Sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej i innego miejscowego zagrożenia

Charakterystyka
i rozpoznawanie zagrożeń

Definicje:

1. NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIE ŚRODOWISKA (NZŚ) — zagrożenie spowodowane gwałtownym zdarzeniem, nie będącym klęską żywiołową, które może wywołać znaczne zniszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu, stwarzające powszechne niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska.

Z tą definicją trudno się zgodzić. Klęska żywiołowa, np. pożar o znacznych rozmiarach czy powódź, może spowodować wtórne zagrożenia.

Pożar lasu — zakład chemiczny.

Powódź — magazyny TŚP (Toksyczne Środki Przemysłowe).

Pożar - niekontrolowany proces palenia przebiegający w miejscu do tego nie przeznaczonym

Pod względem taktycznym pożary dzielą się na: zewnętrzne i wewnętrzne.

Pożary zewnętrzne - rozwijają i rozprzestrzeniają się na otwartej przestrzeni, cechą charakterystyczną jest oddawanie energii cieplnej w przestrzeń prawie nieograniczoną.

Pożary wewnętrzne - rozwijają i rozprzestrzeniają się w zamkniętych przestrzeniach.

KLĘSKA ŻYWIOŁOWA - to katastrofa naturalna lub awaria techniczna, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu o dużej wartości albo środowisku na znacznym obszarze, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie udzielone tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji, działających pod jednolitym kierownictwem.

KATASTROFA NATURALNA - zdarzenie związane z działaniem sił natury, wśród których wymienić należy w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osunięcia ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin i zwierząt bądź też chorób zakaźnych ludzi albo działanie innego żywiołu.

AWARIA TECHNICZNA — gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych, powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości.

Katastrofą naturalną lub awarią techniczną może być również zdarzenie wywołane działaniami terrorystycznymi.

INNE MIEJSCOWE ZAGROŻENIE - to zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, nie będące pożarem ani klęską żywiołową, stanowiące zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, któremu zapobieżenie, lub którego usunięcie, nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków.

PODZIAŁ MIEJSCOWYCH ZAGROŻEŃ:

Według ich wielkości:

1. MAŁE — nagłe uszkodzenia elementów, urządzeń, maszyn, pojazdów, obiektów, które mogą powodować zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia, wymagające interwencji podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej, a także gdy jednostki ochrony przeciwpożarowej, wspomagają inne służby ratownicze.

2. LOKALNE — nagłe uszkodzenia części obiektu, w szczególności budynku lub urządzenia technicznego, powodujące przerwę w jego użytkowaniu lub utratę jego właściwości funkcjonalnych, stwarzające zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia.

3. ŚREDNIE — nagłe zdarzenie, którego następstwem jest jednostkowe zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia, a także niebezpieczeństwo skażenia środowiska na niewielkim obszarze, powierzchni lub przestrzeni jednego obiektu.

4. DUŻE — nagłe, nieprzewidziane zdarzenie, podczas którego wystąpiło zbiorowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia dużej wartości lub środowiska naturalnego, występujące na znacznym obszarze.

5. GIGANTYCZNE LUB KLĘSKA ŻYWIOŁOWA - zdarzenie losowe spowodowane działaniem sił natury lub wynikające z działań człowieka, których następstwem jest powszechne zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia; może występować w szczególności w wyniku huraganów, powodzi, intensywnych opadów śniegu lub deszczu, trzęsieniami ziemi lub tąpnięć, dużych skażeń chemicznych, ekologicznych, radiacyjnych, obejmując duże obszary kraju, np. obszar gminy lub dzielnicy miasta.

Według rodzaju stwarzanego zagrożenia:

1. BUDOWLANE — zniszczenia lub uszkodzenia budowanego lub istniejącego obiektu budowlanego, jego części lub poszczególnych elementów.

2. W KOMUNIKACJI LOTNICZEJ, DROGOWEJ, KOLEJOWEJ — zniszczenia, uszkodzenia, kolizje środków transportu w trakcie ich ruchu lub postoju, mające miejsce na szlakach komunikacyjnych powietrznych (w tym lotniska), drogowych i kolejowych, których skutki stwarzają zagrożenie dla życia lub mienia oraz uniemożliwiają ruch innych środków transportu.

3. CHEMICZNE — uwolnienie do otoczenia toksycznych środków przemysłowych (TŚP) lub innych niebezpiecznych materiałów chemicznych, stwarzających zagrożenie dla życia, mienia lub środowiska.

4. EKOLOGICZNE — powodujące skażenie środowiska naturalnego będące skutkiem działalności człowieka lub sił natury, zagrażające życiu lub samemu środowisku.

5.RADIOLOGICZNE — związane z uwolnieniem do otoczenia substancji promieniotwórczych, zagrażających życiu lub mieniu oraz niszczących środowisko naturalne.

6. INFRASTRUKTURY KOMUNALNEJ - uszkodzenia lub zniszczenia instalacji, w szczególności gazowych, wodno-kanalizacyjnych, ciepłowniczych, energetycznych, dźwigowych, uniemożliwiające ich normalne funkcjonowanie i stwarzające zagrożenie dla życia i zdrowia.

7. SILNE WIATRY

8. PRZYBORY WÓD — związane z gwałtownymi przyborami wód w ciekach lub zbiornikach wodnych, np. powodzie, wylewy i zalewy wód lub zatory lodowe.

9. OPADY ŚNIEGU

10. OPADY DESZCZU

11.NA OBSZARACH WODNYCH - związane ze zdarzeniem na ciekach i zbiornikach wodnych, a nie będące przyborami wód.

Miejscowe zagrożenie, podczas którego występuje zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego oraz gdy koniecznym jest udzielenie przedlekarskiej lub lekarskiej pomocy medycznej poszkodowanym przez ratowników podmiotów systemu, określa się jako medyczne.

Rodzaje ryzyka

— dobrowolne (palenie papierosów, uprawianie sportów ekstremalnych).

— niedobrowolne (katastroficzne zjawiska przyrodnicze, wypadki przy pracy, katastrofy przemysłowe).

Źródła ryzyka

Grupy źródeł ryzyka niedobrowolnego:

1. ciągła emisja substancji niebezpiecznych dla zdrowia człowieka oraz środowiska,

2) środowisko pracy — stan maszyn i urządzeń, podwyższone stężenie substancji szkodliwych,

3) awarie przemysłowe — pożary, wybuchy, uwolnienia substancji toksycznych w wyniku przetwarzania, transportu i składowania materiałów niebezpiecznych,

4) oddziaływanie zjawisk naturalnych (trzęsień ziemi, huraganów, powodzi i aktywności wulkanicznej), zwiększające ryzyko pochodzące od zakładów przemysłowych,

5) działalność agrarna w dużej skali — nawozy sztuczne lub środki owado i chwastobójcze, mogące skazić wody gruntowe, rzeki i glebę w niektórych przypadkach lokalne, duże zapotrzebowanie na wodę, powodujące osuszenie i erozję gleby,

6) urbanizacja i związana z nią infrastruktura — zagrożenia środowiska poprzez skażenie wód gruntowych, zanieczyszczenie powietrza przez środki transportu oraz wytwarzanie i składowanie dużej ilości odpadów.

Zagrożenia przemysłowe

Zagrożenia powodowane awariami i katastrofami chemicznymi :

• Ze względu na miejsce awarii:

— w zakładach i obiektach przemysłowych (instalacje, magazyny, transport wewnętrzny),

— w transporcie drogowym i kolejowym.

W przypadku transportu zasadniczymi przyczynami zagrożenia są:

— ilość przeprowadzonych transportów,

— stan techniczny środków transportu oraz dróg,

— brak wydzielonych i oznakowanych tras przewozów materiałów niebezpiecznych,

— nieprzestrzeganie przez przewoźników przepisów transportowych,

— brak monitoringu transportu.

Ze względu na rodzaj substancji niebezpiecznej:

— gazowe,

— ciekłe,

— stałe.

Ze względu na rodzaj substancji niebezpiecznej:

— na zdrowie i życie ludzkie,

— na środowisko przyrodnicze i materialne,

— na infrastrukturę techniczną i komunalną.

Prowadzący zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii ma obowiązek opracowania raportu o bezpieczeństwie. Raport taki powinien wykazać, że:

— prowadzący zakład o dużym ryzyku jest przygotowany do stosowania programu zapobiegania awariom i do zwalczania awarii przemysłowych,

— zakład spełnia warunki wdrożenia systemu bezpieczeństwa,

— zostały przeanalizowane możliwości wystąpienia awarii przemysłowej i podjęto środki konieczne do zapobieżenia im,

— rozwiązania projektowe instalacji, w której znajduje się substancja niebezpieczna, jej wykonanie oraz funkcjonowanie zapewniają bezpieczeństwo,

— zostały opracowane wewnętrzne plany operacyjno-ratownicze oraz dostarczono informacje do opracowania zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych.

W celu zapobiegania, zwalczania i ograniczania skutków awarii przemysłowej opracowuje się wewnętrzny i zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy, który powinien zawierać przede wszystkim:

— zakładane działania służące ograniczeniu skutków awarii przemysłowej dla ludzi i środowiska,

— propozycje metod i środków służących ochronie ludzi i środowiska przed skutkami awarii przemysłowej,

— informację o występujących zagrożeniach, podjętych środkach zapobiegawczych i o działaniach, które będą podjęte w przypadku wystąpienia awarii przemysłowej, przedstawianą społeczeństwu i właściwym organom Państwowej Straży Pożarnej, wojewodzie, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, staroście, wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta,

— wskazanie metod usunięcia skutków awarii przemysłowej i przywrócenia środowiska do stanu poprzedniego, a w przypadku gdy nie jest to możliwe

— określenie zabiegów, których celem jest rekultywacja,

ZASADY POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU POWSTANIA POŻARU

W przypadku powstania pożaru wszyscy zobowiązani są podjąć działania w celu jego likwidacji:

• zaalarmować niezwłocznie, przy użyciu wszystkich dostępnych środków osoby będące w strefie zagrożenia,

• wezwać straż pożarną.

Po wykręceniu numeru alarmowego straży pożarnej 998 i zgłoszeniu się dyżurnego należy spokojnie i wyraźnie podać:

• swoje imię i nazwisko, numer telefonu, z którego nadawana jest informacja o zdarzeniu,

• adres i nazwę obiektu,

• co się pali, na którym piętrze,

• czy występuje zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego,

• po podaniu informacji nie odkładać słuchawki do chwili potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia.

Przyjmujący może zażądać:

• potwierdzenia zgłoszenia poprzez oddzwonienie,

• dodatkowych informacji, które w miarę możliwości należy podać.

W przypadku pożaru należy:

• wyprowadzić dzieci i osoby niepełnosprawne,

• w zależności od zaistniałej sytuacji podjąć działania gaśnicze, wyłączyć dopływ gazu i energii elektrycznej, nie otwierać okien,

• jeśli ugaszenie pożaru we własnym zakresie jest niemożliwe, opuścić pomieszczenie zamykając drzwi jedynie na klamkę,

• przystąpić niezwłocznie, przy użyciu miejscowych środków gaśniczych do gaszenia pożaru i nieść pomoc osobom zagrożonym w przypadku koniecznym przystąpić do ewakuacji ludzi i mienia.

• jeśli pożar odciął Ci drogę do wyjścia, zamknij się w pomieszczeniu, z którego możliwa jest ewakuacja np. przez okno i uszczelnij nieszczelności w drzwiach materiałami (np. ręcznikami itp.) w miarę możliwości mokrymi. Przemieść się w pobliże okna i oczekuj na pomoc.

• gdy zauważysz strażaków zwróć na siebie ich uwagę. Wykonuj ich polecenia;

• równie niebezpieczne jak promieniowanie cieplne są gazy wydzielające się w czasie pożaru.

Jeśli do pomieszczenia przedostaje się dym , zabezpiecz własne drogi oddechowe (nos, usta) mokrą chusteczką i przyjmij pozycję przy podłodze- tu stężenie gazów jest najniższe.

Otwórz okno, nie wybijaj szyb.

Będziesz miał możliwość zamknięcia okna w sytuacji, gdy dym zacznie się dostawać do pomieszczenia z zewnątrz;

Należy czynności te wykonać w taki sposób, aby nie doszło do powstania paniki jaka może ogarnąć ludzi będących w zagrożeniu, które wywołuje u ludzi ogień i dym.

Panika może być przyczyną niepotrzebnych i tragicznych w skutkach wypadków w trakcie prowadzenia działań ratowniczo gaśniczych.

Do czasu przybycia straży pożarnej kierowanie akcją obejmuje kierownik zakładu pracy /właściciel obiektu/ lub osoba najbardziej energiczna i opanowana

Prawa i obowiązki kierującego działaniami ratowniczymi.

Kierujący akcją ratowniczą lub innymi działaniami ratowniczymi prowadzonymi przez jednostki ochrony przeciwpożarowej jest uprawniony do zarządzania :

1. Ewakuacji ludzi z rejonu objętego działaniem ratowniczym w przypadku zagrożenia życia i zdrowia, a w szczególności gdy:

• istnieje możliwość powstania paniki

• przewidywany rozwój zdarzeń może odciąć drogi ewakuacyjne.

2. Zakazu przebywania w rejonie objętym działaniem ratowniczym osób postronnych oraz utrudniających prowadzenie działań

3. Ewakuacji mienia w szczególności gdy:

• istnieje możliwość rozprzestrzenienia się pożaru lub innego zagrożenia

- usytuowanie mienia utrudnia prowadzenie działań ratowniczych

4. Prac wyburzeniowych oraz rozbiórkowych w szczególności w sytuacjach:

• zagrożenia ludzi , zwierząt i mienia

• potrzeby dotarcia do źródeł zagrożenia

• potrzeby użycia środków gaśniczych i neutralizatorów oraz odprowadzenia substancji toksycznych

5. Wstrzymania komunikacji w ruchu lądowym w sytuacji:

• zapewnienia właściwego ustawienia i eksploatacji sprzętu ratowniczego,

• zapewnienia dróg komunikacyjnych na potrzeby działań,

- eliminacji zagrożeń powodowanych przez środki komunikacji,

6. Przejęcia w użytkowanie na czas niezbędny do działania ratowniczego pojazdów, środków technicznych i innych przedmiotów, ujęć wody, środków gaśniczych oraz nieruchomości potrzebnych w działaniu ratowniczym.

7. Odstąpienia od zasad uznanych powszechnie za bezpieczne z zachowaniem wszystkich możliwych w danych warunkach zabezpieczeń jeśli w ocenie KAR dokonanej w miejscu i czasie zdarzenia istnieje prawdopodobieństwo uratowania życia ludzkiego w szczególności w przypadku gdy:

• z powodu braku specjalistycznego sprzętu zachodzi konieczność zastosowania sprzętu zastępczego,

• fizyczne możliwości ratownika mogą zastąpić brak możliwości użycia właściwego sprzętu.

- jest możliwe wykonanie określonej czynności przez osobę zgłaszającą się dobrowolnie.

Zarządzenia kierującego działaniami ratowniczymi są decyzjami, którym może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności w trybie przepisów KPA

Kierujący działaniami ratowniczymi jest uprawniony do żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych , jednostek gospodarczych i organizacji społecznych i od obywateli. Realizacja uprawnień występuje wyłącznie w okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności przy czym:

• do skorzystania z uprawnień pkt. 1-5 wystarczające jest wydanie ustnego polecenia, które należy potwierdzić na piśmie na żądanie zainteresowanego

• przejęcia w użytkowanie na czas niezbędny do działania ratowniczego nieruchomości, środków, przedmiotów - wymaga wydania pokwitowania określającego cechy przejętego mienia, które podlega zwrotowi a w razie potrzeby sporządza się protokół zniszczenia lub uszkodzenia mienia.

O każdym przypadku skorzystania z uprawnień określonych w rozporządzeniu KAR informuje w raporcie swojego przełożonego.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego jest specjalnym opracowywanym indywidualnie na potrzeby konkretnego obiektu dokumentem, w którym właściciel zarządca lub użytkownik zakładu produkcyjnego, magazynowego, obiektu użyteczności publicznej, obiektu zamieszkania zbiorowego oraz innego mogącego pełnić podobną funkcję lub jego części stanowiącej oddzielną strefę pożarową zobowiązany jest szczegółowo określić obowiązujące w nim zasady ochrony przeciwpożarowej.

Wytyczne określające, jakie niezbędne elementy zawierać musi instrukcja, zawarte są w § 6 ust. 3 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 80, poz. 563).

 Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego nie są wymagane dla obiektów lub ich części, o których mowa w ust. 1, jeżeli nie występuje w nich strefa zagrożenia wybuchem, a ponadto:

1)kubatura brutto budynku lub jego części stanowiącej odrębną strefę pożarową nie przekracza 1.000 m3, z zastrzeżeniem pkt 2;

2)kubatura brutto budynku inwentarskiego nie przekracza 1.500 m3;

3)powierzchnia strefy pożarowej obiektu innego niż budynek nie przekracza 1.000 m2.

1. Charakterystyka budowlana obiektu, w którym należy zawrzeć:

• podstawowe parametry budowlane, takie jak wysokość, liczba kondygnacji, powierzchnia, rodzaj konstrukcji,

• klasyfikację obiektu i jego części do określonej kategorii zagrożenia ludzi (ZL) oraz określenie obciążenia ogniowego występującego w innych pomieszczeniach (podać miejsce ich lokalizacji),

• podział obiektu na strefy pożarowe, ze szczególnym uwzględnieniem linii rozgraniczających poszczególne strefy,

• warunki ewakuacyjne w aspekcie budowlanym tj. poziome i pionowe drogi ewakuacyjne oraz wyjścia ewakuacyjne z sal zaliczanych do ZL I, tj. takich w których mogą przebywać ludzie w grupach powyżej 50 osób,

• techniczne sposoby zabezpieczeń przeciwpożarowych,

• systemy przeciwpożarowe występujące w obiekcie, np. instalacja gaśnicza,

• systemy sygnalizacji pożaru, wentylację pożarową oraz jaki jest ich zasięg działania.

2. Potencjalne źródła powstania pożaru i drogi jego rozprzestrzeniania:

• Charakterystyka materiałów palnych występujących w obiekcie i określenie miejsc, w których mogą się one znajdować (należy przy tym uwzględnić palny wystrój wnętrz),

• Najbardziej prawdopodobne przyczyny powstania pożaru, z uwzględnieniem zdarzeń, które miały miejsce w rozpatrywanym obiekcie oraz statystyki ogólnej,

• Podanie dróg i sposobu w jaki pożar będzie się rozprzestrzeniał z uwzględnieniem toksycznych produktów spalania. Należy przy tym pamiętać, że w obiektach zaliczonych do kategorii zagrożenia ludzi dym może stanowić największe zagrożenie dla osób w nim przebywających. Przy braku stosownych zabezpieczeń toksyczne produkty spalania mogą się swobodnie rozprzestrzeniać po całym budynku.

3. Zasady zapobiegania pożarom

• zabezpieczenie prac niebezpiecznych pożarowo

• kto odpowiada za stan zabezpieczenia przeciwpożarowego w obiekcie, a także w pomieszczeniach wynajmowanych,

• kto zajmuje się problematyką ochrony przeciwpożarowej,

• w jaki sposób odbywa się kontrola przestrzegania przepisów przeciwpożarowych,

• kto odpowiada za stan techniczny instalacji i urządzeń przeciwpożarowych w tym podręcznego sprzętu gaśniczego,

• jakie są podstawowe wymagania przy organizowaniu imprez z udziałem większych grup ludzi,

• jakie struktury organizacyjne w zakresie ochrony przeciwpożarowej działają na terenie obiektu oraz jaki jest ich zakres i tryb działania.

4. Zasady postępowania na wypadek powstania pożaru, w tym:

• zasady postępowania pracowników do czasu przybycia jednostek ratowniczo-gaśniczych oraz współdziałania z kierujących akcja ratowniczą,

• zasady postępowania dla innych osób korzystających z obiektu np. gości hotelowych, studentów w akademiku, pensjonariuszy w domach pomocy społecznej itp.,

• organizacja i warunki ewakuacji z uwzględnieniem: - środków i sposobów ogłaszania alarmu o zagrożeniu - sposobów prowadzenia ewakuacji zorganizowanej i indywidualnej.

5. Organizacja i zasady zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi - informacje dotyczące tematyki, rodzaju i form szkolenia pracowników. Ponadto określenie , kto jest odpowiedzialny za przygotowanie i prowadzenie szkolenia.

6. Rozmieszczenie sprzętu i urządzeń przeciwpożarowych - zasady ich użycia.

Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna być poddawana okresowej aktualizacji, co najmniej raz na dwa lata, a także po takich zmianach sposobu użytkowania obiektu lub procesu technologicznego, które wpływają na zmianę warunków ochrony przeciwpożarowej.

Instrukcja bezpieczeństwa powinna być wprowadzona w życie zarządzeniem wewnętrznym dyrektora. Zapoznanie się z instrukcją może być potwierdzone oświadczeniem wg. określonego wzoru, które należy załączyć do akt osobowych pracownika.

Zasady prowadzenia akcji ratowniczych

Organizacja akcji

Celem podstawowym każdej akcji gaśniczej jest ostateczne ugaszenie pożaru.

Wyróżnia się dwa etapy akcji gaśniczej:

• okres lokalizacji pożaru - od chwili rozpoczęcia działań do ograniczenia rozszerzania się pożaru i zmniejszenia szybkości palenia się

• okres likwidacji pożaru - stanowiący końcowy etap działań, polegający na ostatecznym ugaszeniu pożaru

Rozpoznanie podstawą prowadzonej akcji.

Rozpoznanie to proces zdobywania informacji o terenie, warunkach i sytuacji związanej ze zdarzeniem .

Rozpoznanie wstępne - ogólne wiadomości o:

• zagrożeniu ludzi i miejscu pożaru

• sytuacji atmosferycznej i mikroklimatycznej

• warunkach terenowych

• posiadanych siłach i środkach

Rozpoznanie właściwe - szczegółowe wiadomości o:

• zagrożeniu ludzi i miejscu pożaru

• zaopatrzeniu wodnym

• zagrożeniu materiałami toksycznymi lub wybuchowymi

Podstawowe elementy rozpoznania:

Zadania rozpoznania miejsca pożaru:

• czy zagrożone jest życie ludzkie (gdzie i jak ewakuować),

• w którym miejscu się pali,

• jakie materiały się palą,

• kierunek i prędkość rozprzestrzeniania się pożaru,

• drogi dojścia do pożaru,

• zagrożenie budynków sąsiednich,

• niebezpieczeństwo wybuchu, zawalenia się konstrukcji, wydzielanie się trujących gazów i par, obecność urządzeń pod napięciem,

• czy konieczna jest ewakuacji ludzi lub zwierząt,

Wywiad ogniowy - natychmiast po przybyciu jednostki i kontynuuje się go do momentu zakończenia akcji.

Rozpoznanie zaopatrzenia wodnego

Rozpoznanie wodne ma na celu:

• ustalenie miejsca znajdowania się wody gaśniczej

• rodzaj zbiorników z wodą gaśniczą

• ilość punktów czerpania wody

• odległość od miejsca pożaru

• czy istnieją stanowiska wodne przy zbiorniku

• sposób dostarczenia wody do miejsca pożaru

• możliwości dojazdu do zbiorników i stopień zanieczyszczenia wody

Rozpoznanie sytuacji atmosferycznej i mikroklimatycznej.

• wiatr - siła i kierunek

• temperatura powietrza

• opady i ich ilość

Sytuacja mikroklimatyczna - szereg zjawisk występujących w powietrzu bezpośrednio otaczających miejsce pożaru.

• prądy powietrzne pionowe i poziome tworzące się w wyniku różnic cieplnych stykających się ze sobą w powietrzu

Należy zwrócić uwagę na następujące elementy:

• stopień zadymienia pomieszczeń

• wpływ wzrostu wilgotności na rozwój pożaru

• różnica temperatury powietrza i palących się materiałów oraz siły prądów powietrznych stąd wynikających.

Rozpoznanie warunków terenowych

Należy zwrócić uwagę na:

• przeszkody naturalne

• istniejącą różnicę wzniesień

Rozpoznanie posiadanych sił i środków na terenie akcji

Rozpoznanie to obejmuje ilość sił i stopień ich wyszkolenia i doświadczenia oraz ustalenia środków gaśniczych i sprzętu.

Źródła informacji:

• zgłoszenie pożaru lub zdarzenia

• plany ochrony przeciwpożarowej, operacyjny plan obrony, karty informacyjne miejscowości

• informacje osób postronnych i kompetentnych

• zewnętrzne objawy pożaru

• rozpoznanie osobiste pożaru

• zamiar taktyczny - plan akcji, wybranie jednej z kilku możliwości

• barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa

Zasady bezpieczeństwa.

„Aby ratować, należy najpierw zabezpieczyć siebie”.

Zabezpieczenie zależy od rodzaju zdarzenia i zagrożeń

Pożar - zagrożenia:

Bezpośrednie działanie płomieni i wysokich temperatur - średnia temperatura płomieni waha się w granicach 1200-1600°C, a temp. promieniowania cieplnego około 800°C. Człowiek bez specjalnego zabezpieczenia nie jest w stanie przebywać w takich temperaturach.

Zadymienie - mieszanina gazowych i stałych produktów spalania i rozkładu termicznego z powietrzem. Zagrożenia spowodowane zadymieniem: utrudnienie lub uniemożliwienie opuszczenia pomieszczeń lub budynku; zmniejszenie orientacji przestrzennej powodując potknięcia, upadki i uderzenia o niewidoczne przedmioty; ograniczenie widoczności; działa drażniąco na oczy i układ oddechowy; wysoka temp. (ok. 300°C),wdychanie ich powoduje oparzenia przewodu oddechowego; zatrucia produktami powstającymi podczas spalania i rozkładu różnych materiałów.

Niedobór tlenu w środowisku otaczającym strefę spalania.

Występowanie substancji toksycznych.

Możliwość uszkodzenia konstrukcji budynków (zawalenie się ścian, stropów, podciągów i innych elementów konstrukcyjnych.

Możliwość występowania wybuchów.

Sposoby ochrony:

- utrzymanie odległości,

- ubrania ochronne,

- środki ochrony dróg oddechowych,

- ochronne działanie prądów wody,

- sprzęt oświetleniowy,

- działanie w strumieniu świeżego powietrza

Zdarzenie chemiczne - zagrożenia:

- toksyczne oddziaływanie substancji pierwotnej i produktów możliwej reakcji z otoczeniem,

- działanie żrące,

- możliwość pożaru,

- możliwe zagrożenie wybuchowe,

- możliwe trudności w określeniu strefy skażenia,

- konieczność prognozowania możliwości rozprzestrzenienia się zagrożenia,

- możliwość konieczności ewakuacji dużego obszaru,

Sposoby ochrony

- identyfikacja substancji i ustalenie jej parametrów,

- ostrożność w podejściu (z wiatrem, unikać miejsc rozsypań, rozlewisk, obłoków par i mgieł, wskaźniki biologiczne,

- ustalenie granic stref na podstawie wskazań przyrządów pomiarowych,

- odpowiedni sposób zabezpieczeń w poszczególnych strefach

- pomiary w terenie celem ustanowienia strefy niebezpiecznej i podjęcia ewentualnej ewakuacji,

- dekontaminacja ludzi, sprzętu i wyposażenia

Ewakuacja ludzi, zwierząt i mienia

Warunki ogólne

a) Ewakuację należy podjąć z chwilą gdy zaistniałe zdarzenie może stwarza zagrożenie dla ludzi, zwierząt bądź mienia.

b) Decyzję o ewakuacji podejmuje kierownik akcji, dowódca jednostek ratowniczych lub osoby odpowiedzialne za dany obiekt.

c) Akcja ewakuacji powinna być prowadzona innymi drogami aniżeli akcja gaśnicza

d) Akcję ratowniczą należy podjąć gdy występuje bezpośrednie zagrożenie ej dla zdrowia lub życia ludzi i zwierząt bądź groźba zniszczenia mienia szczególnej wartości kulturowej, technicznej czy materialnej.

e) Decyzję o wszczęciu akcji ratowniczej podejmują oraz każdy ratownik, który niebezpieczeństwo spostrzegł.

f) Ratownictwo i ewakuacja, o ile jest to możliwe powinny być prowadzona naturalnymi drogami komunikacyjnymi. W przypadku niemożliwości skorzystania z dróg naturalnych do akcji skierować należy sprzęt ratowniczy będący na wyposażeniu straży pożarnych lub innych podmiotów ratowniczych.

g) Drogi ewakuacji i ratownicze powinny być odpowiednio zabezpieczone i oświetlone.

Ratownictwo ludzi

a) W rozpoznawaniu ratowniczym ustalamy :

- ile osób znajduje się w niebezpieczeństwie,

- wiek zagrożonych i ich stan psychofizyczny

- prawdopodobne miejsca pobytu ludzi jeżeli nie są widoczni z zewnątrz,

- rodzaj i stopień zagrożenia,

- możliwości dotarcia i udzielenia pomocy.

b) W razie utrudnień w ustaleniu liczby osób lub w przypadku zagrożenia dla liczniejszej grupy, do rozpoznania wprowadzić większą ilość patroli.

c) Należy starannie rozpoznać każde i wszystkie pomieszczenia, szczególnie gdy w obiekcie znajdowały się dzieci.

d) O kolejności ratowania decyduje kierownik akcji lub dowódca oddziału (pododdziału) wyznaczonego do ratowania - kierując się własną oceną stopnia zagrożenia.

e) Z ludźmi oczekującymi pomocy należy nawiązać kontakt słowny i uspokoić ich. Z ludźmi o upośledzonym słuchu starać się utrzymać kontakt wizualny. Ludzi z upośledzonym widzeniem stale informować o działaniach podjętych dla udzielenia im pomocy.

f) Ratownik w swym postępowaniu musi być opanowany, stanowczy i taktowny. Swoją postawą narzucić musi spokój ratowanemu.

g) W grupach będących w zagrożeniu nawiązać kontakt z przywódcą (osobą cieszącą się autorytetem), także wyłonionym samoistnie, by uzyskać dodatkową pomoc.

h) Osobom mogącym poruszać się o własnych siłach można wskazać bezpieczną drogę i ułatwić opuszczenie miejsca zagrożonego.

Osoby nie mogące poruszać się o własnych siłach należy wynosić i transportować w miejsca bezpieczne. Do akcji skierować wówczas większą liczbę ratowników. . i) W przypadku konieczności przeprowadzania ludzi przez strefę zagrożoną powinni robić to strażacy-ratownicy. Ratowanym należy polecić zabezpieczenie dróg oddechowych prowizorycznymi tamponami. W razie potrzeby podać zapas powietrza lub tlenu z własnego aparatu oddechowego.

Przechodząc przez strefę podwyższonych temperatur lub zagrożoną płomieniem, ratowanych przykryć jakimkolwiek okryciem (w miarę możliwości zwilżonym) i po pokonaniu owej strefy okrycie odrzucić. Małe dzieci wynosić na rękach uprzednio okrywszy je.

j) Mając do czynienia z osobami niewidomymi lub niedowidzącymi należy przestrzegać następujących zasad:

- wyraźnie sygnalizować naszą obecność, utrzymywać stały kontakt słowny z ratowanym. Wyprowadzając ze strefy zagrożenia informować o każdej przeszkodzie i podejmowanych czynnościach,

- zachować kontakt dotykowy. Jeżeli ratowany może poruszać się samodzielnie on powinien trzymać się ratownika. Pozwolić by ratowany wyczuwał ruchy prowadzącego i odbierał informacje przekazywane ciałem,

- wchodząc lub wychodząc z pomieszczeń ratownik idzie pierwszy zapewniając ratowanemu konieczną ochronę i informację.

k) Grupa ludzi poruszających się samodzielnie musi być eskortowana przez strażaków (ratowników). W grupie utrzymywać stały kontakt (np. poprzez trzymanie się rozwiniętej linki bądź węża) i nie pozwolić na rozejście się przed strefą bezpieczną. Jeden ze strażaków (ratowników) przemieszcza się na początku grupy, drugi zamyka ją kontrolując zachowania.

l) Nie wykorzystywać dla potrzeb ratowniczych dźwigów bez wydzielenia pożarowego i niezależnego zasilania. W przypadku konieczności skorzy

tania z dźwigów nie spełniających tych wymagań należy uzyskać zgodę dowódcy, który poleci lub podejmie śledzenie pracy urządzenia. Do windy powinien wejść także ratownik przygotowując dźwig do awaryjnego opuszczenia i utrzymując spokój wśród ratowanych.

ł) W przypadku korzystania z drabin ratowani muszą być asekurowani przez strażaków. Asekurację można zapewnić za pomocą linek lub idąc po drabinie przed ratowanym chroniąc go własnym ciałem.

m) Korzystając z innego sprzętu ratowniczego (jak: linki, linkowe aparaty ratownicze, wory i rękawy ratownicze, poduszki pneumatyczne) ratowanym należy zapewnić odpowiednie warunki bezpieczeństwa stosując się ściśle do zasad obsługi sprzętu.

n) W przypadku przemieszczania się tłumu panicznego nie stawać w przejściu. Otworzyć wszystkie możliwe wyjścia. Starać się rozgęścić tłum przez odciąganie z niego pojedynczych ludzi i kierowanie ich do innych przejść.

o) W sytuacjach gdy do zagrożonych dostać się można tylko poprzez otwory wykonywane w stropach lub ścianach, przejścia muszą być dostatecznie szerokie dla swobodnego wyjścia i transportowania ratowanych.

p) W stosunku do osób ogarniętych paniką, stawiających opór i stwarzających zagrożenie dla ratowników, gdy nieskuteczne jest łagodne oddziaływanie można zastosować środki przymusu bezpośredniego.

r) Kończąc akcję ratowniczą wszystkie pomieszczenia (szczególnie w obiektach użyteczności publicznej) muszą być ponownie starannie przejrzane. Patrole ratownicze winny informować się wzajemnie o miejscach już spenetrowanych.

s) Zwrócić uwagę na stan zdrowia ratowanych, których lokować należy w miejscach bezpiecznych. Potrzebującym zapewnić niezbędną pomoc medyczną.

t) W przypadkach zagrożenia masowego zabezpieczyć środki transportu do przewożenia ewakuowanych i ratowanych w miejsca bezpieczne. Kierownik akcji lub administrator obiektu musi posiadać informacje do których miejsc ludzie zostali skierowani.

Taktyka działań ratowniczych. Wykorzystanie uwarunkowań budowlanych i terenowych do właściwego prowadzenia akcji ratowniczych.

Odcinek bojowy - ściśle określona część terenu pożaru, gdzie pracuje jedna lub kilka jednostek bojowych połączonych wspólnym zadaniem taktycznym i wspólnym dowództwem (dowódca odcinka bojowego)

Teren pożaru dzieli się na odcinki bojowe w celu usprawnienia dowodzenia jednostkami.W zależności od rodzaju i cech szczególnych pożaru granice odcinków bojowych ustala się:- pięter piwnic, strychów oraz klatek schodowych - gdy pożar rozwija się w jednym budynku,

- części obwodu - gdy pali się poszczególny obiekt,

- poszczególnych obiektów - gdy pożar objął teren z kilkoma obiektami,- części powierzchni ziemi - gdy pali się otwarty obszar (lasy, trawy, torfowiska, itp.),

W zależności od rodzaju i cech szczególnych pożaru, granice odcinków bojowych ustala się wg:

- pięter, piwnic, strychów, pokryć oraz klatek schodowych, gdy pożar rozwija się w jednym budynku,

- części obwodu, gdy pali się np.sterta siana,słomy, zbiornik z

paliwem i t p.

• poszczególnych obiektów, gdy pożar objął teren, na którym znajduje się kilka obiektów np. obiekty wiejskie; przegród przeciwpożarowych w budynkach (halach) przedzielonych tymi przegrodami,

• części powierzchni ziemi, gdy pali się otwarty obszar np. torfowiska, lasy, łany zbóż itp.

Praca w różnych warunkach atmosferycznych

W niskich temperaturach otoczenia należy:

a) unikać oblewania wodą ludzi i sprzętu,

b) rozdzielacze ustawiać w miarę możliwości wewnątrz obiektów, a jeżeli to niemożliwe zasypywać je śniegiem lub okrywać np. szmatami, słomą itp

c) zapewnić ciągły przepływ wody przez linie wężowe;

d) w przypadku bardzo niskich temperatur stosować środki obniżające temperaturę krzepnięcia wody

e) wyposażyć zastępy w sprzęt do rozmrażania hydrantów, armatury wodne i pomp;

f) w przypadku wystąpienia oblodzenia stosować środki zapobiegające wypadkom ze zwróceniem szczególnej uwagi na stanowiska bojowe pracujące na drabinach, dachach itp.;

g) zapewnić ratownikom częste podmiany, umożliwić wypoczynek, ogrzania się, wymianę odzieży, dostarczyć ciepłe napoje i posiłki. Podobne zabieg należy podjąć wobec poszkodowanych, ewakuowanych o ile nie mają możliwości skorzystania z pomocy innych osób lub instytucji

Podczas silnego wiatru należy:

1. zwracać szczególną uwagę na możliwość szybkiego rozprzestrzeniania się pożaru i dalekich przerzutów ognia;

b) ze względu na występujące ognie lotne powodujące powstawanie nowych odległych ognisk pożarów obronę dalszą prowadzić większą ilością sił i środków;

c) bezwzględnie utworzyć odwód taktyczny;

d) na froncie pożaru podawać zwarte prądy wody o dużym zasięgu rzutu i wydajności;

e) na tył pożaru podawać silne prądy rozproszone lub pianę gaśniczą;

f) stanowiskom bojowym pracującym na głównym kierunku rozprzestrzeniania się ognia zapewnić możliwość odwrotu;

g) drabiny zabezpieczyć przed wywróceniem a stanowiska bojowe pracujące na wysokościach muszą być odpowiednio zabezpieczone przed możliwością upadku ratownika;

h) po zakończeniu akcji starannie wygasić pogorzelisko i zapewnić nad nim dozór czasowo niezbędny.

Zabezpieczenie pogorzeliska i obowiązki posterunku pogorzeliskowego

Dowódcy jednostki ratowniczo-gaśniczej, na którego obszarze chronionym powstał pożar przypada z reguły obowiązek uporządkowania, gruntownego dogaszenia i nadzorowania pogorzeliska. Przystąpienie do prac przy porządkowaniu pogorzeliska musi być uzgodnione ze znajdującymi się na miejscu przedstawicielami prokuratury i policji.

Uprzątanie pogorzeliska wymaga zachowania daleko idącej ostrożności. Istnieje bowiem niebezpieczeństwo zawalenia się nadpalonych czy uszkodzonych przez pożar konstrukcji, opadania płatów tynku czy nawet walenia się ścian (lub kominów). Istnieje też niebezpieczeństwo porażenia strażaków prądem elektrycznym czy zatrucia gazem.

Rozległe pogorzeliska należy obficie zlewać wodą, a palące się materiały dogaszać - aż do całkowitego ustania dymienia.

Zaangażowania dużych sił wymaga dogaszanie pogorzelisk leśnych. Posługując się zarówno prądami wody, jak i łopatami, należy wygasić wszystkie tlące się ogniska, zwłaszcza na obrzeżach pogorzeliska oraz na terenach torfowych.

W przypadku pożarów w składach, magazynach, silosach, elewatorach, chłodniach oraz wszędzie tam, gdzie trudno ustalić, czy zarzewie ognia na pewno zostało wygaszone, a także przy dużych pożarach wsi, dowódca akcji powinien pozostawić na pogorzelisku służbę dozorowania składającą się z co najmniej z jednego zastępu. Dowódca takiego zastępu obejmuje służbę dozorowania pogorzeliska powinien:

- zorganizować dokładną obserwację (a w nocy również oświetlenie) całego pogorzeliska,

- utrzymać sprzęt zastępu w gotowości do natychmiastowych działań gaśniczych,

-wygaszać za pomocą prądów wody wykryte źródła ognia i tlące się materiały,

- zabezpieczyć zauważone dowody rzeczowe mogące przyczynić się do wykrycia przyczyny i sprawcy pożaru, zapewnić stałą łączność radiową z SK.

Jeżeli nie istnieje potrzeba (lub możliwość) pozostawienia na dozorze pogorzeliska zastępu gaśniczego, wówczas przed odjazdem do strażnicy dowódca kierujący akcją przekazuje stosownym dokumentem nadzorowanie pogorzeliska właścicielowi lub zarządcy obiektu.

Zastęp może opuścić pogorzelisko na polecenie dowódcy, który zlecił jej pełnienie służby dozorowania lub po upływie czasu wyznaczonego na pełnienie tej służby. W każdym jednak przypadku dowódca zastępu dozorującego pogorzelisko powinien upewnić się przed odjazdem, że niebezpieczeństwo wznowienia się pożaru zostało już całkowicie zlikwidowane.

O zakończeniu służby dozorowania dowódca zastępu powinien powiadomić właściciela (lub zarządcę), a także macierzyste SK.

12

---