• Instytucje, organizacje związane z kulturą i jej krzewieniem w XII-wiecznym mieście:

• Kościól i szkoly przykościelne

• Rada Miejska, Ława (Sąd) Miejska (konieczność posiadania do pomocy ludzi wyksztalconych - świeckich, umiejących napisać dokument)

• Uniwersytety, absolwencji szkól

• Wyprawy krzyżowe zaskutkowaly dwoma nowymi herezjami (do których zaliczno wówczas również bunty przeciwko ustrojowi feudalnemu, ukladowi spolecznemu, który w zasadzie również opieral się na Kościele); Krzyżowcy na wschodzie zetknęli się Paulinami i Bogumilami (dobry i zly Bóg); tak doszlo do powstania Katarów, Albigensów i Waldensów - przeciwstawiali się wladzy świeckiej, papiestwu, wybierali swoich duchownych; fukncjonowali jako gminy, o wspólnych dobrach; negowali sakramenty, również malżeństwa, związku jednej kobiety z jednym mężczyzną; ich bunt wyrósl na pewnych nieprawidlowościach, zlym stanie życia, braku dostępu do kultury itd.; Katarzy Czyści - pościli i umartwiali się aż do wyniszczenia

• Kościól ówcześnie zajmowal się gromadzeniem dób doczesnych w celu budowania Królestwa Niebieskiego na ziemi

• Prosty czlowiek musial sobie jakoś tlumaczyć klęski natury, epidemie; nie znali świata, jedyne co znali to wiara i Kościól, a więc wszelkie nieszczęścia utożsamiali z karą boską - stąd lincze ludności na żydach i heretykach, później inkwizycja

• Waldensi do dziś na poludniu Francji

• Innocenty III - postulowal nawracanie nie przez represje, a przez kaznodziejstwo, powrót do pierwotnego Kościola; była to geneza powsania zakonu dominikanów (predykatorów - kaznodziejów, których slowo boże kierowane było do ludzi o pewnych stopniu wyksztalcenia czy kultury, w miastach; zalożone przez Dominika Guzmana w Hiszpanii) i franciszkanoów (braci mniejszych - nie mieli pretensji do wysokiego pochodzenia czy wyksztalcenia czlonków czy uczniów; glosili milość, braterstwo, szli do ludu; dopiero później zostali zamknięci w klasztor, ale nie zaprzestali dzialalności)

• Początek świeckiej literatury (pisanej wciąż przez duchownych): kroniki, relacje (np. z podróży - Marco Polo - szlakiem jedwabnym, w stronę wschodu jako kupiec; zatrzymal się u mongolskiego chana; ksztaltowanie etos kupca)

• Wielki rozmach pielgrzymek w XIII wieku - często zadawane jako pokuta