Nadobna Paskwalina

Samuel Twardowski

Nadobna Paskwalina z hiszpańskiego świeżo w polski ubiór przerobiona.

Fabuła niemal banalna opowiada historię dziewczyny, której los został już przesądzony tuż przed jej narodzinami. Matka jej, Andronija, podczas lektury o sądzie Parysa poddaje krytyce wybór młodzieńca uważając, iż to Minewrze należy się złote jabłko. Rozwścieczona bogini miłości pojawia się w śnie niewiasty i przysięga zemstę za tę zniewagę. Oto umrze po narodzinach swych dzieci (bliźniąt - Polizmena i Paskwaliny), które gdy dorosną nie zaznają szczęścia i prawdziwej miłości. Kolejną boginią, która się przyśniła Androniji była Minerwa, która obiecała pomóc dzieciom nieszczęsnej kobiety obdarowując je rozumiem, męstwem i cnotą.

Gdy się zbudziła przestraszona, jej małżonek starał się ukochaną uspokoić. Niestety klątwa się spełniła i Andronija zmarła po narodzinach swych dzieci. Mąż je po tej tragedii również szybko opuścił ziemski padół a dzieci trafiły do wuja, osoby bardzo interesownej. Brat Paskwaliny czas pewien pobierał nauki w Padwie jednak po śmierci wuja już nikt nie uważał za konieczne pomóc im zdobyć wykształcenie. Polizmen udał się na dwór królewski by u boku króla Hiszpanii odznaczyć się męstwem. Paskwalina natomiast cale dnie spędzała w oknie kokietując młodzieńców, którzy podziwiali jej urodę. Pewnego dnia usłyszała ona nad wyraz wspaniały kompletem, bowiem jeden z kawalerów obserwujących ją przyrównał ją do bogini. Próżna Paskwalina uradowała się tym i sama pomyślała, iż rzeczywiście jej uroda może przewyższyć urodę Wenery, która od jakiegoś czasu mieszkała nieopodal w bardzo pięknym pałacu. Zdarzenie to opowiedziała swej piastunce Stelli, ta ostrzegła dziewczynę i opowiedziała jej historie jej matki. Tymczasem rozzłoszczona Wenera poprosiła syna swego, Kupidyna, aby jedną ze swych złotych strzał przeznaczył dla Paskwaliny a jedną ołowianą dla tego, w kim się dziewczyna zakocha. Kupido szybko spełnił życzenie matki i tak, Paskwalina zapałała nieokiełznanym uczuciem do młodzieńca Oliwera, który mieszkał w pobliżu jej pałacu. Młodzieniec ów miał narzeczoną, Kornelię, tak, więc strzała Kupidyna pomogła mu jedynie wytrwać w zobowiązaniu i oprzeć się urokowi Paskwaliny. Zrozpaczona odrzuceniem dziewczyna wysłała list do niego wyznając swe jakże beznadziejne w tej sytuacji uczucie. List ten Oliwer pokazał Korneli i tak całe miasto dowiedziała się o jej niespełnionym uczuciu. Mieszkańcy Lizbony potępili czyn, zrozpaczona Paskwalina za radą swej piastunki Stelli udała się do przybytku Minerwy by tam porozmawiała z wieszczką. W świątyni Paskwalina dowiedziała się, iż by zmazać swój grzech musi udać się do bożnicy Junony. Drogę ma przebyć w grubej prostej szacie podpierając się kosturem. Na drogę daje również wieszczka Paskwalinie kamień na ołtarz Junony i kilka rad. W drodze dziewczyna spotyka wielu intrygujących ludzi (lub bogów: Apollo, Diana) i otrzymuje od nich cenne rady, droga jej pełna jest przygód, które mają również swój dydaktyczny cel. W trakcie wędrówki do świątyni Junony Paskwalina przechodzi przemianę, jesteśmy jej zwycięskiej walki rozumu nad uczuciem, przechodzi przez oczyszczający ogień cierpienia i medytacji. Nim dotrze do celu pokona samego Kupidyna, łamiąc mu podczas jego snu łuk i strzały. Ten później mści się przywiązując ją nagą do drzewa pozostawiając dziewczynę na pastwę Satyrów. Cudem uwolniona trafia wreszcie do wieszczki Belizy, do przybytku Junony. Tam otrzymuje napój, który ją uwolni klątwy bogini miłości, znów stanie się panią swych uczuć. Tymczasem bogini miłości rozgniewała się na swego syna wskutek czego Kupido popełnił samobójstwo, powiesił się na drzewie mirty. Wenera postanowiła opuścić Lizbonę. Nową panią wspaniałego pałacu po Wenerze została Paskwalina założyła tam po uprzednim złożeniu ślubów zakonnych klasztor, którego została przeoryszą. Dzięki poetyckiej licencji i wspaniałemu prawu wyobraźni poeta ożywia, wskrzesza skostniałe hasła wywoławcze, figury retoryczne, jakimi były postacie mitologiczne(Wenera, Kupido, Mars i in.), pobudza do życia w nowych realiach siedemnastowiecznej europy. Główny wątek powieści jest jeden, reszta służy tylko za tło, dekoracje do tematu utworu, którym to jest walka, rywalizacja Paskwaliny z Wenerą.

__________________________________________________________________________

W moim opracowaniu poruszę najważniejsze motywy i zagadnienia znajdujące się w Nadobnej Paskwalinie. Jako pierwsze omówię motyw peregrinatio vitae (pielgrzymka życia). WAŻNE! Ten sam motyw wstępuje w Odysei! Jednak wcześniej należy wiedzieć, że akcja utworu toczy się pod koniec XVI w w Lizbonie. Autor nawiązuje do Dafnis drzewem bobkowym (powstała w 1638), lecz JĘZYK w Nadobnej Paskwalinie (powstała ok. 20 lat po Dafnis drzewem bobkowym) jest bardziej kunsztowny. Głównym problemem utworu jest ukazany konflikt Paskwaliny z Wenerą, gdyż rywalizują o tytuł najpiękniejszej.

Ku przypomnieniu, ważni bohaterzy:

Andronija - matka Paskwaliny

Polizmen - brat bliźniak Paskwaliny

Stella - piastunka Paskwaliny

Oliwier - Paskwalina za sprawą strzały Kupidyna, zakochała się w nim

Kornelia - narzeczona Oliwiera

Bogowie: Wenera, Kupido, Minerwa, Junona, Apollo i Diana. 

Motyw peregrinatio vitae: Paskwalina udaje się w pełną przygód wędrówkę (która ma cel dydaktyczny) przez nieznane kraje, podczas której poznaje różne modele życia szczęśliwego. Ówczesne mity o życiu szczęśliwym: "filozofia pustelnika, rybaka chwalącego ubóstwo i szczęście rodzinne poza społeczeństwem, wzór życia czułych pasterzy żyjących z kochankami w dzikiej puszczy, arystokratyczna wersja niezależności, reprezentowaną przez odosobnienie Apollina." Paskawalina natomiast prawdziwe szczęście odkrywa dopiero w odosobnieniu klasztornym, gdzie opiekuje się nią Junona. 

Proces pokuty Paskwaliny: spowiada się, przywdziewa habit, zakłada nowy klasztor. Pokuta NIE JEST cierpieniem, a wręcz ROZKOSZĄ! Jest to mistyczne zjednoczenie z Bogiem. 

Kolejnym zagadnieniem są bogowie i ich rola w utworze. Bogowie występujący w utworze: Wenera, Kupido (syn Wenery), Minerwa, Junona, Apollo i Diana.

Rola: 

Wenera, bogini miłości karze Androniję, za to, że śmiała powiedzieć, iż Parys powinien dać złote jabłko Minerwie, a nie jej - Wenerze. Bogini miłości objawia się Androniji podczas snu, mówiąc, że umrze, gdy urodzi bliźnięta (Paskwalina i Polizmen).

Kupido zostaje poskromiony - popełnia samobójstwo (powiesił się na drzewie mirty, jest to jedna z najpiękniej odmalowanych scen w utworze). Paskwalina łamie mu łuk i strzały, ten w zemście przywiązał ją nagą do drzewa pozostawiając na łaskę bądź niełaskę Satyrów. Jednak w ostatniej chwili udaje jej się uciec. 

Minerwa ukazuje się Androniji w śnie i w podzięce, za jej przychylne zdanie obdarowuje jej przyszłe dzieci rozumem, męstwem i cnotą. Daje również Paskwalinie kamień, który ma złożyć na ołtarz u Junony.

Junona, Paskwalina udaje się do niej by zmazać swój grzech. (Paskwalina została ugodzona złotą strzałą Kupidyna i zakochała się w Oliwierze. Oliwier, natomiast, został ugodzony ołowianą strzałą, więc miłość Paskwaliny była nieodwzajmniona. Jednak, dzięki temu Oliwier pozostał wierny swojej narzeczonej, którą jest Kornelia.)

Apollo i Diana dają Paskwalinie dobre rady.

Kolejnym zagadnieniem jest stylizacja barokowa w Nadobnej Paskwalinie. - ukazana poprzez wyższość życia kontemplacyjnego nad rozkoszami ziemskiej miłości. 

Połączenie świata starożytnego i barokowego! Mieszają się pojęcia i wyobrażenia świata starożytnego z wyobrażeniami Baroku. 

Następnym, ważnym pojęciem jest alegoryzm. Otóż, postaci mitologiczne nie są tutaj zewnętrzną ozdobą używaną w porównaniach i obrazach alegorycznych, ale biorą bezpośredni udział w akcji utworu. 

I już ostatnie zagadnienie jakim jest nowatorstwo Samuela Twardowskiego. A mianowicie, poeta opisuje bogactwo życia wewnętrznego głównej bohaterki, co należało do rzadkości. Zainteresowanie kobiecą psychiką było czymś unikatowym, gdyż w tych czasach kobieta uważana była jedynie za ozdobę męskiego świata.

---