T: Źródła prawa w okresie monarchii patrymonialnej.
Historia państwa i prawa polskiego wykład 1
Z dnia 13.10.2008
16 listopada 2008
16:23
Wczesnośredniowieczna scentralizowana monarchia patrymonialna
Prawo zwyczajowe dominuje do XIII w. Jednak obowiązuje do 1705 (koniec RP szlacheckiej)
Istota i początki prawa:
W każdym państwie prawo stanowi zespół reguł postępowania (zbiór norm) ustanowionych lub usankcjonowanych przez władzę państwową, których przestrzeganie jest zapewnione za pomocą środków przymusu w celu ochrony istniejących stosunków społecznych.
W połowie X w. istniało dosyć rozległe terytorialnie państwo polskie , którego władcą był Mieszko I . Polska była monarchią patrymonialną (jak większość państw europejskich). Ta forma państwa utrzymywała się do czasu ponownego zjednoczenia Polski , co symbolizuje koronacja Władysława Łokietka w 1320r. :
- państwo jako dziedziczna własność rządzącej dynastii,
- kształtowała się zasada elekcyjności <http://pl.wikipedia.org/wiki/Wolna_elekcja>
W polskiej monarchii patrymonialnej stosowano podzielność państwa przez panującego na rzecz swoich synów.
- Ukształtowała się instytucja pryncypatu <http://pl.wikipedia.org/wiki/Pryncypat_(Polska)>
- Princeps - książę zwierzchni <http://pl.wikipedia.org/wiki/Princeps>
- Testament Bolesława Krzywoustego 1138r. (zasada pryncypatu) <http://pl.wikipedia.org/wiki/Testament_Boles%C5%82awa_Krzywoustego>
Powstanie stanów XIII w. <http://pl.wikipedia.org/wiki/Stan_spo%C5%82eczny>
- szlachta
- duchowieństwo
- mieszczaństwo
- chłopi
Prawo nie było jednolite, było nierówne (w zależności od stanu społecznego)
Istniało jedno prawo polskie tzn. że ludność polska podlegała temu samemu prawu stworzonemu głównie przez zwyczaj.
Systemy Stanowe:
- prawo ziemskie (w stosunkach między feudałami)
- miejskie (w stosunkach między mieszczanami)
- wiejskie (w stosunkach między chłopami)
- prawo kanoniczne (w kościele-duchowieństwo)
Na charakter prawa miały wpływ dwa nurty prawne: prawo kanoniczne i prawo niemieckie.
Podstawą prawa sądowego było prawo zwyczajowe
Prawo zwyczajowe - to normy prawne trwale i jednolicie wykonywane w przekonaniu, że są obowiązującym prawem. Prawo zwyczajowe nie pochodzi od żadnej instytucji, lecz zostaje wykształcone przez społeczeństwo w toku historii. Zwłaszcza w czasach najdawniejszych, było prawem niepisanym przekazywanym ustnie z pokolenia na pokolenie. Z czasem normy były utrwalane w formie pisemnej (np. dokumenty stwierdzające dojście do skutku czynności prawnej, przywileje, wyroki sądowe). Normy prawa zwyczajowego odegrały szczególną rolę w rozwoju prawa międzynarodowego. Prawo zwyczajowe z reguły przechodzi proces kodyfikacji (lub inkorporacji).
Prawo stanowione (system ius civile) - nazywane jest również prawem ustawowym (statute law). Forma systemu prawnego, w którym prawo stanowione jest przede wszystkim przez organ ustawodawczy
Źródła prawa (fontes iuris): <http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%B9r%C3%B3d%C5%82a_prawa>
a) Źródło powstania prawa : W znaczeniu materialnym - czynniki wpływające na ukształtowanie się norm prawnych np. wola pracodawcy
b) Źródło poznania prawa: W znaczeniu formalnym - formy powstawania normy prawnej
Forma prawa - kształt jaki został nadany regulacji prawnej.
Źródła poznania prawa można podzielić na zwyczajowe i stanowione, ze względu na charakter: prawnicze i nieprawnicze.
Źródła prawa zwyczajowego o charakterze prawniczym:
- zwody (najstarszy Księga Elbląska)
- źródła praktyki
- dokumenty
Dokument - Jest pisemnym oświadczeniem woli o treści prawnej sporządzonej w odpowiedniej formie:
1. Przywileje, statuty
2. Akty stwierdzające czynności prawne osób prawnych (akty sądowe, wyroki, akty prywatne - testamenty)
Źródła poznania prawa stanowionego są źródłami ściśle prawnymi i stanowią one dowody prawodawczej działalności władców i ich kancelarii, należą do nich też przywileje.
Metody poznania:
- Metoda komparystyczna - porównawcza:
Zakłada, że rozwój prawa przebiegał podobnie (zwłaszcza w społeczeństwach zbliżonych do siebie) i na tej podstawie fakty dotyczące innych praw można wykorzystać dla historii rodzimego, polskiego prawa.
- Metoda retrogresywna:
Polega na wnioskowaniu wstecznym tj. na rozumowaniu zakładającym, że jakaś instytucja prawna występująca później, musiała istnieć i rozwijać się wcześniej.
T: Źródła prawa okresu monarchii stanowej i RP szlacheckiej
Historia państwa i prawa polskiego wykład 2
Z dnia 27.10.2008
17 listopada 2008
20:52
Wiece (zjazdy ogólnopaństwowe) prowincjonalne (wielkopolskie i małopolskie) poprzedziły powstanie w końcu XV w. sejmu walnego. <http://pl.wikipedia.org/wiki/Sejm_walny> Tym się od niego różniły, że obecne rycerstwo nie stanowiło reprezentacji, ani nie uczestniczyło w obradach, występując wyłącznie w roli widzów i światków sądzonych przez monarchę spraw. Władca wydaje statuty.
Począwszy od XIV w. na wiecach zaczęto wydawać statuty zawierające obok norm prawa zwyczajowego przepisy prawa sądowego i karnego.
Pierwsze źródło to Statuty wiślicko-piotrkowskie <http://pl.wikipedia.org/wiki/Statuty_piotrkowskie_(XIV_wiek)>
Sintagmata 1387r. Pierwszy drukowany zbiór praw Królestwa polskiego, zawierają znaczną część dorobku ustawodawczego, zjazdów (sejmów) XIV, XV.
Statut Warcki w 1423r.
Statut Nieszawski w 1454r.
Małopolski statut Korczyński w 1465r.
Powstaje sejm walny , dotychczas suwerenem był król, teraz król jest jednym ze stanów.
1. Działalność prawodawcza
2. Kontrola nad zarządem państwa. Sejm wydaje uchwały, uniwersały, konstytucje sejmowe.