UNIWERSYTET
KAZIMIERZA WIELKIEGO
WYDZIAŁ PEDAGOGIKI I PSYCHOLOGII
INSTYTUT EDUKACJI MUZYCZNEJ
Monika Szymańska
SCENARIUSZ AUDYCJI MUZYCZNEJ na temat:
ORGANY KRÓL INSTRUMENTÓW
Bydgoszcz 2007
Scenariusz audycji muzycznej
Temat: Organy- król instrumentów.
Adresat: Uczniowie Szkoły Podstawowej, klasa VI
Celem audycji jest muzyka organowa, kształcenie percepcji słuchowej na utwory organowe i rozróżnienie brzmienia instrumentu - organy. Audycja ma też na celu rozbudzić u uczniów VI klasy Szkoły Podstawowej zainteresowanie muzyką organową kompozytorów epoki: baroku, romantyzmu i współczesnoś-ci, takich jak: Jan Sebastian Bach, Georg Friedrich Händel, Jan Podbielski, Le-on Boëllmann oraz Charles Marie Widor oraz uwrażliwić ich na piękno tej mu-zyki. Poza tym uczniowie mają też poznać: historię organów, budowę tego in-strumentu oraz kilka najsłynniejszych prospektów organowych z Polski i Euro-py. Dzięki tej audycji uczniowie poznają: wybrane dzieła organowe z dorobku kompozytorów epoki: baroku, romantyzmu i współczesności, takich jak: Jan Sebastian Bach - „ Toccata i fuga d- moll , BWV 565”; Georg Friedrich Händel - „Koncert organowy op. 7 nr 1, B- dur HWV 306”, cz. 1 „Andante”; Jan Podbielski -„ Preludium”; Leon Boëllmann -„Introdukcja” ze „ Suity gotyc-kiej”, op.25 oraz Charles Marie Widor - „Toccata” z „ Symfonii nr 5” oraz technikę gry na organach. Uczniowie poprzez audycję rozwiną też wrażliwość estetyczno- emocjonalną na muzykę organową, a także będą wiedzieli do jakiej muzyki odnoszą się terminy : toccata i preludium.
Warunki organizacyjno- techniczne audycji:
1.Audycja muzyczna przeznaczona jest dla VI klas szkół podstawowych. Jest ona przewidziana dla ok. 50 osób tj. dla 2 oddziałów klasowych. Ma ona na celu przybliżenie uczniom tych klas muzyki organowej od epoki baroku do czasów współczesnych, a przy okazji historię i budowę tego instrumentu. Ma ona też na celu zainteresować słuchaczy, tym powszechnie znanym instrumen-tem, który jest mało popularny uczniów szkół podstawowych, a który ujęty jest w programach nauczania muzyki, takich jak: A. Twardowska, I. Pisarkiewicz „PROGRAM NAUCZANIA MUZYKA”( SZKOŁA PODSTAWOWA- klasy 1-3 oraz 4-6), Wydawnictwo: WSiP, Warszawa 1999 oraz A. Kreiner- Bogdańska „ 21 Spotkań z muzyką” (Program nauczania muzyki w klasach 4- 6 w szkole podstawowej), Wydawnictwo: Oficyna Edukacyjna K. Pazdro, Warszawa 2002.
Jest to kolejna audycja z cyklu instrumenty dęte klawiszowe. Audycja ta jest częścią imprezy Letnie Festiwale Organowe. Impreza adresowana jest do uczniów klas VI szkół podstawowych z Bydgoszczy i województwa kujawsko- pomorskiego.
2. Audycja muzyczna pt. „ Organy- król instrumentów” odbędzie się 19 czerwca 2007 roku.
W audycję zostały zaangażowane 2 osoby. Osoba prowadząca i osoba, która będzie grała muzykę organową na żywo (studentka III roku UKW). Do audycji zostały wykorzystane: fragment filmu „Technika gry na organach”, kilka utworów organowych oraz prezentacja multimedialna. Ma ona na celu wzbogacenie tej audycji, poprzez pokaz slajdów obsługiwany przez program Microsoft Power Point. Dzięki czemu audycja może być bardziej żywa.
Tok audycji |
Realizacja |
Uwagi o realizacji |
1. Przywitanie
2. Wstęp - wprowa-dzenie do tematu
3. Organy - przedsta-wienie historii tego instrumentu
Tok audycji |
1. Dzień dobry. Witam was na kolej-nej audycji z cyklu instrumenty dęte klawiszowe. Audycja ta jest częścią imprezy Letnie Festiwale Organowe.
2. Dzisiaj zajmiemy się instrumen-tem, który od dawna mnie pasjonuje. Są to organy. Pewnie się dziwicie dlaczego akurat wybrałam ten instru-ment. Nieprzypadkowo nazwano go przecież „ królem spośród wszys-tkich instrumentów”. Takie miano organom nadał średniowieczny fran-cuski kompozytor i poeta Guillaume de Machault.
3.Historię tego instrumentu możemy już zaobserwować w kulturze pogań-skiej, lecz nazwa wywodzi się z języ-ka greckiego i brzmiała organon. Organy są przede wszystkim znane z tego, że są wykorzystywane w li-turgii chrześcijańskiej, i że przez pra-wie tysiąc lat stanowiły podstawowy instrument kompozytorów tworzą-cych niezapomniane dzieła muzycz-ne. Historia pierwszych prototypów organów to sprawa sporna. Autorzy historii muzyki podają różne wersje. Wg J. Erdmana za pierwszy prototyp organów należy uznać czeng wynale-ziony ponad 5000 lat temu. Ja jednak skupię się na najbardziej prawdopo-dobnej wersji, że prototypem orga-nów były syrinx i panflet.
Realizacja |
prelekcja ( na podst. M. Szczepan-kiewicza „ Or-ganista litur-giczny”)
prelekcja ( na podst.: Życie świata dzieje i wyda-rzenia- część Historia Sztuki (198): „ Naj-słynniejsze organy” oraz J. Erdman „ Organy”- poradnik dla użytkowników) , a także J.Wiśniewski „Podręcznik historji muzyki kościelnej w zarysie” cz. 3 „ O or-ganach i dzwo-nach”
Uwagi o realizacji |
3. Organy - omówienie budowy tego instru-mentu opis poszczególnych jego części: a) piszczałki i inne (rza-dziej) grające elementy b) traktury c) mechanizmu powietrznego d) szafy organowej
4. Prezentacja multime-dialna kilku najsłynniej-szych prospektów orga-nowych w Polsce i Europie
|
A teraz krótko o budowie. Organy składają się z: - piszczałek - traktury - mechanizmu powietrznego - szafy organowej Piszczałki, które inaczej nazywamy rejestrami są zgrupowane w głosy. Traktura terminem tym określa się system, który łączy klawisze z wen-tylami w wiatrowni wpuszczającymi powietrze do piszczałek. W skład mechanizmu powietrznego wchodzą: wiatrownie, miechy i ka-nały. W wiatrowniach dokonuje się zmagazynowanie i rozrząd powietrza, który zasila kanały, a tak-że bezpośrednio zasila piszczałki. Natomiast miechy przesyłają sprężone powietrze, które przy po-mocy kanałów przedostaje się do wiatrowni. Ostatnia część organów to szafa organowa. Stanowi ona obudowę organów. Natomiast widoczna z zewnątrz część szafy organowej z umieszczonymi w niej ozdobami i piszczałkami to prospekt organowy.
4.Po omówieniu poszczególnych elementów organów, w tym miejscu chciałabym zaprezentować pokaz slajdów kilku najsłynniejszych prospektów organowych w Polsce i Europie.
|
prelekcja ( na podst. J. Erdman „ Organy”- poradnik dla użytkowników)
prezentacja multimedialna w Microsoft Power Point 2003
|
Tok audycji |
Realizacja |
Uwagi o realizacji |
5. Technika gry na orga-nach - fragment filmu.
6. Słynni kompozytorzy muzyki organowej
a) utwory organowe |
5. O technice gry na organach opowie wam Krzysztof Ciałkowski, który jest absolwentem Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. Zapraszam do obejrze-nia fragmentu filmu.
6. Jak wiecie najbardziej znanym kompozytorem epoki baroku był Jan Sebastian Bach. Pochodził on z bardzo muzykalnej rodziny, która ukształto-wała go na genialnego kompozytora. Zawdzięczamy mu najwybitniejsze dzieła. Pisał on: chorały, włoską muzy-kę instrumentalną ( concerto grosso), a także muzykę zespołową i wokalno- instrumentalną ( pasje, kantaty, arie).
Teraz krótko chciałabym powiedzieć o najwybitniejszym wg mnie utworze J. S. Bacha. „Toccata i fuga d-moll” były wyrazem spontanicznego zachwytu nad występem Buxtehudego. |
fragment filmu na-kręcony przez TVP3 Bydgoszcz, 1999
prelekcja ( na podst. B. Scha-effer „ Dzieje kultury muzycz-nej”, a tak-że: M. Gajl „ Kieszon-kowa ency-klopedia muzyczna” oraz Ży-cie świata dzieje i wyda-rzenia- część Historia Sztuki ( 199): „ Muzyka organowa- słynni kompozytorzy i wyko-nawcy”)
|
Tok audycji |
Realizacja |
Uwagi o realizacji |
6. Słynni kompozytorzy muzyki organowej
a) utwory organowe
Tok audycji |
Utwór rozpoczyna się dramatyczną frazą, po której następuje wiele przejść akordowych wymagających od grające-go znakomitej techniki manualnej i pedałowej. Zapraszam do wysłuchania utworu: „Toccata i fuga d- moll , BWV 565” J. S. Bacha.
Kolejny kompozytor, który tworzył w tej samej epoce to: Georg Friedrich Händel. Tego kompo-zytora na pewno znacie z różnych dzieł muzycznych, które tworzył. Był on ró-wieśnikiem J.S. Bacha. Jednak w prze-ciwieństwie do Bacha nie pochodził z rodziny muzycznej. Młody Händel naukę muzyki rozpoczął w wieku 8 lat, ale je-go ojciec ceniony znachor i nad-worny książęcy cyrulik nie chciał aby jego syn został muzykiem. Wpływem na całe jego życie okazało się powie-rzenie go na wychowanie przez ojca organiście Fryderykowi Wilhelmowi Zachau. Studiował więc prawo i mu-zykę, był organistą, dużo komponował. Napisał wiele dzieł muzycznych, opery m.in. „Almira”, oratoria „ Saul”, „Mes-jasz”, „Juda Machabeusz”, a także kon-certy organowe.
Realizacja |
prelekcja ( na podst. www.edu vernet. pl/bach/dziela.html)
Ścieżka nr 1: „Toccata i fuga d-moll , BWV 565” z płyty wydanej przez DUX Recor-ding Producors 1994, Warszawa
prelekcja ( na podst. B. Schae-ffer „ Dzie-je kultury muzycznej”, M. Koń-czal „ His-toria muzy-ki w zary-sie z ele-mentami zasad i form mu-zycznych”
Uwagi o realizacji |
6. Najsłynniejsi kompozytorzy
a) utwory organowe
Tok audycji |
Koncerty organowe charakteryzowały się jasnością i prostotą, śpiewnością i polotem melodii, a także pełną har-monią i śmiałością konstrukcji. Kon-certy te były pisane jako muzyka an-traktowa do oratoriów. Taka też właśnie była jego muzyka. Jednym z ciekawszych jego dzieł to: Koncert organowy op. 7 nr 1, B- dur HWV 306” , cz. 1 „Andante”. Zapraszam do wysłuchania utworu: „Koncert organowy op. 7 nr 1, B- dur HWV 306” , cz. 1 „Andante”, G. F. Händla.
Ostatnim kompozytorem z tej epoki , o którym chciałbym wspomnieć był Jan Podbielski. Nie jest to może kompozytor tak znany jak: Bach czy Händel, ale znamy go z muzyki organowej. Tworzył on w poł. XVII w. Niestety wśród utworów zachowało się tylko jedno jego preludium. Lecz kompozytor nie zostawił o nim informacji. Realizacja |
prelekcja (na podst. J. Wiś- niewski „Podrę-cznik his-torji muzy-ki koś-cielnej w zarysie” cz. 3 „ O organach i dzwo-nach”)
Ścieżka nr 1: „Kon-cert organowy op. 7 nr 1, B-dur HWV 306”, cz. 1 „Andante”, z płyty wydanej przez Video Express Inc. Bratysława 1998
prelekcja (na podst. M. Gajl „ Kieszon-kowa ency-klopedia muzycz-na”)
Uwagi o realizacji |
6. Najsłynniejsi kompozytorzy a) utwory organowe
Tok audycji |
Zapraszam do wysłuchania utworu: J. Podbielskiego „Preludium” w wyko-naniu Sylwii Nowickiej.
A teraz przejdźmy do epoki romantyzmu. Kompozytor, którego chciałabym wam przybliżyć to: Leon Boëllmann. Kompozytor ten jest znany z utworów organowych, ale pisał też symfonie i wariacje symfoniczne Do 1881 roku był organistą w kościele p. w. Vincenta - de - Paula w Paryżu. Imię jego znane jest z powodu jego błyskotliwej toccaty, w finale ze suitą gotycką.
Zapraszam do wysłuchania utworu: „ Introdukcja” ze „ Suity gotyckiej”, op.25. L. Boëllmana w wykonaniu Sylwii Nowickiej.
Ostatnią epoką jest współczesność, a kompozytor który tworzył w tej epoce to: Charles Marie Widor. Przez 64 lata pracował on jako organista w kościele St. Sulpice w Paryżu. Skomponował on: 10 symfonii na organy solo, dwa kon-certy fortepianowe oraz opery. Natomiast najbardziej znany jego utwór to: Toccata” z „Symfonii nr 5”. Realizacja |
J. Podbiel-ski „Prelu-dium”, Wydaw-nictwo: PWM Kraków 1947
prelekcja ( na podst. A. Jacobs „ Słownik muzyczny”oraz composerinfo/116html
„Introdukcja” ze „Suity go-tyckiej”, op.25, Wydaw- nictwo: PWM Kraków 1964
Uwagi o realizacji |
6. Najsłynniejsi kompozy-torzy
a) utwory organowe
7. Zakończenie |
Utwór ten często grany jest jako pieśń na wyjście po zaślubinach oraz po pas-terce w Bożym Narodzeniu w Bazylice św. Piotra w Rzymie.
Zapraszam do wysłuchania utworu: „Toccata” z „Symfonii nr 5” Ch. M. Widora.
7. Dziękuję za uwagę. Nasza audycja dobiegła końca. Mam nadzieję, że przy-bliżyłam wam trochę organy, które są instrumentem o pięknym brzmieniu. Harmonijne przenikające i przejmujące do głębi dźwięki nie są jedynym impu-lsem oddziałującym na odbiorcę. Wchodząc do gotyckiej katedry czło-wiek patrzy na smukłość i na lekkość konstrukcji architektonicznej, dostrzega w tym kunszt ludzkiej ręki i zarazem natchnienia od Boga. Patrząc na organy człowiek dostrzega to samo. A różnorodność doznań sprawia, że or-gany potrafią wzbogacić przeżycia du-chowe i są źródłem wrażeń indywi-dualnego odbiorcy.
Do widzenia |
prelekcja (na podst. en.wikipedia org/wiki/ Charles_ Marie_Wi-dor)
Ścieżka nr 16: „Toc-cata” z „Sym-fonii nr 5” z płyty wy-danej przez Petera Hil-la, Kościół w Paryżu, 1991
prelekcja |
5