UCZENIE SIĘ I WARUNKOWANIE

Działem psychologii zajmującym się uczeniem i warunkowaniem jest BEHAWIORYZM.

Przedstawiciele:

-Iwan Piotrowicz Pawłow -badania związane z psami-odkrycie odruchów warunkowych

-Skinner-przesądne zachowanie gołębi-analogia do przesądnego zachowania u ludzi

-Bandura-agresywne zachowania dzieci modelowane przemocą dorosłych

I.Eksperyment i teoria Pawłowa :

-Iwan Piotrowicz Pawłow był wybitnym rosyjskim fizjologiem,zajmującym się procesami trawiennymi.

-Na podstawie badań fizjologicznych na psach wysnuł teorię uczenia się opartą na warunkowaniu klasycznym.

-Pawłow prowadził badania fizjologiczne na psach,analizując rolę śliny w trawieniu.W tym celu podawał psu do pyska różne substancje i obserwował tempo wydzielania się śliny i jej ilość.Zaobserwował,że przy wilgotnym pożywieniu ilość śliny była znikoma w porównaniu z pożywieniem suchym,kiedy to wydzielana była ślina w dużych ilościach.Przy substancjach niejadalnych (kamyki,piasek),ślina również się wydzielała,ale po to tylko,aby ułatwić psu wyplucie substancji.Pawłow nazwał wydzielanie śliny w takich warunkach ODRUCHEM,czyli reakcją na konkretny bodziec występującą automatycznie,bez świadomej kontroli i niewyuczoną.

-Wraz z trwaniem badań psy zaczynały wydzielać ślinę ,zanim jakikolwiek pokarm trafił do ich pyska,a nawet zanim poczuły zapach pożywienia-zdobyte doświadczenie wpłynęło na zmianę odruchowego działania gruczołów ślinowych.

Teoria Pawłowa:

Pawłow stwierdził,że doświadczenie nauczyło psy,iż po pewnych sygnałach(bodźcach sygnałowych),mogą spodziewać się pożywienia.Doszedł więc do wniosku,że muszą istnieć dwa rodzaje odruchów.Wyróżnił odruchy bezwarunkowe i warunkowe.

Odruchy bezwarunkowe:

-Są wrodzone i automatyczne,nie wymagają uczenia się

-Zazwyczaj są takie same u wszystkich przdstawicieli tego samego gatunku

-Przykłady:wydzielanie się śliny w reakcji na widok pokarmu,rozszerzanie się źrenic po wyłączeniu światła,wzdryganie się pod wpływem głośnego dźwięku

-Są kształtowane przez bodziec bezwarunkowy (unconditioned stimulus,UCS),tworzący reakcję bezwarunkową(unconditioned response,UCR)

-W badaniach Pawłowa bodźcem bezwarunkowym był pokarm,a reakcją bezwarunkową-wydzielanie śliny

Odruchy warunkowe:

-Nabywamy je przez doświadczenie i uczenie się

-Mogą być różne u poszczególnych przedstawicieli tego samego gatunku

-Przykłady:ślinienie się psa na odgłos kroków,ból zębów w reakcji na zapach środków dezynfekcyjnych

-Są kształtowane przez bodziec warunkowy(conditioned stimulus,CS),który powoduje reakcję warunkową(conditioned response,CR)

-W eksperymencie Pawłowa bodźcem warunkowym byly kroki badacza,zaś reakcją warunkową-wydzielanie się śliny

Mechanizm warunkowania w eksperymencie Pawłowa:

Nabywanie odruchu warunkowego poprzez kojarzenie bodźca środowiskowego neutralnego-nie wywołującego żadnej reakcji (np.kroki badacza,pusta miska) z czynnością jedzenia.

Następuje proces przemiany bodźca neutralnego w bodziec warunkowy,co przedstawia poniższy schemat:

Etap 1 : UCS (pokarm) -->UCR (wydzielanie śliny)

Etap 2 : NS (kroki) + UCS (pokarm) -->UCR (wydzielanie śliny)

Etap 3 : kilkakrotne powtórzenie etapu 2

Etap 4 : CS (kroki)-------->CR (wydzielanie śliny)

Pawłow stosował także dźwięk metronomu,który z neutralnego bodźca stał się bodźcem warunkowym w momencie,gdy pies kojarzył go z otrzymywaniem jedzenia(podobnie z zapachem wanilii i wirującym przedmiotem)

Pawłow odkrył,że do warunkowania nie dochodzi,jeżeli neutralny bodziec zostanie zaprezentowany PO wysłaniu bodźca bezwarunkowego(po 427 takich próbach kojarzenia zapach wanilii nie stał się bodźcem warunkowym)

Znaczenie wyników badań:

-Teorie warunkowania klasycznego wyjaśniły znaczną część zachowań ludzkich, w tym powstawania fobii,awersji do pewnych potraw,pochodzenia emocji,oddziaływania reklamy,uczucia lęku przed rozmową kwalifikacyjną lub egzaminem i tego,co ludzi podnieca seksualnie

-Bezpośrednio na pawłowskiej teorii warunkowania klasycznego opierały się badania Watsona(kształtowanie lęku) i Wolpe'a(leczenie fobii)

-Warunkowanie klasyczne to jedna z najważniejszych teorii,na których opiera się współczesna psychologia.Ona też przyczyniła się do uznania psychologii za prawdziwą naukę.

ODPUKAĆ W NIEMALOWANE DREWNO

- warunkowanie sprawcze przyczyną powstawnia przesądów

Skinner:

· Radykalny behawiorysta - wszystkie zachowania, zarówno wewnętrzne jak i zewnetrzne można wyjaśnić na podstawie wynikających z nich konsekwencji środowiskowych: nagrody (wmocnienia pozytywnego) lub kary

· Twórca warunkowanie sprawczego (instrumentalnego)

Warunkowanie sprawcze (instrumentalne):

-> Wzmocnienie pozytywne = Uczenie się

- Sytuacja -> zachowanie -> konsekwencja

-> Karanie = Nieuczenie się

- Wygaszanie = stopniowe zanikanie reakcji z powodu braku wzamocnienia

Przesąd powstaje przez pojawienie się wzmocnienia przypadkowego (niemajacego związku z zachowaniem - otrzymanie nagrody niezależnie od danego zachowania) i powiązanie go przez osobę z danym zachowaniem

Do powstania zachowań przesądnych, wg Skinnera nie potrzebne są ludzikie działania poznawcze (myślenie, poznawanie, rozumowanie), ale można wyjśnić je na zasadzie warunkowania sprawczego.

Skinner twierdził też, że nie tylko ludzie, ale i zwierzęta mogą zachowywać się w sposób przesądny. Udowodnił to w swoim eksperymencie na gołębiach.

Metoda badania:

- skrzynka Skinnera (komora do warunkowania) - prawie pusta klatka z tacką, na którą dozowano pożywienie,

- ziarno pokarmu spadało przez dozownik co 15 sekund, niezależnie od zachowania gołębia (wzmocnienie przypadkowe),

- badano osiem niedokramionych gołębi (o zwiększonej motywacji do zdobycia pożywienia), umieszczające je pojedynczo w klatkach do ekserymentów na kilka minut dziennie, w tym czasie co 15 sekund dostarczano wzmocnienie (ziarno).

Wyniki:

1) U sześciu z ośmiu badanych gołębi po kilku dniach eksperymentu uwarunkowano wyraźne reakcje w postaci powtarzanych sekwencji ruchów. Zachowania te nie występowały u gołębi przed procedurą wdrażania warunkowania.

2) Następnie jednemu z gołębi wzmocnienie zaczęto dostarczać rzadziej, co minutę - ruchy ptaka stały się bardziej energiczne, kroki bardziej wyraźne.

3) Wygaszanie: po przerwaniu podawania wzmocnienia przesądne zachowania gołębi wygasały stopniowo, do całkowitego zniknęcia; w przypadku gołębia, któremu wydłużono czas miedzy kolejnymi wzmocnieniami zachowanie wygasło dopiero po okolo 10 000 reakcji.

· Przy wzmacnianiu zachowania od czasu do czasu jego przerwanie jest bardzo trudne z powodu dużych oczekiwań, że przesądne zachowanie przyniesie skutek w postaci nagrody

Krytyka i kolejne badania:

- w kwestii powstawania przesądów panuje wśród większości badaczy zgodność, że powstają one pod wpływem procesów uczenia się;

- badanie Brunera i Revuskiego na czterech uczniach szkoły średniej wykazało, że przesądy u ludzi powstają bardzo łatwo:

Badani przyciskali 4 klawisze telegrafu. Za przyciśnięcie prawidłowego klaiwsza, którym była 3.mieli otrzymywać 5 centów. Między przyciśnięciem klawisza 3, a wzmocnieniem mijało 10 sekund, podczas których badani po kilku próbach stworzyli własne kombinacje przyciśnięć przekonani, że w ten sposób „ustawiają” klawisz.

- badanie nad rolą wzmocnień u dzieci cierpiących na ADHD przyczyniło się dolepszego zrozumienia tej choroby:

Chłopcy ze stwierdzonym ADHD i bez wzięli udział w grze, w której otrzymywali wzmocnienia przypadkowe. Sądzili jednak, że są to nagrody. Po wycofaniu wzmocnienia u chłopców bez ADHD nastąpiło wygaszenie reakcji, natomiast chłopcy z ADHD, po krótkiej przerwie stali się bardziej aktywni i posiadali znacznie mniejszą zndolność do radzenia sobie z opóźnionym wzmocnieniem niż pozostali chłopcy.

Znaczenie zachowań przesądnych:

- zachowania przesądne dają ludziom poczucie siły i kontroli w trudnych sytuacjach, co może przyczyniść się do zmniejszenia lęków, zwiększenia pewności siebie i poczucia bezpiczeństwa.

AGRESJA-PATRZ I UCZ SIĘ !

Agresja jest najbardziej intensywnie analizowanym zagadnieniem w historii psychologii. Wielu badaczy próbowało zdefiniować to pojęcie inni natomiast zajęli się ważniejszym problem, a mianowicie skąd się ona bierze. Niektórzy utrzymywali, że jesteśmy biologicznie zaprogramowani, aby być agresywni- gwałtowne pragnienia narastają w nas i domagają się uwolnienia. Inni szukali wyjaśnienia w czynnikach sytuacyjnych- tj. powtarzająca się frustracja. Zwolennicy trzeciego poglądu -których jest najwięcej, uznają, że agresja jest zachowaniem wyuczonym.

Potwierdzeniem tej tezy jest jeden z najsłynniejszych eksperymentów psychologicznych „ Bobo doll study” przeprowadzony przez Alberta Bandurę i jego współpracowniczki- Dorothę Ross, Sheilę Ross w 1961 r. na Stanford University.

Albert Bandura był przekonany, że na kształtowanie się naszej osobowości nie ma tylko wpływ wzmacnianie i ignorowanie naszych zachowań przez rodziców, ale także obserwowanie i imitowanie -modelowanie zachowania innych.

Omawiana publikacja badania A.B; D.R.; S.R. rozpoczyna się nawiązaniem do wyników wcześniejszych badań, wykazujących, że dzieci chętniej naśladują zachowanie dorosłych modeli, kiedy znajdują się w obecności modela- obserwowanego człowieka. Bandura chciał się dowiedzieć czy takie uczenie przez naśladowanie można uogólnić na sytuacje, w których modela nie było przy dziecku.

STANOWISKO TEORETYCZNE

Badacze zaplanowali zetknięcie dzieci z dorosłymi modelami, którzy zachowywali się agresywnie lub nieagresywnie. Następnie dzieci miały być poddane testom w nowej sytuacji, bez modela, w celu ustalenia do jakiego stopnia będą naśladować agresywne zachowania zaobserwowane u dorosłych.

Założyli 4 hipotezy:

1. .Badane dzieci, które obserwowały dorosłych jako modeli dokonujących aktów agresji, będą naśladować dorosłego i ich zachowanie stanie się agresywne, nawet jeśli model nie będzie już obecny. Ponadto, zachowanie to będzie się istotnie różniło od zachowania dzieci obserwujących nieagresywne modele lub tych dzieci, które nikogo nie obserwowały.

2.Dzieci, które miały kontakt z modelami nieagresywnymi, nie tylko będą mniej agresywne niż te, które obserwowały agresję, ale również istotnie mniej agresywne niż grupa kontrolna dzieci, które w ogóle nie miały kontaktu z modelem. Modele nie dopuszczający się agresji będą hamować agresję.

3. Ponieważ dzieci mają skłonności do identyfikowania się z matką lub ojcem innymi dorosłymi tej samej płci co one, będą w „większym stopniu naśladować zachowanie modeli tej samej płci co one niż modeli będących przedstawicielami odmiennej płci”

4. „Ponieważ w społeczeństwie agresja jest rodzajem zachowania charakterystycznego dla mężczyzn, chłopcy będą bardziej skłonni do naśladowania agresji niż dziewczynki, przy czym różnica ta będzie najbardziej widoczna u dzieci stykających się z modelem płci męskiej”

BADANI

W eksperymencie wzięło udział 36 dziewczynek i 36 chłopców w wieku od 3-6 lat.

WARUNKI EKSPERYMENTALNE

Dwadzieścioro czworo dzieci przydzielono do grupy kontrolnej- brak kontaktu z modelem. Pozostało 48 dzieci podzielono na 2 grupy, jedni mieli się stykać z modelami agresywnymi inni z nieagresywnymi. Następnie podzielone te grupy wg płci. Na koniec podzielono te grupy tak, że połowa każdej grupy miała kontakt z modelem tej samej płci, a druga z modelem odmiennej płci. Tak powstało 8 grup eksperymentalnych i 1 kontrolna. Uśredniono poziom agresji przez wcześniejszą ocenę poziomu agresji u każdego dziecka pod względem agresji fizycznej , słownej i do przedmiotów.

PROCEDURA

Najpierw prowadzący eksperyment prowadził dziecko do pokoju zabaw. Po drodze natykali się na dorosłego modela, którego prowadzący zapraszał do udziału w zabawie. Dziecko sadzano w rogu przy stole, na którym znajdowały się bardzo interesujące przedmioty tj. pieczątki z ziemniaków oraz kolorowe nalepki ze zwierzętami i kwiatami, które można było naklejać na plakat. Następnie dorosły model był prowadzony do stołu w innym kącie pomieszczenia, gdzie znajdował się zestaw do budowania, drewniany młotek i nadmuchiwana półmetrowa lalka Bobo. Prowadzący eksperyment wyjaśniał, że model może się bawić tymi zabawkami i opuszczał pokój. Zarówno agresywni, jak i nieagresywni modele rozpoczynali od składania zestawu do budowaniu. Jednak model agresywny po minucie gwałtownie atakował lalkę Bobo. Dla wszystkich badanych mających kontakt z modelem agresywnym kolejność aktów agresji była identyczna:

Model kładł lalkę Bobo na boku, siadał na niej i wielokrotnie uderzał ją pięścią w nos. Następnie podnosił lalkę Bobo, chwytał drewniany młotek i walił nim lalkę po głowie. Następnie gwałtownie wyrzucał lalkę w powietrze i kopał ją, poruszając się po całym pokoju. Te agresywne zachowania były trzykrotnie powtórzone w tej samej kolejności urozmaicane agresywnymi reakcjami słownymi, tj.: „kopnąć go bach[...], powalić go [...] i 2 komentarzami nie wyrażającymi wprost agresji: „ wraca żeby jeszcze zarobić”, „tak, to jest twardziel”

Trwało to w sumie 10 min po czym eksperymentator zabierało dziecko do innego pokoju, w którym znajdowały się bardzo atrakcyjne zabawki tj: wóz strażacki, samolot odrzutowy, zestaw dla lalek. Badacze byli zdania, że aby sprawdzić agresywne zachowania dzieci muszą być sfrustrowane. W tym celu dzieciom pozwalano bawić się przez chwile nowymi zabawkami, a wkrótce mówiono, że zabawki są zarezerwowane dla innych dzieci, a one mogą się bawić innymi w sąsiednim pokoju.

TEST NAŚLADOWAŃ AGRESJI

Ostatnie pomieszczenie było pełne agresywnych(lalka Bobo, drewniany młotek, 2 pistolety na rzutki i worek treningowy z namalowaną na nim twarzą) i nieagresywnych zabawek( zastawa stołowa, kredki, papier, 2 lalki, samochody osobowe, ciężarówki, plastikowe zwierzęta. W tym pokoju każde dziecko bawiło się przez 20 min

SKALA AGRESJI

Rejestrowano wszystkie zachowania, które naśladowały agresję fizyczną modela, słowną, inne przejawy agresji z użyciem drewnianego młotka- uderzenie innych przedmiotów niż lalka.

WYNIKI

3 z 4 hipotezy zostały potwierdzone.

U dzieci mających kontakt z agresywnym modelem zaobserwowano tendencje do dokładnego naśladowania zachowań, które zaobserwowały. Zanotowano średnio 38,2 przypadków naśladownictwa fizycznej agresji. Ponadto, agresja słowna modeli była naśladowana średnio 17 razy przez chłopców i 15, 7 przez dziewczynki. Te akty nie były w ogóle obserwowane w grupie z modelem nieagresywnym i kontrolnej. Wyniki związane z hamującym agresję wpływem nieagresywnych modeli są tak niespójne, że nie można na ich podstawie wyciągać wniosków bo np. chłopcy, którzy obserwowali nieagresywnego modela płci żeńskiej byli bardziej agresywni używając młotka od chłopców z grupy kontrolnej. Na agresywne zachowanie chłopców większy wpływ mieli agresywni modele płci męskiej bo było zaobserwowanych takich zachowań aż 104 natomiast w przypadku agresywnego modelu żeńskiego było ich ok. 48,4. Wyniki dziewczynek były niespójne gdyż w przpadku modela płci żeńskiej liczba agresywnych zachowań wyniosła 57,7 natomiast, gdy byli to mężczyźni 36,6 . Podczas naśladowania modela tej samej płci dziewczynki były bardziej skłonne do imitowania agresji słownej, chłopcy raczej fizycznej.

OMÓWIENIE

Autorzy wykazali jak można uczyć się pewnych zachowań przez obserwację i naśladowanie, kiedy a ni modele, ani obserwujący nie otrzymują żadnego wzmocnienia. Eksperymentatorzy wnioskują, że dzieci obserwując agresywne zachowania dorosłych , otrzymują informacje, że takie zachowania są dozwolone- dochodzi do osłabienia hamulców wobec użycia siły. Badacze wyjaśnili większą agresję chłopców rolą jaką im narzuca społeczeństwo- agresywne zachowanie jest bardziej dla nich typowe- modelowanie agresji przez mężczyznę niosło ze sobą siłę społecznej akceptacji, toteż miało większy wpływ na obserwujące dzieci.

Bandura jest bardzo często cytowany przez badaczy zajmujących się przemocą w mediach i modelowaniem zachowań. Pokazał jak dzieci nabywają nowe zachowania- przez obserwacje dorosłych, nawet kiedy fizycznie ich nie ma. Jego badania były fundamentem dla setek prac badawczych , których przedmiotem był wpływ jaki ma na dzieci oglądanie przez nie agresji na żywo lu w mediach

---