Maria Madejowa Zasady sprawdzania wypracowania szkolnego.

1. Kształcenie sprawności pisania.

• pytanie o możliwość opracowania modelu niezbędnych zasad sprawdzania wypracowań szkolnych, pozwalającego stwierdzić poziom biegłości rozwijanej przez ucznia umiejętności pisania

• pisanie - to podstawowa umiejętność (obok mówienia, czytania ze zrozumieniem i słuchania) kształtowana i kształcona przez cały czas nauki szkolnej na wszystkich poziomach edukacji

• rozwijanie tej umiejętności i kształcenie jej to jeden z głównych celów edukacyjnych w podstawówce i gimnazjum, ważny też w szkole ponadgimnazjalnej

• nauczyciel polonista organizuje proces nauki pisania za pomocą świadomie zaplanowanych i systematycznych działań dydaktycznych (ćwiczeń) na lekcji i w domu

2. Wypracowanie szkolne - próba definicji.

• wypracowanie szkolne - to nie gatunek wypowiedzi, ale tekst, który został wypracowany przez ucznia i stanowi rezultat wysiłku podejmowanego ze świadomością możliwości rozmaitego odkrywania i kształtowania znaczeń za pomocą języka (Sztuka pisania)

• jest nim każda pisemna praca ucznia wykonana na wskazany przez nauczyciela temat, którą uczeń musi umieć pisać, jeśli chcemy zrealizować wymagania programu i przygotować wychowanka do dorosłego życia (Halina Wiśniewska)

• punkt widzenia nauczyciela na wypracowanie szkolne:

• praca ucznia, podczas której ujawnia się cały złożony proces pisania, a mianowicie: mając podany przez nauczyciela temat, który jest głównym elementem treści, uczeń powinien zbudować wypowiedź, wykazując się przy tym poprawną analizą składników struktury tematu, rozumieniem tematu, a także musi określić główną myśl zadania (faza koncepcyjna); uświadomić sobie, jaki materiał będzie mu potrzebny, ile informacji zebrać i jak je usystematyzować (faza zbierania treści); połączyć uporządkowaną treść w spójną strukturę gatunkową zasugerowaną w temacie lub wskazaną przez nauczyciela (faza kompozycyjna); nadać pracy kształt językowy (faza redakcyjna)

• wypracowanie jako rezultat sprawności tekstotwórczej ucznia rozumianej jako umiejętność tworzenia spójnych semantycznie i zintegrowanych strukturalnie tekstów (faza doboru treści), uporządkowanych logicznie (faza koncepcyjna) i kompozycyjnie (faza kompozycyjna), uwzględniających określone gatunki - wzorce wypowiedzi - prezentujących co najmniej jedną strategię nadawczo-odbiorczą (faza redakcyjna), właściwą dla danego tekstu

• wypracowanie (maturalne) jako dokument potwierdzający umiejętności zaprezentowania własnego tekstu (faza kompozycyjna) wszechstronnie informującego odbiorcę nie tylko o poziomie wiedzy ucznia (faza zbierania informacji), ale także o stopniu jej rozumienia - właściwego odbioru, opisu, analizy i interpretacji (f. koncepcyjna) i sprawności jej przekazania (f. redakcyjna)

• stanowi całościowo zorganizowany komunikat (tekst), rozumiany jako ponadzdaniowa jednostka językowa, która ma określone cechy gatunkowe i stylowe (f. redakcyjna) oraz wykazuje strukturalną korelację i spójność semantyczną (f. kompozycyjna), podlega całościowej interpretacji (f. koncepcyjna), semantycznej, jak i komunikatywnej (f. zbierania treści), to także można w nim wskazać 4 fazy tworzenia wypowiedzi pisemnej

3. Projekt modelu sprawdzania wypracowań szkolnych.

• te 4 fazy pozwalają przygotować kanon jednolitych zasad sprawdzania i poprawy zadań szkolnych, a one z kolei na opracowanie funkcjonalnych kryteriów oceniania

• całościowe podejście uwzględniające wiedzę i umiejętności ucznia (wie, umie, potrafi),we wszystkich fazach tworzenia wypowiedzi na różnych poziomach edukacji

• podstawa metodologiczna kanonu zasad jest wspólna dla wszystkich wypracowań szkolnych - traktuje się je jako tekst, czyli ponadzdaniową jednostkę języka tworzoną w określonej sytuacji komunikacyjnej i w określonym celu

• zasady te zawsze będą dotyczyły 4 faz tworzenia tekstu, a mianowicie f. koncepcyjnej, zbierania treści, kompozycyjnej i redakcyjnej, ale na różnych poziomach edukacji z uwzględnieniem jasno sformułowanych modeli uczniów kończących szkołę

• tym 4 fazom odpowiadają 4 etapy procesu pisania, a efektem każdego etapu jest przygotowanie pisemnych prac cząstkowych: koncepcyjnych, poszukiwawczych, kompozycyjnych i redakcyjnych

• ćwiczenia służące przygotowaniu prac pisemnych cząstkowych

4. Funkcje poprawy prac pisemnych.

• informująca - nauczyciel zdobywa informacje o wiedzy i osiągnięciach ucznia, umiejętności tworzenia dłuższego tekstu, a uczeń dowiaduje się, co umie, o swoich mocnych i słabych stronach przy pisaniu wypracowania i czego musi się nauczyć

• sprawdzająca - odzwierciedla cały proces szkolnego wdrażania umiejętności tworzenia tekstów i nabywania wiedzy

• problem uczniów z wyborem formy i konsekwentną jej realizacją sygnalizowana poprzez poprawnie sformułowany temat (np. Opisz… Opowiedz… Streść…)

• świadome kształtowanie wielorakich aspektów pisania, które trzeba uwzględnić przy tworzeniu i redagowaniu tekstu

• motywująca - istotna jest motywacja, która uruchomi w uczniu wewnętrzną potrzebę uczenia się przez refleksję nad samodzielnym działaniem, wykonaniem zadań wskazanych przez nauczyciela

• kształcąca (formująca / formatywna) - niedostatki pracy ucznia należy traktować jako błędy twórcze, bo to one sygnalizują braki w zakresie opanowanej wiedzy i stopniu rozwoju umiejętności pisania; powinny być podstawą przygotowania i opracowania różnego rodzaju ćwiczeń, aby uczeń poznał przyczyny powstawania własnych błędów

• prace pisemne uczą, kształcą i wychowują