FAS - Fetal Alcohol Syndrom FAE - Fetal Alcohol Effects

Zaburzenia pojawiające się u dzieci, jako rezultat spożywania przez ciężarną matkę alkoholu.

FAS jest zespołem umysłowych i fizycznych zaburzeń, które mogą wyrażać się jako opóźnienie umysłowe, dysfunkcje mózgu, anomalie rozwojowe, zaburzenia w uczeniu się i zaburzenia psychiczne.

Konsekwencją FAS jest FAE, będący jego „odroczoną" manifestacją, w postaci trwałego uszkodzenia mózgu. Jest to tzw. „statyczna encefalopatia", która prowadzi do trudności w uczeniu się, zaburzeń zachowania, deficytów pamięci, może być przyczyną zespołu ADHD, dysleksji, opóźnień w rozwoju.

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE FAS

1. Charakterystyczne rysy twarzy: małe, szeroko rozstawione oczy; zmarszczka kącika oka; płaska środkowa część twarzoczaszki; krótki, zadarty nos; wygładzona rynienka podnosowa; cienka górna warga; małożuchwie (patrz zdjęcie).

2. Anomalie rozwojowe: niska masa urodzeniowa, problemy z przybieraniem na wadze, obwód głowy poniżej normy, anomafie anatomiczne (oczu, uszu, stawów), wady

3. Dysfunkcje OUN: nadmierne pobudzenie, nadwrażliwość na bodźce, trudności z jedzeniem, hyper- lub hipotonia.

4. Wywiad dotyczący narażenia na działanie alkoholu w życiu płodowym.

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE FAE

1. Opóźnienia rozwojowe w zakresie rozwoju poznawczego: opóźnienie rozwoju psychomotorycznego i obniżenie IQ; deficyty uwagi i pamięci; trudności z rozumieniem pojęć abstrakcyjnych.

2. Trudności w funkcjonowaniu emocjonalnym i społecznym: trudności w uczeniu się
metodą prób i błędów oraz rozwiązywaniu problemów; słaba ocena sytuacji;
niedojrzałe zachowania; problemy z kontrolą impulsów. .

MECHANIZM POWSTAWANIA TYCH DEFICYTÓW

Alkohol w okresie płodowym uszkadza głównie ciało modzelowate, móżdżek, płaty czołowe oraz zwoje podstawy i hipokamp (odpowiadające nun. za procesy uczenia się i pamięci). Uszkodzenie ciała modzelowatego i płatów czołowych powoduje zachowania niedojrzałe, impulsywne, nieakceptowane społecznie.

Płaty czołowe odpowiadają również za „funkcje wykonawcze". Funkcje wykonawcze i wpływ alkoholu:

- zachowania społeczne: nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach społecznych;
rozwiązywanie problemów: niezdolność do spontanicznego rozwiązywania
problemów; \
problem z kontrolą zachowań seksualnych;

- planowanie: niezdolność do uczenia się na błędach, wyciągania wniosków z uprzednich zdarzeń; .

myślenie abstrakcyjne i przyczynowo - skutkowe: problem z uogólnianiem, przyswajaniem pojęć abstrakcyjnych, szczególnie ustrukturyzowanych;

- problemy z „porządkowaniem" informacji, tworzeniem schematów poznawczych;

- różne deficyty pamięci;

- trudności z samokontrolą i organizowaniem własnej aktywności;

- specyficzne zachowania werbalne: przymus głośnego mówienia, potrzeba informacji
zwrotnej; .

- zaburzone funkcje motoryczne;

- labilność emocjonalna;

- problemy motywacyjne: brak refleksyjności i wglądu; potrzeba motywacji zewnętrznej; brak umiejętności odroczenia gratyfikacji. .

Nazwa

Attention Deficit Hiperkinetic Disor-der

Hiperkinetic Disor-der

Proponowane polskie tłumaczenia

Zespół nadpobudli­wości psychorucho­wej z zaburzeniami koncentracji uwagi

• zespół hiperkine-tyczny,

• zaburzenia hiper-kinetyczne,

• zaburzenia nadpo­budliwości psycho­ruchowej.

A,

(1) Sześć lub więcej z podanych poniżej objawów zaburzeń koncentra­cji uwagi musi utrzymywać się p^rzez przynajmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym adaptację (funkcjonowanie)^dziecka bądź w stopniu nie­współmiernym do jego rozwoju.

ZABURZENIA KONCENTRACJI U.WAGI

• [dziecko] nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach pod czas zajęć szkolnych, pracy lub w czasie wykonywania innych czyn­ności? Popełnia błędy wynikające z niedbałości,

• często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach,

• często wydaje się, nie słuchać tego co się do niego mówi.

• często nie stosuje się do podawanych kolejno ^: instrukcji i ma kłopo­ty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnianiem codziennych obowiązków, jednak nie z powodu przeciwstawiania się lub niezro­zumienia instrukcji,

• często ma trudności z zorganizowaniem sobie pracy lub innych

zajęć,

• nie lubi, ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć wymagających dłuż­szego wysiłku umysłowego -jak nauka szkolna lub odrabianie za­jęć domowych,

• często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć np.: za­bawki, przybory szkolne, ołówki, książki, narzędzia,

• łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców,

• często zapomina o różnych codziennych sprawach.

(2) Sześć lub więcej z podanych poniżej objawów nadruchliwości i im-pulsywności (nadpobudliwości psychoruchowej) musi się utrzymywać przez przynajmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym adaptację (funk­cjonowanie) dziecka bądź w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju

NADRUCHLIWOŚĆ

• [dziecko] ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądź nie jest w sta­nie usiedzieć w miejscu,

• wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagają­cych spokojnego siedzenia,

• często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble w sytu­acjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe - w szkole, w pracy, w domu,

• często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywa­niem,

• często jest w ruchu; „biega jak nakręcone",

• często jest nadmiernie gadatliwe.

IMPULSYWNOŚĆ

• często wyrywa się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie sformuło­wane w całości.

• często ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej.

• często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmo­wy lub zabawy).

B. Niektóre upośledzające funkcjonowanie dziecka objawy zaburzeń koncentracji uwagi lub nadpobudliwości psychoruchowej (nadru­chliwości, impulsywności) ujawniły się przed 7 rokiem życia dziec­ka.

C. Upośledzenie ;funkcjonowania dziecka spowodowane tymi objawa­mi występuje w dwóch lub więcej sytuacjach (np. w szkole i w domu).

D. Stwierdza się Klinicznie istotne upośledzenie funkcjonowania spo­łecznego, zawodowego lub szkolnego (w zakresie edukacji).

E. Objawy u dziecka nie występują w przebiegu przetrwałych zabu­rzeń rozwojowych, schizofrenii lub innych psychoz i nie można ich trafniej uznać za objawy innego zaburzenia psychicznego (np. za­burzeń nastroju, 'lękowych, dysocjacyjnych lub nieprawidłowej oso­bowości).

Wg.: Diagnostic and Sta'^:stic Manuał of Mental Disorders. Fourth Ecition. Washington; American Psychiatrie Association 1994, s. 78-85 - tłumaczenie M. Liwska, T. Wolańczyk, A. Kołakowski.