Tekst 8. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, tom XVIII-
„ KLASYFIKACJA GRUP ETNICZNYCH”

• Mapa etnicznych podziałów i lokalizacji poszczególnych grup, to produkt historii- nie można jej traktować jak zjawiska trwałego czy niezmiennego.

• Czynniki wpływające na kształt mapy:

- wymieranie jednych ludów

- powstawanie innych

- wielkie migracje

- wojny i konflikty etniczne przemieszczające granice

- procesy asymilacji i akulturacji

• Czasy Homera i Herodota (nie wiem dlaczego to ujednolici, bo między nimi jest kilkaset lat różnicy, ale chyba chodzi po prostu o okres przed naszą erą)- początki tworzenia mapy, opisów grup przez Greków zagarniających nowe obszary.

• Sposoby klasyfikacji:

- Grupy wymarłe przed stuleciami- Fenicjanie, Etruskowie, Aztekowie

- Grupy wymarłe niedawno (XIX wiek)- Słowińcy, Tasmańczycy

- Protoplaści z przeszłości (wywodzą kulturową tożsamość z tradycji setek pokoleń)- Asyryjczycy, Egipcjanie, Izraelici)

• Etnocyd/Etnozagłada- proces wymierania ludów. Podlegają jemu małe i słabe populacje.

• Powstawanie nowych ugrupowań etnicznych poprzez:

- proces transoceanicznych migracji- naród australijski, kanadyjski

- wojny- naród bośniacki, macedoński

-scalanie w jeden organizm, złączone do niedawna jedynie wspólnym losem kolonialnych protektoratów- Algierczycy, Gujańczycy, Libańczycy

- postkolonialne państwa- Jamajczycy, Panamczycy

• Zasady klasyfikacji ludów nie są jednolite- zależą od przyjmowanych kryteriów:

1. Metoda etnolingwistyczna- szukanie rodzin języków. Jednak nie zawsze istnieje ścisła odpowiedzialność między klasyfikacją językową grupy, a typem kultury, do którego dany lud przynależy

- niektóre grupy są wchłanianie np. Nowa Gwinea

- niektóre nie mają wyróżniających języków np. Austria, Wenezuela, Australia

2. Podział rasowy- rasa była jednoznaczna ludowi. Ale taki podział jest trudny, ze względu na mieszane małżeństwa, zacieśnione kontakty.

- grupy etnorasowe to np. murzyni Amerykańscy

- przynależność do określonej kategorii rasowej jest dziś głównie elementem dystynkcji kulturowo-społecznej np. lepiej sytuowani murzyni chcą być mulatami, metysi pragną podkreślać europejskie pochodzenie

3. Podział religijny/ metoda etnowyznaniowa- czasami wyznanie jest podstawowym czynnikiem tożsamości np. katolicyzm w budowie nowoczesnego narodu Polskiego

- religia jest bardzo ważna, szczególnie u ludzi żyjących z dala od macierzystych skupisk- grupy etnowyznanione, na bazie odmienności sakralnych systemów stworzyły odrębne kategorie etniczne np. polscy Tatarzy, kanadyjscy Menonici, amerykańscy Amisze.

4. Podział ze względu na czynnik historyczno-cywilizacyjny- regiony etnohistoryczne powstały na bazie kryteriów odwołujących się z jednej strony do dziejowego rozwoju konkretnych obszarów, z drugiej zaś do powstania, dzięki temu na tych terytoriach kultury były zróżnicowane, ale także zespolone wokół wspólnych wartości np. Ameryka Łacińska z dziedzictwem kolonialnym, Afryka Północna- islamo- arabski metysaż

5. Strefy etnopolityczne- ukształtowane na skutek istnienia geopolitycznych struktur w świecie dzisiejszym, które jednoczyły/jednoczą w sferach wpływów obszary nowo zróżnicowane np. Europa Środkowo-Wschodnia, Unia Europejska

6. Podział etnogeograficzny- grupowanie według kontynentów i ich regionalnych segmentów.

- czasami się nie sprawdzają, bo granice państwa przekraczają granice etnokulturowe np. Rosja (europejska formalnie, ale zasięg w Azji), Turcja (obszar Azji mniejszej, ale silne więzy z Europą)

• Darcy Ribeiro- próba klasyfikacji ze względu na przebieg procesów etnokulturowych. Wyróżnia on grupy:

-narody-świadkowie (pomimo modernizacji zachowują swoją specyfikę) np. Meksykanie, Chińczycy, Japończycy, Hindusi

- narody przesiedlone (powstałe ze stopu różnych grup imigrantów wywodzących się z jednolitego pod względem cywilizacyjnym środowiska) np. Amerykanie, Kanadejczycy, Izraelczycy

- nowe narody (w wyniku wielkich migracji, krzyżowanie się ras, religii, tradycji) np. Brazylijczycy, Wenezuelczycy

- narody wyłaniające się (znajdujące się w procesie tworzenia przebiegającym w granicach nowo powstałych krajów postkolonialnych)

• Areały kulturowe- decydującym czynnikiem dla tworzenia się zespołu kultur jest WSPÓLNOTA HISTORYCZNYCH DOŚWIADCZEŃ (a nie język, religia czy pochodzenie) wynikająca z zamieszkiwania razem przez dłuższy czas tego samego terytorium oraz wspólna strategia adaptacyjna do ekologiczno-geograficznych cech środowiska.

• Żaden ze sposobów ujmowania zróżnicowania etnicznego świata nie jest doskonały. W praktyce stosuje się kilka systemów dostosowując je do sytuacji historycznej i geograficznej.

• Podstawowa jednostka podziałów grup:

- LUD- odpowiednik wspólnoty o odrębnym języku, kulturze, obyczajach. W takim sensie używane przez Niemców (das Volk)

-NARÓD- używane przez Rosjan, odpowiednik polskiego terminu LUD, synonim odrębnej wspólnoty etnicznej

-NACJA- używane przez Rosjan, odpowiednik polskiego terminu NARÓD

-PEOPLE (z Ang/Am)- oznacza LUD, chociaż czasami jest także synonimem NARODU

-NATION- to metafora PAŃSTWA (jak w nazwie ONZ)

• Kiedyś LUD był przeciwstawny NARODOWI. Lud- kraje zamorskie, pod panowaniem kolonii. Naród- termin zastrzeżony dla grup europejskich.

• Obecnie- GRUPA ETNICZNA zastąpiła termin LUD

• Grupa etniczna- wyróżnia się własną kulturą, językiem, terytorium, świadomością wspólnoty, mitem o wspólnych przodkach. Brak odniesień do wielkości danej wspólnoty. Jest synonimem greckiego ETNOSU (jakiekolwiek ugrupowanie etniczne od narodu do grupy tubylczej)

• Etnik- człowiek imigracyjnego pochodzenia

• Obok terminów lud i grupa, wyróżniamy także plemię- potocznie pojmowane jako mała grupa etniczna, która funkcjonuje w środowisku społeczeństw prostych, egalitarnych. Pojęcie plemię bywa stosowane najczęściej, gdy opisuje się ludy tubylcze wspólnoty z Ameryki Indiańskiej czy Czarnej Afryki. Plemię jest mniej wewnętrznie złożone niż narodowość czy naród.

• Właściwe jednostki plemienne, opierają się na krewniaczych powiązaniach, są silnie zintegrowane poczuciem własnej lojalności i solidarności, kierowane przez wodza i radę starszych, przywiązane do wspólnej tradycji- nie każda mała grupa funkcjonująca w społeczeństwach prostych to plemię! Nadużywa się terminu plemię w stosunku do grup nimi nie będących. Grupy mające kilka elementów wyróżniających plemiona, ale nie pokrywające się z tymi elementami całkowicie to GRUPY ETNOJĘZYKOWE, KULTUROWO-JĘZYKOWE (słabo wykształcone więzy, duże rozproszenie populacji, brak organizacji, ale wspólny język czy kultura).

• Plemię nie musi pokrywać się z podziałami etnicznymi, ale może tak jak państwo pokrywa się z narodem).

• Obok ludów, plemion i grup etnicznych wyróżniamy NARÓD- zbiorowość etniczna wysoko zorganizowana i zazwyczaj bardzo liczebna. Powszechna forma organizacji etnicznej we współczesnym świecie, dająca prestiż bądź autonomię w ramach państw tworzonych przez inne narody. Bardzo wiele grup stara się o miano narodu.

• Nowożytny naród to wspólnota wewnętrznie zróżnicowana oraz ustratyfikowana (klasy i warstwy społeczne). Wspólne terytorium zwane ojczyzną, wspólny język, dziedzictwo kulturowe, dążenie do posiadania państwa, silna wiadomość przynależności do wspólnoty, podzielanie tej samej wiary w narodową mitologię i narodowych bohaterów, silne poczucie solidarności, traktowaniu wspólnoty narodowej jako szczególnego rodzaju świętej wartości.

• Formy narodów:

-naród etniczny (kulturowy)- wspólnota narodowa oparta na podzielanym i przeżywanym przez jej członków dorobku kulturowym ukształtowanym w obrębie jednej grupy etnicznej, która dąży do powołania państwa narodowego, a więc wspólnoty politycznej. Przykładami są: Polacy i Polska, Finowie i Finlandia, Dania i Duńczycy- mimo, że w każdym z tych państw wyróżnia się mniejszości narodowe, nie wpływają one na kształt państwa.

-naród państwowy (obywatelski)- wspólnota narodowa oparta jest przede wszystkim na wspólnej historii politycznej i wspólnie respektowanych prawach oraz zasadach ustrojowych realizowanych w ramach organizmu państwowego

• Narodowość- termin stosowany na oznaczenie regionalnej wspólnoty kulturowo-językowej, stanowiącej przednarodową formę integracji społecznej. W tym znaczeniu jawi się jako proto-naród, który na drodze swego rozwoju nie osiągnął jeszcze wszystkich przymiotów przypisywanych narodowi.

• Cecha podstawowa narodowości- brak własnego państwa.

• Grupa mniejszościowa- zbiorowość zdecydowanie zdominowana przez tak zwaną większość etniczną i często żyjącą na marginesie kraju, nie decydująca o jego rozwoju, pozbawiona wpływu na bieg wydarzeń, w gorszej sytuacji prawnej, z problemami odnośnie ochrony kultury, tożsamości, narażona na presje asymilacyjne, zajmująca podrzędną pozycję ekonomiczną, poddawana prześladowaniom lub nierównemu traktowaniu ze względu na język, rasę, religię, kulturę. GRUPA MNIEJSZOŚCIOWA NIE MUSI BYĆ LICZEBNIE MNIEJSZA OD GRUPY DOMINUJĄCEJ.

• Podział mniejszości:

- mniejszości narodowe-ludność obcego pochodzenia, która żyje w obrębie jednego państwa, poczuwa się jednak do narodowej wspólnoty z mieszkańcami kraju sąsiedniego, znajdując w nim moralne, kulturowe i nawet polityczne wsparcie (mniejszość litewska czy ukraińska w Polsce)

-mniejszości etniczne- wspólnoty etniczne, które nie mają państwowo-narodowego protektora, tworza izolowane i zdane na siebie zbiorowości obywateli, zwykle drugiej kategorii, o niewielkiej sile perswazji (Romowie, Żydzi, Tatarzy polscy)

• Mniejszości mogą formować grupy etnorasowe powstałe na skutek mieszania się ras i kultur, lub ukształtowane w toku transkontynentalnych migracji najczęściej związanych z niewolnictwem i okresem kolonialnym (Afroamerykanie, Afroafrykańczycy, Garifuna w Ameryce Środkowej)

• Grupy Etnoregionalne- często są pochodzenia mniejszościowego, ale wskutek kulturowego zbliżenia trwającego kilka stuleci, zatraciły odrębność etniczną, zachowując jedynie jej rudymenty w postaci lokalnego kolorytu, pielęgnowanego jako cecha regionalna wzbogacająca kulturę np. górale (ich przodkowie byli wołoskimi wędrownymi pasterzami), Kaszubi.

• Mniejszości postkolonialne- powstałe w wyniki imperialnej polityki państw kolonialnych (organizowanie masowych przesiedleń)

• Prześladowania mogą występować na tle politycznym, etnicznym, religijnym. Mogą być też spowodowane wojnami i zawieruchami rewolucyjnymi.

• Warto pamiętać o nazwach na dane grupy. Wyróżniamy endoetonimy- nazwy własne i egzoentonimy- nazwy nadawane tej grupie przez sąsiadów. Obecnie, należy nazywać nazw, którymi posługują się dane grupy, żeby ich w żaden sposób nie dyskryminować.

• Ze względu na różne wyznaczniki tożsamości, nie należy całkowicie przyjmować danych statystycznych (szczególnie liczebnych) odnoście poszczególnych grup- wiele z nich jest niewiarygodne, spisy nie mogą uchwycić wszystkich.

Tekst 8. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, tom XVIII-
„ KLASYFIKACJA GRUP ETNICZNYCH”

• Mapa etnicznych podziałów i lokalizacji poszczególnych grup, to produkt historii- nie można jej traktować jak zjawiska trwałego czy niezmiennego.

• Czynniki wpływające na kształt mapy:

- wymieranie jednych ludów

- powstawanie innych

- wielkie migracje

- wojny i konflikty etniczne przemieszczające granice

- procesy asymilacji i akulturacji

• Czasy Homera i Herodota (nie wiem dlaczego to ujednolici, bo między nimi jest kilkaset lat różnicy, ale chyba chodzi po prostu o okres przed naszą erą)- początki tworzenia mapy, opisów grup przez Greków zagarniających nowe obszary.

• Sposoby klasyfikacji:

- Grupy wymarłe przed stuleciami- Fenicjanie, Etruskowie, Aztekowie

- Grupy wymarłe niedawno (XIX wiek)- Słowińcy, Tasmańczycy

- Protoplaści z przeszłości (wywodzą kulturową tożsamość z tradycji setek pokoleń)- Asyryjczycy, Egipcjanie, Izraelici)

• Etnocyd/Etnozagłada- proces wymierania ludów. Podlegają jemu małe i słabe populacje.

• Powstawanie nowych ugrupowań etnicznych poprzez:

- proces transoceanicznych migracji- naród australijski, kanadyjski

- wojny- naród bośniacki, macedoński

-scalanie w jeden organizm, złączone do niedawna jedynie wspólnym losem kolonialnych protektoratów- Algierczycy, Gujańczycy, Libańczycy

- postkolonialne państwa- Jamajczycy, Panamczycy

• Zasady klasyfikacji ludów nie są jednolite- zależą od przyjmowanych kryteriów:

4. Metoda etnolingwistyczna- szukanie rodzin języków. Jednak nie zawsze istnieje ścisła odpowiedzialność między klasyfikacją językową grupy, a typem kultury, do którego dany lud przynależy

- niektóre grupy są wchłanianie np. Nowa Gwinea

- niektóre nie mają wyróżniających języków np. Austria, Wenezuela, Australia

5. Podział rasowy- rasa była jednoznaczna ludowi. Ale taki podział jest trudny, ze względu na mieszane małżeństwa, zacieśnione kontakty.

- grupy etnorasowe to np. murzyni Amerykańscy

- przynależność do określonej kategorii rasowej jest dziś głównie elementem dystynkcji kulturowo-społecznej np. lepiej sytuowani murzyni chcą być mulatami, metysi pragną podkreślać europejskie pochodzenie

6. Podział religijny/ metoda etnowyznaniowa- czasami wyznanie jest podstawowym czynnikiem tożsamości np. katolicyzm w budowie nowoczesnego narodu Polskiego

- religia jest bardzo ważna, szczególnie u ludzi żyjących z dala od macierzystych skupisk- grupy etnowyznanione, na bazie odmienności sakralnych systemów stworzyły odrębne kategorie etniczne np. polscy Tatarzy, kanadyjscy Menonici, amerykańscy Amisze.

4. Podział ze względu na czynnik historyczno-cywilizacyjny- regiony etnohistoryczne powstały na bazie kryteriów odwołujących się z jednej strony do dziejowego rozwoju konkretnych obszarów, z drugiej zaś do powstania, dzięki temu na tych terytoriach kultury były zróżnicowane, ale także zespolone wokół wspólnych wartości np. Ameryka Łacińska z dziedzictwem kolonialnym, Afryka Północna- islamo- arabski metysaż

5. Strefy etnopolityczne- ukształtowane na skutek istnienia geopolitycznych struktur w świecie dzisiejszym, które jednoczyły/jednoczą w sferach wpływów obszary nowo zróżnicowane np. Europa Środkowo-Wschodnia, Unia Europejska

6. Podział etnogeograficzny- grupowanie według kontynentów i ich regionalnych segmentów.

- czasami się nie sprawdzają, bo granice państwa przekraczają granice etnokulturowe np. Rosja (europejska formalnie, ale zasięg w Azji), Turcja (obszar Azji mniejszej, ale silne więzy z Europą)

• Darcy Ribeiro- próba klasyfikacji ze względu na przebieg procesów etnokulturowych. Wyróżnia on grupy:

-narody-świadkowie (pomimo modernizacji zachowują swoją specyfikę) np. Meksykanie, Chińczycy, Japończycy, Hindusi

- narody przesiedlone (powstałe ze stopu różnych grup imigrantów wywodzących się z jednolitego pod względem cywilizacyjnym środowiska) np. Amerykanie, Kanadejczycy, Izraelczycy

- nowe narody (w wyniku wielkich migracji, krzyżowanie się ras, religii, tradycji) np. Brazylijczycy, Wenezuelczycy

- narody wyłaniające się (znajdujące się w procesie tworzenia przebiegającym w granicach nowo powstałych krajów postkolonialnych)

• Areały kulturowe- decydującym czynnikiem dla tworzenia się zespołu kultur jest WSPÓLNOTA HISTORYCZNYCH DOŚWIADCZEŃ (a nie język, religia czy pochodzenie) wynikająca z zamieszkiwania razem przez dłuższy czas tego samego terytorium oraz wspólna strategia adaptacyjna do ekologiczno-geograficznych cech środowiska.

• Żaden ze sposobów ujmowania zróżnicowania etnicznego świata nie jest doskonały. W praktyce stosuje się kilka systemów dostosowując je do sytuacji historycznej i geograficznej.

• Podstawowa jednostka podziałów grup:

- LUD- odpowiednik wspólnoty o odrębnym języku, kulturze, obyczajach. W takim sensie używane przez Niemców (das Volk)

-NARÓD- używane przez Rosjan, odpowiednik polskiego terminu LUD, synonim odrębnej wspólnoty etnicznej

-NACJA- używane przez Rosjan, odpowiednik polskiego terminu NARÓD

-PEOPLE (z Ang/Am)- oznacza LUD, chociaż czasami jest także synonimem NARODU

-NATION- to metafora PAŃSTWA (jak w nazwie ONZ)

• Kiedyś LUD był przeciwstawny NARODOWI. Lud- kraje zamorskie, pod panowaniem kolonii. Naród- termin zastrzeżony dla grup europejskich.

• Obecnie- GRUPA ETNICZNA zastąpiła termin LUD

• Grupa etniczna- wyróżnia się własną kulturą, językiem, terytorium, świadomością wspólnoty, mitem o wspólnych przodkach. Brak odniesień do wielkości danej wspólnoty. Jest synonimem greckiego ETNOSU (jakiekolwiek ugrupowanie etniczne od narodu do grupy tubylczej)

• Etnik- człowiek imigracyjnego pochodzenia

• Obok terminów lud i grupa, wyróżniamy także plemię- potocznie pojmowane jako mała grupa etniczna, która funkcjonuje w środowisku społeczeństw prostych, egalitarnych. Pojęcie plemię bywa stosowane najczęściej, gdy opisuje się ludy tubylcze wspólnoty z Ameryki Indiańskiej czy Czarnej Afryki. Plemię jest mniej wewnętrznie złożone niż narodowość czy naród.

• Właściwe jednostki plemienne, opierają się na krewniaczych powiązaniach, są silnie zintegrowane poczuciem własnej lojalności i solidarności, kierowane przez wodza i radę starszych, przywiązane do wspólnej tradycji- nie każda mała grupa funkcjonująca w społeczeństwach prostych to plemię! Nadużywa się terminu plemię w stosunku do grup nimi nie będących. Grupy mające kilka elementów wyróżniających plemiona, ale nie pokrywające się z tymi elementami całkowicie to GRUPY ETNOJĘZYKOWE, KULTUROWO-JĘZYKOWE (słabo wykształcone więzy, duże rozproszenie populacji, brak organizacji, ale wspólny język czy kultura).

• Plemię nie musi pokrywać się z podziałami etnicznymi, ale może tak jak państwo pokrywa się z narodem).

• Obok ludów, plemion i grup etnicznych wyróżniamy NARÓD- zbiorowość etniczna wysoko zorganizowana i zazwyczaj bardzo liczebna. Powszechna forma organizacji etnicznej we współczesnym świecie, dająca prestiż bądź autonomię w ramach państw tworzonych przez inne narody. Bardzo wiele grup stara się o miano narodu.

• Nowożytny naród to wspólnota wewnętrznie zróżnicowana oraz ustratyfikowana (klasy i warstwy społeczne). Wspólne terytorium zwane ojczyzną, wspólny język, dziedzictwo kulturowe, dążenie do posiadania państwa, silna wiadomość przynależności do wspólnoty, podzielanie tej samej wiary w narodową mitologię i narodowych bohaterów, silne poczucie solidarności, traktowaniu wspólnoty narodowej jako szczególnego rodzaju świętej wartości.

• Formy narodów:

-naród etniczny (kulturowy)- wspólnota narodowa oparta na podzielanym i przeżywanym przez jej członków dorobku kulturowym ukształtowanym w obrębie jednej grupy etnicznej, która dąży do powołania państwa narodowego, a więc wspólnoty politycznej. Przykładami są: Polacy i Polska, Finowie i Finlandia, Dania i Duńczycy- mimo, że w każdym z tych państw wyróżnia się mniejszości narodowe, nie wpływają one na kształt państwa.

-naród państwowy (obywatelski)- wspólnota narodowa oparta jest przede wszystkim na wspólnej historii politycznej i wspólnie respektowanych prawach oraz zasadach ustrojowych realizowanych w ramach organizmu państwowego

• Narodowość- termin stosowany na oznaczenie regionalnej wspólnoty kulturowo-językowej, stanowiącej przednarodową formę integracji społecznej. W tym znaczeniu jawi się jako proto-naród, który na drodze swego rozwoju nie osiągnął jeszcze wszystkich przymiotów przypisywanych narodowi.

• Cecha podstawowa narodowości- brak własnego państwa.

• Grupa mniejszościowa- zbiorowość zdecydowanie zdominowana przez tak zwaną większość etniczną i często żyjącą na marginesie kraju, nie decydująca o jego rozwoju, pozbawiona wpływu na bieg wydarzeń, w gorszej sytuacji prawnej, z problemami odnośnie ochrony kultury, tożsamości, narażona na presje asymilacyjne, zajmująca podrzędną pozycję ekonomiczną, poddawana prześladowaniom lub nierównemu traktowaniu ze względu na język, rasę, religię, kulturę. GRUPA MNIEJSZOŚCIOWA NIE MUSI BYĆ LICZEBNIE MNIEJSZA OD GRUPY DOMINUJĄCEJ.

• Podział mniejszości:

- mniejszości narodowe-ludność obcego pochodzenia, która żyje w obrębie jednego państwa, poczuwa się jednak do narodowej wspólnoty z mieszkańcami kraju sąsiedniego, znajdując w nim moralne, kulturowe i nawet polityczne wsparcie (mniejszość litewska czy ukraińska w Polsce)

-mniejszości etniczne- wspólnoty etniczne, które nie mają państwowo-narodowego protektora, tworza izolowane i zdane na siebie zbiorowości obywateli, zwykle drugiej kategorii, o niewielkiej sile perswazji (Romowie, Żydzi, Tatarzy polscy)

• Mniejszości mogą formować grupy etnorasowe powstałe na skutek mieszania się ras i kultur, lub ukształtowane w toku transkontynentalnych migracji najczęściej związanych z niewolnictwem i okresem kolonialnym (Afroamerykanie, Afroafrykańczycy, Garifuna w Ameryce Środkowej)

• Grupy Etnoregionalne- często są pochodzenia mniejszościowego, ale wskutek kulturowego zbliżenia trwającego kilka stuleci, zatraciły odrębność etniczną, zachowując jedynie jej rudymenty w postaci lokalnego kolorytu, pielęgnowanego jako cecha regionalna wzbogacająca kulturę np. górale (ich przodkowie byli wołoskimi wędrownymi pasterzami), Kaszubi.

• Mniejszości postkolonialne- powstałe w wyniki imperialnej polityki państw kolonialnych (organizowanie masowych przesiedleń)

• Prześladowania mogą występować na tle politycznym, etnicznym, religijnym. Mogą być też spowodowane wojnami i zawieruchami rewolucyjnymi.

• Warto pamiętać o nazwach na dane grupy. Wyróżniamy endoetonimy- nazwy własne i egzoentonimy- nazwy nadawane tej grupie przez sąsiadów. Obecnie, należy nazywać nazw, którymi posługują się dane grupy, żeby ich w żaden sposób nie dyskryminować.

• Ze względu na różne wyznaczniki tożsamości, nie należy całkowicie przyjmować danych statystycznych (szczególnie liczebnych) odnoście poszczególnych grup- wiele z nich jest niewiarygodne, spisy nie mogą uchwycić wszystkich.

GRUPA ETNICZNA I ETNICZNOŚĆ

• etniczność

  • Babiński: dwa aspekty etniczności

    • emocjonalno-kulturowy związek z grupą (najważniejsze dla grupy jest to, co odróżnią ją od innych)

    • etniczność sytuacyjna (oparta na racjonalnej identyfikacji i korzyściach z niej płynących pod względem sytuacji społecznej)

  • Joshua Fishman

    • etniczność to przynależność do kompletnej fenomenologicznie, oddzielnej, historycznie zakorzenionej, kulturowej wspólnoty

  • Nowicka

    • podczucie etnicznej odrębności i własnej etniczności w odniesieniu do czterech sfer: kultury, genealogii (biologicznej, historycznej), cech osobowości, terytorium

  • Anthony Smith

    • grupa etniczna charakteryzuje się:

      • mitem wspólnych przodków

      • nazwą własną

      • wspólną pamięcią historyczną

      • jednym lub więcej wspólnym elementem kulturowym

      • solidarnością wewnątrzgrupową

      • związkiem ze wspólnym terytorium

  • Frederik Barth

    • grupa etniczna to grupa przypisująca, wykluczająca ludzi (cechy kulturowe nie są najistotniejsze dla jej definiowania, mogą się przecież zmieniać, ale kluczowa przypisująca, wykluczająca funkcja pozostanie)

    • instrumentalne podejście do etniczności

  • Steve Fenton

    • grupa etniczna w świecie współczesnym

    • grupa etniczna to to wspólnota pochodzeniowa i kulturowa, która:

      • podzbiór w ramach państwa narodowego

      • wyznacznikiem jej odrębności jest kultura

      • grupa etniczna jako inna względem dominującej większości

Burszta („Etniczność i wielokulturowość”)

• kwestie zróżnicowania etnicznego pojawiły się w antropologii stosunkowo późno w latach 60 i 70

• dlaczego?

  • antropologia zrodziła się w okresie kolonialnym

  • w ówczesnej sytuacji historycznej świat zdawał się dzielić na dominujące centrum i podporządkowane peryferie (the West and the Rest)

  • antropologia zajęła się peryferiami

  • zachodni imperializm upada ostatecznie po II WŚ

  • wpływy mocarstw kolonialnych zaczęły się drastycznie kurczyć

  • model centrum – peryferie okazuje się nieadekwatny

  • ludzie pochodzący z niegdysiejszych kolonii zaczęli masowo pojawiać się na Zachodzie (w centrum)

    • mniejszości etniczne

  • fenomen naszych czasów:

  • powrót do więzi i resentymentów etnicznych w świecie zdominowanym przez ponadnarodowe korporacje

• zmiany w antropologii (odnośnie pojawienia się problematyki etniczności:

  • nowe pojęcie grupy etnicznej zastąpiło starsze terminy (plemię, społeczność plemienna, społeczeństwo tradycyjne)

  • zmiana pojęć wynikała z znaczącej zmiany w myśleniu, polegającej na tym, że:

  • przejście od izolacjonistycznych badań kultur (i takiego ich pojmowania) jako odrębnych jednostek strukturalno-funkcjonalnych do badania relacji pomiędzy grupami etnicznymi

• Thomas Eriksen: podstawowe grupy etniczne to:

  • miejskie mniejszości etniczne

    • imigranci adaptujący się do warunków industrialnych

    • relacje mniejszość – społeczeństwo goszczące

    • w ich kontekście rozwija się multikulturalizm

  • ludy tubylcze

    • określenie używane dla nazwania pierwotnych mieszkańców danego terenu, którzy obecnie pozbawieni się władzy politycznej i raczej słabo zintegrowani z dominującą na danym obszarze większością

  • protonarody

    • grupy, które pretendują do miana narodów

    • w odróżnieniu od grup tubylczych, posiadają oni swoich działaczy politycznych i ideologów, którzy wyrażają ich polityczne dążenia do stworzenia własnego państwa

    • czasami określane jako narody bez państwa

    • Kurdowie, Tamilowie...

  • grupy etniczne w społeczeństwach pluralistycznych

    • społeczeństwa pluralistyczne w odniesieniu do społeczeństw jednolitych politycznie i ekonomicznie, ale zróżnicowanych etnicznie (zamieszkiwanych przez kulturowo heterogeniczne grupy)

czym jest etniczność?

• etniczność jako podstawa odróżnienia od innej grupy

• etniczność zawsze jest efektem międzygrupowego kontaktu

• etniczność jest tworzona poprzez ten kontakt (określanie granicy etnicznej)

• Eriksen twierdzi, że o etniczności można mówić tylko gdy:

• dwie grupy pozostają ze sobą w kontakcie

• istotne dla etniczności nie są cechy grupy same w sobie, ale tylko jako odniesione do innej grupy

• etniczność jako tożsamość społeczna, która służy odróżnianiu się od innych, związana z wyobrażeniem pokrewieństwa

• systematyzacja relacji etnicznych (Geertz)

  • jedna grupa centralna

  • dominująca grupa pozostająca w konflikcie z inną

    • Cypr: Grecy i Turcy

    • Sri Lanka: Tamilowie

  • jedna grupa centralna i wiele innych

    • grupa centralna i wiele mniejszych grup na peryferiach

    • Iran

    • Birma

  • dwie grupy rywalizujące ze sobą, równe liczebnie

    • Liban: chrześcijanie i muzułmanie

    • Irak: sunnici i szyici

  • szerokie zróżnicowanie etniczne

    • wiele grup etnicznych

    • państwa afrykańskie

teoria więzi pierwotnej Geertza versus podejście instrumentalne

• więź pierwotna – poczucie etnicznej współnoty rodzi się w oparciu o pierwotne więzi

• instrumentalizm – poczucie etnicznej wspólnoty rodzi się w konktretnych sytuacjach ekonomiczno-politycznych

jak wyznaczyć grupę etniczną?

• próba określenia minimum etnicznego: ŁÓŻKO, KREW, KULT

• wspólnota pochodzenia, endogamia, wspólny, podzielany kult

• zawsze znaleźć można wyjątki od tej reguły

kwestia narodów

• powojenny optymizm i nadzieje, związane z faktem, że naród stał się wówczas jedną akceptowaną formą politycznej reprezentacji na scenie międzynarodowej, zaowocowały teorią nation-building theory

• procesy modernizacyjne prowadzą do tego, że powstają nowoczesne narody – na wzór tych zachodnich – droga od plemienia do narodu

• na skutek rozpędzonej modernizacji dojść miało do wyemancypowania wszystkich grup etnicznych – czas pokazał jednak, że pomiędzy granicami etnicznymi a politycznymi nie zachodzi znacząca zgodność

• państwa wcale nie były jednorodne

Klasyfikacja grup etnicznych / notatki

• podziały etniczne nie są czymś danym z góry i niezmiennym – zawsze stanowią produkt warunków historyczno-politycznych

• wymieranie grup

  • grupy ludów, które wymarły dawno: Fenicjanie, Wikingowie, Aztekowie, Prusowie

  • grupy ludów, które wymarły niedawno: Tasmańczycy, Indianie Ziemii Ognistej, grupy tubylcze z Amazonii

• etnocyd / etnozagłada

• genocide / ludobójstwo / etnocyd – zaplanowana i celowa destrukcja grupy etniczenej

• wymieranie grupy etnicznej

  • wymierają zazwyczaj na skutek otoczenia przez mocniejszy żywioł etniczny i wchłonięcia w niego

• powstawanie nowych grup

  • migracje transoceaniczne – powstanie narodu amerykańskiego, kanadyjskiego, australijskiego

  • wojny etniczne, dezintergracje wieloetnicznych społeczności: naród bośniacki (rozpad Czechosłowacji?)

  • scalanie w jeden organizm wielu społeczności: naród algierski (Arabowie różnego pochodzenia, Berberowie, Kabylowie, ludność pochodzenia europejskiego) libański, marokański (głównie nowe narody po dekolonizacji)

metoda etnolingwistyczna w klasyfikowaniu ludzkości

• podział na podstawie języków, rodzin językowych

• fyle – wielkie zespoły języków

• np. narody słowiańskie, ludy tureckie...

• niemniej jednak nasilone procesy zmian języków, doprowadziły do tego, że nie można już w sposób jednoznaczy, klasyfikować grup na podstawie ich języka – część mówi w języku innej grupy (Peruwiańczycy mówią po hiszpańsku, małe narody syberyjskie posługują się rosyjskim)

podziały w oparciu o kryterium rasowe

• współcześnie podziały rasowe nie mają wielkiego znaczenia – z uwagi na wymieszanie cech rasowych

• grupy etnorasowe – ludność obca względem dominującej większości pod względem kulturowym i rasowym – Afroamerykanie w USA

• zróżnicowanie rasowe ma znaczenie jedynie na poziomie życia społecznego – gdy rasa stanowi ograniczenie dla możliwości jednostki

zróżnicowanie religijne / podziały religijne

• religia zarówno niweluje etniczne różnice jak i je wzmacnia

• związek bycia Polakiem i bycia katolickiem

• gdy brak inny, istotnych etnicznie cech, religia staje się główną płaszczyzną różnicowania – konflikt jugosławiański

• grupy etnoreligijne – grupy, które na podstawie swojej odmienności religijnej, wypracowały własną tożsamość etniczną

  • Polscy Tatarzy

  • amerykańcy Amisze

regiony etnohistoryczne

• wyodrębniane na podstawie specyfiki dziejowej danego regionu

• istnienie na ich obszarze, podobnych pod pewnymi względami, kultur

• Bliski Wschód, Maghreb

strefy etnopolityczne

• wyodrębniane na podstawie podobieństwa, związku w obszarach polityki, politycznej organizacji

• Europa Srodkowo-wschodnia

• kraje arabskie

klasyfikacja narodów / Darcy Ribero – odnośnie narodów pozaeuropejskich

• narody świadkowie – narody, które pomimo włączenia w procesy modernizacji, zachowały swoją specyfikę – odwołanie do przeszłości przedkolonialnej – Meksykanie, Chińczycy, Japończycy, Irańczycy

• narody przesiedlone – narody powstałe ze zbioru różnych grup imigranckich – ale wywodzących się z jednolitego środowiska kulturowego

  • USA, Izrael, Australia, Kanada

• nowe narody – powstałe z wymieszania wielu bardzo różnych grup – Brazylijczycy, Wenezuelczycy

• narody wyłaniające się – narody w procesie tworzenia w obrębie państw postkolonialnych – Tamilowie?

ludy tubylcze

• na marginesie ruchu narodowego

• określane również mianem Trzeciego Świata

areał kulturowy

• decydującym czynnikiem dla tworzenia się podobnych do siebie kultur jest nie sam język, pochodzenie etniczne czy religia, ale wspólnota historycznych doświadczeń wynikająca z zamieszkiwania na tym samym terytorium – co wiąże się ze stosowaniem przez tą grupę tej samej strategii adaptacyjnej – silne powinowactwo kulturowe

• Indianie północnoamerykańscy charakteryzowani byli w oparciu o tego rodzaju podział

kategorie i pojęcia podziałów etnicznych – wyróżnianie kulturowej specyfiki grup ludzkich

lud

• najdawniejsze pojęcie służące wyróżnianiu specyfiki kulturowej grup ludzkich – odrębny język, kultura, nazwa i własne terytorium

• pojęcie ludu wyparte zostało przez pojęcie grupy etnicznej

  • grupa wyróżniająca się własną kulturą, często własnym językiem

  • zamieszkuje własne terytorium

  • posiada świadomość wspólnoty

  • posiada mit wspólny przodków

  • tak zdefiniowana grupa etniczna nie zawiera w swej konotacji niczego związanego z wielkością danej grupy, tego czy stanowi ona większość lub mniejszość

  • bardzo uniwersalne i pojemne pojęcie

• niemniej jednak pojęcie grupy etnicznej (synonim: etnia) funkcjonuje również w węższym znaczeniu

  • stosowane dla oznaczenia grup, które tworzą wielokulturowe społeczeństwo

  • w Ameryce nie mówi się o mniejszościach narodowych – ale o grupach etnicznych – Amerykanach różnego pochodzenia

  • etnicy – określenie Amerykanów pochodzenia imigracyjnego

plemię

• pojęcie antropologiczne

• stosowane na określanie ludów pozaeuropejskich

• mała grupa etniczna cechująca się prostotą organizacji społecznej

naród

• wysoko zorganizowane zbiorowości etniczne

• bardzo liczebne zbiorowości etniczne

• powszechna forma organizacji etnicznej we współczesnym świecie

• uznanie danej grupy za naród wiąże się z pewnymi przywilejami:

  • międzynarodowe uznanie

  • prawo do autonomii

  • prawo do własnego państwa

• nowożytne narody europejskie wyłoniły się na drodze długiego procesu konsolidowania grup etnicznych

• nowoczesny naród

  • wspólnota wewnętrznie zróżnicowana

  • ustratyfikowana – zróżnicowany organizm społeczny

  • mocno zintegrowana poprzez istnienie narodowej ideologii

    • ideologia narodowa naturalizuje naród i odwołuje się do obiektywny czynników świadczących o jego odrębności takich jak:

      • ojczyna

      • wspólne dziedzictwo kulturowe

      • wspólny organizm państwowy lub dążenie do jego zbudowania

    • naród konstytuowany jest również poprzez czynniki raczej subiektywne:

      • świadomość przynależności

      • generowanie przynależności poprzez wspólną edukację

      • wiara w narodową mitologię

      • traktowanie narodu jako świętej wartości

różnorodne klasyfikacje typów narodów

naród etniczny/kulturowy

• wspólnota narodowa oparta jest na wspólnocie kulturowej ukształtowanej w toku wspólnotowej historii

• dorobek kulturowy jednej grupy etnicznej

• dążenie do powołania państwa narodowego

naród obywatelski / państwowy

• wspólnota narodowa oparta na wspólnocie politycznej

• wspólnie respektowane prawa w ramach jednego organizmu państwowego

• państwo wielokulturowe, państwo federacyjne – razem żyją różne narody, różne grupy etniczne

pojęcie narodowści

• regionalna wspólnota etniczno-językowa, która znajduje się na etapie ewoluowania w naród – proto-naród

• nie posiada swojego własnego państwa

• jest w mniejszym stopniu zorganizowana niż naród

• praktyka stosowania nazwy narodowość często wiązała się z tym, że dominująca większość nie chciała uznawać pewnych grup za narody więc stosowała wobec nich określenie narodowości (małe narody na Syberii w czasach ZSRR)

grupa mniejszościowa

• zbiorowość zdominowana przez większość etniczną pod względem liczebności

• chociaż czasami zdarza się, że mniejszość jest w istocie większością – grupa, kontrolująca władze jest mniejszościowa – biali administratorzy zachodnich kolonii, czasy apartheidu w RPA

• większość definicji grupy mniejszościowej zwraca więc uwagę na to, że najistotniejsze dla jej definicji jest zwrócenie uwagi nie na statystyczne, ale społeczne implikacji faktu bycia mniejszością - różnice w statusie społecznym, ekonomicznym, politycznym

  • życie na marginesie

  • brak sprawczości w sferze politycznej

  • problemy z ochroną jej odrębności kulturowej i językowej

  • narażona na procesy asymilacyjne i akulturacyjne

• rozwiązania prawne mające na celu ochronę praw mniejszości:

  • w celu utrzymania i zachowania ich tożsamości

  • np. uznawanie prawa zwyczajowego grupy w systemie legislacyjnym państwa

  • subwencje oświatowe

  • wyrównywanie nierówności ekonomicznych

podział mniejszości

mniejszości narodowe

• ludność obcego pochodzenia, która żyje na terytorium jednego państwa, poczuwa się jednak do wspólnoty z mieszkańcami innego kraju, w którym znajduje kulturowe, moralne czy też polityczne wsparcie

mniejszości etniczne

• mniejszości obcego pochodzenia na terytorium jakiegoś państwa, które nie mają wsparcia polityczno-państwowego ze strony swojego protektora jak mniejszości narodowe

• Romowe, Tatarzy

• mniejszości otoczone przez etnicznie odmienny żywioł, nieco zmarginalizowane – Saami, Baskowie, Karelowie

mniejszości etnoreligijne

• mniejszości, które różnią się od innych typów mniejszości tym, że czynnik religijny jest dla nich główną płaszczyzną odmienności oraz najważniejszym elementem tożsamości

• odmienność w innych sferach może wręcz zanikać

• Tatarzy

grupy etnoregionalne

• grupy pochodzenia obcego, mniejszościowego, które w skutek asymilacji zatraciły większą część swojej odrębności, zachowując pewne wyróżniające je elementy – te elementy są pielegnowane jako cecha regionalna, ubogacająca narodową kulturę

• grupy te mogą rozwijać swoją świadomość etniczną, dążąc do zyskania politycznego uznania i autonomii

• dążenia Ślązaków

mniejszości postkolonialne

• mniejszości, które powstały na skutek imperialnej, kolonialnej polityki

• akcje osiedlania ludnosci na terytoriach podbitych, ludności z panującej metropolii

• mniejszość ta zazwyczaj cieszyła się uprzywilejowaną pozycją

  • kolonizacja przez Wielką Brytanie

  • kolonizacja Wielkopolski przez Niemcy

  • rosyjska kolonizacja Syberii

  • osadnictwo francuskie w Afryce Północnej – w szczególności Algierii

• sytuacja tych mniejszości drastycznie pogarszała się gdy metropolia z woli której osiedliły się na danym terytorium traciła nad nim władze

problemy klasyfikacji

10

Multikulturalizm i ideologia różnicy

Burszta / Ideologia różnicy i tożsamość zbiorowa

• Nathan Glazer: dzisiaj wszyscy jesteśmy wielokulturowi

• ideologia multikulturalizmu i jej funkcjonowanie na poziomie polityki państwa

  • postulat by w edukcji, prawie... - zwracać uwagę na mniejszości i kobiety

• multikulturalizm zastąpił pluralizm – w obrębie którego różnorodność kulturowa uzupełniona jest przez uniwersalną płaszczyznę państwa i sfery publicznej – wspólnej kultury publicznej i edukacji

• pluralizm zastąpiony został przez multikulturalizm

• współczesny świat kształtowany jest przez dwie tendencje:

  • uniformizacja – globalizacja

  • lokalizacja – to, co partykularne, nowe formy funkcjonowania lokalności i partykularności w obrębie globalizującej się rzeczywistości

• Appadurai: wzajemny kanibalizm tego, co uniwersalne z tym, co partykularne

• multikuluralizm stanowi odpowiedź na to wyzwanie – problem różnicy i tożsamości

• Christine Inglis – trzy znaczenia multikulturalizmu

  • 1. deskryptywny – konstatacja faktu o stanie rzeczywistości społeczno-kulturowej, który polega na istnieniu w obrębie jednego państwa, społeczeństwa grup o odmiennej kulturze

  • 2. ideologiczny

  • 3. polityczny

    • normatywne wezwanie do respektowania kulturowej różnorodności

    • nakaz poszanowania kulturowych tożsamości i wprowadzania w tym celu odpowiednich rozwiązań prawnych na poziomie państwa wielokulturowego

• multikulturalizm: wiele kultur – jedno państwo, zastępuje poprzednie ideologie asymilacyjne

• w obrębie multikulturalizmu szansę dostrzegły również inne grupy mniejszościowe, niekoniecznie pod względem kulturowym – kobiety, geje, lesbijki...

• multikulturalizm zrodzony w kontekście amerykańskim mówi o narodzie obywatelskim – który nie jest zjednoczony poprzez wspólną kulturę – ale poprzez prawo i państwo

  • z tego powodu w USA nie mówi się o mniejszościach narodowych – używa się określenia etniczności – naród pojmowany jest jako naród obywatelski

• multikulturalizm stanowi zatem politykę kulturową skoncentrowaną na ochronie grupowych, kulturowych tożsamości

• tożsamość kulturowa osadzona na poczuciu własnej swoistości i odrębności od innych musi być zatem chroniona – a więc podtrzymywana i powielana (a nie jak w ideologii asymilacji – eliminowana stopniowo)

• skoro należy respektować i kultywować różnice – należy wyznaczyć, coś co podlega ochronie – skład tożsamości kulturowej danej grupy – niemniej jednak kłóci się to z respektowaniem różnicy – jak wyjaśnić zróżnicowanie w obrębie danej grupy? wole zróżnicowania przejawianą przez przynależące do niej jednostki?

• problem autentyczności, oryginalności danej tożsamości – pojęcia te są z natury ekskluzywne, mimo inkluzywnych intencji multikulturalizmu

• multikuluralizm esencjonalizuje kultury – traktuje je jako rzeczy podlegające ochronie – żeby coś chronić należy to zdefiniować – by zdefiniować kulturę należy ją zreifikować – co jest problematyczne!

• ponadto: jak pogodzić postulat ochrony grupowych tożsamości z indywidualistycznym charakterem demokracji?

• multikuluralizm:

  • respektuj różnicę

  • różnica manifestuje się na poziomie autentycznych tożsamości grupowych

  • jednostka wybiera grupę i przynależność do niej (potrzeba wspólnoty i przynależności podkreślana przez komunitarian)

• liberalizm versus komunitaryzm

• stanowisko liberałów:

  • jednostka jest przede wszystkim indywiduum

  • jej rozwój niekoniecznie opiera się na poczuciu przynależności do wspólnoty

  • jednostka jest przede wszystkim wolnym podmiotem – który dokonuje wyboru odnośnie przynależności – wybór ten jest jej decyzją – przynależność nie jest pierwotna

  • różnorodność kulturowa dla liberałów jest szerokim wachlarzem możliwości jakie ma do wyboru jednostka

    • liberałowie polemizują z wspólnotowymi prawami w multikuluralizmie, zwracając uwagę na konieczność zastąpienia ich uniwersalnymi, indywidualnymi prawami

• liberalizm wyolbrzymia akt wolnego wyboru, komunitarianizm przecenia determinizm wspólnotowy

• multikuluralizm celebruje wszystki tożsamości – szerokie rozumienie różnicy

  • zdaniem Burszty wyklucza jedynie tożsamość narodową – nie może być mowy o tożsamości homogenicznej jaką jest narodowość w społeczności multikulturalistycznej

Kuper

• multikulturalizm jest ideologią antyasymilacji

• nie ma czegoś takiego jak prawdziwi Amerykanie – Ameryka jest kulturowo rozczłonkowana i podzielona

• multikulturalizm jest krytyką społeczną – wzywa do respektowania różnic, krytykując hegemonię kultury WASPów

• prawo do bycia odmiennym i kultywowania swojej kultury

• Kuper zauważa, że multikulturalizm jest ze swej natury antyoświeceniowy – atakuje w szczególności modernistyczna koncepcję narodu i państwa jako bytów zespolonych wspólną kulturą

• sedno multikulturalistycznej polityki polega na dążeniu do kultytywowania różnic kulturowych

• ale by je kultywować, muszą one zostać określone – a ich określenie i zdefiniowanie może blokować indywidualność

• Appiah stwierdza, że postulaty które nakazują szacunek wobec tożsamości kulturowych – muzułmanin, Europejczyk, Żyd – implikują istnienie sposobów bycia nimi – a co jeśli jednostka nie ma zamiaru się do nich stosować? a co jeśli jednostka postanowi zakwestionować tożsamość grupową?

• polityka szacunku dla tożsamości grupowych stoi w sprzeczności indywidualnym prawem jednostki do samostanowienia

• analogia do innych ruchów emancypacyjnych: walka o prawa kobiet w feminizmie – ale ich wzorem jest kobieta zachodnia – co z kobietami, które inaczej postrzegają same siebie?

• walka o akceptowanie różnicy na poziomie orientacji seksualnej – ruchy LGTB – ale czy walka o prawa gejów i lesbijek nie prowadzi do ustalenia wzoru bycia gejem i lesbijką, który może ograniczać indywidualność?

• multikuluralizm w rzeczywistości nie rozwiązuje wielu problemów wielokulturowego społeczeństwa: roszczenia i istnienie grupy mogą zostać uznane, ale co z problemami indywidualnych jednostek w jej ramach? dyskryminacją w ich obrębie? (np. dyskryminacja homoseksualistów w grupach muzułmańskich)

• polityka różnicy dążąca do eliminowania różnic na pewnym poziomie (praw, znaczenia, szacunku) umacnia różnice na innym

• rasa i kultura

• nowoczesne pojęcie kultury – choć stanowi krytykę rasizmu – jest formą rasizmu (Michaels)

• antyrasista celebruje poszczególne, odmienne tożsamości i staje w obronie ich szczególnych praw, choć prawa te przysługują jedynie osobie, która posiada jakąś partykularną tożsamość (osobie o odmiennej tożsamości nie!)

• podobny charakter mają postulaty feministyczne odwołujące się do biologicznych różnic pomiędzy płciami

• alternatywne sposoby myślenia o tożsamościach?

• bycie kimś zawsze wiąże się ze spełnianiem ustalonego wzoru postępowania i wypełniania oczekiwań - napięcie jednostka - wspólnota