Hanna Paczkowska

Przedmiot: inne

Wykorzystanie fiszek autokorektywnych na lekcjach w nauczaniu zintegrowanym

Artykuł opublikowany w specjalistycznym serwisie edukacyjnym http://awans.szkola.net/

Wykorzystanie fiszek autokorektywnych na lekcjach

w nauczaniu zintegrowanym

Efektywną formą utrwalania wiadomości i nabywania sprawności w posługiwaniu się
technikami szkolnymi w pisaniu, czytaniu i rachowaniu jest korzystanie z fiszek samokontrolnych (zamiennie nazywanych autokorektywnymi).

Zdaniem R Janeczko fiszka dydaktyczna jest graficzno-pisemnym środkiem kształcenia, służącym do wykonania, dzięki samodzielnej pracy ucznia określonego zadania dydaktycznego, w sposób zaprojektowany przez jej autora, najczęściej nauczyciela.

Technika fiszek autokorektywnych to nazwa metody pracy nauczyciela i uczniów. Ma
ona na celu aktywne zdobywanie wiedzy, twórcze jej stosowanie oraz przyzwyczajenie uczniów do samokontroli i samooceny.

Fiszki autokorektywne to znakomita pomoc dydaktyczna. Pozwala niwelować braki,
korygować błędy i pokonywać trudności dziecka w zakresie wiadomości i umiejętności we
wszystkich przedmiotach nauczania. Wdraża je do samokontroli, autokorekty i samooceny.
Oprócz tego praca za pomocą fiszek autokorektywnych umożliwia indywidualizację i wielopoziomowość nauczania. Fiszki są jedną z form indywidualizacji pracy. Zapewniają one każdemu uczniowi wykonanie zadania zgodnie z jego możliwościami oraz osiąganie sukcesu dzięki różnicowaniu przez nauczyciela stopnia trudności poleceń i dostosowaniu ich do odpowiednich poziomów. Praca z fiszką autokorektywną zaspokaja potrzeby ucznia wymagającego większej liczby ćwiczeń utrwalających, pozwala na uzupełnienie braków, stwarza możliwości rozwijania się uczniów zdolnych.

Kartoteka fiszek samokontrolnych składa się z dwóch zestawów kartoników w różnych
kolorach. Pierwszy zestaw zawiera polecenia (na fiszkach oznaczonych 'polecenie' P), drugi
składa się z kartoników oznaczonych 'wykonanie' W, na którym są poprawnie wykonane za-
dania z fiszek pierwszego zestawu. Fiszki 'polecenie' i 'wykonanie' są ponumerowane. Numeracja może odzwierciedlać stopień trudności.

Oto przykłady:

POLECENIE P - 11		WYKONANIE W - 11
Przeczytaj treść, napisz rozwiązanie i odpowiedź. Adam ma 7 monet dwuzłotowych. Ile Adam ma pieniędzy?			7 ^. 2 = 14 odp. Adam ma 14 zł.

W każdym zestawie fiszek istnieje pewna liczba kartoników , nie mających odpowiedników w rozwiązaniach. Są to testy (sprawdziany), które poprawia i ocenia nauczyciel. Po
wykonaniu zadań czy ćwiczeń pewnej całości programowej dzieci wykonują zawarte w nich
zadania. Nauczyciel po przeprowadzeniu korekty omawia z uczniami wyniki ich pracy i albo
wyznacza dalszą partię materiału, albo też zaleca powtórzenie tej czy innej grupy fiszek dla
lepszego utrwalenia wiadomości i nabycia lepszej biegłości. Jeżeli nauczyciel zorientuje się, że
błędy pochodzą z niezrozumienia lub nieopanowania jakiejś zasady lub reguły, wtedy organizuje lekcję zbiorową, wyjaśniającą i uzupełniającą zaistniałe braki. Sens ćwiczeń samokontrolnych leży w tym, żeby uczeń nie wiedział, z której klasy jest dane ćwiczenie, żeby mógł wyprzedzać program, jeśli go na to stać, albo też wracać do łatwiejszego materiału, nie wstydząc
się, że musi , na przykład, wykonywać ćwiczenia z klasy drugiej, mimo iż jest już w klasie
wyższej. Ćwiczenia na fiszkach wykonują uczniowie zgodnie ze swym planem pracy lub zgo-
dnie ze wskazówkami nauczyciela w każdej wolnej chwili, w dowolnym czasie.

A.Szczepaniak wymienia następujące formy pracy z fiszka autokorektywną:

- Jako ćwiczenie utrwalające z całą klasą:

- o jednakowej treści i jednakowym stopniu trudności,

- o jednakowej treści i zróżnicowanym stopniu trudności.

- W każdej wolnej chwili lekcji, gdy uczeń skończy jakąś pracę zbiorową.

- W zróżnicowanej pracy domowej ucznia wynikającej z jego indywidualnych potrzeb.

- Podczas zajęć wyrównawczych.

W przypadku zróżnicowanej pracy domowej ucznia i zajęć wyrównawczych należy
opracowywać ćwiczenia na podstawie indywidualnej statystyki błędów.

Stosowanie na lekcjach fiszek autokorektywnych, jako środka przeznaczonego głównie
do pracy samodzielnej ucznia, wymaga przestrzegania ze strony nauczyciela pewnych założeń:

1. Uczeń powinien być wprowadzany stopniowo w pracę samodzielną za pomocą fiszki,
poczynając od fiszek bardzo łatwych do fiszek wymagających coraz
większego samodzielnego wysiłku.

2. Przed przystąpieniem ucznia do pracy z fiszką nauczyciel powinien wyjaśnić mu, na czym
ta praca polega, sprawdzić, czy umie rozwiązać pewne operacje, które leżą u podstaw póź-
niejszej pracy samodzielnej z fiszką, a które już wcześniej powinien opanować.

3 Fiszka powinna być przygotowana i napisana w sposób przystępny, bez wieloznaczności
sformułowań, jednoznacznie prowadząca do rozwiązań oraz wewnętrznie spójna ze względu
na wymagania danej dziedziny wiedzy.

4. Przed przystąpieniem do pracy z fiszką uczeń powinien mieć jasność celu, rozumieć jej
treść, orientować się w sposobie pracy oraz dzięki właściwemu rozwiązywaniu poszczególnych etapów pracy zdobyć założoną umiejętność szkolną.

5. Uczeń powinien przystąpić do pracy z fiszką we właściwym czasie i miejscu lekcji. Musi
więc mieć już opanowany pewien nowy zasób wiedzy zdobyty na danej lekcji stanowiący,
oprócz wiedzy wyniesionej z poprzednich lekcji, pewien zasób przesłanek do podjęcia danych
działań. Po rozwiązaniu danej fiszki musi widzieć jej związek z dalszymi problemami lekcji i
problemem głównym oraz mieć sposobność uzyskania zadowolenia z rzetelnie wykonanej
pracy.

6. Na uwagę zasługuje szata graficzna fiszki i jej forma. Chodzi tu przede wszystkim o budzenie uczuć estetycznych, angażowanie ciekawym pomysłem graficznym oraz wywoływanie
pozytywnych skojarzeń kolorystycznych.

7. Fiszką nie może być zbyt obszerna i bardzo rozbudowana, gdyż łatwo jest uczniowi zagubić się w kolejności rozwiązywania zadań.

8. Dobrze przygotowana fiszka powinna uwzględniać indywidualne właściwości, zwłaszcza intelektualne ucznia, jego sposób myślenia, zwłaszcza w początkowym okresie
pracy z fiszkami, a jednocześnie narzucać pewną technikę uczenia się ucznia, a tym samym i
jego pracy samodzielnej.

Tok pracy z fiszką jest następujący:

- Uczeń otrzymuje lub sam wybiera fiszkę 'polecenie'

- Wykonuje ćwiczenie według podanego polecenia

- Odkłada fiszkę 'polecenie'

- Wyszukuje fiszkę 'wykonanie' z tym samym numerem

- Sprawdza poprawność wykonania ćwiczenia z fiszką 'wykonanie'

- Ocenia własną pracę zgodnie z ustalonym kodem.

Zdaniem C.Freineta dzięki tym autokorektywnym kartotekom, stosowanym w dziesiątkach tysięcy szkół francuskich i zagranicznych, dzieci są częściowo uniezależnione od dorosłych; sprawdzają i korygują swoją pracę same; nie są już zmuszone do dreptania w miejscu
lub do tracenia wiary w siebie, gdy są wyprzedzane w pracy przez swych rówieśników.

Fiszki autokorektywne służą zapoznaniu z nowym materiałem, utrwalaniu i sprawdzaniu; przyzwyczajają do samodzielności i samooceny; stymulują rozwój myślenia dywergencyjnego; wyzwalają wszechstronną aktywność dziecka; przygotowują do samokształcenia.
Wobec powyższego odczuwa się potrzebę wprowadzenia do procesu dydaktyczno-wychowa-
wczego w klasach początkowych elementów techniki Freineta.

Fiszki mogą oddać wielkie usługi również w matematyce, gdzie niezależnie od nowoczesnych metod zmierzających do wykształcenia u uczniów logicznego myślenia matematycznego dzieci muszą już na najniższym stopniu szkoły podstawowej (klasy I-II1) opanować
pewną sprawność w zakresie działań arytmetycznych i rachunku pamięciowego.

Literatura:

C. Freinet, O szkołę ludową, Wrocław 1987, Ossolineum.

H. Semenowicz, Freinet w Polsce, Warszawa 1980, WSiP.

K. Lenartowska, Wpływ techniki fiszek autokorektywnych na przyswajanie elementarnej wiedzy o języku w klasach niższych, w: M. Oryl (red.), Studia Pedagogiczne nr 19, Zeszyty naukowe WSP w Bydgoszczy 1992r.

A. Szczepaniak, Fiszki autokorektywne w kształtowaniu umiejętności ortograficznych, Życie Szkoły 1989, nr 4.

R. Janeczko (red.), Kształcenie dzieci w zakładzie leczniczym, Warszawa 1991, WSiP.

Opracowała Hanna Paczkowska

nauczyciel kształcenia zintegrowanego

Zespół Szkół nr 11 w Toruniu

Szkoła Podstawowa nr 3