Możliwości rozwojowe człowieka dorosłego

 

Współczesna antropologia rozpatruje człowieka dorosłego na dwu płaszczyznach: prakseologicznej i antropologicznej.

Ujęcie prakseologiczne charakteryzuje się statycznym postrzeganiem dorosłości tzn. zakłada konieczność osiągnięcia pewnego progu dojrzałości fizycznej, psychicznej, kulturowej i socjologicznej, aby móc pełnić role przynależne osobom dorosłym lub chociażby być gotowym do pełnienia tych ról.

Ujęcie antropologiczne dorosłość postrzega jako proces trwający od momentu osiągnięcia progu dojrzałości biologicznej, społecznej i psychologicznej aż do śmierci, polegający na ciągłym stawaniu się dorosłym zgodnie ze zmieniającym się zapotrzebowaniem społecznym. Zatrzymanie się rozwoju w którejkolwiek sferze ( z pominięciem oczywiście rozwoju biologicznego , który jak wiemy po osiągnięciu pewnego progu rozwoju w wieku 20 - 25 lat przechodzi w fazę stagnacji, a następnie zaczyna ulegać regresji) oznacza utratę dorosłości. Jednostka przestaje być w danej chwili postrzegana jako gotowa do pełnienia określonych funkcji społecznych, a w związku z tym nie spełnia kryteriów człowieka dorosłego.

Jak wynika z powyższych założeń tylko ujęcie antropologiczne mogę przyjąć do rozważań.

Rozwój to model indywidualnych zmian uporządkowanych w czasie polegający w sferze poznawczej na nabieraniu i zmianie doświadczeń od urodzenia aż do śmierci. Do podstawowych czynników rozwoju zaliczamy:

• aktywność biologiczną

• aktywność własną

• doświadczenie

Rozwój - proces przeobrażeń, zmian, przechodzenia do stanów lub form bardziej złożonych, lub pod pewnym względem doskonalszych:

biologiczny - proces zmian morfologicznych i fizjologicznych

psychiczny - proces przekształcania się i doskonalenia psychiki człowieka

socjologiczny - (rozwój społeczny) - wieloetapowy proces przemian społecznych przebiegających w określonym kierunku.

Rozwój człowieka dorosłego w związku z osiągnięciem pewnego poziomu rozwoju fizycznego i przejścia w stan statyczny, a następnie stopniowej regresji, nie może być rozpatrywany przez pryzmat rozwoju a jedynie możemy zastanawiać się jak przedłuży okres stagnacji i spowolnić proces starzenia się poprzez aktywność zarówno fizyczną jak i nie mniej ważną umysłową.

Rozwój psychiczny to zarówno rozwój ilościowy jak i jakościowy. “Czynniki, wpływające na rozwój działają łącznie i efekt oddziaływania każdego z nich zależy od szerszego kontekstu, w którym występują” (Porębska, 1988, s 121).

Tak, więc kształtować i rozwijać możemy jedynie osobowość kreowaną poprzez czynniki kulturowe, środowiskowe, społeczne jak i samorealizację.

M. Tyszkowa określa rozwój jako spontaniczny proces przynoszący ciągłe powiększanie, modyfikowanie i reorganizowanie struktur psychicznych. Uważam, iż z cała pewnością zachodzi on u wszystkich, ale niekoniecznie jest on procesem spontanicznym. W pewnych przypadkach będzie on samoistny lub wymuszony ( wymogami środowiska społecznego, w jakim funkcjonuje jednostka) , w przeciwnym wypadku przestanie być postrzegana jako osoba dorosła.

Rozwój osobowości jest w pewnym sensie rekompensatą strat, jakie ponosi człowiek w sferze biologicznej na skutek mijających lat. Im bardziej będziemy pracować nad samym sobą i dostarczać niekończących się bodźców do pobudzania procesu rozwoju osobowościowego, tym poczucie szeroko rozumianego przemijania będziemy oddalać od siebie.

Każdy człowiek, chce czy nie funkcjonuje w określonym środowisku społecznym, musi się, więc podporządkować określonym regułom, jakie tam panują, ale tylko aktywne uczestnictwo i kreowanie zachowań społecznych pozwala na pełną samorealizację. Jest o wiele szybszy od tempa rozwoju osób, które zmuszone zostają do nadążania za wzorami, a które nie zawsze na początku akceptują.

“Rozwój osobowości naturalny czy twórczy dokonuje się w ciągu całego życia jednostki” (W. Łukaszewski 1984, s 375). Tak, więc wraz z wiekiem zwiększają się możliwości kierowania własnym rozwojem, podejmowaniem trafnych decyzji. Twórczy rozwój osobowości nie jest celem samym w sobie, lecz niezbędnym elementem do osiągnięcia celów założonych przez jednostkę. Jest to proces samorealizacji, czyli twórczy rozwój osobowości, który wykracza poza aktywność wymuszoną.

Nie do końca zgadzam się z teorią Cumminga i Henry'a iż w miarę przechodzenia z wieku średniego w starczy:

1. Nieuchronnie maleje zakres interakcji społecznych jednostki

2. Jej dobrowolne przystosowanie się do sytuacji nabieranie dystansu wobec cenionych wcześniej interakcji zapewnia dobre samopoczucie i satysfakcję.

I tak jak T. Wujek w pracy zbiorowej “Wprowadzenie do pedagogiki dorosłych” tak i ja uważam, iż teoria ta ma zastosowanie w kulturach charakteryzujących się tym, że rola i miejsce ludzi starych jest ściśle określone. Uważam, że ograniczenie ilości kontaktów interpersonalnych w starszym wieku jest spowodowane zmniejszoną dynamiką życia, a nie zmniejszeniem potrzeb do takowych relacji. W starszym wieku potrzeba więcej czasu na przeanalizowanie i przetworzenie informacji. W kontaktach interpersonalnych cenią bardziej te, które wnoszą coś nowego. Traktują je wybiórczo, jeśli mają takie możliwości. Przy większym doświadczeniu życiowym potrzebują więcej czasu, aby przeanalizować nowy materiał.

W rozważaniach swoich świadomie pomijam trudności, jakie mogą występować w procesie osobowościowego rozwoju człowieka takie jak:

1. Braki w zaspokojeniu podstawowych potrzeb biologicznych człowieka

2. Zagrożenie poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji życiowej

3. Nadmierna kontrola prywatności i intymności

4. Zagrożenia wynikające z rutyny i przeświadczenia o nieomylności

Wszystkie wyżej wymienione elementy jeśli nie zasadnicze, to na pewno duże znaczenie w procesie rozwojowym jednostki.

Osobnym zagadnieniem w rozwoju człowieka dorosłego jest proces uczenia się.

Uczyć się - przyswajać sobie pewien zasób wiedzy, wiadomości z jakiejś dziedziny, zdobywać jakąś umiejętność, studiować coś, kształcić się, wyrabiać sprawność, nawyki itp.

Uczenie się obejmować, więc będzie wiele sfer życia jednostki, między innymi życia zawodowego, rodzinnego, zainteresowań czy aspiracji. We wszystkich dziedzinach życia zmiany będą następowały jednocześnie. Zarówno zdobycie nowych umiejętności, czy podnoszenie kwalifikacji zawodowych będą oddziaływać na relacje społeczne i stosunki rodzinne.

Rozwój człowieka dorosłego jest w dzisiejszych czasach faktem, lecz tempo i poziom uzależniony będzie od uświadomienia sobie rangi tego zjawiska we współczesnej rzeczywistości.

 

Beata Tkaczyk - Bobińska

 

BIBLIOGRAFIA

1. Tyszkowa M. , Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia. Warszawa 1988

2. Łukaszewski W. , Szanse rozwoju osobowości. Warszawa 1984

3. Słownik języka polskiego. Warszawa 1984

4. Nowa encyklopedia powszechna PWN. Warszawa 1996

5. Wujek T., Wprowadzenie do pedagogiki dorosłych. Warszawa 1992

6. Wolański N., Rozwój biologiczny człowieka. Warszawa 1992

7. Szewczuk W., Słownik psychologiczny, Warszawa 1979

---