Pomoce dydaktyczne, gry i zabawy stosowane na katechezie

prowadzonej z uczniami z głębszą niepełnosprawnością intelektualną

1. Dlaczego wykorzystujemy pomoce?:

• by ułatwiać przyswajanie treści poprzez budowanie skojarzeń intermodalnych (oddziaływanie różnymi kanałami percepcji);

• by uatrakcyjnić zajęcia i rozbudzić motywację uczniów do aktywnego uczestniczenia w nich;

• by rozwijać zaburzone funkcje nie tylko w trakcie typowych zajęć rewalidacyjnych, ale także podczas spotkań katechetycznych.

2. Jakimi cechami powinny odznaczać się dobre pomoce:

• bezpieczeństwo - uczeń nie może zrobić sobie nimi krzywdy;

• estetyka - by rozbudzały ciekawość poznawczą;

• trwałość - by można było wielokrotnie z nich korzystać i zawsze pozostawały w takim samym stanie;

• czytelność - by zawierały rozpoznawalne elementy o prostych kształtach, wyraźnych konturach, żywych barwach..., by elementy nie nakładały się na siebie;

• wielofunkcyjność - by można je było użyć do różnych zabaw.

3. O czym należy pamiętać dobierając pomoce:

• o poziomie psychofizycznym uczniów;

• o wieku uczniów;

• o typie zajęć katechetycznych (wprowadzające nowe treści, utrwalające, sprawdzające poziom określonych umiejętności i wiadomości);

• o tym, by spełniały wymogi pedagogiki specjalnej (patrz p.2);

• o tym, by stosować je zgodnie z zasadami pedagogiki specjalnej:

• najpierw stosować konkrety, a dopiero potem obrazki;

• rozpoczynać od łatwiejszych, prostszych...itd.

4. Jaki cel mogą pełnić gry i zabawy dydaktyczne na katechezie specjalnej?:

• pomagają utrwalać umiejętności i praktyczne wiadomości;

• są sposobem uwielbiania Boga poprzez podejmowaną dla niego aktywność;

• rozwijają zaburzone funkcje psychofizyczne (percepcję, koordynację wzrokowo-ruchową...), przy czym tu treść układanki pełni rolę drugoplanową, element religijny jest tłem.

5. Rodzaje gier i zabaw:

• do przeprowadzenia przy stolikach;

• ruchowe.

6. Rodzaje pomocy wykorzystywanych do gier i zabaw:

• konturowe rysunki tematyczne;

• puzzle;

• domina obrazkowe;

• loteryjki;

• gry planszowe;

• historyjki obrazkowe;

• dobieranki wielozmysłowe.

7. Inne pomoce:

• konkretne przedmioty kojarzące się z katechezą w dowolnym pojemniku;

• pojedyncze obrazki;

• plansze tematyczne;

• teczki tematyczne;

• składane scenki.....itp.

Krótki opis wybranych pomocy

A. Rysowanki:

• rysunek może być niepełny i zadaniem ucznia będzie:

• dorysowanie (doklejenie) tego elementu w miejscu wskazanym przez n-la;

• wybranie spośród 2 lub kilku różnych brakującego elementu i wklejenie go we właściwym miejscu;

• rysunek może być konturowy i zadaniem ucznia będzie wypełnienie konturu:

• farbą do malowania palcami lub plakatówką (nie akwarelą),

• kredką świecową (nie używamy kredek ołówkowych);

• plasteliną;

• kawałkami folii samoprzylepnej;

• kawałkami różnego tworzywa.....

B. Puzzle:

• mogą przedstawiać pocięty obrazek konkretnego przedmiotu (osoby);

• mogą przedstawiać prostą scenkę związaną z tematyką religijną;

• mogą przedstawiać hierarchię pewnych wartości (np. piramida priorytetów).

C. Domina:

• mogą zawierać dowolne elementy związane tematycznie z katechezą - zadaniem ucznia będzie nazwać, co widzi na obrazku i poszukać taki sam (niekoniecznie musi dokładnie przyłożyć, bo ważna znajomość treści a nie koordynacja wzrokowo-ruchowa), przy czym obrazki najpierw powinny być identyczne, a później mogą przedstawiać inny rodzaj tego samego elementu :

• oba elementy są kolorowe;

• oba elementy są czarno-białe;

• elementy po jednej stronie są kolorowe, a po drugiej czarno-białe - należy dobrać zawsze do pary;

• mogą być tematyczne, a wiec zawierać tylko elementy związane z określoną tematyką (np. obrazki modlitewnika, atrybuty poszczególnych świat, elementy kościoła...) - zadanie ucznia będzie podobne.

D. Loteryjki:

• plansza podzielona np. na 10 pól, na 5 z nich są obrazki - zadaniem ucznia jest dobrać obrazek do pary:

• dobrać wskazany przez n-la jeden spośród pięciu i położyć go we właściwym miejscu;

• poszukać wśród kilku rozłożonych na stole tego, który pasuje do określonego na planszy;

• plansza podzielona jw., obrazki przedstawiają elementy logicznie z nimi związane, np. hasłem „Dobre uczynki”, „Przedmioty liturgiczne i codziennego użytku” itp.- zadanie ucznia j w.:

• na planszy znajduje się tylko część elementu - zadaniem ucznia jest dobranie obrazka przedstawiającego element w całości.

E. Gry planszowe:

• pola na planszy mają 5 takich samych kolorów, jak oczka kostki (oprócz czarnego); jeśli uczeń wyrzuci kostką pole czarne, musi wykonać dodatkowe zadanie, np.;

• pokazać określony przedmiot związany z katechezą;

• zaśpiewać krótką piosenkę religijną;

• pokazać, jak należy złożyć ręce do modlitwy;

• złożyć krzyż z dwóch elementów.....;

• wybrane pola na planszy są czarne , a kostka zamiast kolorów ma oczka - jeśli pionek, posuwający się zgodnie z liczbą wyrzuconych na kostce oczek, stanie na czarnym polu, uczeń musi wykonać zadanie jw.;

F. Historyjki obrazkowe:

• mogą ilustrować te wydarzenia z Ewangelii, które chcemy przybliżyć uczniom, np :

• 
  narodzenie Jezusa;

• przypowieść o miłosiernym samarytaninie;

• wybrane fragment Drogi Krzyżowej...;

• mogą ukazywać kolejne zachowania, jakie powinno się prezentować w związku z określoną sytuacją, np.;

• mama prosi, by nie ruszać paczki, którą chowa na szafie ---- dziecko ściąga paczkę rozbijając przy tym stojący obok wazonik --- mamie jest smutno --- dziecko przeprasza i skleja wazonik;

• dzieci grają w piłkę --- widza chłopca na wózku, który przygląda się ich zabawie --- zapraszają go do wspólnej zabawy...

• mogą odzwierciedlać kolejne etapy wydarzeń, np.:

• z życia człowieka - od urodzenia do śmierci;

• następujące po sobie części mszy św....

G. Dobieranki wielozmysłowe

• na obrazkach przedstawione są elementy modlitewnika-składanki, a na kasecie nagrane charakterystyczne modlitwy (piosenki) - zadaniem ucznia jest wyszukanie obrazka do słyszanej modlitwy (piosenki);

• na obrazkach przedstawione są określone przedmioty związane z katechezą, a w worku (pudełku z otworem...) te przedmioty - zadaniem ucznia jest rozpoznanie dotykiem tych przedmiotów i wskazanie ich na obrazku;

• na obrazkach ukazane są związane z tematyką przedmioty o charakterystycznych zapachach, a w pojemnikach są waciki nasączone tymi zapachami - zadaniem ucznia jest wskazanie właściwego obrazka.

H. Tablice tematyczne

• mogą dotyczyć elementarnych „pseudopojęć” (u uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną trudno mówić o myśleniu pojęciowym w pełnym tego słowa znaczeniu):

• jednostkowych (ołtarz, ksiądz...)

• wydarzeń religijnych (msza św., bierzmowanie, procesja...)

• konstruowane na zasadzie tzw. „pajęczej sieci” o ruchomych elementach;

• rozpoczynamy od niewielkiej liczby obrazków, na kolejnych etapach edukacji uzupełniamy o coraz bardziej szczegółowe w zależności od możliwości percepcyjnych uczniów.

I. Teczki tematyczne

• mogą dotyczyć elementarnych „pseudopojęć”:

• jednostkowych (jw.);

• zbiorowych (sakramenty, modlitwa);

• wydarzeń religijnych (jw.)

• tworzone na podobnej zasadzie, tyle, że zamiast na planszy, w teczce znajdują się koperty z obrazkami (jedna w drugiej);

• kilka teczek może być zamieszczonych w segregatorze

J. Składane scenki

• są to elementy (wykonane z tektury, sklejki lub innego nadającego się do tego celu materiału), z których ułożyć można obrazek;

• scenka może być:

• obrazkiem konkretnego miejsca (kościół, miejsce opisane w opowiadaniu tematycznym...);

• ilustracją konkretnego wydarzenia (z życia codziennego, opisanego w Ewangelii...)

Przykładowe gry i zabawy wykorzystywane na katechezie

1. „Pokazujemy Panu Jezusowi, że Go kochamy pomagając mamie”

Zastosowanie::

• dla uczniów na I etapie edukacji przy opracowaniu elementu modlitwy „KOCHAM”;

• przeznaczenie dla 4-6 uczestników

Cele główne:

• kształtowanie przekonania, że dobrymi uczynkami podejmowanymi dla innych chwalimy Boga;

• budzenie wiary we własne możliwości sprawcze;

• rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej;

• ćwiczenie umiejętności czekania na swoją kolej przy wykonywaniu zadań zespołowych

Potrzebne rekwizyty:

• tyle, ilu uczniów - tac w różnych kolorach;

• kartoniki z wzorcem koloru w kolorach tac;

• plastykowe miseczki, kubki, łyżki;

• dzbanek z sokiem, miska z chrupkami kukurydzianymi;

• krzyż na tablicy, obrazki „serce” w podpisanej kopercie dla każdego ucznia.

Przebieg zabawy:

1. Uczniowie siadają na krzesłach pod ścianą. N-l proponuje zaśpiewanie piosenki np.„Gdy Pan Jezus żył na ziemi...” i zaprasza do zabawy pokazującej, że uczniowie potrafi już pomagać mamie, a tym samym pokazywać Panu Jezusowi, że Go kochają

2. Uczniowie wybierają kopertę ze swoim znaczkiem (podpisem), wyciągają z niej obrazek i każdy głośno mówi (wskazuje gestem), co to za obrazek.

3. Uczniowie wybierają sobie kolejno kartoniki w dowolnym kolorze, przy czym muszą nazwać ten kolor.

4. Uczniowie kolejno wybierają tacę, kubek i miseczkę w kolorze kartonika.

5. Uczniowie kolejno przekładają chrupki z miski do swoich miseczek i przenoszą (z pom. n-la przewożą na kolanach) na tacy swoją miseczkę w wyznaczone miejsce (np. na stół). W trakcie przesypywania n-l wspólnie z pozostałymi dziećmi śpiewa piosenkę „Popatrz Panie Jezu”.

6. Podobnie - wszyscy kolejno nalewają trochę soku do swoich kubków i przenoszą te kubki na tacy na stół.

7. Wszyscy kolejno podchodzą do tablicy z krzyżem i zawieszają przy nim swój obrazek „serce”, po czym wspólnie śpiewają piosenkę np. „Kocham, kiedy śpiewam”

8. Uczniowie siadają przy stole, jedzą chrupki i piją sok.

2. „Cieszymy się z Panem Jezusem w ciągu całego roku”

Zastosowanie:

• dla uczniów na II lub III etapie edukacji;

• przeznaczenie dla 4-6 uczestników

Cele główne:

• utrwalenie praktycznych wiadomości dotyczących różnych wydarzeń roku liturgicznego;

• doskonalenie percepcji wzrokowej;

• ćwiczenie umiejętności czekania na swoją kolej przy wykonywaniu zadań zespołowych

Potrzebne rekwizyty:

• duża kostka mająca na ściankach następujące obrazki: choinka, pisanka, monstrancja, znicz, różaniec, puste pole w dowolnym kolorze;

• tyle kompletów obrazków tematycznych (zdjęć), ilu uczestników (żłóbek, Grób Pański, procesja Bożego Ciała, nabożeństwo przed figurą Matki Bożej, przystrojone groby na cmentarzu), przy czym każdy komplet schowany w kopercie oznaczonej imieniem nazwiskiem lub znaczkiem ucznia;

• duże, częściowo przysłonięte obrazy tematyczne (j w.) do zawieszenia na tablicy;

• rekwizyty - bombka, koszyk wielkanocny, różaniec, znicz, trybularz lub monstrancja (ew. ich atrapa).

Przebieg zabawy:

1. Uczniowie siadają wokół stołu. N-l przywołuje ich kolejno piosenką (np. zmodyfikowaną na użytek gry piosenką „ Pan Jezus chce dziś spotkać cię”) i prosi, by spośród rozłożonych kopert z obrazkami wybrali przeznaczoną dla nich.

2. Uczniowie kolejno rzucają kostką - patrząc na wyrzucony obrazek (rzucają tak długo, aż wyrzucą obrazek, który wcześniej się nie pojawił) muszą powiedzieć, o jakie święto chodzi. Uczeń, który wyrzuci puste pole, będzie - wraz z n-lem - sprawdzał poprawność wykonania zadań przez kolegów.

3. Uczniowie muszą wybrać spośród obrazków umieszczonych w swojej kopercie ten, który jest tematyczni związany ze świętem, „przyporządkowanym” mu poprzez rzut kostką.

4. Uczniowie muszą podejść do tablicy i wskazać, który z przysłoniętych obrazków jest taki sam jak wyjęty z koperty.

5. Uczniowie kolejno muszą wyszukać wśród rozłożonych przed nimi przedmiotów ten, który związany jest z „ich” świętem.

6. Uczniowie kolejno mogą zaśpiewać piosenkę charakterystyczną dla „ich” święta.

3