REDAKCJA TEKSTU - REDAKCJA KSIĄŻKI
mgr Barbara Kaczarowska
LEKTURY:
Osuchowska B., Poradnik autora, wydawcy, redaktora
Poradniki językowe (A. Markowski, prof.)
Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów
Tabakowska E., O przekładzie na przykładzie o „Europie” Normana Daviesa (dla redaktorów i tłumacza)
Wańkowicz Melchior, Karafka la Fontena (poszerzająca).
18.10.2009
Redaktor (merytoryczny)
„etatowi” w wydawnictwie zlecenia (adiustator)
ad 1
Powinien uczestniczyć od początku:
rozmowa z autorem
ocenia na początek tekst
ma wpływ na decyzję kształtu książki (np. książka czy miękka, czy podarunkowa z fotografiami, czy sam tekst)
decydować czy potrzeba tu wstępu, posłowia, indeksu itp.)
czasem ma inne zadania, np. korespondencja z autorami, pilnowanie terminów.
Większość wydawnictw oczekuje, że r. będzie pracował na papierze (a nie komputerze), bo lepiej widać. Albo sam redaktor wprowadza poprawki albo skład DTP.
RECENZJA WYDAWNICZA
(pisać ją samemu albo zamawiać u recenzentów)
zewnętrzni wewnętrzny
(dla recenzentów zewnętrznych - najlepiej, (opinie w wydawnictwie przez
dobre wydawnictwo ma pewien merytorycznych pracowników wydawnictwa)
krąg recenzentów)
Lepiej nie opierać się tylko na zewnętrznych recenzjach, żeby w wydawnictwie znali (przynajmniej 1 osoba).
Jaka dokładność? (o książkach polskich)
Czasem wystarczy opinia ogólna:
omówienie syntetyczne treści książki,
ocenę na jaką krąg czytelników,
ocenę jej wartości przede wszystkim literackiej, merytoryczne uwagi,
opinię o celowości wydania w tym wydawnictwie (czy na rynku jest dużo poradników na ten temat,
ocenę zakresu tematycznego, kompozycję, objętość (czy skróty albo poszerzyć coś),
ogólne wskazówki dla autora (może wskazywać, która część jest za długa, ale nie musi mówić co konkretnie), w tym wskazać błędy niektóre (nie wszystkie musi).
Opinia szczegółowa:
ma elementy powyżej
ocenę poszczególnych elementów książki
propozycje dla autora zmian (często zamówienie u specjalistów dnaej dziedziny)
propozycje zmian merytorycznych (u specjalistów)
Wydawcy często chcą oszczędzać na tym, ale to złe.
RECENZJA KSIĄŻKI OBCOJĘZYCZNEJ
czy warto przetłumaczyć tę książkę,
omówić jej treść,
walory literackie i poznawanie,
ocenę przydatności dzieła dla polskich czytelników (czasem sugeruje się, że inne dzieło jest bardziej wskazane na ten temat lab tego autora),
ewentualna adaptacja dla polskiego czytelnika (wstęp, dodatki czy przypisy dla polskiego czytelnika),
czasem sugeruje skróty (in extenso),
prawo autorskie (bez zgody autora nie można wprowadzać żadnych zmian nawet wstęp czy przypisy).
Czasem umowa mówi o braku możliwości wprowadzenia żadnych zmian.
OPINIA O PRZEKŁADZIE
Recenzent dostaje przekład (zgodność oryginału z przekładem) czy styl przekładu odpowiada stylowi oryginały (czy jeśli są kolokwializmy w oryginale i przekładzie, tak samo czy są tam krótkie zdania i tu i tu albo długie.
W przypadku książek nieliterackich, czy tłumacz poradził sobie z terminologią z danej dziedziny.
Ważna jest też konkluzja po omówieniu błędów (podsumowanie) jaka jest jego opinia (czy odrzucić, czy poprawić, czy przyjąć).
Po przyjęciu tekstu do wydania (autor musi być poinformowany na piśmie), autor może się nie zgodzić na żadne skróty, czy poprawki merytoryczne (a propos błędów oczywistych).
Decyzję podejmuje wydawca (czasem pomimo decyzji recenzentów)
Czy autor musi uwzględnić błędy recenzentów?
Może nie przyjąć, podważać czegoś. Autor musi mieć wgląd do oceny recenzentów.
Nie ma obowiązku umieszczania nazwisk recenzentów na pierwszych 4 stronach (tylko współautorów: grafika, tłumacza). Trzeba zapytać też recenzentów czy chcą (jeśli ktoś nie wprowadził jego poprawek).
Po recenzji jest redakcja.
Jednorazowe przeczytanie jest za małe. Przynajmniej 2 razy.
Cechy redakcji
I. Merytoryczna redakcja
Nawet jeśli redaktor nie zna się na danej dziedzinie może zwrócić uwagę na przejrzystość, niejasny albo za trudny język (zaciemniający tekst). Albo jak autor coś wycina, a potem nie poprawia, np. „Z czego wynika...”.
Sprawdzanie realiów (żmudna praca), czyli nazwisk, nazw geograficznych, organizacji, instytucji, tytuły dzieł, daty, a także cytaty o ile to możłiwe.
Tytuły dzieł (jeśli dane działo było wydane po polsku, trzeba uzywać polski tytuł. Można podać w nawiasie się tytuł oryginalny.
Podobnie z filmami (tutaj jest problem, najlepije tytuł jaki jest wyświetlany na ekarnie).
Cytat (według polskiego wydania) z podaniem nazwiska tłumacza - w nawiasie lub przypis.
Gdzie szukać informacji?
Encyklopedie tematyczne, ogólne
Monografie naukowe
Książki popularne czy prasa nie może być źródłem
cytaty z wydań krytycznych (nie masowych wydań)
w literaturze popularnej obowiązuje ostatnie wydanie
internet też, ale ostrożnie (np. na stronę Instytutu, czy wydanie naukowego - system większościowy - gdzie większość jest używana).
II. Redakcja stylistyczno-językowa
Zakres ingerencji autora jest różny (czy literacki czy popularnonaukowe)
Czego nie należy
nie poprawiać bez potrzeby (redaktorzy mniej doświadczeni chcą poprawić za dużo. To nie zawsze jest dobre. Jeśli w danym fragmencie nie ma błędów to nie ma podstaw do ingerencji (zmieniać z dobrego na dobre albo i na gorsze),
nie należy zmieniać cytatów dzienników czy listów (jeśli tam jest bła trzeba dać przypis, że autor się myli, że coś działo się w V wieku, a nie II).
3. Poprawność językowa musi być rozumiana dość elastycznie (słowniki są typowe, a w tekście są nietypowe; nie chodzi, żeby były wszędzie wypracowania)
Przy pewnej wprawie dojdzie 2-3 lata praca tekstami
4. Stylistyka
PRZYGOTOWANIE DO SKŁADU
Ujednolicenie danych. Na coś się zdecydować, czy rok zwijać, stulecia - p.w. słownie, czy liczby słownie czy nie (jeśli jest ich niewiele to słownie) w tekstach literackich , np. raczej cyframi, czy kilometry w skrócie, metry, czy tysiące za pomocą zer, czy skrót tys. czy rozwinąć.
Czy wyróżnienia w tekście?
Redaktor techniczny powinien to zrobić. Nie ma tutaj reguł, tylko zwyczaje. W beletrystyce wyróżnień jest mniej, w popularnych jest więcej (ważna jest konsekwencja, żeby ułatwiało). Teraz jest nadmiar.
np. kursywa
tytuły książek (czasopisma w cudzysłowie, bo inaczej byłoby podwójne wyróżnienie.
słowa obcojęzyczne (szczególnie nieodmienne),
cytaty mogą, dokumenty, listy (ale gdy jest tego dużo może inne wyróżnienie).
Jeśli chcesz podkreślić (to jest w literaturze angielskiej) raczej nie używać kursywy. Język polski ma dużo możliwości w szyku wyrazów w zdaniu. W jęz. ang. tego nie ma więc tam się czasem używa kursywy.
W jęz. pol. stosuje się raczej druk rozstrzelony (tylko pojedyncze słowa, bo inaczej będzie nieczytelne).
Zmiana wielkości czcionki
zazwyczaj mniejszej, np. partie dodatkowe (8 pkt=petit) przynajmniej, gdy tekst główny ma 10 pkt (różnica 2 pkt). Czcionka gruba i półgruba (w podręcznikach, poradnikach, tezy, twierdzeń, definicji). Czasem czcionki półgruba w 2 wyrazach.
Skompletowanie zawartości książki
ilustracje (czy numery się zgadzają)
Redaktor powinien mieć całość książki niż kawałek (+nawet projekt okładki). Czy nie ma błędów merytorycznych, np. inny kolor włosów czy typ samolotu z II wojny św., który wszedł do użytku 10 lat później.
Co uzgadniać z autorem?
Wszystko. Zatwierdzać poprawki. Może stylistyka rzadziej. Autor musi się zapoznać ze wszystkimi poprawkami.
Może napisać na marginesie (niejasny tekst). Czasem miejsce po miejscu dyskutują. Autor z reguły zgadza się na poprawę błędów oczywistych.
Czasem redaktor musi ustąpić.
Ważne, żeby były:
przemyślane
zgodne z tekstem (np. tekst potoczny na skomplikowany)
mieć argumenty, że chcemy coś zmienić
Idzie do drukarni i wraca do korekty. Redakcja jest na wydruku.
Powinno być: korektor robi korektę za zgodność z postawą (przecinki, literówki, poprawność językowa), tylko błędy oczywiste poprawić, resztę tylko zaznaczyć, jeśli zauważy się jakieś niekonsekwencje, np. różne nazwiska.
Ma to trafić do korekty autorskiej (1 egz.), 2 egz. do korektora. I autor ja zatwierdza.
I na koniec redaktor czyta jeszcze raz i to powinien być ostatni etap redaktora (na I korekcie redakcyjnej powinno się zakończyć.
1
2