Psychologia rozwoju i osobowości

WYKŁAD 16.03.2011

Kontynuacja poprzedniego wykładu:

1. Rodzaje kryzysów

• normatywny kryzys rozwojowy - przełom związany z nabywaniem nowych kompetencji i powstaniem nowych całości, łączących w sobie na nowych zasadach zgodnych z logiką rozwoju w danym obszarze kompetencje wcześniej opanowane z aktualnie opanowanymi

• kryzys nienormatywny - dotykający jedynie niektórych ludzi w każdej grupie wiekowej, jest rezultatem przeciążenia na skutek zachwiania równowagi między posiadanymi zasobami, systemem wsparcia społecznego i nowymi obciążeniami

2. Rozwiązanie kryzysu rozwojowego

• opanowanie nowych kompetencji w zmaganiach ze sobą, z własnym organizmem i otoczeniem przez jednostkę

• nieopanowanie nowych kompetencji przez jednostkę ze względu na brak odpowiedniego wsparcia

• opanowanie innych kompetencji, osłabiających napięcie, ale mniej konstruktywne, co prowadzi do braku satysfakcji w zaspokajaniu swoich potrzeb i/lub spełniania wymogów otoczenia (w tym realizacji zadań)

Zachowania:

• wycofywanie się

• zachowania konformistyczne

• szukanie wsparcia otoczenia

• unikanie podejmowania decyzji

• podejmowanie zastępczych form aktywności

(indywidualizacja)

WYKŁAD 5 - KONTEKSTY ROZWOJU CZŁOWIEKA

dotyczące kontekstu wewnętrznego (biologicznego) i zewnętrznego

1. Historia badań nad kontekstem rozwoju człowieka

• 1870-1930 - podejście dyskryptywne (opis, porównanie osiągnięć ludzi w różnym wieku, głównie dzieci o różnej charakterystyce demograficznej, geograficznej i społecznej)

Cechy charakterystyczne:

• koncentracja na dziecku

• jednokierunkowość, czyli dziecko jako odbiorca wpływów

• brak pytań o struktury pośredniczące i procesy wpływu na przebieg rozwoju

Badania Galtona - dotyczące decydującego czynnika rozwoju. Badano strukturę rodziny, znaczenie, efekty, role postępowania wychowawczego rodziców wobec dzieci, brano pod uwagę pozycję dziecka w rodzinie, a także pozycję rodziny w szerszych układach społecznych, badano status socjo-ekonomiczny (różnicuje sposób odnoszenia się rodziców do dzieci)

• Od lat 30-tych - koncepcje koncentrujące się na wyjaśnianiu mechanizmu wpływu środowiska człowieka na jego rozwój

Cechy charakterystyczne:

• podkreślanie roli interakcji rodzic-dziecko i jej późniejsze znaczenie w odniesieniu do funkcjonowania

• związek pomiędzy społecznym umiejscowieniem rodziny, a przebiegiem socjalizacji dziecka

• różnice kulturowe w zakresie opieki nad dzieckiem

• podkreślanie znaczenia interakcji dziecka z innymi dorosłymi, rówieśnikami

• podkreślona pośrednicząca rola mowy i pośrednicząca rola dorosłego w kontaktach dziecka ze światem

• Od początku lat 60-tych - wskazanie stałego, dynamicznego i obustronnego związku między rozwijająca się jednostką a otoczeniem

Koncepcja społecznego środowiska rozwoju Branfenbrennera:

• każdy człowiek w indywidualny sposób spostrzega i interpretuje swoje otoczenie

• wpływ otoczenia ma charakter bezpośredni i pośredni

• bezpośredni - wchodzi w bezpośrednie interakcje w swoim otoczeniu

• pośredni - zdarzenie, fakt, środowisko wpływają na funkcjonowanie jednostki

• w ciągu życia jednostka zmienia środowiska (przejście/przesunięcie ekologiczne) - kluczowy moment rozwoju

• jednostka rozwija się w 4 rodzajach systemów (mikrosystem, mezosystem, egzosystem, makrosystem)

Ad. 1 MIKROSYSTEM - wzorzec aktywności, ról społecznych i relacji interpersonalnych doświadczonych przez rozwijającego się człowieka w danym siedlisku charakteryzującym się różnymi właściwościami fizycznymi i materialnymi.

Ad.2 MEZOSYSTEM - wzajemne relacje pomiędzy dwoma lub więcej siedliskami, w których aktywnie uczestniczy rozwijający się człowiek.

Ad.3 EGZOSYSTEM - jedno lub więcej siedlisk, w których rozwijający się człowiek aktywnie nie uczestniczy, ale to co się w nich dzieje, pozostaje pod wpływem tego (bądź wpływu na to), co się dzieje w siedliskach, w których człowiek aktywnie działa.

Ad.4 MAKROSYSTEM - zawartość na poziomie formy i treści systemów niższego rzędu istniejąca lub mogąca istnieć w ramach danej subkultury lub kultury, ujmowana jako całość łącznie z leżącą u jej podstaw ideologią czy systemem przekonań.

A-rozwijająca się

osoba

Środowisko rozwoju a kontekst rozwoju

• Środowisko - każde zdarzenie istniejące poza organizmem, które może mieć wpływ na rozwój tego organizmu i na które organizm także może mieć wpływ (Bronfenbrenner, Crouter)

• Kontekst rozwoju - inny dla każdego człowieka, wynika to z indywidualnej interakcji między wpływami środowiska wewnętrznego a otoczeniem jednostki w danym okresie oraz odczuwania i interpretacji tej interakcji przez podmiot.

1. aspekt - obszar POLIS - człowiek podlega oczekiwaniom społecznym i musi opanować umiejętności aby sprostać tym oczekiwaniom, ale jest to uwarunkowane środowiskiem wewnętrznym.

2. aspekt - obszar SOMA (cielesny) - z jednej strony człowiek podlega presji swoich biologicznych potrzeb, z drugiej strony jest podatny na uszkodzenia przez czynniki zewnętrzne.

3. aspekt - obszar PSYCHE (psychiczny) - ocenia to czego doświadcza se strony organizmu, z drugiej strony z tego co doświadcza przez środowisko.

Kontekst wewnętrzny

• Uwarunkowanie rozwoju człowieka genotypem (środowiskiem wewnętrznym, biologicznym). Plan i możliwości rozwoju są uwarunkowane przez środowisko wewnętrzne (np. układ nerwowy)

• Środowisko wewnętrzne jest źródłem nacisków biologicznych (są one odczuwane przez całe życie człowieka, ich rodzaj, zakres, intensywność się zmienia). Odczuwamy je w zmianie w wyglądzie, zmieniającej się sprawności. Te naciski powodują zmiany korzystne (poczucie siły, mocy) lub niekorzystne (zakłócenia uwagi).

Ze względu na silny wpływ nacisków biologicznych na rozwój ważnymi okresami powszechnych i intensywnych zmian są:

• okres prenatalny, niemowlęctwa i poniemowlęcy (od poczęcia do narodzin i 0-3 lata)

• okres dorastania (głównie pierwsza faza, tj. 10/12-16/17 lat)

• skok pokwitaniowy

• drugorzędowe cechy płciowe

• połowa okresu średniej dorosłości (40/45-50/55 lat)

• pierwsze oznaki biologicznego starzenia się

• zmiany hormonalne - zmiana psychicznego samopoczucia

• późna dorosłość (powyżej 65 roku życia)

• okres przedszkolny (3-6/7 lat)

• średniego dzieciństwa (6/7-10/12 lat)

• późna adolescencja (16-18/20 lat)

• wczesna dorosłość (20-35 lat)

• średnia dorosłość (35-40/45 lat)

• po rozwiązaniu połowy okresu średniej dorosłości (50-60/65)

Kontekst zewnętrzny (otoczenie fizyczne i środowisko społeczne)

• środowisko fizyczne (bezpośrednia stymulacja fizyczna poprzez własności fizyczne)

Elementy:

• właściwości fizyczne

• relacje między tymi środowiskami

Przykład braku stymulacji - dom dziecka

• środowisko społeczne (pośrednia stymulacja społeczna poprzez znaki) - nie wynika z samej natury przedmiotu.

MIKROSYSTEM

MEZOSYSTEM

MAKROSYSTEM

EGZOSYSTEM

A

B

C

A

H

G

I

A

E

D

F

Mogą pojawić się nagłe

zdarzenia (krytyczne)

---