Rodzina jako środowisko wychowawcze
Rodzina jako komponent środowiska wychowawczego
Rodzina zapewnia jednostce zaspokojenie potrzeb emocjonalnych, potrzeb zwierzania się z przeżyć konfliktowych, wyzbycie się doznawanych upokorzeń, daje poczucie bezpieczeństwa.
Rodzina jest najbardziej powszechnym środowiskiem wychowawczym człowieka.
Rodzina kieruje procesem poznawania przez dziecko procesem przyrody i kultury, procesem rozumienia zjawisk i faktów otaczającego świata, uczy je rozumienia norm i ich wartościowania.
Typy rodzin a prawidłowość przebiegu procesu wychowawczego
Typy rodzin: (Zaborowski)
W pierwszym typie rodziny istnieją szczegółowe normy regulujące zachowanie jej członków. (odstępstw od norm nie są tolerowane, a za ich przekroczenie stosuje się represje)
W drugim typie rodziny istnieją normy, lecz nie są one tak drobiazgowe jak w pierwszym typie. (odstępstwa od norm są tolerowane; przekraczanie norm spotyka się z sankcjami, które są przemyślane, stopniowane i zindywidualizowane)
W trzecim typie rodziny jeśli istnieją jakieś normy to są one cały czas przekraczane. (łamanie ich jest tolerowane i nie pociąga za sobą sankcji)
Pierwszy i trzeci typ budują poważne zastrzeżenia wychowawcze. Najlepsze warunki rozwuju stwarza dzieciom drugi typ rodziny, od najmłodszych lat zdobywają one cenne nawyki i przyzwyczajenia.
Postawy rodziców przyjmowane wobec dzieci:
partnerska- akceptuje potrzeby dzieci, uznaje ich prawo do samodzielności i aktywności, oparta na współpracy.
autokratyczna- bezwzględne podporządkowanie się wymaganiom przyjętym w rodzinie , krępuje zachowania dzieci
liberalna- realizowanie potrzeb i zachcianek, brak podporządkowania dobru wspólnemu
obojętności wychowawczej- brak zainteresowania dzieckiem i jego sprawami
Podstawowe funkcje rodziny
Funkcja prokreacyjna- rodzina przyczynia się do reprodukcji społeczeństwa. Małżeństwo pełni funkcje prokreacyjną i funkcję zaspokajania potrzeb seksualnych małżonków.
Funkcja zarobkowa- zaspokojenie potrzeb ekonomicznych rodziny i indywidualnych potrzeb bytowych człowieka.
Funkcja socjalizująca- wprowadzenie do społeczeństwa najmłodszych obywateli, przekazanie im języka, podstawowych zasad dobrego zachowania, zwyczajów i obyczajów, przygotowanie do pełnienia późniejszych ról społecznych.
Funkcja psychohigieniczna- człowiek dojrzały emocjonalnie i zrównoważony psychicznie. Zaspokajanie potrzeb miłości, bliskiego kontaktu, zrozumienia, uznania i szacunku. (wzajemne zaspokajanie- dobre warunki do rozwoju osobowości)
Funkcja wychowawcza- wychowywanie dzieci i wychowywanie się pozostałych człownków rodziny. Zapoczątkowuje proces wychowania. Może mieć charakter celowy, planowy i świadomy, może też odbywać się w sposób przygodny i samorzutny.
Funkcja opiekuńcza- zaspokajanie potrzeb potrzeb opiekuńczych jednostek.
Rodzaje oddziaływań wychowawczych rodziny
Oddziaływania niezamierzone, obojętne z wychowawczego punktu widzenia- sytuacje zwyczajne, codzienne, nie powodujące nowych przeżyć.
Oddziaływania rodzinne niezamierzone, lecz nieobojętne z wychowawczego punktu widzenia- sytuacje oddziaływania będące konsekwencją naturalnego uczestnictwa w życiu rodziny, brakuje im jednak wyraźnych zamiarów wychowawczych.
Zamierzone oddziaływania wychowawcze rodziców, ale ukierunkowane na realizację celów wychowawczych- kształtowanie umiejętności praktycznych, podział obowiązków w domu i poza domem.
Zamierzone oddziaływanie wychowawcze rodziców, ukierunkowane także na realizację celów wychowawczych- planowe. Jest to także selekcja wpływów docierających do dzieci z innych źródeł
Powody podejmowania działalności opiekuńczej
tworzenie normalnych warunków wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży
likwidowanie sytuacji zagrażających prawidłowemu rozwoju dzieci i młodzieży
Kierunki działalności opiekuńczej w rodzinie
Kierunek działalności podstawowej- organizowanie warunków niezbędnych do normalnego życia.
Działalność stymulująca- związana ze stanem możliwości i potrzeb opiekuńczych oraz z sytuacją poszczególnych osób w rodzinie.
Oddziaływania asekuracyjne- uświadamianie sobie występujących nieprawidłowości w zachowaniu, mogących z czasem zagrozić rozwojowi i życiu dzieci, pragnienie uchronienia dzieci przed tymi zagrożeniami.
Działania opiekuńcze o charakterze kompensacyjnym- wyrównywanie braków w prawidłowym funkcjonowaniu dzieci i młodzieży poprzez umożliwienie im uczestnictwa w specjalnie organizowanych ćwiczeniach korekcyjnych lub rekreacyjnych.
Działania ratownicze- przejmowanie od rodziców pieczy nad dziećmi przez inne instytucje lub członków dalszej rodziny, w przypadku wyraźnego zagrożenia rozwoju biologicznego w rodzinie macierzystej.
Postawy rodzicielskie i ich wpływy na wychowanie
Postawy rodzicielskie:
akceptacja dziecka
współdziałanie z nim
zapewnienie dziecku rozsądnej swobody
uznanie jego praw.
Nieodpowiednie postawy rodzicielskie:
odtrącająca
unikająca
nadmiernie chroniąca
nadmiernie wymagająca.