ZOŁZY

(Adenitis equorum, Corynza contaginosum equorum, Lymphadenitis equorum acuta)

ang. strangles

Osrta zakaźna, zaraźliwa choroba młodych koni, przebiegająca z wysoką gorączką, zapaleniem błony śluzowej górnych dróg oddechowych oraz ze zropieniem węzłów chłonnych żuchwowych i zagardłowych

Etiologia

• Streptococcus equi subsp. Equi – paciorkowiec zołzowy, zaliczany do grupy C wg Lacenfield, Gramm dodatni, ropotwórczy, tlenowy/względnie beztlenowy

• jednorodny antygenowo i genetycznie, szczepy różnią się zjadliwością

• czynniki zjadliwości

  • białko M – antygen o właściwościach antyfagocytarnych, występuje w otoczce

  • otoczka z kwasem hialuronowym

  • streptokinaza

  • streptolizyna S

  • peptydoglikany

• w ropie z nosa żyje od tygodnia do miesiąca

• w temperaturze 50*C ginie po 90 minutach

• wrażliwy na penicylinę, amoksycylinę, ampicylinę, linkomycynę, sulfonamidy, cefalosporyny

• chorują konie, osły, muły (wyjątkowo wyizolowano zarazek od psa i człowieka, ale nie miało to żadnych reperkusji klinicznych)

• chorują zwierzęta młode, od 2-3 miesięcy do 2-3 lat

Źródła i drogi zakażenia

• źródłem są przede wszystkim konie chore na zołzy, do zakażenia dochodzi przeważnie drogą kropelkową, a także zakażenie przez pochwę podczas krycia, z karmą, wodą, lub poprzez uprzęż, sprzęt do czyszczenia itp. zanieczyszczone ropą czy śliną chorych koni

Patogeneza

• zarazek po przeniknięciu błony śluzowej nosa lub jamy ustnej, naczyniami chłonnymi dostaje się do węzłów chłonnych gdzie namnaża się i powoduje powstawanie zlewających się ognisk ropnych. Najczęściej proces ten dotyczy węzłów chłonnych podżuchwowych. Może jednak dojść do zajęcia dalszych węzłów chłonnych, gdzie tworzą się nowe ropnie, przerzutowe. Może to prowadzić do posocznicy

Objawy

• inkubacja 1-21 dni

• gorączka 39,0-39,5*C

• objawy ogólne

• 1-2 dni po zakażeniu pojawia się ostry nieżyt nosa

• błona śluzowa jamy nosowej jest zaczerwieniona, gorąca, sucha

• po 3 dniach pojawia się wypływ śluzowo-ropny, może występować również kaszel, trudności w połykaniu, oddychaniu, dalszy wzrost temperatury do 40-41*C

• przy przerzutach pojawia się gorączka przerywana i utrata kondycji

• zapalenie opłucnej lub otrzewnej prowadzi do zakażenia ogólnego

Zmiany anatomopatologiczne

• w trakcie badań anatomopatologicznych stwierdza się

  • zmiany zapalne nosa, zmiany ropne węzłów chłonnych, zapalenie opłucnej i/lub worków powietrznych i worka osierdziowego

  • błona śluzowa gardła, oskrzeli, tchawicy – przekrwiona, pokryta wybroczynami i śluzowo-ropną wydzieliną

  • w przypadku rozwinięcia się posocznicy stwierdzane są zmiany posocznicowe

  • ropnie w narządach wewnętrznych, mięśniach, sercu, OUN

Rozpoznanie

• badanie kliniczne

• badanie bakteriologiczne (materiałem są ropnie, gdzie jest czysta hodowla S.equi)

• odczyn ELISA

Rozpoznanie różnicowe

• grypa koni

• zapalenie jamy nosowej i płuc

• zakażenie herpeswirusami

• zapalenie górnych dróg oddechowych wywołane przez reowirusy i adenowirusy

Rokowanie

• bez powikłań choroba trwa 2-3 tygodnie i kończy się wyzdrowieniem,

  • rokowanie jest pomyślne

  • śmiertelność bez powikłań 1-2%

• przy ropniach przerzutowych rokowanie jest ostrożne lub niepomyślne w zależności od umiejscowienia ropni

Leczenie

• podawać leki metafilaktycznie – współdziałać z układem immunologicznym, dać mu szansę

• w pierwszej iniekcji zalecane jest podawanie penicyliny krystalicznej oraz prokainowej, kuracja trwa 5 dni

• w późniejszym etapie choroby skuteczniejszym środkiem jest oksytetracyklina podawana dożylnie

• leczenie objawowe

• antybiotyki gdy

  • występuje duszność spowodowana obrzękiem węzłów chłonnych

  • długotrwałe utrzymywanie się gorączki powyżej 41*C

  • mocne osłabienie, brak łaknienia

Powikłania

• zapalenie mięśnia sercowego

• ropnie metastatyczne

• zapalenie płuc – zachłystowe lub przez zarespirowanie ropy

• morzyska

• zapalenie otrzewnej

• niedokrwistość

• zołzy skórne

• zmiany w okolicy sromu

Immunoprofilaktyka

• w uzasadnionych przypadkach

• podczas zwalczania

• krótka odpowiedź, ograniczone objawy

  • Equilis StrepE – odporność w 2 tygodnie po szczepieniu, utrzymuje się do 3 miesiąca

  • szczepionka podśluzówkowa

Zapobieganie

• izolacja

• odkażanie pojemników, terenu

• po przechorowaniu – trzykrotne badanie bakteriologiczne co miesiąc → uznanie za wolne od siewstwa