Friedrich Wilhelm Nietzsche
Tako rzecze Zaratustra
Friedrich Wilhelm Nietzsche
Syn pastora, wychowywany w duchu chrześcijańskim, w religijnej rodzinie, matka i siostra wychowywały go (to stało się przyczyną rozpadu myślenia „po chrześcijańsku”)
1869 r. jako 25-latek, profesor filologii klasycznej i języka greckiego
1869 r. z Wagnerem pisze „Narodziny tragedii z ducha muzyki”
przeobraża się w filozofa
z przekąsem wyraża się o Wagnerze - radca kościoła, dostał od niego partyturę
1873 - 1876 „Niewczesne rozważania”
1878 r. „Ludzkie, arcyludzkie” (książka dla duchów wolnych)
11983 r. szereg dzieł filozoficznych:
„Jutrzenka”
„Tako rzecze Zaratustra”
„Poza dobrem i złem”
„Antychryst”
„Bożyszcz”
„Ecce homo”
„Dytyramby dionizyjskie”
Nietzsche miał chroniczne bóle głowy, cierpiał na bezsenność
Widzi na ulicy człowieka, który bije konia. Pada na ulicę i nie podnosi się aż do końca.
Siostra Elżbieta - dopowiada niedokończone dzieła swego brata. Układała niedokończone części. Dokonała nadużycia. Sama pisała do siebie listy jako Fryderyk.
Nadczłowiek - w sensie indywidualności. W ten sposób skojarzono Nietschego z nacjonalizmem. Przekłamanie dzieł Nietschego.
„O narodzinach tragedii” - w czasie wojny prusko-francuskiej, rozmyślania wokół Greków; dwie postawy wobec życia i kultury:
postawa tragiczna - dionizyjskość
postawa - negatywnie oceniany sokratyzm - związana z koncepcją teoretyczną
Nietzsche ma przekonanie, że literatura europejska została zdominowana przez grecką - teoretyczne koncepcje (Eurypides) - próba oceny życia pod względem moralnym; postawa dionizyjska akceptuje to, co negatywne i to, co pozytywne
Jego zdaniem należy tę postawę przywrócić, bo została usunięta na margines.
Kultura europejska zdominowana przez rozum, optymizm, logikę, które przesłaniają widzenie świata. Wizje i szaleństwo okazują się największym błogosławieństwem Grecji. Jedność przeciwieństw.
Po 16 latach pisze przedmowę do swego pierwszego dzieła. Postawa artysty - widzi świat inaczej niż naukowiec.
Świat to zjawisko artystyczne, którego nie należy oceniać negatywnie. Sztuka jako metafizyczna czynność człowieka. Stoi ponad moralnością. Stąd tytuł „Poza dobrem i złem”. Ten, który stwarza, musi jednocześnie niszczyć. Bóg buduje, niszczy, stwarza na gruzach. Artysta tworzy światy uwalniając się od męki. Wyzwalać się może tylko w sztuce. Ekstatyczność w opozycji z teoretycznością. Wartości etyczne uosabiane przez chrześcijaństwo, dlatego Nietzsche staje w opozycji, przeciwstawia się temu, co ma związek z naturą - nie z Bogiem. Konkurencyjność dobra i piękna to podstawa
Po 16 latach mówi: Wola jest czymś charakterystycznym dla Nietschego, świadczy o indywidualności człowieka. Zanik woli, wola mocy. Przeciwstawiał się powszechnie przyjętym koncepcjom.
Tako rzecze Zaratustra
Zaratustra - imię irańskie
Wstąpił do nieba, aby otrzymać wiedzę etyczną, aby dowiedzieć się czy jest dobra myśl, dobre słowo.
Zaratustra udaje się w góry, tam, gdzie może myśleć - szuka samotności. Jego wiedza wynika z indywidualnych doświadczeń, a nie od Boga (tylko od niego samego).
W górach przebywa przez 10 lat, dochodzi do wiedzy z samego siebie.
Po 10 latach może już zejść do ludzi i przekazać im prawdę indywidualisty, ale ludzie nie chcą go słuchać.
nawiązanie do Biblii
bunt Zaratustry wobec chrześcijaństwa - bunt przeciwko złym koncepcjom, nie do przyjęcia w chrześcijaństwie (nieludzkie)
ludzie wolą słuchać linoskoczka, niż jego
linoskoczek roztrzaska się u stóp Zaratustra, zastanawia się, czy teraz czeka go piekło, a Zaratustra mówi, że nie ma niczego ponad to życie; a więc zyskałeś z tego życia najwięcej, nikt nie będzie cię z tego rozgrzeszać; to, w jaki sposób żyłeś, będzie jedynym usprawiedliwieniem twojego życia.
Linoskoczek balansuje na linie, tak, jak Zaratustra - podejmuje wyzwania intelektualne, zdaje sobie sprawę, że jego myśli mogą być trudne, jednak zyskuje uczniów. Gdy zyska uczniów musi ich odtrącić, bo oni sami muszą do tego dojść, wraca do swojej samotni, by w kołowym nawrocie wrócić znów do korzeni (Nietzsche opisuje wieczne kolisko bytu wg koncepcji Owidiusza)
Zaratustra posługuje się paradoksem, zapowiada kryjąca się za nim wizję świata opartą na jedności przeciwieństw.
Ukazanie komplikacji świata. Człowiek - antynomia tego, co wysokie i niskie, dobre i złe.
Człowiek nie może stać się czymś jednolitym, wiedzą o tym ludzie dążący do ideału - wielość koncepcji (dobro, sprawiedliwość, rewolucja francuska - zło). Trzeb powiązać dobro ze złem.
Nietzsche mówił: Wspinam się, gardzę tym, który się wspina - przemiany we własnym ja, osobowość ludzka składa się z wielu osobowości. Ja sprzed godziny - jestem już inny - podobieństwo z Prousta (dzisiaj już jestem inny od tego wczorajszego)
Wymiar dążenia do celu (linearny) - celem nadczłowieczeństwa.
Nietzsche pogłębił teorie Darwina. Mówi, że człowiek przekracza zwierzęcą całość.
Człowiek już przeszedł etap człowieczeństwa - musi teraz iść ku nadczłowieczeństwu. Nietzsche mówi to w sensie indywidualistycznym
W przemianach ducha 3 obrazy (3 etapy wchodzące w skład pojęcia „nadczłowiek”):
Wielbłąd - najbardziej wytrzymałe zwierzę - taka jest zasada przekraczania człowieczeństwa, ducha, im większe ciężary podejmuje, tym większy statut otrzymuje. Wielbłąd jest symbolem jucznego ducha, którego trzeba obciążyć maksymalnie.
Lew - nie lew, który jest królem innych ludzi, czy królem zwierząt, ale jest panem własnej pustyni, jest w stanie panować nad sobą. Instytucje narzucają normy, indywidualistyczny duch buntuje się. Próba stworzenia własnej moralności, nie jest to bunt przeciw moralności. Przewartościowanie wszystkich wartości w imię nacisku położonego na indywidualność.
Dziecko - zdolność do kolejnych narodzin, do zaczynania od początku, otwarcie na twórczość, symbol twórczych sił w człowieku, dążenie do nadczłowieczeństwa, do zindywidualizowania się, do własnego systemu wartości - tu leży zasadniczy cel człowieka jako artysty. Tworzy się niejako dziecko sztuki.