Beata Małecka
Motyw świata marzeń i rzeczywistości w poezji A. Mickiewicza i M. Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej
Wspomnienia stają się wsparciem w trudzie codzienności dodając otuchy i wiary w lepszą przyszłość. Motyw świata marzeń i rzeczywistości nie jest obcy w poezji. W zależności od życiowej drogi poety możemy odnaleźć w jego twórczości różne obrazowania tych światów.
Do obydwu omawianych wierszy ,,Gdy tu mój trup” A. Mickiewicza oraz ,, Światło w ciemnościach” Marii Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej możemy odnieść sytuację życiową autorów. Podmioty liryczne obydwu utworów odczuwają tęsknotę za ojczyzną co prowadzi ich w świat marzeń i wspomnień. Utwory powstały w czasie emigracji ich twórców- Mickiewicz przebywa w tym czasie w Lozzanie, a Pawlikowska- Jasnorzewska w Wielkiej Brytanii.
Wiersz ,,Gdy tu mój trup…” już na samym wstępie dzieli świat na rzeczywisty i wyimaginowany. Podmiot zwraca się do osób które z nim przebywają, mówi im, że jego ciało które przebywa z nimi pozbawione jest ducha. Jego myśli dawno łączą się z ojczyzną której nie może teraz zobaczyć. Opisuje jodły, wonne trawy czy zwierzęta takie jak wróble, motyle mające przedstawiać sielankowy nastrój miejsca. Ważnym elementem tego wiersza jest biała postać, wynurzająca się z ganku, która za pewne ma symbolizować wolną ojczyznę. Lecąca wśród łąk i lasów, spacerująca wśród zbóż, ciesząca się swoją wolnością. Ostatni werset wiersza ma symbolizować nadzieję. Jutrzenka czyli nowy początek dnia ma symbolizować wiarę w lepsze jutro. Wiersz przedstawia obraz ojczyzny jako wyidealizowaną arkadię za którą tęskni podmiot. Jest to w pewien sposób próba podniesienia wiary i dodania otuchy wśród rodaków.
,,Światło w ciemnościach” przedstawia podobny obraz. Podmiot tęskni za miejscem w którym obecnie nie przebywa. Wiersz również dzieli się na świat rzeczywisty i wyimaginowany. Podmiot liryczny w pierwszych strofach opowiada, że jedynym ratunkiem jest dla niego sen, gdzie ma możliwość wrócić do ziemi ojczystej. Przyrównuję ojczyznę do ukochanej książki trzymanej w dzieciństwie pod poduszką. Opowiada o Krakowie, Wiśle, pędzącym tramwaju i najważniejsze - rodzinnym domu- co bezpośrednio przedstawia przywiązanie podmiotu. Przyjemne sny o ojczyźnie przerywa jednak budzik, który nakazuje wrócić do rzeczywistości. W wierszu podmiot określa źródło tęsknoty jako eden czyli miejsce wiecznego szczęścia i dobrobytu. Ma to na celu podkreślić więź jaka łączy osobę mówiącą z krajem.
Ważną różnicę między utworami przedstawiają same tytuły. ,,Gdy tu mój trup” Mickiewicza nawiązuje do motywu śmierci. Podmiot na tyle myślami przenosi się do swojej arkadii, że jego ciało staje się obojętne na otaczająca je rzeczywistość. Natomiast ,,Światło w ciemnościach” Marii Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej ma dodać optymizmu. Małe światełko nadziei tlące się w ciemności, ma wyznaczać kierunek, aż oświetli swoim blaskiem mrok.
Obydwa utwory dotyczą tematu tęsknoty za ojczyzną. Przedstawiają one temat w sposób charakterystyczny dla okresu romantyzmu i dwudziestolecia międzywojennego. Bez względu na epokę autorzy we wspomnieniach wracają do czasów dobrobytu i spokoju.