarów. Definicja ta nie obejmuje granicy górnej.

Rodzaje granic - tradycyjnie dzielone są na:

Podstawą prawną ustalenia granic jest z reguły u.m. Prawo zwyczajowe może mieć w pewnych okolicznościach znaczenie posiłkowe.

Proces ustalania granic można z reguły podzielić na trzy etapy:

Przebieg granicy na lądzie oznaczony jest przeważnie betonowymi słupkami i większymi monolitami w miejscach, gdzie granica zmienia w sposób istotny swój kierunek.

RZEKI

Przeprowadzenie linii brzegowej na rzekach zależy od ich żeglowności. Na nieżeglownych rzekach biegnie środkiem rzeki (medianą), natomiast na rzekach żeglownych granica biegnie linią głębszego koryta (talwegiem). Przerzucona na rzekach mosty należą z reguły po połowie do państw sąsiadujących. Wody stojące (jeziora, morza zamknięte) dzielone są zazwyczaj między państwa nadbrzeżne. Nie ma ogólnej normy określającej sposób podziału.

Za rzekę międzynarodową uważana jest zazwyczaj rzeka, która spełnia określone warunki geograficzne i na której, mocą u.m., została ustanowiona wolność żeglugi dla statków handlowych wszystkich państw. Warunki geograficzne takiej rzeki są następujące:

Cechy geograficzne rzeki, choć są niekiedy istotnymi przyczynami jej międzyunarodowienia, nie mają z prawnego punktu widzenia znaczenia decydującego. O wszystkim decyduje u.m. Międzyunarodowienie nie oznacza, że państwa tracą zwierzchnictwo terytorialne. W szczególności zachowują one prawo wydawania przepisów regulujących żeglugę, kontrolę nad żeglugą oraz uprawnienie w zakresie utrzymania żeglowności rzeki. Państwa mogą również zastrzec dla swoich statków tzw. Kabotaż, tj. żeglugę i przewóz osób i towarów między portami tego samego państwa.

Obecnie coraz większego znaczenia nabiera wykorzystywanie rzek o znaczeniu międzynarodowym dla celów nieżeglugowych (dla nawadniania lub przemysłu). Jest powszechnie przyjętą zasadą, że żadne państwo nie ma uprawnień do przeprowadzania na swoim terytorium takich robót hydrotechnicznych, które pozbawiłyby wody państwa leżące w dolnym biegu rzeki.

OBSZARY PODBIEGUNOWE

Arktyka - jest to obszar położony wokół bieguna północnego. Obszary te są przeważnie zamarznięte oraz pokryte lodami pływającymi morza nielicznymi wyspami. Niektóre państwa stosują do obszarów arktycznych teorię sektorów. Polega ona na tym, że państwo, którego terytorium przylega do obszarów arktycznych, rości sobie prawo do wszystkich obszarów lądowych, zarówno odkrytych jak tych, które zostaną odkryte w przyszłości w sektorze.

Antarktyka - jest to obszar wokół bieguna południowego. Obszar ten obejmuje, w odróżnieniu od przestrzeni arktycznych, przeważnie ląd stały pokryty lodem, mało jeszcze znany i niezamieszkały, uznawany za szóstą część świata. Celem jest stworzenie na tym terytorium ogólnoświatowego rezerwatu naturalnego.

MIĘDZYNARODOWE PRAWO MORZA

Międzynarodowe prawo morza (m.p.m.) jest działem prawa międzynarodowego dotyczącym obszarów morskich, żeglugi oraz innych sposobów korzystania z morza. Obok prawa morza istnieją również liczne normy krajowe dotyczące korzystania z morza, które nazywane są prawem morskim. M.p.m. określa sytuację prawną obszarów morskich i statków, przede wszystkim z punktu widzenia rozgraniczenia kompetencji terytorialnej państw oraz ich kompetencji wynikającej ze zwierzchnictwa nad statkami przynależnymi do danego państwa. Reguluje ono także zagadnienia korzystania z obszarów morza pełnego, znajdujących się poza zasięgiem zwierzchnictwa terytorialnego państw nadbrzeżnych. Zadaniem m.p.m. jest również unifikacja przepisów wewnętrznych dotyczących obrotu morskiego. Źródłem m.p.m. jest przede wszystkim zwyczaj. Do kodyfikacji norm zwyczajowych doszło w 1958 r. Na konferencji genewskiej. Wynikiem jej było przyjęcie czterech konwencji prawa morza:

Konferencja ONZ z 1982 r. Zakończyła się podpisaniem konwencji prawa morza. Obowiązywała dla ponad 110 państw, a weszła w życie listopadzie 1994 r.

2. OBSZARY MORSKIE - ICH KLASYFIKACJA

Obszary morskie tworzą fizycznie jedną całość, natomiast z punktu widzenia prawa dzielą się na kilka stref, mających odmienną sytuację prawną. Władza państwa nadbrzeżnego znajduje swoje uzasadnienie w konieczności bezpieczeństwa i ochrony państwowych oraz zapewnienia dla własnych obywateli wyłączność eksploatacji bogactw naturalnych morza przybrzeżnego. Klasyfikację obszarów morskich można przeprowadzić według zmniejszających się kompetencji państwa nadbrzeżnego:

3. STATKI MORSKIE

S.m. - jest każde urządzenie pływające przeznaczone lub używane do żeglugi po morzu i wodach z nim połączonych, a uczęszczanych przez statki morskie. Nie uważa się za statek bardzo małego urządzenia pływającego, takiego jak łódź wiosłowa, szalupa lub tratwa oraz wraki (np. Tytanica). Zazwyczaj nie podlegają pod tę nazwę również platformy pływające, dźwigi, gdyż nie są przeznaczone do żeglugi morskiej, chodź mogą być holowane po morzu.

Przynależność państwowa - p.m. wymaga, aby każdy statek posiadał określoną (i tylko jedną) przynależność państwową. Nabywa ją poprzez rejestrację w określonym państwie. Zewnętrznym znakiem przynależności jest podniesienie przez statek bandery. Aby statek nie stanowiący własności polskiej otrzymał czasową przynależność polska, musi spełnić następujące warunki:

Niektóre państwa nadają przynależność państwową bez zwracania uwagi na jakiekolwiek więzi ze statkiem. Są to państwa tzw. wygodnych (albo tanich) bander.

Zwierzchnictwo nad statkami - tzw. zwierzchnictwo okrętowe sprawuje państwo nad statkami pływającymi pod jego banderą. Oznacza to, że statki znajdujące się na pełnym morzu są pod wyłączną władzą i jurysdykcją państwa bandery oraz że stosuje się do nich prawo tego państwa. Zdarzenia na statku traktowane są często jakby miały miejsce na terytorium danego państwa.

Rodzaje statków morskich - podstawowym jest podział na:

- funkcją - tu należy wyróżnić przede wszystkim statki

„używane wyłącznie do służby państwowej niehandlowej. Statki handlowe są używane do prowadzenia działalności gospodarczej.

-własnością - wyróżnia się statki stanowiące własność państwa.

Ostatnio powstały tzw. statki o specjalnej charakterystyce (statki o napędzie jądrowym, statki przewożące szkodliwe substancję radioaktywne, zbiornikowce i chemikaliowce przewożące szkodliwe i niebezpieczne substancję ciekłe luzem).

4. MORSKIE WODY WEWNĘTRZNE

M.w.w. - stanowią część terytorium państwa nadbrzeżnego i sprawuje ono na nich pełna władzę suwerenną. Znajdują się między lądem a morzem terytorialnym. W skład wchodzą:

Zatoki - odległość między punktami wytyczającymi naturalne wejście zatoki przy najdalszym odpływie nie może przekraczać 24 mil morskich (1 mila = 1852 m), gdyż tylko do tej granicy uznaje się ta odległość za wody wewnętrzne.

Zatoki i wody historyczne - ograniczenie wejścia do zatoki nie obowiązuje, jeśli mamy do czynienia z tzw. zatokami historycznymi. Albowiem nawet bardzo rozległe zatoki czy obszary przybrzeżne, nie posiadające charakterystycznego ukształtowania zatok, mogą stanowić wody wewnętrzne, jeżeli państwo ma do nich tytuł historyczny. To znaczy, jeżeli zostały one przez państwo zawłaszczone, od dawna uważane są za wody wewnętrzne, państwo sprawuje tam swoją władzę tak jak na wodach wewnętrznych i tak też są traktowane przez inne państwa.

Porty - są to obszary, położone zazwyczaj na styku morza i lądu, wyposażone w urządzenia, które umożliwiają statkom postój oraz załadowanie i wyładowanie towarów i pasażerów. Wyróżnia się:

Każde państwo samo decyduje o tym czy port będzie zamknięty czy wojenny. Uważa się jednak, że żadnemu statku nie wolno zabronić wejścia do portu zamkniętego w czasie sztormu lub awarii. Można natomiast zakazać wpłynięcia do potu otwartego ze względów bezpieczeństwa, pewnym rodzajom statków, np. o napędzie nuklearnym.

Redy - jest to obszar wodny leżący przed wejściem do portu, który służy do postoju statków, oczekujących na wpłynięcie do portu. Niektóre państwa uznały redy za część wód wewnętrznych. Jednak praktyka w tym względzie nie jest jednolita.

Statki w obcych portach - jeżeli chodzi o stronę prawną należy odróżnić:

W sprawy dyscyplinarne własnych statków państwo zazwyczaj nie ingeruje.

  1. WODY ARCHIPELAGOWE

Prawo do ustanawiania tych wód mają tylko tzw. państwa archipelagowe (np. Filipiny, Indonezja, Szeszele), to jest państwa składające się w całości z archipelagów i pojedynczych wysp. Wody leżące wewnątrz archipelagowych linii podstawowych - -to wody archipelagowe, które znajdują się pod suwerenną władzą państwa, ograniczoną:

Prawo przejścia (a raczej przepłynięcia) ma szerszy zakres niż prawo nieszkodliwego przepływu, mianowicie:

  1. MORZE TERYTORIALNE

M. t. - to pas wód morskich stanowiących część terytorium państwa nadbrzeżnego, który jest położony między morzem pełnym lub strefą ekonomiczną z jednej strony a wybrzeżem lub wodami wewnętrznymi względnie archipelagowymi z drugiej strony. Zewnętrzna granica m.t. jest zarazem granicą terytorium państwowego. Państwo sprawuje na m.t. pełną władzę suwerenną i jurysdykcję z zastrzeżeniem prawa nieszkodliwego przepływu. Państwo może również zarezerwować eksploatację zasobów biologicznych i mineralnych m.t. dla własnych obywateli i z reguły tak czyni. Władza państwa rozciąga się nie tylko na wody m.t., lecz także na przestrzeń powietrzną nad m.t. oraz na jego dno i wnętrze ziemi pod nim.

Szerokość morza - nie może przekraczać 12 mil. Linia od której liczy się tą szerokość nazywana jest linią podstawową. Jest to przeważnie od linii wybrzeża, którą jest linia zetknięcia się morza z lądem przy dopływie (tzw. linia najdalszego odpływu), a w państwach archipelagowych granica wód archipelagowych. Stosowana jest również inna metoda. Jest to metoda prostych linii podstawowych. Polega ona na łączeniu za pomocą odcinków linii prostych najdalej w morzu wysuniętych przylądków i wysp. Stosowanie tej metody zwiększa powierzchnię obszarów morskich poddanych władzy państwa. Metoda ta jest dopuszczalna, gdy rzeźba wybrzeża jest bardzo zróżnicowana.

Prawo nieszkodliwego przepływu - prawo to nawiązuje do obowiązującej zasady wolności żeglugi i ogranicza ono suwerenność państwa. Statek korzystający z przepływu nie musi zawsze być w ruchu. Np. jeżeli w skutek sztormu lub awarii, statek może zatrzymać się i zakotwiczyć, a mimo to nadal będzie uważany za będący „w przepływie”. Przepływ musi być nieszkodliwy, tzn. ten, kto z niego korzysta, nie może zagrażać pokojowi, porządkowi lub bezpieczeństwu państwa. Musi on przestrzegać prawa i przepisów wydanych i ogłoszonych przez państwo nadbrzeżne. Obecnie obowiązuje zasada, że okręty podwodne powinny przepływać wynurzone. Wyróżnia się trzy rodzaje przepływu:

W zależności od rodzaju przepływu zróżnicowany jest zakres jurysdykcji państwa nadbrzeżnego nad statkiem przepływającym.

Sytuacja prawna obcych statków - okręty wojenne, korzystające z przepływu, posiadają pełny immunitet. Jeśli okręt wojenny nie stosuje się do przepisów państwo nadbrzeżne może żądać, aby okręt opuścił m.t. Natomiast statki handlowe podlegają w zasadzie władzy i jurysdykcji państwa nadbrzeżnego, które jednak nie powinny być wykonywane w sposób utrudniający żeglugę. Konwencja przewiduje, że państwo nadbrzeżne nie będzie sprawować jurysdykcji karnej na pokładzie statków przepływających prze m.t., w celu aresztowania jakiejś osoby lub przeprowadzania jakiegokolwiek dochodzenia w związku z przestępstwem popełnionym na pokładzie statku podczas jego przepływu, z wyjątkiem następujących przypadków:

Postanowienia te nie mają zastosowania i nie ograniczają swobody działąnia państwa w stosunku do statku przepływającego przez m.t. po opuszczeniu wód wewnętrznych.

  1. MORSKA STREFA PRZYLEGŁA

Strefa przyległa - nie stanowi terytorium państwa, lecz część morza pełnego przyległą do m.t., w której posiada ono specjalne uprawnienia, ściśle określone i służące mu dla specjalnych celów. S.p. może częściowo lub całkowicie pokrywać się ze strefą wyłącznego rybołówstwa lub strefą ekonomiczną. Państwo może w s.p. sprawować kontrolę konieczną dla:

Konwencja prawa morza z 1982 r. dopuszcza 24 milową s.p. Polska od 1978 r. Nie posiada s.p.

  1. STREFA WYŁĄCZNEGO RYBOŁÓWSTWA

S.w.r. - jest obszarem, na którym państwo nadbrzeżne ma odnośnie do rybołówstwa takie same uprawnienia jak na m.t., to znaczy że może zastrzec wyłączność dla własnych obywateli. Ewentualne dopuszczenie obcych rybaków jest uzależnione od zgody państwa nadbrzeżnego. Państwa mogą tworzyć 200 milowe strefy wyłącznego rybołówstwa. Polska ma taką strefę o szerokości całego sektora Bałtyku. Mogą tu tylko łowić poolskie statki rybackie.

  1. SZELF KONTYNENTALNY

S.k. - są to płytkie obszary dna morskiego i jego podziemie, leżące poza granicami m.t. Do głębokości 200 metrów dno morskie opada w sposób łagodny i tworzy oceaniczną platformę podmorską, biegnącą wzdłuż kontynentu, czyli tzw. szelf (z ang. Shelf - półka). Niektóre morza takie jak Bałtyk, których głębokość nie przekracza 200 metrów leżą w całości w strefie szelfu (tzw. morza szelfowe). Prawa państwa nadbrzeżnego mają charakter wyłączny, to znaczy, że tylko ono samo, względnie osoby przez nie uprawnione, mogą prowadzić poszukiwania i eksploatację bogactw szelfu.

Granica zewnętrzna szelfu - w konwencji przyjęto dwa główne kryteria określania zewnętrznej granicy:

  1. STREFA EKONOMICZNA

S.e.- jest to obszar rozciągający się poza m.t., na którym państwo nadbrzeżne posiada suwerenne prawa dla celu poszukiwania, eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi, zarówno żywymi jak i naturalnymi, wód morskich, jak również dna morskiego i jego podziemia. Szerokość s.e. nie może przekraczać 200 mil, licząc od linii prostej, od której jest mierzone m.t.

Prawa państwa nadbrzeżnego - mają przede wszystkim charakter gospodarczy. Można je podzielić na:

Prawa innych państw - to przede wszystkim wolności komunikacyjne obowiązujące na morzu pełnym. Wszystkie państwa korzystają z wolności żeglugi i przelotu, układania kabli podmorskich i rurociągów oraz innych zgodnych z p.m. sposobów korzystania z morza. Korzystają z nich jednak uwzględniając prawa państwa nadbrzeżnego.

  1. MORZE PEŁNE

M.p. - jest wolne i dostępne dla wszystkich państw i ich obywateli. Nie podlega ono suwerenności żadnego państwa. Jedynym ograniczeniem jest nieprzeszkadzanie innym w korzystaniu z tych samych praw. Wolność o której mowa obejmuje według konwencji z 1982 r.:

  1. DNO MÓRZ I OCEANÓW POZA GRANICAMI JURYSDYKCJI PAŃSTWOWEJ

Zgodnie z konwencją prawa morza z 1982 r. obszar ten wraz z zasobami naturalnymi stanowi „wspólne dziedzictwo ludzkości”. Oznacza to, że eksploatacja zasobów dna morskiego powinna być prowadzona w interesie całej ludzkości. Organem nadzorującym tę eksploatację jest Organizacja Dna Morskiego (Sea-Bed Authority). Organizacja ta ma również za zadanie dzielić korzyści między wszystkie państwa, ze szczególnym uwzględnieniem interesów i potrzeb państwa rozwijających się.

  1. CIEŚNINY I KANAŁY MORSKIE

Cieśniny - są naturalnymi wąskimi połączeniami dwóch rozleglejszych obszarów morskich. Mogą łączyć obszary morskie mające różną sytuację prawną. Jeżeli szerokość cieśniny przekracza podwójną szerokość m.t. państwa nadbrzeżnego lub państwa nadbrzeżnych, wówczas ta część cieśniny znajdującej się poza granicami m.t. obowiązuje pełna wolność żeglugi.

Prawo przejścia tranzytowego przez cieśniny - oznacza wolność żeglugi i przelotu przez cieśninę (konwencja z 1982 r.) , musi być ono wykorzystywane w sposób ciągły i bez zwłoki, a jednostki korzystające z przejścia nie mogą prowadzić w cieśninie żadnej innej działalności poza wykonywaniem przepływu lub przelotu.

Kanały morskie - są sztucznymi połączeniami dwóch otwartych dla żeglugi obszarów morskich. Są one otwartą dla wszystkich drogą wodną, jeżeli tak stanowi u.m. lub prawo krajowe. Nie ma natomiast żadnej normy zwyczajowej, która wprowadzałaby powszechną wolność żeglugi po kanałach morskich. Tak jest na Kanale Sueskim, który jest zawsze wolny i otwarty.

MIĘDZYNARODOWE PRAWO LOTNICZE I KOSMICZNE

Prawem lotniczym - można nazwać zespół norm dotyczących przestrzeni powietrznej i jej wykorzystywania dla lotnictwa. Międzynarodowe p.l. zajmuje się m.in.:

Według konwencji chicagowskiej o międzynarodowym lotnictwie cywilnym, podpisanej 7 XII 1944 r. państwa zobowiązały się współpracować w celu zapewnienia ujednolicenia przepisów, norm, zasad postępowania i organizacji w odniesieniu do statków powietrznych.

Źródła międzynarodowego p.l. - normy zwyczajowe nie odgrywają tak ważnej roli jak w prawie morskim. Głównym źródłem są natomiast wielostronne i dwustronne u.m. Konwencja chicagowska powołała do życia Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO). Najważniejszą umową jest konwencja warszawska podpisana 12 X 1929 r., dotycząca ujednolicenia niektórych prawideł dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego, zmieniona protokołem haskim z 1955 r. oraz protokołem gwatemalskim z 1971 r. Jeśli chodzi o problematykę prawa karnego, należy wymienić konwencję w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów popełnionych na pokładach statków powietrznych, podpisaną w Tokio 14 XI 1963 r., konwencję o ściganiu bezprawnego zawładnięcia statkiem powietrznym, podpisaną w Hadze 16 XII 1970 r. oraz konwencję o ściganiu bezprawnych czynów naruszających bezpieczeństwo lotnictwa cywilnego, podpisaną w Montrealu 23 IX 1971 r. Źródłem p.l. są również uchwały Rady ICAO. Ważnym źródłem są również u.m. dwustronne.

  1. PRZESTRZEŃ POWIETRZNA

Według konwencji regulującej żeglugę powietrzną, podpisanej w Paryżu 13 X 1919 r., znalazło się postanowienie, że każde państwo posiada całkowitą suwerenność w przestrzeni powietrznej ponad swoim terytorium. Przestrzeń powietrzna nad morzem pełnym, podobnie jak wody morza pełnego, nie podlega suwerenności żadnego państwa, a korzystanie z niej na prawach równych przysługuje wszystkim państwom i ich obywatelom. Analogiczna jest sytuacja prawna przestrzeni powietrznej nad strefą wyłącznego rybołówstwa, strefą ekonomiczną i szelfem kontynentalnym. Natomiast przestrzeń położona nad morskimi wodami wewnętrznymi oraz nad morzem terytorialnym podlega suwerenności państwa nadbrzeżnego.

  1. STATKI POWIETRZNE

S.p. - to urządzenie przeznaczone do przewożenia osób lub rzeczy w przestrzeni powietrznej, zdolne do unoszenia się w tej przestrzeni na skutek oddziaływania powietrza. S.p. dzielimy na:

Przynależność państwowa - nabywa się ją poprzez wpisanie do rejestru statków powietrznych, prowadzone przez władze państwowe. Statek może mieć wyłącznie jedną przynależność (to zasada wyłącznej przynależności państwowej). Istnieje również zwierzchnictwo samolotowe - jest to suma uprawnień przynależności państwa w stosunku do statku. Wynika z tego, że w wielu przypadkach to co dzieje się na pokładzie statku traktowane jest jakby miało miejsce na terytorium państwowym (jak przy zwierzchnictwie okrętowym).

Sytuacja prawna - na obszarach nie podlegających suwerenności żadnego państwa nie budzi wątpliwości, że podlega wyłącznej władzy państwa rejestracji. Sytuacja komplikuje się gdy statek znajduje się w obcej strefie powietrznej. Z zasady zwierzchnictwa powietrznego wynika, że w braku odmiennych zobowiązań międzynarodowych każde państwo może wykonywać jurysdykcję nad obcymi statkami znajdującymi się w jego przestrzeni powietrznej. Według konwencji tokijskiej w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów zabronionych na pokładzie statków z 14 IX 1963 r. państwo terytorialne nie może przeszkodzić w kontynuowaniu lotu przez statek, w celu wykonania jurysdykcji karnej, z wyjątkiem przypadków, gdy:

  1. MIĘDZYNARODOWA ŻEGLUGA POWIETRZNA

Korzystanie z obcej przestrzeni może wynikać z u.m. (wielostronnej lub dwustronnej) albo z aktu wewnętrznego państwa, które sprawuje zwierzchnictwo nad daną przestrzenią (zezwolenie lub konwencja). Zazwyczaj odmiennie traktuje się statki cywilne a inaczej państwowe (zwłaszcza wojskowe) i z reguły zezwala wyłącznie na przelot statków cywilnych. Ponadto loty nieregularne są traktowane odmiennie niż loty regularne. Państwo udostępniając swoją przestrzeń obcym samolotom zachowuje szereg uprawnień niezbędnych do ochrony jego bezpieczeństwa i interesów. W szczególności może ono wprowadzić obowiązek przekraczania granicy wyłącznie przez określone bramy wlotowe i na niektórych wysokościach oraz poddać swoim przepisom i kontroli wszystkie samoloty znajdujące się z jego przestrzeni powietrznej. Według konwencji chicagowskiej każde państwo, ze względu na konieczność wojskową lub bezpieczeństwo publiczne, może tworzyć strefy, w których loty statków są ograniczone lub zakazane. Ponadto każde państwo ma prawo wyprowadzania czasowych ograniczeń lub zakazów przelotu nad całym swoim terytorium lub jego częścią, pod warunkiem że będą one obowiązywały statki wszystkich państwa.

Wolności lotnicze - międzynarodowa żegluga lotnicza może odbywać się wyłącznie na podstawie zezwoleń, czyli przywilejów przyznawanych przez państwa obcym samolotom we własnej przestrzeni. Przywileje te nazywane są „wolnościami lotniczymi”:

  1. wolności techniczne - (tranzytowe) są to:

  1. wolności handlowe - podstawowymi wolnościami są:

Wzajemne przyznanie sobie pięciu wolności lotniczych przewiduje układ o międzynarodowym transporcie lotniczym (zwany układem o pięciu wolnościach) z 7 XII 1944 r. Piątą wolność traktuje się fakultatywnie, tzn. państwo będące jego stroną może wyłączyć ją jednostronną deklaracją. Konwencja warszawska z dnia 12 X 1929 r. została zmieniona protokołem haskim z 28 IX 1955 r. Podwoił on m.in. granice odpowiedzialności przewoźnika w stosunku do pasażerów. Nowy protokół, zmieniający konwencje warszawską, został podpisany w Gwatemali 8 III 1971 r. Zmierza on w kierunku zaostrzenia zasad odpowiedzialności przewoźnika (wprowadza odpowiedzialność absolutną) oraz znacznie podwyższa granice odszkodowania.

  1. PRAWO KOSMICZNE

Pierwszy sztuczny satelita ziemi - „Sputnik - I” - został umieszczony na orbicie okołoziemskiej przez ZSRR 4 X 1957 r. Związek Radziecki zrealizował także pierwszy lot załogowy po orbicie okołoziemskiej 12 IV 1961 r. (J. Gagarin). Natomiast Stany Zjednoczone dokonały pierwszego lądowania na księżycu 20 VII 1969 r. (N. Amstrong, E. Aldrin).

Sytuacja prawna przestrzeni - decydujące znaczenie miała działalność ONZ, która w 1959 r. powołała Komitet do Spraw Pokojowego Wykorzystywania Przestrzeni Kosmicznej. Na podstawie rezolucji Zgromadzenia Ogólnego z dnia 27 I 1967 r. podpisany został układ o zasadach działalności w zakresie badania i korzystania z przestrzeni kosmicznej, łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi. Układ ten przewiduje m.in.: że przestrzeń komiczna, łącznie z Księżycem i innymi ciałami, jest wolna dla badań i użytkowania przez wszystkie państwa, bez jakichkolwiek dyskryminacji, na zasadzie równości i zgodnie z p.m. Przestrzeń ta nie podlega zawłaszczeniu przez państwa. Układ moskiewski o zakazie prób z bronią nuklearną z dnia 5 VIII 1963 r. rozciągnął ten zakaz również na przestrzeń kosmiczną. Układ z 27 I 1967 r. przewiduje, że wszystkie państwa będą korzystały z przestrzeni kosmicznej wyłącznie dla celów pokojowych.

Granica przestrzeni powietrznej i pozapowietrznej - czyli kosmicznej. Na wysokości, na której po orbitach okołoziemskich poruszają się obiekty wysłane przez państwa, nie rozciąga się już władza żadnego państwa, a więc obszary te należą do przestrzeni pozapowietrznej. Ponieważ perigea (a więc najniższe punkty orbit sztucznych satelitów ziemi) mogą leżeć na wysokości ok. 90 km należy przyjąć, że przestrzeń pozapowietrzna rozciąga się od wysokości 90 - 100 km od powierzchni ziemi.

Obiekty wypuszczone w przestrzeń kosmiczną - układ z 1967 r. przyjął zasadę, że każdy obiekt wypuszczony w przestrzeń kosmiczną ma przynależność państwa, w którym został zarejestrowany.

Jedną z form współpracy międzynarodowej w zakresie wykorzystywania przestrzeni kosmicznej jest układ o ratowaniu kosmonautów, powrocie kosmonautów i zwrocie obiektów wystrzelonych w przestrzeń z 22 IV 1968 r. Z organizacji międzynarodowych działających w tej dziedzinie należy wymienić przede wszystkim Międzynarodową Organizację Łączności Satelitarnej (INTELSAT), która powstała na podstawie umów podpisanych 20 VIII 1964 r. w Waszyngtonie. Celem jest zapewnienie globalnego systemu łączności satelitarnej, opartego na zasadach handlowych. Organizacją o charakterze powszechnym (wzorowanym na poprzedniej organizacji) jest Międzynarodowa Organizacja Morskiej Łączności Satelitarnej (INMARSAT). Celem jest zapewnienie statkom morskim niezawodnej łączności satelitarnej poprzez tworzenie tzw. segmentu kosmicznego, opartego na sztucznych satelitach umieszczonych na orbicie geostacjonarnej, na podstawie umów zawartych w Londynie 3 IX 1976 r.

LUDNOŚĆ PAŃSTWA

Wszystkie osoby przebywające na terytorium państwa można podzielić na obywateli (związanych z państwem szczególnym węzłem) i cudzoziemców (można ich podzielić na domicyli, czyli takich którzy posiadają w stałe zamieszkanie, mogą być również obywatelami innych państw lub nie posiadać żadnego obywatelstwa, tzw. bezpaństwowcy).

  1. OBYWATELSTWO

Obywatelstwo - jest szczególnym węzłem prawnym łączącym jednostkę z państwem. Wynika z niego obowiązek wierności i lojalności wobec państwa oraz zwierzchnictwo osobowe państwa (jurysdykcja) nad własnymi obywatelami, niezależnie od tego, gdzie się znajdują, a więc tez na obszarach nie podlegających niczyjej suwerenności oraz na obszarach innych państw. W ostatnim przypadku ze zwierzchnictwem osobowym konkuruje zwierzchnictwo terytorialne, które z reguły przewyższa.

Opieka dyplomatyczna - to uprawnienie każdego obywatela do korzystania z opieki swojego państwa. Polega ono na tym, że państwo może występować na forum międzynarodowym w imieniu swoich obywateli w stosunku do innych państw oraz przed sądami międzynarodowymi i komisjami arbitrażowymi.

W 1997 r. Rada Europy przyjęła konwencję o obywatelstwie, którą Polska podpisała w 1999 r. Konwencja stanowi, że obywatelstwo nie określa przynależności etnicznej jednostki. Każde państwo samo określa, kto jest jego obywatelem. Przyjęte warunki muszą być jednak zgodne z właściwymi u.m., prawem zwyczajowym oraz powszechnie uznanymi zasadami prawa odnoszącymi się do obywatelstwa. Powinny ponadto uwzględniać następujące zasady:

Nabycie obywatelstwa - może nastąpić poprzez:

Stosowanie zasady ziemi dopuszczalne jest pomocniczo; ”Gdy dziecko urodzone lub znalezione w Polsce nabywa obywatelstwo polskie, gdy oboje rodzice są nieznani bądź nieokreślone jest ich obywatelstwo lub nie posiadają żadnego obywatelstwa”

Z punktu widzenia prawa najważniejsze jest, w przypadkach nadawania obywatelstwa nie powstał stan podwójnego obywatelstwa, tzn. żeby z nabyciem nowego obywatelstwa zawsze wiązała się utrata dawnego. Potwierdzeniem tej teorii są umowy Bancrofta (amerykańskiego przedstawiciela w Berlinie, który zainicjował zawarcie pierwszej takie umowy ze Związkiem Północno-Niemieckim w 1868 r). Umowy te przewidywały, że obywatele jednej strony, którzy stali przez naturalizację obywatelami drugiej strony i przebywali tam przez 5 lat bez przerwy, powinni być uznani prze kraj, z którego wyemigrowali za obywateli drugiej strony i tak traktowani.

Utrata obywatelstwa - może nastąpić m.in.: przez zwolnienie z obywatelstwa, pozbawienie obywatelstwa (jeżeli naruszył obowiązek wierności lub działa na szkodę żywotnych interesów Polski, nielegalnie opuścił obszar Polski po 9 V 1945 r. lub odmawia powrotu do Polski, uchyla się od wykonania obowiązku wojskowego lub został za granicą skazany za przestępstwo stanowiące zbrodnię pospolitą) , opcję, zamążpójście.

Podwójne obywatelstwo - doprowadza do konfliktów, np.: gdzie ktoś ma wykonywać służbę wojskową lub jakie władze mają wykonywać opiekę dyplomatyczną w państwie trzecim. Dlatego wiele państw uważa taki stan za niepożądany i funkcją prawa międzynarodowego jest eliminacja takich sytuacji, poprze m.in.

Bezpaństwowcy (apatrydzi) - to osoby które nie posiadają żadnego obywatelstwa. Podlegają oni prawu państwa pobytu, ale nie korzystają z jego opieki dyplomatycznej, mogą być wydaleni, nie mają praw politycznych i innych, które przysługują tylko obywatelom. Taka sytuacja może powstać m.in. poprzez urodzenie się dziecka z bezpaństwowców i urodziło się w państwie, które nie stosuje zasady ziemi ale krwi.

  1. TRAKTOWANIE CUDZOZIEMCÓW

W Polsce podstawowym aktem normatywnym dotyczącym cudzoziemców jest ustawa z 25 VI 1997 r. o cudzoziemcach. W praktyce państw wykształciły się pewne systemy traktowania cudzoziemców. Do głównych systemów należy:

W prawie wewnętrznym i w u.m. bardzo często znajduje się zastrzeżenie dotyczące wzajemności. Oznacza ona, że państwo A przyznawać będzie określone uprawnienia obywatelom państwa B, jeżeli państwo B przyzna takie same uprawnienia obywatelom państwa A.

Wydalenie cudzoziemca - przysługuje państwu lub tzw. deportowanie, czyli przymusowe odstawienie do granicy cudzoziemca, który naruszył prawo danego państwa lub którego dalszy pobyt zagraża bezpieczeństwu albo interesowi państwa. Z Polski może być wydalony, m.in. gdy:

  1. MIĘDZYNARODOWY RUCH OSOBOWY

Przez m.r.o. - należy rozumieć przemieszczanie się osób połączone z przekroczeniem granicy lub granic państwowych. Obejmuje przenoszenie się jednostek okresowe lub na stałe i to zarówno opuszczenie terytorium państwa przez jego własnych obywateli, jak i dopuszczenie cudzoziemców na terytorium państwa. Ruch ten odbywa się poprzez dobrowolne przenoszenie się jednostek przez granice w normalnych warunkach pokojowych. Państwo samo może wyznaczyć zasady przekraczania granic. Może być ono ograniczone u.m. wiążącymi to państwo.

Paszporty - to odpowiednie udokumentowanie pozwalające na opuszczenie terytorium państwa oraz zezwolenie do wstępu na terytorium drugiego państwa. Jest to dokument stwierdzający dane osoby i jej tożsamość. Wydawane są obywatelom danego państwa, więc stwierdzają one również przynależność. W Polsce kwestię tą reguluje ustawa o paszportach z 1990 r., z której wynika, że poza paszportami zwykłymi istnieją również paszporty:

Wizy - udzielenie zgody na wjazd cudzoziemcowi na terytorium państwa następuje poprzez wydanie wizy. Z formalnego punktu widzenia wiza jest adnotacją dokonaną w paszporcie lub innym dokumencie podróży, stwierdzającą udzielenia zezwolenia na przekroczenie granicy państwa oraz pobyt lub przejazd przez jego terytorium. Odróżnia się wizy:

Cudzoziemcowi można odmówić wydania wizy na terytorium Polski jeżeli:

  1. EKSTRADYCJA I AZYL

Ekstradycja - jest to wydanie władzom obcego państwa osoby ściąganej przez te władze za popełnione przestępstwa. Nie ma zwyczajowej normy p.m., która by nakazywała lub zakazywała ekstradycji. Toteż w braku zobowiązania umownego władze każdego państwa, opierając się na podstawie prawa wewnętrznego i swoim uznaniu, same decyduje, czy osobę ściganą wydać czy nie. Na ogół umowy ekstradycyjne przewidują tylko wydanie przestępców pospolitych, natomiast nie wydaje się osób ściganych za przestępstwa polityczne. Ocena charakteru przestępstwa należy do państwa wydającego. Wyjątkiem od zasady niewydawania przestępców politycznych jest tzw. klauzula zamachowa przewidująca ekstradycję osób, które dopuszczają się ze względów politycznych zabójstwa głowy państwa, szefa rządu lub innych osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe lub polityczne. Obecnie na podstawie Konstytucji z 1997 r. „ekstradycja obywateli polskich jest zakazana” - art. 55.

Azyl - (terytorialny bądź polityczny) polega na udzieleniu schronienia (tzn. prawa wjazdu i osiedlenia się) cudzoziemcowi ściganemu w kraju ojczystym bądź w państwie trzecim za popełnienie przestępstwa politycznego lub z innych względów politycznych. Udzielenie wiąże się więc z odmową wydania cudzoziemca. Deklaracja ONZ w sprawie azylu terytorialnego z 1967 r. stanowi, że prawo azylu nie przysługuje osobom winnym zbrodni przeciwko ludzkości, zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciwko pokojowi. Konstytucja RP prócz azylu przewiduje nadanie cudzoziemcowi statusu uchodźcy w rozumieniu konwencji o statusie uchodźcy z 1951 r. i protokołu uzupełniającego z 1967 r. Uchodźcą jest osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości i przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych - przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa. A także osoba, która nie ma żadnego obywatelstwa i znajduje się na skutek podobnej sytuacji poza państwem swego zamieszkania i nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa.

Od azylu terytorialnego należy odróżnić azyl dyplomatyczny, który nie jest instytucją powszechnego prawa międzynarodowego. Może być on udzielany w pomieszczeniach misji dyplomatycznej, na pokładzie okrętu wojennego oraz w bazach wojennych. Tego typu azyl jest traktowany jako prawo państwa do którego skierowana jest prośba o azyl. Umowy o azylu dyplomatycznym wyróżniają dwa rodzaje osób upoważnionych do ubiegania się o ten rodzaj azylu, są to:

  1. OCHRONA GRUP LUDZKICH I PRAWA CZŁOWIEKA

Pierwsze umowy z tej dziedziny dotyczyły ochrony mniejszości. Przez mniejszości uważa się część ludności (grupę ludzką), która różni się od pozostałej ludności danego państwa religią, językiem, pochodzeniem czy rasą.

Karta NZ a prawa człowieka - po raz pierwszy właśnie tu pojawiły się takie zasady jak równość praw i wolności zasadnicze dla wszystkich. Zostały one jednak ujęte bardzo ogólnikowo, dlatego potrzebne było ich rozwiniecie.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - uchwalona 10 XII 1948 r. Głosi ona m.in.;

Jest ona tylko zalecenie, czyli nie ma normy obowiązującej.

Pakty praw człowieka - zostały uchwalone dopiero 16 XII 1966 r. Mają one charakter wiążący. Mają szerszy katalog praw i zawierają prawo do samostanowienia narodów. Składają się na nie:

W Europie problematyką tą zajęła się Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r., do której Polska przystąpiła w 1992 r.

Inne umowy - pod auspicjami ONZ podpisano szereg umów i aktów, m.in.: Konwencję o Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej a dnia 7 III 1966 r. Przez dyskryminację konwencja rozumie m.in. wszelkie różnice, ograniczenia lub przywileje, oparte na rasie, kolorze skóry oraz na pochodzeniu narodowym, których celem jest utrudnić lub uniemożliwić korzystanie lub wykonywanie, na zasadach równouprawnienia, praw człowieka i wolności zasadniczych.

Zwalczanie zbrodni ludobójstwa - dnia 9 XII 1948 r. została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne NZ Konwencja o Zapobieganiu i Karaniu Zbrodni Ludobójstwa. Pod pojęciem ludobójstwa konwencja pociąga następujące czyny:

Warunkiem uznania konkretnego czynu za ludobójstwo jest zamiar całkowitego lub częściowego zniszczenia grupy narodowej, etnicznej, rasowej lub religijnej.

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE

Organizacje rządowe - tworzone są przez państwa i działają na podstawie u.m. Ich członkami są w zasadzie tylko państwa, a jedynie w wyjątkowych przypadkach obszary nie rządzące się samodzielnie, organizacje ruchów narodowo-wyzwoleńczych, względnie wyznaczone przez państwa osoby prawne. Można ją określić jako formę współpracy państw, ustaloną w wielostronnej u.m., obejmującą względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów.

Organizacje pozarządowe - członkami nie są państwa, lecz związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych państw. Istnieją na podstawie wspólnych interesów i zainteresowań. Jest ich znacznie więcej niż organizacji rządowych. Organizacje pozarządowe nie działają na podstawie u.m., lecz na podstawie porozumień nieformalnych lub porozumień o charakterze wewnętrznoprawnym.

Powstanie i rozwój - datuje się powstanie na drugą połowę XIX w. Przyczyny powstania organizacji (obiektywne):

Klasyfikacja o.m. (rządowych) - przeprowadzona jest według wielu kryteriów:

  1. według członkostwa :

  1. według zakresu ich kompetencji:

  1. według stopnia ich władzy w stosunku do państw członkowskich:

  1. szczególna sytuacja występuje w organizacjach, które prowadzą działalność operacyjną - są one powołane do celów operacyjnych. Jest rzeczą jasną, że prowadząc tego typu działalność muszą one podejmować decyzje wiążące i ustalać normy postępowania dla wszystkich, którzy w tej działalności uczestniczą.

Funkcje - podstawowa funkcja każdej organizacji polega na politycznym procesie:

Tę podstawową funkcję, w zależności od różnych typów procesu politycznego, dzieli się na:

Niektóre organizacje pełnia również funkcje rozjemcze, arbitrażowe i sądowe, a więc uczestniczą w załatwianiu sporów międzynarodowych, a jeszcze inne organizacje pełnią funkcje zarządzające (administracyjne) a nawet mogą pełnić funkcje władcze.

Organy i struktura - struktura wielu organizacji wykazuje pewne cechy wspólne, mianowicie organy ich są przeważnie trójstopniowe. Istnieje:

Od tej typowej struktury istnieją oczywiście wyjątki np. ONZ posiada trzy rady oraz własny organ sądowy. Klasyfikacja organów:

  1. decydujące o wszystkich ważniejszych sprawach, które można podzielić na organy polityczne, deliberujace - są to organy naczelne

  1. organy wykonawcze, zarządzające organizacją w oparciu o decyzje o charakterze ogólnym, podjęte przez organy naczelne

  1. organy administracyjne

  1. organy kontrolne

  1. organy pokojowego załatwiania sporów

  1. organy konsultacyjne i doradcze

Uchwały i ich charakter prawny - uchwały mogą mieć różnorodny charakter. Można je podzielić na:

Natomiast z punktu widzenia znaczenia prawnego można rozróżnić przede wszystkim:

Procedura podejmowania uchwał - w głosowaniu z reguły stosowana jest zasada - jedno państwo jeden głos. W niektórych organizacjach stosowany jest system tzw. głosów ważonych, który polega na tym, że poszczególne państwa, w zależności od swego znaczenia w danej organizacji, dysponują zróżnicowaną liczbą głosów. Jeżeli chodzi o podejmowanie uchwał większością głosów, to stosowana jest procedura zwykłej większości głosów, bezwzględnej większości głosów oraz większości kwalifikowanej - najczęściej większością 2/3 obecnych i głosujących, ale stosowane są również inne większości kwalifikowane, np. większość 9/15 w Radzie Bezpieczeństwa. Istnieje jeszcze praktyka consensusu - to szczególny tryb podejmowania decyzji bez uciekania się do głosowania. Oznacza on brak formalnego sprzeciwu stanowiącego przeszkodę do podjęcia decyzji.

Funkcjonariusze międzynarodowi - ich funkcje mają charakter względnie stały oraz wyłączny (tzn. nie mogą oni równocześnie wykonywać innych stałych zajęć zawodowych). Muszą być oni niezależni od władz swego państwa. Dla zapewnienia niezależności korzystają oni z szeregu przywilejów immunitetów.

ORGANIZACJA STANÓW ZJEDNOCZONYCH

Karta Narodów Zjednoczonych - to prawna podstawa istnienia i działania ONZ. Weszła w życie 25 X 1945 r. Jest to wielostronna umowa, otwarta warunkowo. Jeżeli są sprzeczności między zobowiązaniami z Karty a zobowiązaniami wynikającymi z innych umów, przeważa Karta! Składa się ona z 111 art. a załącznikiem stanowiącym integralną cześć jest część dotycząca Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.

Siedziba - stała siedziba w Nowym Jorku. Okręg stanowiący siedzibę ONZ jest nietykalny i władze amerykańskie nie mogą tam wkraczać bez zgody Sekretarza Generalnego.

  1. CZŁONKOSTWO

Członkowie pierwotni - są nimi państwa, które bądź uczestniczyły w konferencji w San Francisco, bądź uprzednio podpisały deklarację Narodów Zjednoczonych z 1 I 1942 r. oraz podpisały i ratyfikowały Kartę. ONZ liczy 51 członków pierwotnych. Polska podpisała deklarację w 1942 r., lecz nie brała udziału w konferencji w San. Wśród członków pierwotnych szczególne miejsce zajmuje pięć wielkich mocarstw (Rosja, Stany, Wielka Brytania, Francja i Chiny).

Nowych członków - przyjmuje Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa. Uchwała w tej sprawie wymaga większości 2/3 głosów. Państwo starające się o przyjęcie powinno spełniać następujące warunki:

Reprezentacja państwa w ONZ - każde państwo powinno być reprezentowane przez rząd.

Utrata członkostwa - może nastąpić taka sytuacja poprzez:

Zawieszenie w prawach członkowskich - Zgromadzenie na zalecenie Rady, może zawiesić w wykonywaniu praw i przywilejów członka ONZ, przeciw któremu Rada podjęła akcję zapobiegawczą lub przymusową.

  1. CELE I ZASADY

Cele - można tu wyliczyć takie jak:

Zasady - wylicza się;

  1. STRUKTURA ORGANIZACYJNA

Organy główne - są nimi: Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Rada Gospodarczo - Społeczna, Rada Powiernicza, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości i Sekretariat.

Zgromadzenie Ogólne - składa się ze wszystkich członków ONZ. Zbiera się raz do roku na sesję zwyczajną. Poza tym może być zwoływane na sesje nadzwyczajne. Sesja wybiera swego przewodniczącego oraz jego zastępców. Po ich wyborze zaczyna się debata generalna. Powoływanych jest 7 komisji głównych:

  1. Polityczna i Bezpieczeństwa

  1. Gospodarcza i Finansowa

  1. Społeczna, Humanitarna i Kulturalna

  1. Powiernictwa i Obszarów Niesamodzielnych

  1. Administracyjna i Budżetowa

  1. Prawna

  1. Specjalna Komisja Polityczna

Może ono udzielać zaleceń państwom członkowskim. Do kompetencji należą również inicjowanie badań i wydawanie zaleceń w celu:

Bada i zatwierdza budżet organizacji oraz rozpatruje sprawozdania składane przez inne organy. Podejmuje decyzje w sprawie wyboru członków rad, przyjmowania nowych członków, spraw budżetowych i finansowych.

We wszystkich sprawach, dla których nie jest przewidziana inna procedura, uchwały podejmowane są większością głosów obecnych i głosujących, czyli zwykłą większością głosów. W sprawach ważnych większością 2/3 głosów, do spraw takich Karta zalicza:

Do wyboru sędziów MTS wymagana jest bezwzględna większość, a do uchwalenia poprawek Karty wymagana jest większość 2/3 wszystkich członków ONZ.

Uchwały - np. uchwały organizacyjne, proceduralne i budżetowe mają charakter wiążący. Natomiast wszystkie uchwały odnoszące się do postępowania państwa poza ONZ mają charakter zaleceń. Mają one znaczenie moralne i polityczne.

Rada Bezpieczeństwa - jest głównym organem na którym spoczywa odpowiedzialność za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa. Najwięcej do powiedzenia mają wielkie mocarstwa, uchwały nie mogą być podjęte wbrew jakiemukolwiek z nich. Rada składa się obecnie z 15 członków (5 stałych i 10 niestałych). Członków niestałych wybiera Zgromadzenie na 2 lata, zastrzegając, że państwo ustępujące nie może od razu być powołane po raz kolejny. Jest zorganizowana tak, żeby nie było przerw w działaniu, więc członek w Radzie musi być stale reprezentowany w siedzibie ONZ.

Do kompetencji należą:

Uchwały mają moc wiążącą. Uchwały podejmowane w formie zaleceń takiej mocy nie mają (tak jest przy uchwałach dotyczących pokojowego załatwiania sporów).

Rada Gospodarczo - Społeczna - w skład wchodzą obecnie 54 państwa. Członkowie wybierani są przez Zgromadzenia na okres trzech lat. Co roku wybiera się 1/3 składu. Nie ma żadnych zastrzeżeń dotyczących ponownego wyboru.

Do kompetencji należą zagadnienia:

Uprawnienia Rady obejmują badanie, zalecenia oraz inicjatywa prawotwórcza. Każdy członek ma jeden głos, a uchwały zapadają większością głosów członków obecnych i głosujących.

Rada Powiernicza - wobec praktycznej likwidacji systemu powierniczego, Rada w zasadzie przestała działać.

Sekretariat - składa się z Sekretarza Generalnego i personelu. Sekretarz mianuje pracowników i odpowiada za całokształt działalności. Sekretarza powołuje Zgromadzenie, na zalecenie Rady Bezpieczeństwa.

ORGANY PAŃSTWA W STOSUNKACH M.

? jest kto i na jakich zasadach może wyrażać wolę państwa w stosunkach zewnętrznych. Jak stwierdza art. 7 pkt. 2 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z roku 1969 „następujące osoby uważa się za reprezentujące swoje państwo” :

Rodzaje organów państwa dzieli się na:

2. ORGANY WEWNĘTRZNE

GŁOWA PAŃSTWA - pozycja jaka zajmuje w stosunkach m. określona jest według norm zwyczajowych jako tzw. ius representationis omnimodae, czyli nieograniczonego, pełnego prawa reprezentowania państwa w stosunkach zewnętrznych oraz zespołu przywilejów i immunitetów składających się na to, co potocznie określa się „immunitetem suwerena”

Zgodnie z art. 133 Konstytucji:

Zgodnie z art. 126 „stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium”.

Przywileje i immunitety - na terytorium obcym szef państwa, jeżeli nie podróżuje incognito, nie podlega jurysdykcji karnej, administracyjnej i z pewnymi wyjątkami nie podlega też jurysdykcji miejscowej w sprawach cywilnych. Wyłączności te rozciągają się na jego rodzinę i osoby towarzyszące. Szef państwa jest bezwzględnie nietykalny. Przywilej ten rozciąga się na rezydencję, pojazdy środki lokomocji i korespondencję. Ograniczona za to została zasada wyłączająca jakąkolwiek odpowiedzialność za jego działania urzędowe.

PARLAMENT - rola jego jest większa w systemach parlamentarno-gabinetowych niż w systemach rządów prezydenckich, gdzie parlament funkcjonuje przede wszystkim w sferze ustawodawczej. Parlamenty są najwyższymi organami władzy państwowej. W większości konstytucji parlament decyduje bezpośrednio lub pośrednio - poprzez swoją zgodę - o ogłoszeniu stanu wojny. Obok kontraktów wzajemnych między parlamentami i wymianą wizyt, składa on wizyty oficjalne i prowadzi bezpośrednie rozmowy i rokowania z rządami i szefami egzekutywy innych państw. W wielu państwach komisje spraw zagranicznych przesłuchują i aprobują kandydatów na ambasadorów.

W celu rozwoju i współpracy między państwami oraz działania na rzecz pokoju służy Unia Międzyparlamentarna. Polska przystąpiła do niej w roku 1921.

RZĄD I SZEF RZĄDU - w Polsce Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami m. Zawiera umowy wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy m. Wiele u.m. zawieranych jest w imieniu i przez przedstawicieli rządu i w konsekwencji - nazywanych m. Międzyrządowymi czy rządowymi nazywane są też dwustronne komisje współpracy gospodarczej. Organizacje m. Dzieli się na rządowe i pozarządowe. Choć ich członkami, ściśle biorąc, nie są rządy, lecz państwa.

Umowy zatwierdzone nie zawierają klauzuli ratyfikacyjnej, lecz wymagają zatwierdzenia przez rząd. Procedura zatwierdzenia określona jest przepisami wewnętrznymi.

Uprawnienia szefa rządu - przysługuje mu prawo zawierania u.m., prowadzenia rokowań oraz świadczenia woli państwa bez specjalnych pełnomocnictw. Jego oświadczenia wiążą państwo. Premier przyjmuje obcych przedstawicieli dyplomatycznych oraz przeważnie wystawia pełnomocnictwa, zazwyczaj z kontrasygnatą ministra spraw zagranicznych, przedstawicielom państwa w organach i organizacjach m. Oraz delegatom na konferencję m.

Spotkanie na szczycie - to spotkania szefów państw i rządów, a także przywódców partii dla załatwienia największych problemów.

MINISTER I MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH - członkiem rządu realizującym politykę zagraniczną państwa jest minister spraw zagranicznych, w Stanach i Wielkiej Brytanii zwany sekretarzem stanu. Minister prowadzi rokowania dwustronne i wielostronne oraz podpisuje umowy bez okazywania specjalnych pełnomocnictw. Jego oświadczenia pisemne i ustne są wiążące dla państwa.

Kompetencje ministra:

Ministerstwo -minister wykonuje swoje funkcje i realizuje politykę zagraniczną państwa poprzez podległy mu centralny urząd zwany ministerstwem. Kompetencje:

Ministerstwa składają się z trzech rodzajów departamentów:

W Polsce ministerstwo składa się z czterech departamentów terytorialnych: Europy, Ameryki, Azji i Pacyfiku, Afryki i Bliskiego Wschodu.

Minister kieruje działalnością ministerstwa przy pomocy sekretarza stanu, podsekretarzy, dyrektora generalnego oraz dyrektorów komórek organizacyjnych. W czasie nieobecności ministra jego obowiązki pełni sekretarz stanu.

MINISTER GOSPODARKI - zgodnie z ustawą z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej, do jego zadań należy:

3. ORGANY ZEWNĘTRZNE

STAŁE PRZEDSTAWICIELSTWA DYPLAMATYCZNE - Polska posiada 116 takich przedstawicielstw. Są to urzędy jednoosobowe, akredytowane przy głowie państwa pobytu, mają charakter przedstawicielski, korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, stale przebywają w państwie pobytu.

MISJE SPECJALNE - cele misji mogą być;

PRZEDSTAWICIELSTWA HANDLOWE - działalność:

Obecnie Polska nie posiada biur radców handlowych, istnieją natomiast wydziały ekonomiczno-handlowe będące integralną częścią ambasad. Na ich czele stoją radcy lub attaches handlowi.

PRZEDSIĘBIORSTWA PRZY ORGANIZACJACH M. - istnieją w siedzibie ONZ w Nowym Jorku, w Biurze ONZ w Genewie, przy IMO w Londynie, UNESCO w Paryżu, FAO w Rzymie, ICAO w Montrealu. Polska posiada przedstawicielstwa stałe przy Radzie Europy w Strasburgu, Unii Europejskiej w Brukseli, NATO w Brukseli, OBWE w Wiedniu, ONZ w Nowym Jorku, a także przy biurach ONZ w Genewie i w Wiedniu, przy OECD i UNESCO w Paryżu.

Ustanowienie takich przedstawicielstw pozwala państwu na utrzymywanie stałego kontaktu z sekretarzem organizacji, zapewnia szybkie otrzymywanie dokumentacji i informacji, pozwala utrzymywać stosunki i uzgadniać stanowisko z innymi państwami członkowskimi także w okresach między posiedzeniami i sesjami organów.

W 1975 r. w rezultacie prac konferencji obradującej w Wiedniu, doszło 14 marca do uchwalenia konwencji o reprezentacji państwa w stosunkach z u.m. o charakterze uniwersalnym.

URZĘDY KONSULARNE - do zadań ich należy:

MISJE WOJSKOWE - pojęcie to określa szereg różniących się między sobą przypadków działania jednostek wojskowych, żołnierzy i oficerów w charakterze organu zewnętrznego państwa. W szerszym znaczeniu zewnętrznym organem państwa są wszelkie zorganizowane siły zbrojne, jednostki powietrzne, lądowe lub morskie przebywające poza granicami swego kraju, bądź to w związku ze stanem okupacji i pełnieniem funkcji kontrolnych, bądź to z wizytą kurtuazyjną.

Obok misji doraźnych, wysyłanych dla załatwienia sprawy, złożenia wizyty czy rewizyty, po drugiej wojnie światowej upowszechniają się stałe misje wojskowe w wyniku u.m. i przebywające stale na terytorium innego państwa. Wśród nich da się również wyróżnić dwa rodzaje. Misje wojskowe, mające uprawnienia do ogólnej reprezentacji państwa, funkcjonujące niejako zamiast przedstawicielstw dyplomatycznych, oraz misje wojskowe wysyłające na podstawie u. O pomocy i współpracy wojskowej, których zadania są ograniczone, przynajmniej formalnie, do współpracy i reprezentacji państwa w sferze militarnej.

4. STOSUNKI DYPLOMATYCZNE

NORMY REGULUJĄCE S.D. - całość prawne dyplomatyczna została skodyfikowana dopiero w podpisanej 18 kwietnia 1961 r. Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych, obowiązującej od roku 196. Mimo kodyfikacyjnego charakteru Konwencja Wiedeńska nie uchyliła obowiązującego prawa zwyczajowego.

USTANOWIENIE STOSUNKÓW DYPLOMATYCZNYCH - wszystkie państwa mają prawo legislacji, czyli prawo wysyłania własnych i przyjmowania obcych przedstawicieli dyplomatycznych. Prawo wysyłania nazywane jest czynnym prawem legislacji, a przyjmowania - biernym. Agrement - to zgoda przez państwo przyjmujące na proponowana osobę. W przypadku odmowy nie ma obowiązku podania państwu wysyłającemu jej przyczyn. Po uzyskaniu agrement szef państwa w przypadku ambasadora czy posła i ministra spraw zagranicznych w odniesieniu do charge d'affaires wystawiają listy uwierzytelniające i wyprowadzające, które są składane głowie państwa lub ministrowi spraw zagranicznych specjalnie uroczystej oprawie protokolarnej. Szef misji może mieć za zgodą państw przyjmujących akredytację w więcej niż jednym państwie. Polska stosuje tę praktykę. Np. ambasador RP w RPA jest równocześnie akredytowany w Lesotho, Namibii, Mozambiku i Suazi.

Funkcje misji dyplomatycznej - główne funkcje polegają na:

Oświadczenia, wyjaśnienia, odpowiedzi szefa misji są wiarygodne, mają charakter oficjalny i składane są na polecenie państwa wysyłającego, które ponosi odpowiedzialność za działanie swoich przedstawicieli.

Klasy szefów - należą do jednej z trzech klas:

  1. ambasadorów i nuncjuszów (w przypadku Stolicy Apostolskiej)

  1. posłów nadzwyczajnych i ministrów pełnomocnych oraz internuncjuszów

  1. charges d'afaires

Ambasadorowie i posłowie są akredytowani przy głowie państwa, a charges d'affaires przy ministrze spraw zagranicznych. Od charges d'affaires en pied należy odróżnić charges d'affaires ad interim, którymi są pracownicy dyplomatyczni misji kierujący nią w czasie okresowej nieobecności czy choroby szefa. Podział taki został wprowadzony przez regulamin wiedeński w 1815 roku.

Protokół akwizgrański z roku 1818 przewidział możliwość ustanowienia nadto klasy ministrów - rezydentów. Byli oni ustanawiani bardzo rzadko, przede wszystkim w protektoratach i państwach zależnych, i z czasem klasa ta przestała mieć jakiekolwiek znaczenie.

Precedencja - oznacza pierwszeństwo między szefami placówek. Według Konwencji wiedeńskiej z roku 1961 w art. 16, że precedencja szefów misji w ramach poszczególnych klas opiera się na kolejności daty i czasu podjęcia ich funkcji.

Personel misji - dzieli się na trzy:

  1. personel dyplomatyczny - korzysta z przywilejów i immunitetów, z jakich korzysta sam szef misji. Należą do tej grupy: radcowie, sekretarze oraz attaches. Od attaches zwykłych, będącymi najniżej w randze, należy odróżnić attaches specjalnych: wojskowych, morskich czy lotniczych, utrzymujący kontakty z odpowiednimi ministerstwami państwa pobytu..

  1. personel administracyjny i techniczny - należą do niego: kierownik i pracownicy kancelarii, maszynistki, lekarze, tłumacze.

  1. służba misji - to personel obsługi: kierowcy, dozorcy, sprzątaczki - osoby zatrudnione przez państwo wysyłające.

5. PRZYWILEJE I IMMUNITETY DYPLOMATYCZNE

? jest dlaczego organy wewnętrzne i zewnętrzne państwa występujące w stosunkach m. korzystają z przywilejów i immunitetów poza granicami swego kraju. Odpowiedź ukryta jest w kilku teoriach z których ostatnia na liście jest oczywiście prawidłowa, więc zacznijmy:

Przywileje misji- można tu wymienić:

  1. nietykalność - w aspekcie negatywnym oznacza, że bez zgody szefa misji państwa przyjmującego nie maja prawa wstępu na jej teren. W aspekcie pozytywnym nakłada obowiązek podjęcia wszelkich stosownych środków, w celu ochrony pomieszczeń misji przed jakimkolwiek natręctwem, szkodą oraz zakłóceń spokoju i naruszeniem jej powagi. Rozciąga się ona na środki transportu, archiwa i dokumenty.

  1. prawo porozumienia - z innymi placówkami i konsulatami państwa wysyłającego niezależnie od tego, gdzie się one znajdują, za pomocą wszelkich odpowiednich środków - włączając w to kurierów dyplomatycznych. Korespondencja urzędowa dotycząca przedstawicielstwa i jego działalności jest nietykalna. Placówka korzysta ze zwolnienia od wszelkich opłat, podatków i należności pobieranych w związku z wykonywaniem funkcji oficjalnych.

Przywileje osobowe - oznacza zakaz stosowania jakichkolwiek środków przymusu:

  1. nietykalność:

  1. immunitet jurysdykcyjny - przedstawiciel wyłączony jest spod jurysdykcji karnej państwa przyjmującego oraz - z trzema wyjątkami - spod jurysdykcji cywilnej i administracyjnej. Immunitet jurysdykcyjny w sprawach cywilnych i administracyjnych rozciąga się mianowicie na:

Immunitet sądowy w państwie przyjmującym nie oznacza, że dyplomata nie podlega sądom swego państwa. W przypadku popełnienia przestępstwa, po odwołaniu, może być sądzony i skazany przez sąd państwa wysyłającego.

Przedstawiciel zwolniony jest od ubezpieczeń społecznych, wszelkich opłat i podatków osobistych czy rzeczowych, państwowych, regionalnych i komunalnych, prócz podatków pośrednich wliczanych w cenę towarów oraz opłat pobieranych za świadczone usługi. Zwolniony jest również z opłat celnych. Bagaż jego nie podlega kontroli, chyba że istnieją poważne podstawy. Z tych uprawnień korzystają członkowie rodziny pozostający we wspólnocie domowej. W przypadku członków personelu administracyjnego i kancelaryjnego (i ich rodziny) immunitet jurysdykcyjny w sprawach cywilnych i administracyjnych nie rozciąga się na czynności nie mające charakteru oficjalnego. Także zwolnienie z opłat celnych dotyczy tylko artykułów importowanych w czasie pierwszego urządzenia się. Osoba uprawniona korzysta z przywilejów z chwila wjazdu na teren państwa przyjmującego, a trwają do momentu opuszczenia kraju. Przedstawiciel korzysta z uprzywilejowanego traktowania z czasie przejazdu przez teren państwa trzeciego gdy przejazd jest oficjalny.

Przedstawiciel nie może mieszać się w sprawy wewnętrzne. Istnieje zakaz wykorzystywania pomieszczeń misji w sposób niezgodny z jej funkcjami.

6. KORPUS DYPLOMATYCZNY

W węższym znaczeniu obejmuje ono wszystkich szefów placówek dyplomatycznych akredytowanych w danej stolicy. W szerszym znaczeniu odnosi się do wszystkich osób zaliczanych do personelu dyplomatycznego i korzystającego z przywilejów dyplomatycznych, którzy są wpisani na specjalna listę prowadzona przez protokół dyplomatyczny miejscowego MSZ. Na czele korpusu stoi dziekan (doyen). Najczęściej jest nim ambasador najdłużej przebywający w kraju. Korpus nie jest organizacja polityczną, ani prawną, nie ma tez osobowości prawnej.

Uznanie za persona non grata - oznacza odmowę dalszego uznania przedstawicielstwa. Zakończenie misji dyplomatycznej na skutek wypadków losowych - śmierć szefa placówki, zmiana stanowiska głowy państwa, przy której przedstawiciel dyplomatyczny jest akredytowany. Koniec misji może być także skutkiem zakończenia działalności całej placówki, np. przy zerwaniu stosunków dyplomatycznych.

7. STOSUNKI KONSULARNE

Polska związana jest wieloma dwustronnymi konwencjami konsularnymi. Obowiązują za to trzy konwencje wielostronne. Umową o zasięgu powszechnym jest, podpisana 24 kwietnia 1963 na konwencji w Wiedniu, konwencja o stosunkach konsularnych. W Polsce została ona ratyfikowana w 1981 r. Konwencja ta zaznaczyła, że prawo zwyczajowe nadal będzie regulować kwestie nie uregulowane postanowieniami. Stosunki konsularne regulowane są również prawem wewnętrznym.

Nawiązanie stosunków następuje za porozumieniem. Zgoda na nawiązanie stosunków dyplomatycznych pociąga za sobą zgodę na nawiązanie stosunków konsularnych, ale nie odwrotnie. Polska posiada 37 wydziałów konsularnych w ambasadach RP. Pełnienie funkcji konsularnych nie wymaga zgody państwa przyjmującego, lecz jedynie notyfikację osób, które je wykonują. Państwo wysyłające może ustalić kilka placówek konsularnych działających w określonych częściach terytorium państwa przyjmującego, nazywanych okręgiem konsularnym..

Listy komisyjne - szefowie placówek otrzymują tzw. listy komisyjne wystawiane przez głowę państwa, premiera czy ministra spraw zagranicznych, stosownie do przepisów wewnętrznych państwa wysyłającego. W listach wymienia się nazwisko szefa (tylko), jego klasę, okręg konsularny i siedzibę placówki. List komisyjny, zwany też patentem, przekazywany jest państwu przyjmującemu.

Zakończenie funkcji konsularnych :

Funkcje według Konwencji wiedeńskiej zapisane są w art. 5:

Pomieszczenia konsularne, ich wyposażenie i środki transportu są wyłączone spod wszelkich rekwizycji. Archiwa i dokumenty są nietykalne niezależnie od miejsca, w którym się znajdują. Pomieszczenia konsularne są zwolnione od opodatkowania. Placówka korzysta ze swobody porozumiewania się. Funkcjonariusze nie podlegają aresztowaniu ani zatrzymaniu, z wyjątkiem tylko ciężkiej zbrodni (powyżej 5 lat). Mogą być pozbawieni wolności tylko w wykonaniu ostatecznego i prawomocnego orzeczenia sądowego. Nie podlegają jurysdykcji władzy sądowej lub administracyjnej w stosunku do czynności wykonywanych w toku pełnienia funkcji konsularnej. Korzystają ze zwolnień podatkowych i celnych.

Istnieją cztery klasy szefów:

Korpus konsularny - na terenie pobytu może istnieć kilka korpusów. W szerszym znaczeniu z skład korpusu mogą wchodzić funkcjonariusze konsularni, a więc wszystkie osoby, którym powierzono pełnienie w tym charakterze funkcji konsularnych. Na czele korpusu stoi zwykle konsul generalny. Korpus nie ma osobowości prawnej, jego funkcje ograniczone są do sfery protokolarnej i reprezentacji.

Konsul zawodowy - pobiera stałe wynagrodzenie, nie może oddawać się innemu zajęciu zarobkowemu

Konsul honorowy - wprawdzie pełni funkcje z upoważnieniem państwa wysyłającego, nie otrzymuje jednak stałego uposażenia. Jest z reguły obywatelem państwa przyjmującego, może być aresztowany i uwięziony. Do 1989 r. Polska nie korzystała z instytucji tych konsulów. Obecnie jest ich 124. Najwięcej jest ich we Włoszech, bo aż 4.

ZAŁATWIANIE SPORÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Przez sytuacje międzynarodową należy rozumieć określony, co do czasu i miejsca, układ stosunków międzynarodowy. Sytuacja jest pojęciem szerszym niż spór. Konkretna sytuacja może jednak tworzyć zagadnienia sporne i może przerodzić się w spór. Przez spór międzynarodowy rozumiemy taką sytuację, w której państwa występują ze skonkretyzowanymi, sprzecznymi stanowiskami i roszczeniami. Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej stwierdził: „spór jest to nieporozumienie w przedmiocie prawa lub faktu, sprzeczność stanowisk prawnych lub interesów między dwoma osobami”. Spory prawne - żadne spory nie powstają na tle abstrakcyjnych różnic poglądów, lecz rodzą się z określonej sytuacji gospodarczej i politycznej. Każdy spór prawny jest więc również sporem politycznym. Lecz nie każdy spór polityczny jest sporem prawnym, gdyż spory polityczne są rozstrzygane również na podstawie różnych elementów pozaprawnych. Spory kwalifikowane - to spory które godzą w główny cel ONZ, czyli spory zagrażające pokojowi i bezpieczeństwu. Rada Bezpieczeństwa zajmuje się tą działką, więc to ona ma prawo kwalifikowania sporów międzynarodowych. Spory zwykłe - to takie które tym celom nie zagrażają. Współczesne prawo nakazuje załatwianie sporów wyłącznie metodami pokojowymi. Wybór sposobu załatwienia sporu należy do stron sporu (np. arbitrażowe lub postępowania sądowego). Jeżeli chodzi o spory kwalifikowane - to na podstawie Karta NZ - Rada Bezpieczeństwa „może zalecić odpowiednią procedurę lub sposób złagodzenia”. Zalecenia Rady nie są oczywiście dla stron wiążące. Sposoby załatwienia sporów można podzielić na dwie zasadnicze kategorie:

Źródła załatwiania sporów - konwencja haska o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych z 18 X 1907 r., jest tu podstawą. Obszerne postanowienia dotyczące załatwiania sporów zawiera Karta NZ.

  1. ROKOWANIA (NEGOCJACJE)

Rokowania - są najprostszą metodą załatwiania sporu. Jest sposobem najczęściej stosowanym rozwiązywania sporów. Mogą być one prowadzone na różnych szczeblach: przez głowy państw, szefów rządów, ministrów spraw zagranicznych lub inne osoby upoważnione do ich prowadzenia. Zgodnie z art. 3 konwencji wiedeńskiej z 1961 r. o stosunkach dyplomatycznych, jedną z funkcji misji dyplomatycznej jest prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego. Mogą być one prowadzone ustnie lub pisemnie (np. wymiana not). Niektóre u.m. nakładają na państwa obowiązek prowadzenia rokowań. Jednakże jak stwierdził Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej, obowiązek ten nie oznacza obowiązku porozumienia.

  1. DOBRE USŁUGI I POŚREDNICTWO (MEDIACJA)

W postępowaniu takim bierze udział jedno lub kilka państw trzecich. Przy dobrych usługach - rola państwa trzeciego polega na ułatwieniu państwom będącym w sporze nawiązania rokowań bezpośrednich. W samych rokowania państwo to jednak nie bierze udziału. Przy pośrednictwie - państwo trzecie bierze udział w rokowaniach i udziela stronom swych rad lub wskazówek. Teraz tendencja jest wybieranie na pośrednika nie państwa lecz wybitnej osobistości.

  1. KOMISJE ŚLEDCZE

Komisje śledcze (badawcze) - mogą być powoływane za zgodą stron będących w sporze dla wyjaśnienia stanu faktycznego. Według konwencji haskiej z 1907 r. postępowanie przed komisją śledczą jest etapem następnym dla wyjaśnienia strony faktycznej sporu, jeżeli państwa nie doszły do porozumienia ani w drodze rokowań bezpośrednich ani przez odwołanie się do instytucji dobrych usług i pośrednictwa. Skład komisji ustalają strony. Postępowanie przed komisją jest kontradyktoryjne. Uchwały podejmowane są większością głosów. Kończy się ono sporządzeniem sprawozdania ograniczonego do stwierdzenia faktów (art. 35). Sprawozdanie to nie jest wiążące i zależy od woli stron jakie z niego wyciągną wnioski.

  1. KONCYLIACJA

Koncyliacja - jest metodą załatwiania sporów w której organ międzynarodowy po zbadaniu stanu faktycznego sporu nie wydaje wyroku, lecz zaleca konkretne rozstrzygnięcie sporu. Zajmuje ona miejsce pośrednie między drogą dyplomatyczną a drogą sądową załatwiania sporów. Łączy w sobie element badań i pośrednictwa (mediacji). Komisja koncyliacyjna może być organem stałym lub niestałym. Zadaniem jej jest pojednanie stron. Dla osiągnięcia tego celu spełnia ponadto drugą rolę: wyświetla kwestie sporne oraz zbiera w tym celu wiadomości. Uprawnienia tego organu mieszczą w sobie zadania, jakie ma do spełnienia komisja śledcza. Rozpoczęcie postępowania wymaga przedstawienia przez dwie strony sporu. Czasem przewiduje się wszczęcie również poprzez przedstawienie sporu przez jedną ze stron. Postępowanie przed komisją jest postępowaniem kontradyktoryjnym. Jej uchwały zapadają większością głosów. Komisja może po rozpoznaniu przedstawić stronom warunki układu, który uzna za odpowiedni i wyznaczyć im termin do wypowiedzenia się. Działalność kończy się przez sporządzenie protokołu, który:

Komisja nie wydaje decyzji wiążących. Zadanie jej kończy się albo po wyczerpaniu możliwości pojednania, albo z chwilą, gdy nastąpiło pojednanie.

  1. POSTĘPOWANIE PRZED ORGANAMI NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

Główną rolę odgrywa Rada Bezpieczeństwa, lecz również Zgromadzenie Ogólne może zajmować się sporami. Spory kwalifikowane - tym rodzajem zajmuje się głównie Rada. Może ona je rozpatrywać:

Natomiast z inicjatywą rozpatrzenia sporu przez Zgromadzenie mogą wystąpić:

Postępowanie na wniosek państw - skierowanie sporu przed organ ONZ przysługuje każdemu członkowi Organizacji. Państwem które kieruje spór może być państwo będące stroną w sporze, lecz również państwo nie będące taką stroną. Zwracając uwagę ONZ na spór kwalifikowany państwo samo decyduje czy sporem ma się zająć Rada czy Zgromadzenie. Jednakże wnosząc sprawę do Zgromadzenia państwo nie może przesądzić, czy Zgromadzenie załatwi sprawę do końca, gdyż przepis o ograniczonej kompetencji może przesądzić ze w ostatniej chwili spór przejmie Rada. Państwo nie będące członkiem ONZ może zwrócić uwagę na istnienie sporu, którego jest stroną po wcześniejszym przyjęciu zobowiązania wynikającego z Karty odnośnie pokojowego załatwiania sporów. Art. 37 Karty ONZ nakłada obowiązek stron do składania sporów kwalifikowanych do Rady, jeżeli nie zdołały załatwić problemu w sposób odmienny. Wtedy gdy Rada uzna, że dalsze trwanie sporu może zagrozić pokojowi i bezpieczeństwu, jest ona władna:

Postępowania z urzędu - Rada ma możliwość wkraczania we wszystkie spory kwalifikowane z urzędu. Według art. 33 może ona wezwać strony do użycia konkretnej metody. Według art. 36 Rada może postępować tak wobec wszystkich państw, niezależnie od ich członkostwa w ONZ. Uchwały Rady mają jednak wyłącznie charakter zaleceń.

Spory zwykłe - Rada może w każdym sporze wydać zalecenie. Jest jednak jeden warunek - według art. 38 - muszą się na to zgodzić wszystkie strony w sporze. Tak samo jak powyżej nie ma ono charakteru wiążącego.

  1. ARBITRAŻ (SĄDOWNICTWO POLUBOWNE)

Na I Międzynarodowej Konferencji Pokojowej w Hadze w 1899 r. zostało skodyfikowane prawo dotyczące międzynarodowego arbitrażu. Równocześnie powstał Stały Trybunał Arbitrażowy. Konferencja II Pokojowa Haska w 1907 r. rozbudowała to prawo. Konwencje te dały najlepszą definicję arbitrażu - ma on za przedmiot rozstrzyganie sporów między państwami przez sędziów przez nie wybranych, w oparciu o poszanowanie prawa. Powstaje tu obowiązek poddania się z dobrą wiarą wyrokowi.

Poddanie się arbitrażowi - nie ma charakteru obowiązkowego, musi się opierać na zgodzie państw. Zgoda ta może być wyrażona ex post na osądzenie konkretnego sporu albo może być wyrażona z góry i może dotyczyć wszelkich sporów lub tylko sporów określonej kategorii. Poddanie się arbitrażowi w konkretnym sporze odbywa się zazwyczaj na mocy specjalnej umowy, zwanej kompromisem. Uprzednie wyrażenie zgody może nastąpić na podstawie specjalnego postanowienia umowy, tzw. klauzuli arbitrażowej, w której strony przewidują drogę arbitrażu dla załatwienia sporów wynikłych na tle interpretacji lub stosowania danej umowy. Państwa zawierają niekiedy dwustronne umowy o pokojowym załatwianiu sporów (traktaty arbitrażowe, traktaty arbitrażowo - koncyliacyjne) w których z góry przewidują poddanie swoich sporów prawnych arbitrażowi.

Skład trybunału arbitrażowego - liczbę arbitrażów oraz skład trybunału określają strony. Mają one jednak przeważnie nieparzystą liczbę członków. Dla przykładu, jeżeli składać się on ma z trzech arbitrażów to każda ze stron wyznacza jednego ze swojego państwa, ale już trzeci jest z państwa trzeciego.

Postępowanie - zasady ustalają strony. Jeżeli jednak tego nie zrobiły, należy stosować procedurę przewidzianą w konwencji haskiej z 1907 r.. Postępowanie takie składa się z dwóch części:

Po rozpoznaniu się ze stanowiskami stron, wyjaśnienia dowodów rozprawa jest zamykana, po czym następuje narada. Odbywa się przy drzwiach zamkniętych i jest tajna. Decyzje zapadają większością głosów.

Wyrok arbitrażowy - wyrok odczytuje się na posiedzeniu publicznym, w obecności agentów i doradców stron. Musi być on uzasadniony. Spór taki jest rozpatrzony ostatecznie i nie podlega apelacji. Jeżeli wyniknie spór interpretacyjny podlega on wyjaśnieniu przez ten sam sąd.

Stały Trybunał Arbitrażowy - pomimo nazwy nie jest on organem stałym, stała jest tylko lista osób które wchodzą w jest skład. Państwa jednak mogą wybrać osoby spoza listy i zastosować inną procedurę niż wymieniona w I konwencji haskiej. Wyroki są wiążące. Różnice między postępowaniem arbitrażowym a sądowym są następujące:

  1. SĄDOWNICTWO MIĘDZYNARODOWE

Pierwszym sądem międzynarodowym o znaczeniu światowym był powołany w okresie Ligi Narodów Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej. Po II wojnie światowej został on zastąpiony przez działający do dzisiaj Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Sąd ten jest kompetentny do wyrażania opinii tylko wtedy gdy strony sporu wyrażą na to zgodę.

Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej - Pakt Ligi Narodów przewidywał, że będzie on spełniał podwójną kompetencję:

Działalność tego trybunału kontynuuje obecnie Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - rozpoczął on swą działalność w 1946 r. jako jeden z głównych organów ONZ. Podstawą jego ustroju i działalności jest Statut, oparty ściśle na statucie Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej i stanowiący integralną część Karty, oraz regulamin. Stronami Statutu są ipso facto wszyscy członkowie ONZ. Mogą być nimi również państwa które nie są członkami ONZ.

Funkcje - spełnia jak poprzedni dwie:

Organizacja trybunału - składa się z sędziów niezależnych, wybranych bez względu na ich przynależność państwową, wśród osób o wysokim poziomie moralnym, które mają kwalifikacje do objęcia stanowisk sędziowskich według prawa w swoim państwie lub są prawnikami o uznanej kompetencji w prawie międzynarodowym. Trybunał składa się z 15 sędziów. Polski udział to: B. Winiarski oraz M. Lachs. Są wybierani na 9 lat, z prawem ponownej wybieralności. Co trzy lata następuje częściowe odnowienie składu (5 sędziów). Wybiera ich Zgromadzenie i Rada spośród kandydatów wyznaczonych prze tzw. grupy narodowe w Stałym Trybunale Arbitrażowym. Zgromadzenie i Rada wybierają członków Trybunału niezależnie od siebie (art.8). Sędzią zostaje kandydat który otrzymał większość głosów w Zgromadzeniu i Radzie. Obok sędziów stałych mogą zasiadać tzw. sędziowie narodowi czyli sędziowie ad hoc. Sędziowie korzystają z immunitetów wyłącznie w czasie sprawowania funkcji sędziowskich. Sąd wybiera przewodniczącego i wiceprzewodniczącego na okres 3 lat oraz powołuje sekretarza Sądu na lat 7.

Bezstronność wyrokowania - statut zawiera kilka przepisów gwarantujących:

Statut przyjął to drugie rozwiązanie. Zapewniono je poprzez instytucję tzw. sędziów narodowych, tzw. Takich którzy są sędziami tylko w danej sprawie, a po wyroku przestają nimi być. Państwo nie jest obowiązane do wyznaczenia sędziego narodowego, z prawa tego jednak może skorzystać. Jeżeli się na to nie zdecyduje w składzie znajdują się sędziowie stali.

Kompetencja Trybunału ratione personae - czyli kto nie może być stroną w postępowaniu przed Trybunałem. Stronami mogą być wyłącznie państwa (art. 34 & 1 Statutu) które są stronami Statutu, a więc członkowie ONZ oraz Szwajcaria i Nauru, jak również państwa które nie są stronami Statutu Sądu, tutaj jednak warunki ustala Rada.

Kompetencja ratione materiae - czyli jakie sprawy może rozstrzygać Trybunał. Podstawa kompetencji jest zgoda państw. Państwa mogą zgodzić się na poddanie w istniejącym sporze (kompetencja nieobowiązkowa) lub w sporach przyszłościowych (kompetencja obowiązkowa). Istnieją trzy rodzaje wyrażenia zgody na kompetencję Trybunału:

Oświadczenia mogą być warunkowe i czasowe. W razie sporu, co do kompetencji Trybunału w konkretnej sprawie, zagadnienie to rozstrzyga sam Trybunał (art. 36 & 6).

Komplety orzekające. Izby - Trybunał orzeka w pełnym składzie, z zastrzeżeniem, że dla ukonstytuowania Sądu potrzebne jest quorum 9 sędziów. Nie bierze się tu pod uwagę sędziów narodowych. Sąd może również orzekać w niepełnym składzie, lecz w składzie izby (art. 26 - 29 Statutu). Przewiduje on trzy rodzaje izb:

Faktycznie od lat 80-siątych żaden spór nie został przekazany do rozpatrzenia izbie. Statut stwierdza, że wyrok wydany przez izbę uważany jest za wyrok Trybunału.

Postępowanie przed Trybunałem - strony są reprezentowane przez agentów. Mogą się one również odwoływać do pomocy doradców lub adwokatów. Postępowanie składa się z dwóch części:

Wyrok - odczytuje się na posiedzeniu publicznym, musi zawierać uzasadnienie, a nadto m.in.;

Jeżeli wyrok nie jest jednomyślny każdy sędzia może dołączyć swoją opinię. Opinia własna sędziego może być opinią indywidualną (gdy sędzia nie zgada się z całością lub częścią uzasadnienia) lub odrębną (gdy sędzia nie zgadza się w całości lub części z wyrokiem).

Moc wiążąca wyroku - wyrok wiąże tylko w danej sprawie. Orzeczenie jest ostateczne i nie podlega apelacji. Państwo może odwołać się do Rady gdy druga strona sporu nie wykonuje zobowiązań na niej ciążących. Zadaniem Rady jest zapewnienie wykonania wyroku. Może ona wydać zalecenie, albo uchwalić zastosowanie środków, jakie należy podjąć w celu wykonania wyroku. Sąd w wyjątkowych okolicznościach może dokonać rewizji wyroku.

Interpretacja i rewizja wyroku - interpretacja wykonywana jest w formie wyroku sądu. Strona w sporze może zgłosić wniosek o rewizję tylko wówczas, gdy:

  1. ŚRODKI ODWETOWE - ŚRDOKI PRZYMUSU

Środki odwetowe - mają miejsce gdy państwo w odpowiedzi na postępowanie innego państwa, naruszające jego interesy, podejmuje działalność nadzwyczajną, mającą na celu ochronę tych interesów. Do tych środków zalicza się:

Embargo - to szczególny rodzaj odwetu. Nazwa pochodzi z hiszpańskiego i oznacza zatrzymanie. Oznacza on zatrzymanie przedmiotów należących do obcego państwa, przede wszystkim zaś zatrzymanie w swoich portach statków należących do obcego państwa.

PRAWO PRZECIWWOJENNE

Przez prawo przeciwwojenne - rozumie się zespół norm utrudniających lub prawnie uniemożliwiających wybuch wojny. Do tego rodzaju norm zalicza się m.in. postanowienia, które bezpośrednio wprowadzają zakaz agresji oraz takie które działają w ten sposób pośrednio np.; umowy ograniczające zbrojenia.

  1. ZAKAZ AGRESJI

Pierwszą umową wielostronną, która zawierała bezwzględny zakaz wojny agresywnej między kontrahentami, był podpisany w 1928 r. w Paryżu pakt przeciwwojeny (zwany również paktem paryskim, paktem F.Kellogga lub Brianda-Kellogga). Był on umową otwartą, obowiązującą w 1939 r. około 60 państw, a więc prawie wszystkie prawie istniejące państwa. Pakt paryski w art. 1 zawiera uroczyste potępienie uciekania się do wojny w celu załatwienia sporów międzynarodowych oraz wyrzeczenie się wojny jako narzędzia polityki narodowej we wzajemnych stosunkach. Pakt ten zakazuje wojny agresywnej, ale nie zakazuje wojny obronnej. Obrona ta może być nie tylko indywidualna, ale również zbiorowa. Od chwili wejścia Paktu wojna agresywna została usunięta poza prawo. Prawo międzynarodowe przestało być prawem „wojny i pokoju”, a stało się prawem pokoju i pokojowego załatwiania sporów. Dlatego po II wojnie światowej po raz pierwszy odbywały się sądy zbrodniarzy wojennych. Na zasadzie bezwzględnego zakazu agresji zbudowany jest system Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zakaz agresji na charakter ius cogens. Zasada ta została potwierdzona w wielu rezolucjach uchwalonych przez Zgromadzenie ONZ m.in. powstała deklaracja umocnienia bezpieczeństwa międzynarodowego, ale również w Pakcie Ligi Narodów Arabskich, w Karcie Organizacji Państw Amerykańskich, czy w Układzie Warszawskim.

  1. DEFINICJA AGRESJI

Po raz pierwszy konwencje londyńskie stwierdza kto jest agresorem. Państwo takie mysi pierwsze popełnić jeden z następujących czynów:

Ważne jest podkreślenie że: agresorem jest państwo, które pierwsze popełni jeden z określonych czynów (element pierwszeństwa). Ważne jest również że agresji może dokonać państwo przeciwko państwu.

Po XXIX sesji Zgromadzenia ONZ uchwalona została definicja agresji. Definicja zawiera m.in. wyliczenie aktów, które stanowią akty agresji, lecz katalog ten nie jest zamknięty. Definicja ta nie ma mocy wiążącej, podobnie jak inne rezolucje Zgromadzenia.

  1. BEZPIECZEŃSTWO ZBIOROWE

Bezpieczeństwo zbiorowe - oznacza system wspólnego wspomagania agresji, oparty na u.m. Istotą jest przyjęcie zbiorowej samoobrony - napad na jedno państwo jest uważany za napad na wszystkie państwa. System ten jednak powinien mieć również zadania prewencyjne: niedopuszczenie agresji i likwidacja groźby agresji.

Może on mieć charakter uniwersalny tzn. zakłada objęcie nim wszystkich państwa, lub regionalny tzn. może dążyć do objęcia wszystkich państw określonego regionu. Możliwość regionalnych przewiduje Karta NZ. Warto zaznaczyć że istnienie systemu uniwersalnego nie wyklucza istnienia systemu regionalnego. Mogą się one nakładać na siebie. W latach 70-siątych powstał system europejski. W rezultacie trwającej kilka lat Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, 1 VIII 1975 r. został podpisany w Helsinkach dokument końcowy Konferencji. Składa się on z czterech następujących części:

Konferencja nie tworzyła regionalnego systemu bezpieczeństwa, ale po jej zakończeniu działania miały iść w tym kierunku.

System bezpieczeństwa zbiorowego ONZ - to system uniwersalny. Cele najwyższym jest utrzymanie pokoju, a jednym ze sposobów realizacji jest stosowanie skutecznych zbiorowych środków przeciwwojennych.

Rola rady Bezpieczeństwa - na Radzie spoczywa główna odpowiedzialność za utrzymanie pokoju. Swoje uprawnienia opiera na deklaracji władzy, której wszystkie państwa należące do ONZ udzieliły Radzie. Rada ma dwa rodzaje uprawnień w tym zakresie:

Rada nie może podjąć żadnej akcji bez zgody wszystkich stałych członków.

System sankcji - Rada może wezwać państwa aby te zastosowały się do ustalonych przez nią środków tymczasowych lub może zastosować właściwe środki przymusu, tzn. sankcje. Sankcje te można podzielić na nie wymagające użycia siły zbrojnej (sankcje niewojskowe) oraz wojskowe z użyciem siły zbrojnej.

Środki te mogą obejmować zupełne lub częściowe przerwanie stosunków gospodarczych oraz komunikacji kolejowej, morskiej, lotniczej, pocztowej, telegraficznej, radiowej i innej, jak również zerwania stosunków dyplomatycznych. Ich skuteczność zależy od powszechnego stosowania.

W związku z funkcjami Rady w dziedzinie wojskowej, Karta przewiduje utworzenie specjalnego organu pomocniczego Wojskowego Komitetu Sztabowego. Jest to jedyny organ pomocniczy, który przewiduje Karta. Do Komitetu należy pomaganie Radzie w wypełnieniu jej zadań wojskowych , a w szczególności w planowaniu użycia sił zbrojnych, oraz strategiczne kierownictwo siłami. Komitet składa się z szefów stałych członków Rady lub przedstawicieli tych szefów sztabów.

Należy zwrócić uwagę na tendencję, która miała przerzucała, wbrew Karcie, uprawnienia Rady na Zgromadzenie. Była ona najsilniejsza, gdy Stany Zjednoczone miały słuszną sobie większość w Zgromadzeniu. W wyniku tej tendencji w 1950 r. na podstawie tzw. Planu Achesona na V sesji Zgromadzenia została przyjęta rezolucja 377, nazwana Uniting for Peace (Zjednoczeni dla pokoju). Przewidywała m.in.:

Praktyka Organizacji - ani razu nie zostały użyte sankcje siły, lecz najczęściej zostawały użyte siły pomocnicze - nie przeprowadzały akcji zbrojnych, lecz miały funkcje kontrolne i porządkowe.

  1. ROZBROJENIE I OGRANICZENIE ZBROJEŃ

Ograniczenie zbrojeń - nie przewiduje likwidacji już istniejącego potencjału wojskowego, a tylko zahamowanie jego powiększania i doskonalenia. Przez rozbrojenie - należy rozumieć zmniejszenie potencjału wojskowego, aż do całkowitej jego likwidacji. Ostatecznym celem rozbrojenia jest rozbrojenie całkowite i powszechne. Zostało to przyjęte w rezolucji Zgromadzenia ONZ w sprawie powszechnego i całkowitego rozbrojenia przyjętej 20 XI 1959 r. Natomiast tzw. kroki częściowe mogą dotyczyć rozbrojenia określonych państw i przewidywać zmniejszenie potencjału wojskowego w określonej dziedzinie (np. przez zakaz produkowania i posiadania określonego rodzaju broni). Istnieją dwie najpoważniejsze trudności w rokowaniach rozbrojeniowych, mianowicie:

Rada ma opracowywać i przedstawiać członkom ONZ plany regulacji zbrojeń. Rokowania rozbrojeniowe - nie doprowadziły dotychczas do poważniejszych rezultatów. Lecz pewne zasługi można tej zasadzie przypisać m.in.:

Każda ze stron nie może posiadać więcej niż 200 wyrzutni i pocisków przechwytujących rakiety nieprzyjacielskich. Na okres 5 lat zamrożony został stan ilości strategicznych zbrojeń ofensywnych w zakresie międzykontynentalnych rakiet i okrętów podwodnych, służących jako wyrzutnie dla rakiet. W 1987 r. w Waszyngtonie podpisane zostało porozumienie o całkowitej eliminacji lądowych rakiet jądrowych średniego i mniejszego zasięgu (500-5500 km). A w 1991 r. podpisały układ zwany START I - zredukowanie systemów rakietowych o zasięgu 5000 km średnio o 25-30 %. Później został podpisany układ START II o redukcji o 2/3 głowić jądrowych. Dotychczas nie został on ratyfikowany.

PRAWO KONFLIKTÓW ZBROJENIOWYCH

Wojna - w sensie prawnym oznacza zerwanie między państwami stosunków pokojowych i przejście do stosunków wojennych, które charakteryzują się walką zbrojną i atakami wrogimi skierowanymi przeciwko drugiemu państwu. Dawniej stan wojny był dopuszczalny przez prawo, a tzw. ius ad bellum za atrybut suwerenności państwowej.

Walka zbrojna - czyli działania wojenne należy odróżnić od stanu wojny. Walka zbrojna kończy się, zanim państwa wojujące zamienią stan wojny na stan pokoju z mocy traktatu pokojowego czy na podstawie aktu jednostronnego uznającego zakończenie wojny. Niekiedy znów toczą się miedzy państwami działania wojenne (istnieje walka zbrojna) bez wypowiedzenia wojny i wprowadzenia miedzy nimi stanu wojny. Stan wojny nie jest więc zawsze równoważny z walką zbrojną i odwrotnie.

Konflikt zbrojeniowy - Prawo międzynarodowe reguluje również sytuację konfliktów zbrojeniowych , gdy podmiotami lub jednym podmiotem nie jest państwo, chodzi tu np.; o wojnę domową (tzw. wojnę cywilną), wojnę narodowowyzwoleńczą itp. Jeżeli jedna ze stron zostanie uznana za stronę wojującą. Konflikt ma więc szersze znaczenie niż wojna. Obejmuje bowiem przejawy walki zbrojnej między państwami nawet wówczas, kiedy wojna nie zostanie wypowiedziana, jak również takie gdy jedna strona nie jest podmiotem p.m.

2. POJĘCIE PRAWA WOJENNEGO I JEGO OBOWIĄZYWANIE

Przez prawo wojenne - rozumie się zespół norm regulujących walkę zbrojną państwa (lub innych podmiotów p.m.). Cele głównym jest złagodzenie okrucieństw wojny - charakter humanitarny. Wiele norm p.w. jak np.; podstawowe normy zapewniające ochronę ludności cywilnej lub rannych i chorych, są normami bezwzględnie obowiązującymi, a więc stanowią ius cogens. Obowiązywanie p.w. wiąże wszystkie strony konfliktu zbrojnego, a więc również agresora. Dawniejsze umowne p.w. posiadało często tzw. klauzulę powszechności (si omnes) która poważnie ograniczała zakres jego stosowania. Jeśli bowiem jedna ze stron nie była stroną umowy opatrzona taką klauzulą - umowa w ogóle nie obowiązywała. Konwencje z 1949 r. (genewskie), postanawia zarzucenie tej klauzuli. Art. 2 każdej z czterech konwencji postanawia, że konwencja będzie miała zastosowanie:

Podstawowe zasady p.w - są następujące:

Stosowanie p.w. w konfliktach zbrojnych nie mających charakteru międzynarodowego - chodzi tu przede wszystkim o konflikty wewnętrzne, w których strona walcząca przeciwko władzy nie została przez nią uznana za stronę wojującą. Według Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża z 1970 konfliktem wewnętrznym jest „starcie sił politycznych, przy użyciu broni, w obrębie prawnym i geograficznym jednego państwa”. Należy więc to odróżnić od zwykłych zamieszek i aktów terroru. Zgodnie z art. 3 czterech konwencji genewskich w konfliktach takich powinno być stosowane minimum zasad ludzkości. Osoby nie biorące w nich udziału powinny być traktowane humanitarnie. Zakazane są m.in.; zamachy na życie i nietykalność cielesną, a w szczególności zabójstwa, powodowanie kalectwa, okrutne traktowanie, tortury i męki, skazywanie na karę śmierci i egzekucje bez uprzedniego wyroku.

Źródła p.w. - dawne p.w. było prawe zwyczajowym, a umowne p.w. zaczęło powstawać w XIX w. Spis aktów dołączone XERO (wybaczcie moi drodzy, ale okropnie nie chce mi się tego przepisywać, a poza tym i tak niewiele z tego zapamiętamy, więc XERO do przejrzenia uważam za najlepsze rozwiązanie).

Obszar wojny i teart wojny - przez o b s z a r w o j n y rozumie się terytoria, na których siły zbrojne stron wojujących mogą prowadzić działania wojenne. Są to terytoria państwa (lądowe, morskie, powietrzne) oraz obszary morza pełnego, łącznie ze znajdującymi się nad mini przestrzenią powietrzną. Obszarem takim nie mogą być terytoria państw netutralych oraz tzw. obszary zneutralizowane.

Przez t e a t r w o j n y rozumie się tę część obszaru wojny, na której rzeczywiście toczą się działania wojenne.

2. POCZĄTEK WOJNY

Od dawna utarły się pewne formy wypowiedzenia wojny. Aby uniknął załania tej zasady na II konferencji haskiej w 1907 r. podpisano III konwencję o rozpoczynaniu kroków nieprzyjacielskich. Konwencja wymaga, aby kroki nieprzyjacielskie nie były rozpoczynane bez uprzedniego niedwuznacznego ostrzeżenia. Ultimatum z warunkowym wypowiedzeniem jest oświadczeniem jednego państwa skierowany do drugiego państwa, w którym pod groźbą wojny żąda ono spełnienia ściśle określonych warunków w ustalonym i nieprzekraczalnym czasie, z reguły bardzo krótkim (12, 24, 48 godz.). Między państwami wojującymi zostają zerwane stosunki dyplomatyczne i konsularne.

3. WOJNA LĄDOWA

Siły zbroje i ich skład

Tylko siły zbrojne prowadzą działania wojenne. Siły zbrojne dzielą się na:

W skład sił zbrojnych, zgodnie z regulaminem haskim z 1907 r. mogą wchodzić :

Aby siły porządowe i korpus ochotniczy był traktowany jak armia regularna muszą odpowiadać następującym warunkom:

Za powstanie masowe - regulamin haski uważa ludność terytorium nie zajętego, która przy zbliżeniu się nieprzyjaciela spontanicznie chwyta za broń, aby walczyć z wkraczającymi wojskami, a nie miała czasu na zorganizowanie się w oddziały armii regularnej lub korpus ochotniczy. Aby byli oni traktowni jako członkowie sił zbrojnych, musza spełniać dwa warunki:

Regulamin haski nie wymienia jednak partyzantów i ruchu oporu. Pozostaje on jednak pod ochroną i pod rządami zasad prawa narodów, które wynikają ze zwyczajów (klauzula Martensa). Muszą oni występować w akcji bojowej z bronią, przestrzegać praw i zwyczajów wojennchy, aby być pod ochroną p.m.

Szpiedzy - za szpeiga regulamin haski uważa osobę, która działając potajemnie lub pod fałszywymi pozorami, zbiera lub stara się zebrać wiadomości w obrębie działań wojennych jednej ze stron, z zamiarem przekazania tych wiadomości stronie przeciwnej. Nie sa chronieni przez p.m. Konwencje Haskie stwierdzają jednak, że nawet szpieg nie może być skazany bez wyroku przez sąd. Nie jest jednak szpiegiem zwiadowca, który w mundurze przedostaje się w strefę działań armii nieprzyjaciela.

Dezerterzy - można karać ich wedłu własnego prawa wewnętrznego

Najemnicy - nie ma prawa do statusu kombatanta lub do statusu jeńca wojennego

Kroki nieprzyjacielskie

Za środki szkodzenia nieprzyjacielowi uważa się wszystkie działania, którego celem jest zabicie członków sił zbrojnych, ich zranienie lub wzięcie do niewoli. Wybór środków zależy od ustaleń państwa walczących. Jednak ze względów humanitarnych p.m. nie daje nieograniczonego wyboru. W IV konwencji haskiej z 1907 r. napisano, że nie wolno m.in.; używać broni zatrutej, nie wolno ranić lub zabijać nieprzyjaciela, gdy ten nie ma się już jak bronić i prosi o łaskę.

Bombardowania i oblężenia - regulamin haski zakazuje bombardowania lub atakowania nie broniących się miast, osiedli lub budynków. Przewiduje on również specjalną ochronę budynków służących do nauki, sztuki i opieki społecznej, szpitali i miejsc skupienia chorych i rannych, miejsc kultu religijnego oraz pomników historycznych. Ochrona polega na przedsięwzięciu wszelkich środków niezbędnych dla oszczędzenia, w miarę możliwości, tych obiektów.

Broń chemiczna i bakteriologiczna - łącznie z bronią jądrową, są zakazane. Jest to broń tzw. masowej zagłady. Ważnymi aktami prawnymi przeciwdziałającymi takiej metodzie walki jest:

Na podstawie tych aktów została ta zasada uznana za powszechną.

Broń jądrowa (atomowa) - w szczególności użycie tej broni jest sprzeczne z :

Rezolucja ONZ z 1961 r. uznała, że używanie tej broni jest sprzeczne z podstawowym celem wojny.

Ochrona ofiar wojny

Chorzy i ranni - p.m. mówiące o tym zagadnieniu zawarte jest w I konwencji genewskiej z 1949 r. Powinni być oni traktowani w sposób humanitarny i leczeni przez stronę pod władzą której się znajdują. Ochronie podlegają również stałe zakłady służby zdrowia, szpitale i ruchome formacje sanitarne. Nie mogą być one w żadnej okoliczności przedmiotem ataków. Znakiem odróżniającym jest znak czerwonego krzyża lub półksiężyca.

Jeńcy wojenni - są nimi członkowie sił zbrojnych państwa wojującego, który znalazł się we władzy nieprzyjaciela. Akty regulujące:

Znajdują się pod ochroną p.m. do czasu ostatecznej repatriacji, która powinna nastąpić niezwłocznie po zakończeniu działań wojennych. Za zgodne z prawem ich traktowanie odpowiada nie tylko jednostka, która je więzi ale również państwa zatrzymujące. Prawo nie zakazuje ucieczki jeńca. Jeżeli zostanie on ponownie schwytany, to może być ukarany za poprzednią ucieczkę. Jeżeli za to zostanie schwytany w czasie ucieczki może być tylko ukarany dyscyplinarnie. Państwo nie odpowiada, gdy jeniec zostanie zabity w czasie nagonki, z tym że broni wolno użyć tylko w razie ostateczności i po uprzedzeniu. Jeńcy podlegają prawu wewnętrznemu państwa zatrzymującego, ale trzeba szanować p.m. Mogą być zatrudniani jako robotnicy, ale praca ta nie może być niebezpieczna ani szkodliwa dla zdrowia. Podoficerowie mogą być zatrudnieni przy pracach nadzorczych, a oficerowi gdy sami zechcą pracować.

Ochrona ludności cywilnej - musi być zabezpieczona przed skutkami działań zbrojnych. Akty:

Szczególną ochronę przewiduje się dla rannych, chorych, kobiet ciężarnych i dzieci. Osoba chroniona nie może działać na szkodę interesów państwa, pod którego władzą się znajduje. Konwencja wymienia sposoby ochrony:

Sytuacja prawna i traktowanie osób chronionych - mają prawo do:

Okupacja wojenna

Okupacja wojenna - jest to przejściowe zajęcie przez siły zbrojne państwa wojującego części lub całości terytorium nieprzyjaciela i ustanowienie tam faktycznej władzy. Jest więc czymś więcej niż inwazja. Na terenie okupowanym obowiązują trzy porządki prawne:

Okupacja ta jest stanem przejściowym.

Inwazja - to wtargnięcie sił zbrojnych na obszar drugiego państwa, jednakże bez ustanowienia tam władzy i organizacji.

Ochrona ludności na terytorium okupowanym - akty:

Okupant jest obowiązany do poszanowania życia ludzkiego. Musi szanować godność człowieka, prawa rodziny, przekonań religijnych i wykonywania praktyk religijnych. Nie wolno ich zmuszać do działań przeciwko swemu państwu. Nie wolno ich również zmuszać do składania przysięgi wierności wobec okupanta. Obowiązuje zasada nullum crimen sine lege. Nie wolno także dokonywać masowych przesiedleń.

Własność na terytorium okupowanym - okupantowi nie wolno niszczyć ruchomości lub nieruchomości stanowiących własność prywatną, państwową, osób prawnych, organizacji społecznych lub spółdzielczych, z wyjątkiem gdy było to bezwzględnie konieczne dla operacji wojskowych. Regulamin haski przyznaje okupantowi prawo zajęcia własności ruchomej państwa nieprzyjacielskiego, która może służyć celom wojennym. W szczególności można zająć sumy pieniężne, fundusze i papiery wartościowe, magazyny, środki transportu i składy broni. Okupantowi przyznaje się prawo zarządzania nieruchomościami publicznymi, lasami i gospodarstwami rolnymi. Wobec własności prywatnej obowiązuje jej poszanowanie i zakaz konfiskaty. Istnieją od tej zasady dwa wyjątki:

Zajęciu podlegać mogą przedmioty przeznaczone do przesyłania wiadomości, transportu ludzi lub rzeczy i wszelkiego rodzaju sprzęt wojenny.

4. WOJNA MORSKA

Celem jest nie tylko zniszczenie sił zbrojnych, ale również osłabienie przeciwnika gospodarczo, przez odcięcie go od świata zewnętrznego. Akty wrogie - nie są wymierzone bezpośrednio w siły zbrojne przeciwnika, lecz dążą do ich pośredniego osłabienia przez zajęcie nieprzyjacielskich statków handlowych lub nieprzyjacielskiej własności (nie podlega ona ochronie jak w wojnie lądowej).

Morskie siły zbrojne

Współcześnie morskie siły zbrojne składają się z okrętów wojennych. Łodzie podwodne - tą tematyką zajął się protokół londyński z 1936 r. który nie zezwala statkom tym zatapiać okrętów wojennych lub powodować aby były niesprawne do dalszej żeglugi, jeżeli załoga i dokumenty statku handlowego nie zostaną umieszczeni w bezpiecznym miejscu.

Akty walki

Podstawowe normy p.w. lądowego obejmują również wojnę morską. Zakaz bombardowania nie bronionych portów itd. Przedmiotem ataku mogą być wyłącznie walczące obiekty wojskowe; pływające (okręty) oraz nadbrzeżne. Itd.

Miny i torpedy - II konferencja Haska z 1907 r. dotyczy zakładania min wybuchających automatycznie za dotknięciem. Celem jest świadoma ich kontrola. Konwencja zakazuje:

Ochrona chorych, rannych i rozbitków

Tak jak w lądowej wojnie należy zapewnić im ochronę. Istnieje obowiązek wyławiania rozbitków. Wojskowe statki szpitalne nie podlegają atakowi lub zajęciu.

Akty wrogie

Własność nieprzyjaciela na morzu nie jest chroniona, a zajęcie jego statków lub towarów wykonywane jest w drodze tzw. prawa łupów. Co więcej, prawo łupów może być wykonywane również w stosunku do statków neutralnych, kiedy przewożą one kontrabandę wojenną lub naruszają blokadę wojenną.

Kontrabanda wojenna - są to przedmioty, które mogą przyczynić się do wzmocnienia potencjału nieprzyjaciela. Można ją zawsze zająć! Aby jakieś przedmioty stanowiły kontrabandę wojenną należy ustalić:

Blokada wojenna - przez nią rozumie się zamknięcie przez morskie siły zbrojne strony walczącej dostępu do portów i wybrzeża nieprzyjaciela. Aby była obowiązująca musi być oficjalnie ogłoszona i notyfikowana zainteresowanym stronom. Blokada musi być rzeczywista (efektywna) - zasada ta została zatwierdzona przez deklarację londyńską z 1909 r.

Trybunały łupów - okręty wojenne stron walczących są upoważnione do zatrzymania statku handlowego, wizyty na zatrzymanym statku i jego przeszukania. O dopuszczalności zajęcia orzekają sądy łupu (kaperskie). Istnieje zasada, że każdy łup musi być osądzony.

  1. WOJNA POWIETRZNA

Przez wojnę powietrzną rozumie się akty walki dokonane w przestrzeni powietrznej państwa wojujących lub nad pełnym morzem prze siły lotnicze stron wojujących i akty walki dokonywane z powietrza w stosunku do lądu lub morza, a także akty wrogie, jak udział w blokadzie wojennej lub w wykonywaniu prawa łupu. Nie ma specjalnych umów dotyczących wojny powietrznej, należy więc stosować akty dotyczące wojny na lądzie i morzu analogicznie, gdyż brak jest tu prawa zwyczajowego. W 1923 r. w Hadze powstał projekt reguł wojny powietrznej, nie stał się on jednak prawe obowiązującym.

SIŁY ZBROJNE

Składają się z wojskowych statków powietrznych. Ranni, chorzy, rozbitkowie i jeńcy wojenni są traktowani na prawach wojny lądowej i morskiej. To samo tyczy się statków lotniczych które przewożą rannych.

ATAKI WALKI

Mają na celu szkodzenie nieprzyjacielowi i niszczenie jego sił zbrojnych. Zasady dotyczące broni masowej zagłady tyczą się tak samo wojny powietrznej. Osobnym zagadnieniem są desanty dokonywane przez oddziały spadochronowe. Ostrzeliwanie oddziału spadochronowego, który po opuszczeniu statku nie znalazł się jeszcze na ziemi, nawet jeżeli nie dokonał jeszcze żadnego aktu walki, jest dozwolone, podobnie jak dozwolone jest ostrzelanie każdego zbrojnego oddziału przeciwnika. Inaczej jest jednak w sytuacji gdy opuszczenie statku nastąpiło z przyczyn ratowania życia, załoga ta będąc rozbitkami nie powinna być atakowania w czasie lądowania, lecz może być wzięta do niewoli. Tak jak przy wojnie lądowej i morskiej obrona celu bombardowania legalizuje bombardowanie lotnicze.

  1. ZAKOŃCZENIE WOJNY

Od zakończenia wojny należy odróżnić zakończenie działań wojennych. Działania wojenne kończą się z chwilą zawarcia przez strony wojujące rozejmu, rozejmu kapitulacyjnego lub na skutek rzeczywistego wygaśnięcia tych działań. Przez rozejm - rozumie się zawieszenie wszystkich operacji wojennych. Celem rozejmu jest umożliwienie stronom wszczęcie rozmów nad przyszłym traktatem pokojowym, rozejm jest więc celem trwałym. Zawieszenie broni - to miejscowy rozejm, to zawieszenie operacji wojennych na określonym odcinku lub w określonym miejscu. Tu cel jest przemijający np. zajęcie się rannymi na polu bitwy lub pochowanie poległych. Rozejm kapitulacyjny - zwany kapitulacją, zawiera w sobie dwa elementy:

Zakończenie wojny - z reguły wojna traw do momentu wejścia w życie traktatu pokoju. Czasem może być ona zakończona poprzez złożenie jednostronnych deklaracji lub nawet przez faktyczne nawiązanie przez państwa wojujące stosunków pokojowych. Każdy traktat pokojowy zawiera przede wszystkim postanowienia o zakończeniu stanu wojny i przywróceniu stosunków pokojowych, ponadto zajmuje się likwidacją skutków wojny (np.; sprawa odszkodowań). W traktacie często zamieszczone są również klauzule terytorialne, przewidujące cesje terytoriów oraz klauzule wojskowe, nakładające z reguły na stronę pokonaną szczególne ograniczenia dotyczące jej potencjału wojennego (np. zakaz posiadania jakiej broni).

  1. NEUTRALNOŚĆ W WOJNIE

Lądowej - regulowana jest V konwencją haską z 1907 r. o prawach i obowiązkach mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej. Potwierdza ona że państwa każdego państwa neutralnego jest nienaruszalne - nie można przez nie organizować przemarszu, lub transportów broni lub żywności. Jeżeli na terenie takiego państwa znajdują się oddziały stron wojujących, jego obowiązkiem jest umieszczenie ich jak najdalej od działań wojennych, żywienie oddziału, dostarczanie mu odzieży oraz udzielenie pomocy humanitarnej.

Morskiej - reguluje XIII konwencja haska z 1907 r. dotycząca praw i obowiązków mocarstw neutralnych w razie wojny morskiej. Prawo zakazuje dopuszczania się jakichkolwiek nieprzyjacielskich kroków na wodach terytorialnych państwa neutralnego. Zakazane jest również zatrzymywanie na tych wodach przez okręty wojenne państw wojujących statków handlowych i wykonywanie prawa wizyty. Wojujący nie może na neutralnych wodach lub w portach utrzymywać baz operacyjnych, a zwłaszcza zakładać stacji radiowych. Obowiązkiem państwa wojującego jest zastosować wszelkie środki, aby przeszkodzić uzbrojeniu statków wojujących. Okręty wojenne mogą jednak przebywać na wodach państwa neutralnego w zasadzie nie dłużej niż 24 godz. (XIII konwencja haska). Jeżeli nie wykonała tego obowiązku państwo neutralne może zatrzymać go wraz z załogą na czas wojny.

Powietrzna - tak jak w poprzednich państwa wojujące maja obowiązek poszanowania przestrzeni powietrznej państwa neutralnego, a to ma obowiązek powstrzymania się od udzielania pomocy państwom wojującym. Pogwałceniem p.m. jest również prowadzenie obserwacji drugiej strony wojującej.

ORGANIZACJE WYSPECJALIZOWANE

Mówi o nich art. 57 Karty NZ. Organizacja międzynarodowa, aby była uznana za „wyspecjalizowaną” musi spełnić kilka warunków:

Organizacje te mają również swoje obowiązki w stosunku do ONZ, takie jak:

A teraz nastąpi rozszyfrowanie nazwy niektórych organizacji:

  1. ORGANIZACJE REGIOLANE

Organizacja Państw Amerykańskich (OPA) - powstała 30 IV 1948 r. w Bogocie. Do zadań należy:

Aby lepiej tą organizację zapamiętać można powiedzieć że to takie małe ONZ.

Liga Państw Arabskich - 22 III 1945 r. w Kairze powstała. Organami są m.in. Rada i Sekretariat na których czele stoi Sekretarz Generalny. Cele:

Państwa te zobowiązały się do nie używania siły wobec siebie i wprowadziły zasadę nieingerencji. W razie napaści mogą żądać natychmiastowego zebrania się Rady - istnieją zobowiązania wojskowe członków Ligi

Organizacja Jedności Afrykańskiej (OJA) - 25 V 1963 r. w Addis Abebie. Cele:

Rada Europy - 1949 w Londynie przez 10 państw Europy Zachodniej. W 1991 r. przystąpiło do niej już 41 państw europejskich. Podstawowym celem jest realizacja ściślejszej jedności między państwami członkowskimi, a także rozwijanie ideałów które są ich wspólnym dziedzictwem, włącznie z popieraniem rozwoju społecznego i gospodarczego. Główne organy:

Najważniejszym dorobkiem jest ustanowienie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka oraz Podstawowych Wolności z 1950 r. (wraz z 11 protokołami). Tworzy system ochrony praw człowieka poprzez stworzenie Trybunału Praw Człowieka w Starsbourgu. Niektóre konwencje podjęte:

  1. ORGANIZACJE WOJSKOWE

Umowa w której państwa przyrzekają sobie wzajemną pomoc na wypadek wojny, nosi nazwę przymierza lub sojuszu. P.m. uznaje tylko sojusze obronne. Art. 51 Karty NZ uznaje indywidualne i zbiorowe prawo do samoobrony, określając je jako prawo niezbywalne. Wymagane jest natychmiastowe poinformowanie o tym fakcie Rady Bezpieczeństwa.

Pakt Północnoatlantycki - podpisany 4 IV 1949 r. w Waszyngtonie przez 12 państw. Na jego podstawie powstało NATO. Podział organów:

Atak zbrojny przeciw jednemu z członków jest uważany za atak na wszystkich.

Układ Warszawski - 14 V 1955 r. w Warszawie. Był przymierzem państw socjalistycznych. W przypadku napaści - pomoc wzajemna. Nakładał obowiązek nie brania udziału w żadnych innych przymierzach (nawet gospodarczych i kulturalnych) sprzecznych z Układem. Organizacja ta była wyposażona w organy cywilne i wojskowe oraz Zjednoczone Siły Zbrojne. W 1991 r. Układ został rozwiązany.

  1. ORGANIZACJE GOSPODARCZE

Konfederacja Narodów Zjednoczonych dla Spraw handlu i Rozwoju - UNCTAD jest organem pomocniczym Zgromadzenia ONZ, ale posiada własną strukturę i organy. Na czele wysuwane są interesy państw rozwijających się. Ułatwia się tym państwom eksport, zwłaszcza surowców. Ważne jest wspomnienie o powstaniu w 1965 r. Programu Rozwoju Narodów Zjednoczonych UNDP - udziela pomocy technicznej i przeinwestowania w drodze organizowania i finansowania programów krajowych, regionalnych i globalnych, które mają przyczynić się do rozwoju.

Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu - GATT podpisany został w Genewie 30 X 1947 r. Sam układ nie mówił jeszcze o organizacji, ale wykształciła się ona z czasem. Podstawowe zadanie GATT stanowiła liberalizacja handlu międzynarodowego i przyczynienie się do jego rozwoju. Przewidziano w tym celu istotne zredukowanie taryf celnych oraz eliminację ograniczeń ilościowych. Podstawową zasadą było równe traktowanie stron i zakaz dyskryminacji. Do głównych funkcji należało:

W 1994 r. został rozwiązany, a na jego miejsce utworzono Światową Organizację Handlu.

Światowa Organizacja Handlu - WTO powstała 15 IV 1994 r. w Marakeszu. Jest organizacją powszechną. Organy:

Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej - RWPG 1949 r. Najpierw była organizacją bardzo luźną, dopiero w 1959 r. uchwalono jej status. Cele:

Członkowie założycielscy:

Organy RWPG:

W 1991 r. została rozwiązana.

UMOWY GOSPODARCZE

Obejmują w zasadzie trzy grupy zjawisk:

  1. DWUSTRONNE U.G.

Klasyczną formą dla rozwijającego się kapitalizmu był traktat handlowy. Państwa w tym okresie prowadziły liberalną politykę handlową. Regulował całokształt obrotu gospodarczego i miał chronić kontrahentów przed dyskryminacją i niekorzystnymi zmianami w polityce drugiego państwa. Dla tych celów traktat zawierał z reguły klauzulę największego uprzywilejowania, a niekiedy także klauzulę narodową (traktowanie obywateli kontrahenta jak własnych). Zniesiono swobodę obrotu gospodarczego, wprowadzając ograniczenia ilościowe importu i regulację obrotów dewizowych z zagranicą.

Państwa zwierają również umowy finansowe (płatnicze) które regulują m.in. sprawę płatności międzynarodowych przy istnieniu ograniczeń dewizowych. Szczególnym ich rodzajem są umowy rachunkowe.

Klauzula największego uprzywilejowania (KNU) - kontrahenci gwarantują sobie wzajemne traktowanie takie (tzn. równie uprzywilejowane, nie gorsze), jak traktowany jest jakikolwiek inny kraj trzeci najbardziej w tej dziedzinie uprzywilejowany. Wbrew swej nazwie nie daje żadnych specjalnych przywilejów, lecz tylko zabezpiecza przed dyskryminacją.

Wyjątki od KNU - polegają na tym, że w szczególnych sytuacjach korzyści lub przywileje przyznawane jakiemuś państwu lub obszarowi nie muszą być przenoszone na inne państwa korzystające z KNU. Uznanymi powszechnie wyjątkami są:

Ograniczenie ilościowe (kontyngentowanie) importu - państwo zezwalało na przywóz towarów tylko w określonej ilości. Wpłynęło to na zahamowanie handlu zagranicznego. Pojawiły się specjalne umowy o obrocie towarowym z dołączonymi do nich listami towarowymi. W umowach tych państwa zobowiązują się do wydawania zezwoleń na import towarów, w ilościach przewidzianych w listach towarowych, dołączonych do umowy.

Umowy między państwami socjalistycznymi - podstawową cechą było to, że wprowadzały one obligatoryjność kontyngentów, ustalonych w listach towarowych. Przewidywały one obowiązek zawierania kontraktów między przedsiębiorstwami handlu zagranicznego kontrahentów, zgodnie z listami towarowymi.

1


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Stosunki Międzynarodowe streszczenie książki Malendowskiego
Prawo miedzynarodowe, I SEMESTR, streszczenia na egzamin
Prawo cywilne, Prawo Cywilne. Zobowiązania część ogólna. Streszczenie książki prof. Radwańskiego., P
Prawo międzynarodowe obywatelstwo
ściągi międzynarodowe, Prawo międzynarodowe
Terytorium, studia, Administracja I stopnia, II rok Administracji, Prawo międzynarodowe
Dyplomacja, Prawo międzynarodowe publiczne
wykład 1 prawo międzynarodowe publiczne
Prawo międzynarodowe ćwiczenia dla studentów
Prawo międzynarodowe2
prawo 23-44, studia prawnicze, 4 rok, prawo miedzynarodowe publiczne
Prawo międzynarodowe6
pytania prawo konsularne, Studia - Administracja Samorządowa, Prawo Międzynarodowe
KSOP 22.03.2009, Administracja-notatki WSPol, prawo międzynarodowe publiczne i ochrona praw człowiek
Prawo miedzynarodowe-pytania8, Turystyka i rekreacja wykłady, Elementy prawa międzynarodowego
2 Rezolucja 2625, Prawo miedzynarodowe
Prawo międzynarodowe cz.2, Prawo Międzynarodowe

więcej podobnych podstron