WYKŁAD 07.11.2001 r.

Uprawnienie kształtujące - jednostronny akt woli niezależny od woli drugiej strony, który kształtuje jej sytuację prawną np. wypowiedzenie umowy, sporządzenie testamentu, uchylenie się od złożonego oświadczenia woli.

Zarzut - uprawnienie do odmowy spełnienia roszczenia, które prowadzi do zniweczenia roszczeń drugiej strony (jeżeli roszczenie uległo przedawnieniu)

Prawo podmiotowe - podlega ochronie ze strony państwa i jeżeli zostanie naruszone to poszkodowany może się zwrócić do odpowiednich organów np. sąd o naprawienie szkody, przywrócenia stanu poprzedniego albo zaniechania dolnych naruszeń jego prawa podmiotowego. Z tego wynika, że prawo podmiotowe jest zaskarżane.

PODZIAŁ PRAWA PODMIOTOWEGO:

• bezwzględne - jest skuteczne w stosunku do wszystkich osób, którym ono nie przysługuje. Osoby, które są zobowiązane mają obowiązek zachować się tak, aby dobro podmiotu uprawnionego nie było naruszone. Zalicza się:

• własność

• dobro osobiste

• ograniczone prawa rzeczowe

• niektóre prawa na dobrach niematerialnych

• prawo do spadku

• niektóre prawa rodzinne

Jeżeli naruszone prawo bezwzględne to uprawnionemu przysługuje roszczenie o ochronę tego prawa:

• roszczenie o wydanie rzeczy (windykatoryjne)

• roszczenie o zaniechanie naruszeń (negatoryjne)

• względne - skuteczne tylko w stosunku do określonej osoby. Źródłem tego prawa są zobowiązania. Wierzyciel może dochodzić spełnienia świadczenia wynikającego ze zobowiązania tylko od dłużnika.

• akcesoryjne (niesamoistne) - związane funkcjonalnie (ściśle) z prawem samoistnym czyli z jakąś wierzytelnością. Znaczeniem ich jest umacnianie innych praw podmiotowych. Zalicza się:

• zastaw

• hipoteka

• poręczenie

Nie ma prawa samoistnego to i nie ma prawa akcesoryjnego.

• związane - to takie, którego podmiotem może być tylko podmiot innego prawa zwanego prawem wolnym. Zalicza się:

• służebność gruntowa

• własność budynku zlokalizowanego na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste

Prawo to może być nie tylko przeniesione łącznie z prawem wolnym.

• majątkowe - występuje tzw. Interes ekonomiczny, choćby przedmiot prawa był bezwartościowy. Zalicza się:

• prawa rzeczowe (własność)

• wierzytelności wynikające ze zobowiązań

• prawa majątkowe rodzinne

• prawa majątkowe wynikające z tzw. Własności intelektualnej (autorskie, literackie)

• roszczenia pieniężne wynikające z ochrony dóbr niematerialnych (roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę moralną).

• niemajątkowe - nie ma ekonomicznego pierwiastka. Zalicza się:

• p. osobiste osób fizycznych i prawnych

• p. rodzinne wynikające ze stosunków pokrewieństwa, małżeństwa, opieki kuratora

• p. korporacyjne - udział w sprawowaniu władzy w spółkach, spółdzielniach, stowarzyszeniach

• zbywalne (przenoszalne) - mają przechodzić na inne podmioty, zasadą jest, że zbywalne są prawa majątkowe chyba, że przepis szczególny stanowi, że takie prawo będzie zbywalne. Podlegają dziedziczeniu chyba, że przepis stanowi inaczej.

• niezbywalne - nie mogą być przenoszone na inne podmioty. Zalicza się:

• P. niemajątkowe (dobra osobiste, małżeńskie, niemajątkowe użytkowanie, służebność osobista, prawo odkupu, p. pierwokupu, dożywocia, do odszkodowania tymczasowe), są prawami, które mają na celu przygotowanie i zabezpieczenie określonych praw przyszłych.

NABYCIE PRAWA PODMIOTOWEGO:

• pochodne - p. zmienia podmiot, jest przenoszone z jednego podmiotu na drugi (jest poprzednik i następca prawny). Podstawą nabycia może być umowa stron, ustanowienie ograniczonego p. rzeczowego (użytkowanie,hipoteka, zastaw, cesja wierzytelności, przelew, dziedziczenie, połączenie - fuzja). Nie można przenieść na inną osobę więcej praw niż się samemu posiada. Z prawem pochodnym związana jest ściśle sukcesja (następstwo prawne):

• sukcesja singularna (szczególna) - gdy przedmiotem nabycia jest jedno indywidualnie określone prawo podmiotowe. Chodzi o to, że przy przenoszeniu jakiegoś zespołu praw na inny podmiot, to ważność przeniesienia każdego z tych praw ocenia się oddzielnie. Tutaj nabywca prawa nie odpowiada za zobowiązania zbywcy chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej.

• uniwersalna (ogólna) - gdy następca prawny nabywa od swojego poprzednika (zbywcy) cały majątek lub jakąś znaczną jego część w drodze tylko jednej czynności prawnej. Możliwa jest tylko wtedy, gdy przepis ustawy tak stanowi. Nabywca prawa odpowiada za zobowiązania poprzednika, wchodzi w jego sytuację, prawną(dziedziczenie majątku po zmarłym)

• pierwotne jest w dwóch przypadkach:

• gdy nabywane prawo nie istniało wcześniej mimo poprzedniego lecz powstało dopiero w chwili jego nabycia

• gdy nabywca uzyskał prawo przysługujące wcześniej innej osobie, ale niezależnie od jego woli (tylko wówczas gdy ustawa go określa) np. zasiedzenie rzeczy, wywłaszczenie.

• translatywne - nabywca uzyskuje prawa już istniejące o takiej samej treści jakie miało ono u poprzednika np. pochodne i pierwotne.

• konstytutywne - polega na tym, że prawo jest nabywane w momencie ego powstania np. wytworzenie dzieła. Ma ono charakter nabycia pierwotnego.

UTRATA PRAWA PODMIOTOWEGO

• wygaśnięcie prawa - wygasza wtedy, gdy przepis prawny to przewiduje z mocy prawa np. służebność osobista

• przeniesienie prawa na inny podmiot

• zrzeczenie się prawa

• porzucenie rzeczy ruchomej z zamiarem jej wyzbycia

• zniszczenie rzeczy

• konfuzja (zbieg dwóch praw)

• potrącenie

• wywłaszczenie, nacjonalizacja

• odnowienie

WYKONANIE PRAW PODMIOTOWYCH