TEMAT 37.

BUDOWA I FUNKCJE RDZENIA KRĘGOWEGO

Budowa zewnętrzna rdzenia kręgowego

Na powierzchni zewnętrznej rdzenia widnieją w linii przyśrodkowej dwie bruzdy: głębsza szczelina pośrodkowa przednia oraz płytsza bruzda pośrodkowa tylna.

Dzielą one rdzeń na dwie symetryczne połowy: prawą i lewą. Dodatkowo, na powierzchni każdej połowy rdzenia zaznacza się:

- od przodu podłużna linia, zwana bruzdą boczną przednią , z której wychodzą korzenie ruchowe nerwów rdzeniowych,

- od tyłu bruzda boczna tylna, wzdłuż której wchodzą do rdzenia korzenie czuciowe nerwów rdzeniowych.

Bruzdy te dzielą każdą połówkę rdzenia na trzy sznury (przedni, boczny i tylny).

W odcinku szyjnym i początkowym odcinku piersiowym sznur tylny podzielony jest przez bruzdę pośrednią tylną na leżący przyśrodkowo pęczek smukły i leżący bocznie pęczek klinowaty.

Budowa wewnętrzna rdzenia kręgowego

Wewnątrz rdzenia znajduje się substancja szara , a na zewnątrz substancja biała. Przez jego środek przebiega kanał środkowy rdzenia , który ku górze przechodzi w kanał środkowy rdzenia przedłużonego. Kształt i wielkość kanału środkowego są zmienne, zależnie od odcinków rdzenia, ponadto w części dolnej, a więc w obrębie stożka rdzeniowego, tuż przed swoim ślepym zakończeniem w początkowym odcinku nici końcowej, kanał środkowy rozszerza się tworząc komorę końcową.

Istota szara

Ułożona jest w charakterystyczny kształt litery H, a jej ramiona oddzielone są od siebie przez sznury (należące do istoty białej). Ramię przednie substancji szarej określa się nazwą rogu przedniego, tylne rogu tylnego, ponadto w części piersiowej rdzenia występuje jeszcze róg boczny . Wymienione rogi tworzą na całym rdzeniu słupy istoty szarej – słup przedni, słup tylny i słup boczny ( odcinku piersiowym). Między rogami znajduje się istota szara pośrednia , podzielić ją można na część środkową i boczną.

Do części środkowej należy: istotę galaretowatą środkową, która otacza bezpośrednio kanał środkowy, spoidło szare przednie leżące przed istotą galaretowatą środkową i spoidło szare tylne leżąca poza istotą galaretowatą środkową. Część środkowa przechodzi bez żadnej granicy w część boczną, która sąsiaduje od przodu z rogiem przednim, od tyłu z rogiem tylnym. Ta część jest bardzo dobrze rozwinięta w części piersiowej rdzenia i tworzy róg boczny.

Zasadniczym składnikiem istoty szarej są ciała komórek nerwowych (perikariony i dendryty).

Istota biała

Należą do niej trzy sznury: przedni, boczny i tylny, pooddzielane od siebie wcześniej wspomnianymi bruzdami. Oba sznury przednie łączą się ze sobą przez spoidło białe, leżące pomiędzy spoidłem szarym przednim a dnem szczeliny pośrodkowej przedniej.

Istota biała składa się z pęczków pojedynczych wypustek komórek nerwowych – aksonów.

Zestawienie dróg rdzenia kręgowego

Sznur tylny

Drogi rdzeniowo-mózgowe

Pęczek smukły

Pęczek klinowaty

Drogi własne rdzenia

Pęczek własny sznura tylnego

Pęczek międzypęczkowy

Pęczek przegrodowo-brzeżny

Sznur boczny

Drogi rdzeniowo-mózgowe

Droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna

Droga rdzeniowo-pokrywowa

Droga rdzeniowo-siatkowa

Droga rdzeniowo-szyjna

Droga rdzeniowo-móżdżkowa tylna

Droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia

Droga rdzeniowo-oliwkowa

Drogi mózgowo-rdzeniowe

Droga korowo-rdzeniowa boczna (droga piramidowa boczna)

Droga czerwienno-rdzeniowa

Droga siatkowo-rdzeniowa boczna

Droga oliwkowo-rdzeniowa

Drogi własne rdzenia

Pęczek własny sznura bocznego

Droga grzbietowo-boczna

Sznur przedni

Drogi rdzeniowo-mózgowe

Droga rdzeniowo-wzgórzowa przednia

Droga rdzeniowo-siatkowa

Drogi mózgowo-rdzeniowe

Droga korowo-rdzeniowa przednia (droga piramidowa przednia)

Droga pokrywowo-rdzeniowa

Droga siatkowo-rdzeniowa przyśrodkowa

Droga przedsionkowo-rdzeniowa

Drogi własne rdzenia

Pęczek własny sznura przedniego

Jądra czuciowe i ruchowe znajdują się głównie w moście oraz występują w śródmózgowiu.

Włókna wychodzące z rdzenia dzielą się na szlaki wstępujące(przewodzą impulsy do mózgu) i szlaki zstępujące(przewodzą impulsy z mózgu do efektorów).

Ośrodki rdzenia kręgowego:

ośrodek ruchu- przepona znajduje się w części szyjnej rdzenia kręgowego ( 3-4 neuromer);

ośrodek ruchu kończyn górnych umiejscowiony w części szyjnej (5-8 neuromer);

ośrodek ruchu mięśni klatki piersiowej, grzbietu i brzucha;

ośrodek zawiadujący skurczami mięśni gładkich oka ( od 8 neuromeru szyjnego do 2 neuronu piersiowego); mięsień rzęskowy, tęczówki;

ośrodki oddawania moczu, wydalania stolca, erekcji, a także ejakulacji (wytrysk nasienia) znajdują się w części lędźwiowej i krzyżowej;

Systemy dróg

• grzbietowo- przyśrodkowy- aferentny (somatyczne czucie epikrytyczne)

• brzuszno- boczny eferentny (ból, temperatura)

• brzbietowo- boczny eferentny (precyzyjne ruchy somatyczne)

• brzuszno- przyśrodkowy eferentny (m.in. Tonus mięśni)

• okołowyściółkowa droga eferentna (reakcje autonomiczne)

• wielosympatyczny system aferentny (czucie bólu)