KONIEC WIEKU XIX” Kazimierza Przerwy – Tetmajera

TEMAT WIERSZA: charakterystyka pokolenia dekadentów.

TREŚĆ, SYTUACJA CZŁOWIEKA POD KONIEC WIEKU XIX: podmiot liryczny wier­sza stawia ciąg pytań retorycznych, dotyczących wartości oraz ideałów człowieka z końca wieku. Wszystkie wymienione niżej postawy podmiot liryczny odrzuca jako nieskuteczne w walce ze złem świata lub jako niegodne człowieka:

- przekleństwo, ponieważ posługują się nim jedynie ludzie prymitywni i dzicy, zło­rzeczący swoim bogom;

- ironię, gdyż największą ironią jest sama rzeczywistość;

- wzgardę, bo jest to broń głupców;

- rozpacz, bowiem oznacza ucieczkę i poddanie się, bez prób podjęcia walki;

- walkę, ponieważ siły, przeciw którym kieruje się człowiek, są zbyt potężne, aby z nimi walczyć;

- rezygnację, gdyż nie chroni przed śmiercią;

• życie wieczne, ponieważ nikt nie udowodnił jego istnienia;

• użycie, bo pragnienie rozkoszy zawsze jest nienasycone.

Odrzucając wszystkie możliwe postawy ludzkie, podmiot liryczny stwierdza, iż jed­nostka nie ma żadnej możliwości obrony wobec sił zła. Pod koniec wieku poeta nie może zaproponować swojemu pokoleniu żadnych pozytywnych wartości i modeli życia:

„Cóż więc jest? Co zostało nam, co wszystko wiemy,

dla których żadna z dawnych wiar już nie wystarcza?

Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza,

człowiecze z końca wieku?... Głowę zwiesił niemy".

PODMIOT LIRYCZNY: podmiotem lirycznym wiersza jest poeta - wyraziciel idei swojego pokolenia, utożsamiający się z ludźmi „końca wieku": „Co zostało nam, co wszystko wiemy".

CECHY CZŁOWIEKA KOŃCA WIEKU: cechuje go postawa dekadencka: brak ide­ałów, niewiara, bierność, bezsilność, niezdolność do czynu, poczucie niedorzecz­ności istnienia, pesymizm.

DEKADENTYZM

Z języka francuskiego - décadence - schyłek, upadek. Tendencja w literaturze i sztuce ostatniego dziesięciolecia XIX wieku, wyrastająca z przekonania, że wraz ze schyłkiem wieku nastaje kryzys wszelkich wartości (moralnych, etycznych i kulturowych), który spowoduje upadek cywilizacji europejskiej. Dekadenci głosili hasła skrajnie pesymistyczne, a ich postawę cechowała apatia, niechęć do jakiegokolwiek działania.

Filozoficzne korzenie wywodzą się z poglądów Artura Schopenhauera, który uważał życie za cierpienie, przed nim nie można uciec. Jedynie sztuka łagodzi cierpienie.