J. Płażewski, „Historia filmu francuskiego”

„Orle lata 30-te”

• plajta Pathé i Gaumont, napływ filmowców zagranicznych

• filmy wychwalające prawicę i kolonializm francuski

• nasilające się konflikty wewnętrzne; zajęcie Nadrenii przez Hitlera, najazd na Abisynię przez Mussoliniego, wywołały masowy ruch umysłów ku lewicy

• próby upaństwowienia kinematografii

• utworzenie „Ciné - Liberté” dla upowszechniania filmów postępowych, a nawet zakazanych przez cenzurę: Louis Aragon, André Malraux, Louis Bunuel, Joris Ivens, Louis Jouvet, Ernest Hemingway, Charles Spaak, Germaine Dulac, Gaston Modot, Léon Moussinac, Jacques Feyder, Jean Renoir

• „być może Front Ludowy jest jedynym momentem w dziejach kina francuskiego, kiedy zrodziły się filmy z taką mocą świadczące o konfliktach społecznych epoki i aspiracjach milionów pracowników”

• najwięcej z nich wiąże się z J. Renoirem

Jean Renoir

• przełomem był film „Toni” (1934) - dramat włoskiego emigranta, zakochanego w hiszpańskiej robotnicy, film uznany za prekursora neorealizmu: wiarygodność, brak makijażu, twarda fotografia Claude Renoire'a, osadzenie akcji w nie retuszowanym plenerze.

• kolejny film: „Zbrodnia pana Lange” - najbardziej klasyczny film Renoir'e

• 1936 „Życie do nas należy”, pełnometrażowy plakat polityczny popierający komunistów (zrealizowany na zamówienie partii); wiele ujęć inscenizowanych na dokumentalne połączonych z archiwaliami

• „Towarzysze broni” - uważany za najlepszy film francuski, realizowany przy wyraźnym widmie II wojny światowej. Treść - los żołnierzy w obozie jenieckim, ukazanie tamtejszego podziałów klasowych i zróżnicowania

• „Marsylianka”, pierwszy poważny film o rewolucji z 1789 r., finansowany przez lud francuski (sprzedaż „cegiełek”), nie był to jednak film wybitny - zbyt teatralny i patetyczny

• pod koniec rządów Frontu Ludowego zrealizował film „Bestia ludzka”, mroczna, błyskotliwie zrealizowana opowieść o ułomności człowieka.

• początek drugiego nurtu lat 30-tych, „czarnego romantyzmu osamotnionych”. Na pół dokumentalne sceny z życia dworców i szlaków kolejowych.

• „Reguła gry” (1938) - ostatni film wielkiego okresu Renoira, rozczarowanie i dezaprobata dla rządów Daladiera. Rządząca elita ukazana jako powierzchowna, leniwa, pozbawiona ludzkich uczuć, zakłamana, fałszywa. Publiczność nie zrozumiała filmu; Renoir wyjechał w 1940 do Hollywood, lecz nie dorównał latom swojej świetności

***

• inne filmy także noszą pieczęć epoki Frontu Ludowego:

• „Wielka wygrana” Juliena Duvivier (szczęśliwcy, którzy wygrali na loterii to grupa bezrobotnych z nędznego hoteliku)

• „Kapitan Mollenard” Roberta Siodmaka (wymierzony programowo przeciw „dwustu rodzinom” rządzącym gospodarką Francji)

• „Nadzieja” André Malraux (doświadczenia lotnika z wojny domowej w Hiszpanii; zakazany do 1945 r.)

• oczywiście nurt bliski życiu, historii i rzeczywistości był tylko drobną częścią skomercjalizowanej kinematografii

„Czarny romantyzm egzystencji przegranych”

• drugi nurt kina francuskiego, zwany przez ówczesnych krytyków „realizmem poetyckim”: bohaterowie głównie ze środowiska robotniczego, pesymistyczna tonacja, bohater rozczarowany i przegrywający życie, jego samotność i bezradność wobec zrządzeń losu

• prekursor - „Wielka gra” Feyder'a (1934): zdradzony elegant zaciąga się do Legii Cudzoziemskiej i napotyka identyczną do zdradliwej ukochanej prostytutkę. Odcięcie od tradycji patriotycznych panegiryków na cześć wojsk kolonialnych.

Marcel Carné

• 1938 „Ludzie za mgłą”, adaptacja Préverta z melodramatycznej powieści Pierre Mac Orlana. Dezerter spotyka cudowną dziewczynę, więzioną przez szefa bandy, „miłość szalona” typowa dla surrealistów, łączy postaci szukające lepszego świata. Jednak siły zła uśmiercają dezertera. Mgła obciążająca bezwyjściowością konflikt czystego uczucia ze sprzysiężonym złem nadawała intensywną jedność emocjonalną całemu widowisku.

• „Hotel du Nord” - para wyidealizowanych kochanków, przywiedzionych do samobójstwa

• ostatni film przed wojną - „Brzask”. Osamotniony morderca w retrospekcji wspomina jak do morderstwa doszło. Świat zaszczutego bohatera, odciętego od świata, zacieśniał się dławiąco na naszych oczach. Samobójstwo bohatera.

***

• Julien Duvivier - stałe upodobanie do melodramatu, psychologizmu, poetyzacji wspomnień. „Pépé le Moko” (nawiązuje do „Wielkiej gry” koncepcją Afryki - ucieczki i więzienia jednocześnie; finał to śmierć Pépé, ściganego włamywacza, przed kratą oddzielającą go od wolności). „Jej pierwszy bal” - upływ czasu ukazujący głupotę zachwytów młodości, demaskacja prawdy.

• Sukcesy „czarnego romantyzmu” przypadają na okres klęski Frontu Ludowego.

• Realizm (optymistyczne opinie postępowej inteligencji) opozycją dla „czarnego romatyzmu” (bohater przegrywający)

• Symboliczna postać Jeana Gabin, szokująca plebejskość. Jego reakcje wyrażają zamęt całej klasy robotniczej.

• Upadek Francji w 1940 upatrywano też w „demobilizującym” wpływie filmów „czarnego romantyzmu”

• Podsumowanie: film francuski lat 1934-1939:

• ośmieszenie kalkowania teatru,

• dźwięk jako cenny budulec treści i formy filmu,

• zwiększenie roli scenarzysty,

• nie można już było chronić niedostatków aktorstwa - wprowadzenie dialogów

• szybkie zmiany miejsc akcji, akcja w plenerze,

• jednak zachowanie arystotelesowskich, teatralnych reguł kompozycji