HIPOTEZA TZW. MAŁOPOLSKA O POCHODZENIU POLSKIEGO JĘZYKA LITERACKIEGO I OGÓLNEGO.

• Nasilenie wpływów małopolskich - początek doby średniopolskiej.

• Materiałowa podstawa dialektologicznej charakterystyki języka literackiego w pierwszej fazie rozwojowej - środkowomałopolskie: Psałterz Floriański cz. I (koniec XIV w.), Żywot Błażeja (XIV/XV w.), Psałterz Puławski (2 poł. XV w.), północnomałopolskie: Kazania świętokrzyskie (poł. XIV w.), Psałterz floriański cz. II i III (XVw.), Biblia szaroszpatacka (poł. XV w.)

• Za hipoteza małopolską: F. S. Dmochowski i A. Brükner (polemizował z K. Nitschem; kładł nacisk na stronę historycznokulturalną).

• Argumenty Brüknera:

• wg niego wszystkie zabytki pochodzą z małopolski, cyt. Psałterz, Bogurodzica, Biblia itd. Wszystko jest małopolskie, jedynie Kazania gnieźnieńskie powstały w okolicy tamtejszej”;

• brak mazurzenia wynika z faktu, ze j. polski wzorował się na j. czeskim, a działał na niego wpływ dworu królewskiego i książęcego;

• język ogólny, którym mówiono na dworach i w uniwersytecie, stawał się językiem piśmiennym, ale w tej funkcji okazał się tam, gdzie piśmiennictwo powstało, tj. w Małopolsce.

• Za hipotezą małopolską oświadczyli się: S. Szober i N. van Wijk oraz najgorliwsi - W. Taszycki i T. Milewski. Oto ich argumenty:

• język literacki powstaje na podłożu dialektu kulturalnego - religijnego (środowisko kościelne polonizuje się w XIII w.), kancelaryjnego (nie można tu o nich mówić, gdyż do połowy XVI w. kancelarie pracują po łacinie), poetyckiego (j. literacki rozwija się dopiero w 1 poł. XVI w. za sprawą drukarzy, a opiera się na dialekcie małopolskim, bo tym mówiła ludność Krakowa, on dostał się na dwór i na uniwersytety. Na tej podstawie gwarowej rozbudowali wykształceni ludzie Krakowa ogólny dialekt kulturalny). System fonetyczno-morfologiczny staropolskiego języka literackiego jest czysto małopolski, wpływy dialektu wielkopolskiego ograniczyły się do słownictwa.

• Ogólne tezy za hipotezą małopolską:

• upowszechnienie się formy ow (natomiast nie można zaliczyć do tego oboczności ew || ow

• wymiana prepozycji s(e) na z(e) - argument uznany za wątpliwy;

• postać bać się;

• przewaga -in nad obocznym -ino;

• obecność formantu -isty;

• istnienie form przejściowych typu robiłech;

• okresowe szerzenie się zakresu użycia końcówki msc. l. mn. -och .

1