Stanisław KOZIEJ

PODSTAWY

STRATEGII BEZPIECZEŃSTWA

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

1

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

2

R. Kuźniar, Polityka i siła. Studia strategiczne –
zarys problematyki,

WN SCHOLAR, Warszawa 2005

Koziej S., Między piekłem a rajem. Szare

bezpieczeństwo na progu XXI wieku.

Wyd. A. Marszałek, Toruń

2006

Świat współczesny wobec użycia siły zbrojnej.
Dylematy prawa i polityki, Red. nauk. J. Kranz,

IWEuroPrawo, Warszawa 2009

Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej

wojnie, Red. nauk. R. Zięba,

WAiP, Warszawa 2008

J. Baylis, J. Wrtitz, C. S. Gray, E. Cohen, Strategia we

współczesnym świecie. Wprowadzenie do studiów
strategicznych,

Wydawnictwo UJ, Kraków 2009

Literatura (1)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

3

U.S. Army War College Guide to National Security

Issues. Volume 1: Theory of War and Strategy,
Volume 2: National Security Policy and

Strategy, 

Carlisle, June 2008

Koziej S., Skrypty internetowe,

www.koziej.pl

Z. Nowakowski, H. Szafran, R. Szafran,
Bezpieczeństwo w XXI wieku. Strategie

bezpieczeństwa narodowego Polski i wybranych
państw,

Rzeszów 2009

Bezpieczeństwo w stosunkach

transatlantyckich (red. naukowa J. Gryz),

Wyd. A.Marszałek, Toruń 2008

J. S. Nye jr., Konflikty międzynarodowe.
Wprowadzenie do teorii i historii,

WAiP, Warszawa 2009

Literatura (2)

Literatura (3)

 C. Clausewitz, O wojnie, Lublin 1995,
 Sun Tzu, Sztuka wojny, Warszawa 1994
 Strategia bezpieczeństwa narodowego

Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa
2007

 Strategia obronności Rzeczypospolitej

Polskiej, Warszawa 2001

• Koncepcja strategiczna NATO, 1999
• Strategia bezpieczeństwa UE, 2003

 AKTUALNOŚCI:

 Strony internetowe – bbn.gov.pl; msz.gov.pl;

mon.gov.pl; mswia.gov.pl; aon.edu.pl;

 www.koziej.pl
 Zeszyty Naukowe AON, Kwartalnik Bellona

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

4

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

5

PODSTAWY

STRATEGII:

główne kategorie

AON Warszawa 2009

6

Istota strategii

Strategia – świadomie ustalony i

przyjęty sposób (metoda)
ustanawiania i osiągania celów
przez dany podmiot

a) w wąskim znaczeniu: … przy

użyciu siły

b) w pierwotnym, jeszcze

węższym znaczeniu: … przy
użyciu siły zbrojnej

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

7

Geneza strategii

• Strategia (grec.)

– dowodzenie

siłami zbrojnymi sprawowane
przez naczelnego
(najwyższego) dowódcę

(strategos – grec.)

Strategia: przygotowanie i

wykorzystanie bitwy dla celów
wojny

Taktyka: uszykowanie na polu

walki, prowadzenie bitwy

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

8

Ewolucja strategii

• Strategia wojskowa – sposób użycia sił

zbrojnych jako całości dla celów wojny

• Strategia wojenna – sposób użycia

zasobów danego państwa (koalicji) dla

celów wojny

• Strategia obronna (obronności) –

sposób użycia zasobów państwa dla

zapobiegania i rozstrzygania konfliktów

i kryzysów polityczno-militarnych

• Strategia bezpieczeństwa – sposób

użycia zasobów danego podmiotu dla

zapobiegania i rozstrzygania wszelkich

konfliktów (kryzysów)

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

9

Strategia BN:

jak wykorzystać wszystkie siły i środki

państwa

do przeciwstawienia się wszelkim rodzajom zagrożeń?

Zagrożenia

gospodarcze

społeczne

informacyjne

militarne

.
.
.

inne

Siły i środki państwa

gospodarcze

ochronne

informacyjne

militarne

(siły zbrojne)

.
.
.

inne

STRATEGI

A

BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTWA =

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE

BEZPIECZEŃSTWA

NARODOWEGO

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

10

Strategia obronności (ON):

jak wykorzystać wszystkie

siły i środki państwa do przeciwstawienia się zagrożeniom

militarnym?

OBRONNOŚĆ = OBRONA NARODOWA =

BEZPIECZEŃSTWO MILITARNE

= CZĘŚĆ BEZPIECZEŃSTWA

NARODOWEGO

Zagrożenia

gospodarcze

społeczne

informacyjne

militarne

.
.
.

inne

Siły i środki państwa

gospodarcze

ochronne

informacyjne

militarne

.
.
.

inne

STRATEGIA

OBRONNOŚCI

(ON)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

11

Strategia wojskowa:

jak utrzymywać i

wykorzystywać siły zbrojne do realizacji wszystkich zadań

państwa?

Zagrożenia

i inne potrzeby

państwa

gospodarcze

społeczne

informacyjne

militarne

.
.
.

inne

Siły i środki

państwa

gospodarcze

ochronne

informacyjne

militarne

.
.
.

inne

STRATEGIA

WOJSKOWA

WOJSKOWOŚĆ

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

12

SZ

Bezpieczeństwo
cywilne

Obronność

BEZPIECZEŃSTWO
NARODOWE

Zagrożenia
militarne

Zagrożenia
cywilne

Typologia strategii

bezpieczeństwa

• Konceptualnie: deklaratywna, rzeczywista (realna),

idealna (teoretyczna)

• Odstraszania (powstrzymywania), wymuszania,

ubezpieczenia (zapewniania)

• Wg środków (dziedziny bezpieczeństwa:

dyplomatyczna, ekonomiczna, informacyjna,
militarna itp.)

• Operacyjna, transformacyjna
• Strategie reagowania i zapobiegania (prewencji)
• Strategie symetryczne i asymetryczne
• Strategie państwowe i międzynarodowe (regionalne i

globalna)

• Strategie podmiotów niepaństwowych: samorządów,

przedsiębiorców, grup transnarodowych itp.

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

13

Instrumenty strategii

bezpieczeństwa

•Dyplomacja
•Siły zbrojne
•Służby i straże
•Potencjał ekonomiczny
•Potencjał inormacyjny

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

14

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

15

Cykl (procedura) strategiczny

• Zdefiniowanie interesów i celów

strategicznych

• Ocena środowiska strategicznego
• Sformułowanie operacyjnej koncepcji

strategicznej

• Sformułowanie preparacyjnej

koncepcji strategicznej

(przygotowania, w tym transformacji

zasobów strategicznych - systemu

bezpieczeństwa)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

16

Pojęcie bezpieczeństwa

• Bezpieczeństwo w sensie statycznym

- jako stan braku zagrożeń dla
podmiotu, stan spokoju, pewności
(stan obiektywny i subiektywny:
uświadomiony i nieuświadomiony)

• Bezpieczeństwo w sensie

dynamicznym (działanie podmiotu na
rzecz bezpieczeństwa) – jako proces
osiągania i utrzymywania stanu braku
zagrożeń i swobody działania

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

17

Istota bezpieczeństwa jako

procesu

Zapewnienie możliwości

przetrwania i swobody realizacji
własnych

interesów

danego

podmiotu w konkretnych
warunkach (w konkretnym
środowisku, otoczeniu), poprzez
wykorzystywanie

szans

(okoliczności sprzyjających),
podejmowanie

wyzwań,

redukowanie

ryzyk

oraz

przeciwdziałanie (zapobieganie i
przeciwstawianie się)

zagrożeniom

dla podmiotu i jego interesów

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

18

Kluczowe kategorie

pojęciowe

 interesy

(narodowe i

międzynarodowe),

misje organizacji

oraz wynikające z nich cele,

 środowisko (warunki) -

szanse,

wyzwania, ryzyka, zagrożenia;

kryzysy

i konflikty,

 koncepcje

- zasady i sposoby działań,

 systemy

bezpieczeństwa – zasoby

podmiotu wydzielone do realizacji

przyjętych koncepcji, odpowiednio do

tych zadań zorganizowane i

przygotowane

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

19

AON Warszawa 2009

20

WAR

UNK

I I Z

ASA

DY

UŻY

CIA

SIŁY

www.koziej.pl

Wojna jako usprawiedliwione

narzędzie polityczne

• Uzasadniony (uprawniony formalnie i moralnie

przekonujący) powód: np. odparcie agresji

• Uprawnione kierownictwo (np. Rada

Bezpieczeństwa ONZ)

• Publiczne wypowiedzenie
• Słuszny zamiar (np. obrona)
• Proporcjonalność użycia siły (szkody

spowodowane przez wojnę powinny być tego
warte)

• Ostateczność (po wyczerpaniu innych środków)
• Racjonalna szansa na sukces (nie

awanturnictwo)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

21

Usprawiedliwione zasady prowadzenia

wojny

(kodyfikacja w czterech konwencjach genewskich z 1949 r. i

dwóch protokołach dodatkowych z 1977 r.)

• Rozróżnianie

– Kombatanci – tylko oni mogą być

obiektem celowego ataku

– Niekombatanci – powinni być chronieni na

ile tylko można, mogą być ofiarami tylko
przypadkowych, nieintencjonalnych
ataków

• Proporcjonalność

– atak powinien być proporcjonalny do

militarnej wartości celu (obiektu)

– Unikać zadawania nadmiernego cierpienia

i używania najokrutniejszych broni

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

22

Koncepcje zapewniania

bezpieczeństwa

 Liberalne (eksponowanie roli instytucji

międzynarodowych)

 Bezpieczeństwo zbiorowe (wyrzeczenie się działań

zbrojnych, nieuchronność dyskredytacji agresora)

 Kontrola zbrojeń i rozbrojenie (ABM, START, CFE,

NPT itp.)

 Realistyczne (eksponowanie roli siły

państw)

 Równoważenie sił (przez wysiłki wewnętrzne lub

sojusze)

 Odstraszanie (założenia: decydenci działają

racjonalnie, zagrożenie zniszczeniem jest duże –
np. MAD, istnieje alternatywa dla wojny)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

23

Metody zapewniania

bezpieczeństwa

• Unilateralne

– Neutralność (samoobrona w

razie agresji)

– Izolacjonizm (dziś nierealny)

• Multilatelarne

– Sojusze
– Systemy bezpieczeństwa

zbiorowego

– Współpraca międzynarodowa

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

24

Prawo użycia siły

The Charter of the United Nations

prohibits the use of force against
another state except where the
Security Council has authorised the use
of force to maintain or restore
international peace and security; and
where a state is exercising its inherent
right of individual or collective self-
defence recognised by Article 51 of the
Charter

Wg: PRINCIPLES OF INTERNATIONAL LAW ON THE USE

OF FORCE BY STATES IN SELF-DEFENCE, Chatham House
, The Royal Institute of International Affairs, 2005

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

25

Prawo do samoobrony

• The law on self-defence encompasses more

than the right to use force in response to an
ongoing attack.

• Article 51 preserves the right to use force in self-

defence “if an armed attack occurs”, until the
Council has taken the necessary measures. On
one view, the right is confined to circumstances
in which an actual armed attack has commenced.
But the view that states have a right to act in
self-defence in order to avert the threat of an
imminent attack - often referred to as
‘anticipatory self-defence’ - is widely, though not
universally, accepted. It is unrealistic in practice
to suppose that self-defence must in all cases
await an actual attack.

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

26

Użycie siły w samoobronie

• Force may be used in self-defence only in relation to

an ‘armed attack’ whether imminent or ongoing.

 
• The ‘armed attack’ may include not only an attack

against a state’s territory, but also against
emanations of the state such as embassies and
armed forces.

• Force in self-defence may be used only when: the

attack consists of the threat or use of force (not
mere economic coercion, for example); when the
attacker has the intention and the capability to
attack; and the attack is directed from outside
territory controlled by the state.

• In the case of a threatened attack, there must be an

actual threat of an attack against the defending
state itself.

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

27

Warunki użycia siły w

samoobronie

• Force may be used in self-

defence only when this is
necessary to bring an attack to
an end, or to avert an imminent
attack. There must be no
practical alternative to the
proposed use of force that is
likely to be effective in ending or
averting the attack.

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

28

Odparcie natychmiastowego

ataku

• A state may use force in self-defence against a threatened attack

only if that attack is ‘imminent’.

 
• There is a risk of abuse of the doctrine of anticipatory self-

defence, and it needs to be applied in good faith and on the basis
of sound evidence. But the criterion of imminence must be
interpreted so as to take into account current kinds of threat and
it must be applied having regard to the particular circumstances
of each case. The criterion of imminence is closely related to the
requirement of necessity.

• Force may be used only when any further delay would result in an

inability by the threatened state effectively to defend against or
avert the attack against it.

• In assessing the imminence of the attack, reference may be made

to the gravity of the attack, the capability of the attacker, and the
nature of the threat, for example if the attack is likely to come
without warning.

• Force may be used only on a proper factual basis and after a good

faith assessment of the facts.

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

29

Zapobieganie i uprzedzanie

ataku

(Preventive and preemptive)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

30

Prawdopodobieństwo
ataku z poważnymi
szkodami

Prewencja

(tylko RB ONZ)

Uprzedzanie
ataku

(uprawnione)

Tendencja do
przesunięcia tej granicy

„Poszerzone”

uprzedzanie

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

31

Tradycyjne uprzedzanie

wobec konwencjonalnej

agresji ze strony państw

Proporcjonalność użycia siły

• The exercise of the right of self-

defence must comply with the
criterion of ‘proportionality’.

• The force used, taken as a

whole, must not be excessive in
relation to the need to avert or
bring the attack to an end.

• The physical and economic

consequences of the force used
must not be excessive in relation
to the harm expected from the
attack.

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

32

Przykłady

nieproporcjonalności użycia

siły

•Rosja

– Gruzja?

•Izrael

– Gaza?

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

33

Samoobrona przed atakiem

niepaństwowym

• Article 51 is not confined to self-defence in response

to attacks by states. The right of self-defence
applies also to attacks by non-state actors.

• In such a case the attack must be large scale.
• If the right of self-defence in such a case is to be

exercised in the territory of another state, it must be
evident that that state is unable or unwilling to deal
with the non-state actors itself, and that it is
necessary to use force from outside to deal with the
threat in circumstances where the consent of the
territorial state cannot be obtained.

• Force in self-defence directed against the

government of the state in which the attacker is
found may be justified only in so far as it is
necessary to avert or end the attack, but not
otherwise.

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

34

Inne przypadki niż

samoobrona

• The principles regarding the right of self-

defence form only a part of the
international regulation of the use of force.

• Measures taken in the exercise of the right

of self-defence must be reported
immediately to the Security Council. The
Council retains the right and responsibility
to authorise collective military action to
deal with actual or latent threats.

• Any military action must conform with the

rules of international humanitarian law
governing the conduct of hostilities.

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

35

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

36

ZASADY

STRATEGII

Typy działań

strategicznych

• P = ZxW

P – siła przeciwnika; Z – zdolności

(potencjał fizyczny) przeciwnika; W –
wola działania

• Dwie strategie pokonania

przeciwnika:

a) redukcja potencjału – podejście
fizyczne (niszczenie, paraliżowanie
sprawności działania):

Clausewitz

b) redukcja woli – podejście
psychologiczne (Douhet, operacje
informacyjne):

Sun Tzu

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

37

Metody osiągania celów przy pomocy sił

zbrojnych:

• Pokonanie (fizyczne rozbicie, pobicie) przeciwnika

– Obrona (odparcie ataku)
– Ofensywa

• Kontrofensywa (przejście do ataku po początkowej fazie

obronnej)

• Atak uprzedzający (reakcja na groźbę natychmiastowego

ataku)

• Atak prewencyjny (reakcja na nieuchronny atak w przyszłości)

• Wymuszanie (wykorzystanie siły bez jej użycia)

– Odstraszanie (ewentualne zyski nie są warte kosztów, które

są nie do zaakceptowania; oparte na groźbie kary za akcję
lub na upewnieniu przeciwnika, że nie uzyska swych celów
poprzez użycie siły)

– Powstrzymywanie i przymuszanie do zmiany działania

• Inne

– Upewnianie (zabezpieczanie sojuszników)
– Perswazja (przekonywanie o niecelowości)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

38

AON Warszawa 2009

39

Zasady działania, w tym

zasady strategii walki

• Prakseologiczne wskazówki (reguły)

sprawnego (ekonomicznego –

wydajnego, oszczędnego - i

skutecznego) działania

• Zasady strategii – historycznie

ukształtowane reguły sprawnego

przygotowania i prowadzenia walki

(kooperacji negatywnej), zwiększające

prawdopodobieństwo uzyskania w niej

sukcesu (zwycięstwa) przy jak

najmniejszych kosztach (stratach

własnych -

Fuller: „stały czynnik

taktyczny”)

• Są one podstawą racjonalnego

postępowania dowódców

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

40

Przewaga – istota zasad

(superzasada, zasada

zasad)

• wszystkie zasady mają prowadzić do

uzyskania, utrzymania i wykorzystania

przewagi

• Przewaga narzuca sposób walki.

(Sun-Tzu:

jeśli przeważasz przeciwnika 10x – okrąż go;

5x – atakuj; 2x – podziel; równowaga – możesz

walczyć; jeśli słabszy – zapewnij sobie

wycofanie)

• Zwycięża silniejszy

(jak w naturze –

Arciszewski).

• Napoleon

– jak zwyciężyć liczniejszego

przeciwnika? – manewrem, kolejne rozbijanie

częściami

• Wymiary przewagi: materialny i

niematerialny

(Sun-Tzu – mnożniki siły:

rozpoznanie, fortel, zaskoczenie, manewr,

działania pośrednie, presja psychologiczna)

www.koziej.pl

Klasycy teorii strategii

(1)

• Sun Tzu – „psycholog” wojny, lis wojny,

strategia pozasiłowych rozstrzygnięć,
strategia informacji

• Tukidydes – „polityk” wojny, wojna w

stosunkach międzynarodowych

• Clausewitz – filozof i „fizyk” wojny, strategia

masy, energii

• Jomini – „matematyk” wojny
• Ludendorf – strategia wojny totalnej
• Liddell Hart – neo- Sun Tzu, judo, wytrącenie

z równowagi, działania pośrednie

• Beaufre, Brodie – teoretycy odstraszania

nuklearnego i kompleksowego podejścia
(strategia totalna)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

41

Klasycy strategii (2)

• Strategia morska – Mahan
• Strategia powietrzna – Douhet
• Strategia błyskawicznej wojny

pancernej –Fuller, Guderian

• Strategia głębokich uderzeń –

Triandafiłow, Tuchaczewski

• Strategie alternatywne: Maximus

Fabius (kunktatorska), Lawrence
(partyzancka), Mao (rewolucyjna,
ludowa), Guevara (mała rewolucja dla
rewolucji)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

42

AON Warszawa 2009

43

Lista zasad

•Sun-Tzu – j.w,
•Clausewitz – klasyczne 9:

zmasowanie, cel,

ekonomia sił, prostota,

zaskoczenie, jedność

dowodzenia,

ubezpieczenie, ofensywa,

manewr

•Mnożenie zasad?
•Optimum

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

44

ZASADY STRATEGII

NARODOWYCH W

WARUNKACH

SOJUSZNICZYCH

(wg Strategii obronności RP)

45

ODPOWIEDZIALNOŚĆ NARODOWA I

POWSZECHNOŚĆ OBRONY

•Sojusze czynnikiem

wspomagającym

•Powszechność –

odpowiedzialność
wszystkich obywateli i
struktur państwa

•Zintegrowany system

obronności

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

46

SOLIDARNOŚĆ I INTEGRACJA

SOJUSZNICZA

•Solidarne wypełnianie

zobowiązań
sojuszniczych

•Integracja i aktywne

uczestnictwo w
operacjach

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

47

WSPÓŁPRACA I

PARTNERSTWO

•Udział w

programach
sojuszniczych (np.
PdP)

•Współpraca z

sąsiadami

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

48

UMACNIANIE ZAUFANIA I

REGIONALNEJ STABILNOŚCI

MILITARNEJ

•potencjał militarny na

poziomie uregulowanym
porozumieniami i
traktatami

•Potencjał militarny

dostosowany do
potrzeb

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

49

ODSTRASZANIE I

WIARYGODNOŚĆ

• Potencjał odpowiedni do

odstraszania przeciwników i
umacniania wiarygodności wśród
sojuszników

• Poziom jakościowy
• Zaufanie do potencjału sojuszu,

w tym nuklearnego (nie wyklucza
ewentualności praktycznego
włączenia się w realizację
przedsięwzięć w tym zakresie)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

50

ELASTYCZNOŚĆ REAGOWANIA

OBRONNEGO

•Skład i struktura

systemu obronnego,
w tym sił zbrojnych,
uniwersalna

•Ciągłość działania w

czasie P, K i W

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

51

WSPÓŁPRACA CYWILNO-

WOJSKOWA

•Zadania wojska i struktur

cywilnych

na własnym terytorium (w

tym np. HNS)

•W operacjach poza

granicami kraju

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

52

BILANSOWANIE POTRZEB

OBRONNYCH I MOŻLIWOŚCI KRAJU

•Optymalizacja relacji

potrzeby-możliwości

•Potrzeby bieżące i

perspektywiczne

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

53

EWOLUCJA

STRATEGII BEZPIECZEŃSTWA

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

54

Źródło: Bridgeman Art Library: „Adam i Ewa”, obraz Lucasa Cranacha Starszego,
1526

AON Warszawa 2009

55

Geneza bezpieczeństwa i

strategii

•Historia bezpieczeństwa

jest tak długa, jak długa

jest historia ludzkości

•Biblijny raj - Adam i Ewa

(są zagrożenia - brak systemu bezpieczeństwa)

•Kain i Abel

(błędna koncepcja

bezpieczeństwa)

•Potop biblijny - Noe

(skuteczny system bezpieczeństwa)

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

56

Ewolucja uwarunkowań

strategicznych

• Koncepcja fal cywilizacyjnych

(Toffller)

• Materialny (energetyczny) i

niematerialny (informacyjny)

wymiar walki

• Epoka

agrarna

- równowaga

energetyczno-informacyjna na

poziomie biologicznym

• Epoka

industrialna

- dominacja

energii

• Epoka

informacyjna

- zmierzanie do

równowagi energetyczno-

informacyjnej

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

57

rozwój

środków

walki

zbrojnej

Dominacja energii

Teoria Clausewitza

Względna równowaga

energetyczno-informacyjna

„Neoklasyczne” teorie wojen

Energetyczny (materialny)

potencjał walki zbrojnej

Dominacja informacji?

Informacyjna

(psychotroniczna)

teoria wojen?

po

zi

om

b

io

lo

gi

cz

ny

(c

yw

ili

za

cj

a

ag

ra

rn

a)

po

zi

om

m

ec

ha

ni

cz

ny

(c

yw

ili

za

cj

a

pr

ze

m

ys

ło

w

a)

rewolucja

informacyjna

rewolucja

przemysłowa

XVIII/XIX w.

XX/XXI w.

po

zi

om

in

fo

rm

at

yc

zn

y

(c

yw

ili

za

cj

a

in

fo

rm

at

yc

zn

a)

czas

Informacyjny

potencjał walki

zbrojnej

Harmonia (równowaga)

energetyczno-informacyjna

Klasyczna teoria wojen

?

Ewolucja warunków
bezpieczeństwa (na
przykładzie sztuki
wojennej)

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

58

PODMIOTY

BEZPIECZEŃSTWA

PODMIOTY

BEZPIECZEŃSTWA

Charakterystyka podmiotu

strategii bezpieczeństwa

• Interesy (tożsamość podmiotu) i cele
• Warunki bezpieczeństwa (położenie

geostrategiczne; warunki zewnętrzne:
szanse, wyzwania, ryzyka i
zagrożenia; kulturowe, materialne i
organizacyjne warunki wewnętrzne)

• Koncepcje bezpieczeństwa (polityka,

strategia)

• Systemy bezpieczeństwa (organizacja

i przygotowanie sił i środków
bezpieczeństwa)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

59

Rodzaje podmiotów

• Osoby, grupy osób
• Państwa i ich elementy (instytucje

parlamentarne, rządowe,
sądownicze, samorządy)

• Organizacje międzynarodowe

(międzyrządowe, wielopaństwowe):
sojusze, koalicje

• Organizacje transnarodowe

(pozarządowe, korporacje)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

60

Charakterystyka państwa

• Stała ludność
• Określone terytorium z

zasobami

• Władza zdolna do kontrolowania

swojego terytorium oraz
utrzymywania stosunków z
innymi państwami, a także
mająca monopol na prawne
użycie siły w kraju (inne państwa
muszą uznawać suwerenność tej
władzy)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

61

Państwa

• Prawnie równe
• Prawo do suwerenności
• Obowiązek uznania prawnej całosci

innego państwa

• Nienaruszalność integralności

terytorialnej i politycznej
niezależności

• Wolność wyboru i rozwijania

własnego systemu politycznego,
społecznego i kulturalnego

• Obowiązek wypełniania zobowiązań

międzynarodowych oraz życia w
pokoju z innymi

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

62

Interesy

• Interesy danego podmiotu (społeczności

międzynarodowej, narodu, grupy, osoby itp.) – to
wyraz jego tożsamości, wyznawanych wartości,
historycznego dorobku, tradycji, bieżących
potrzeb oraz dążeń i aspiracji przyszłościowych

• Interesy

żywotne i drugorzędne

:

• żywotne

– to interesy dotyczące istnienia, przetrwania

podmiotu w danych warunkach (niestopniowane, „zero-
jedynkowe”)

• drugorzędne

– to interesy związane z jakością owego

istnienia, trwania (stopniowalne, negocjowalne)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

63

Organizacje

międzynarodowe

• ONZ (wcześniej Liga

Narodów)

• NATO
• UE
• OBWE
• WNP
• UW

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

64

Misje organizacji

• Misja – przeznaczenie: kategoria

stworzona (wygenerowana) przez
członków danej organizacji

• Misja organizacji międzynarodowej

(międzypaństwowej – np. NATO, UE) -
synteza interesów narodowych
państw członkowskich. Problem:
eliminacja sprzecznych interesów

• Misja organizacji krajowej (elementu

państwa – np. samorządu, instytucji
państwowej lub pozarządowej) –
ustalona przez prawo

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

65

Cele strategiczne

 Cele strategiczne w dziedzinie

bezpieczeństwa - to

zoperacjonalizowane interesy i
misje

(określone stosownie do

danych warunków, ujęte w
określonym czasie i miejscu, z
uwzględnieniem zewnętrznych i
wewnętrznych potrzeb i
możliwości)

 Cele operacyjne – elementy celu

strategicznego; dotyczą
konkretnego działania

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

66

Systemy bezpieczeństwa

• System bezpieczeństwa

- to

zasoby (siły i środki)
wydzielone do realizacji zadań
w dziedzinie bezpieczeństwa,
zorganizowane i przygotowane
odpowiednio do charakteru
tych zadań i warunków ich
wykonywania

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

67

Siła (potęga) narodowa

• Czynniki naturalne:

– Geograficzne (położenie, terytorium …)
– Ludnościowe (liczebność, wykształcenie …)
– Surowcowe (rodzaj, wielkość…)

• Czynniki socjalne:

– Ekonomiczne
– Wojskowe

– Polityczne
– Psychologiczne
– Informacyjne

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

68

SN(Siła Narodowa)

=

Z(zasoby:g+l+m+e+w)

x

W(wola:p+p+i)

„STRATEGICZNA TRÓJCA”

BEZPIECZEŃSTWA

• Według Clausewitza:

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

69

Władza

Naród

Siły zbrojne

„STRATEGICZNA TRÓJCA”

BEZPIECZEŃSTWA

• Współcześnie

(w erze informacyjnej):

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

70

Władza

Naród

Siły zbrojne

Decyde
nt

Opinia publiczna

Siły i środki
bezpieczeństwa

Zasoby i
wartości

Środowisko

Zintegrowany system

bezpieczeństwa narodowego

• Podsystem kierowania
• Podsystemy wykonawcze

– Wyspecjalizowane w dziedzinie

bezpieczeństwa siły i środki państwa
(dyplomacja, siły zbrojne, wywiad,
kontrwywiad, policja, straż pożarna, straż
graniczna, służby ratownicze itd.)

– Pozostałe elementy struktury państwowej

(gospodarcze, społeczne, informacyjne,
edukacyjne itp..)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

71

Systemy bezpieczeństwa

międzynarodowego

• Porozumienia

- są “miękkimi” systemami

bezpieczeństwa, ustanawiają pewne zasady

współdziałania autonomicznych (oddzielnych)

podmiotów w dziedzinie bezpieczeństwa

• Koalicje

są bardziej zorganizowanymi systemami

bezpieczeństwa i obejmują nie tylko współdziałanie

na poziomie kierownictw podmiotów, ale także

tworzenie wspólnych sił wykonawczych

• Najwyższą formą systemów bezpieczeństwa są

współcześnie

sojusze.

W sojuszach istnieją nie tylko

wspólne siły wykonawcze, ale także wspólne

kierownictwa odpowiedzialne za bezpieczeństwo
sojuszników.

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

72

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

73

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

74

WSPÓŁCZESNE

ŚRODOWISKO BEZPIECZEŃSTWA

Współczesne środowisko

bezpieczeństwa

•Globalizacja i rewolucja

informacyjna

•Rozpad świata

dwubiegunowego

•Erupcja terroryzmu

międzynarodowego

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

75

Zmiana środowiska

bezpieczeństwa

• Środowisko GLOBINFO –

zglobalizowane i uinformacyjnione

• Rozpad symetrycznego świata

dwubiegunowego i erupcja

asymetrycznych relacji

bezpieczeństwa nuklearnego i

konwencjonalnego

• Zagadnienia szczegółowe: podmioty

niepaństwowe - terroryzm,

proliferacja BMR, państwa

problemowe (zbójeckie i upadłe) –

konflikty regionalne, Rosja – nowa

zimna wojna?

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

76

Globalizacja

• Globalizacja

– to obiektywny proces

zastępowania autonomiczności

podmiotów (osób, społeczności,

państw, organizacji itp.) ich integracją

w skali globalnej, to proces

przechodzenia od podziału do

integralności globalnej, od luźnego

zbioru elementów do całościowego

systemu światowego

• informacja

siłą napędową globalizacji

• wizja

„globalnej wioski

”?

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

77

Istota globalizacji

bezpieczeństwa

• zjawiska i procesy

bezpieczeństwa dotykające
całej ludzkości, obejmujące w
różny sposób całą kulę ziemską,
angażujące decydujących
graczy na arenie światowej i
większość innych podmiotów (w
tym organizacji)
międzynarodowych

• kontekst obiektywny i

celowościowy

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

78

Geneza i ewolucja

• epoka

„wielkich odkrywców”

i okrążenie kuli ziemskiej -

geneza praktycznej

globalizacji

• Imperium brytyjskie

-

pierwiastki bezpieczeństwa

globalnego

• Wojny światowe

- praktyczny

wyraz problemów

bezpieczeństwa globalnego

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

79

Światowa „zimna wojna”

• Przedłużenie II wojny światowej
• Potencjał militarny ZSRR i ekspansja

ideologiczna komunizmu

• Bloki wojskowe: NATO i UW
• Broń jądrowa i wyścig zbrojeń
• Załamanie się systemu radzieckiego

pod ciężarem wyścigu zbrojeń

• Rozpad systemu dwublokowego

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

80

Rewolucja informacyjna

• Zbieranie informacji (wywiad,

media, internet) - sensory

• Przetwarzanie (analiza, ocena,

wytwarzanie wiedzy) informacji -
komputery

• Przesyłanie informacji (łączność,

media, opinia publiczna) – środki
komunikacji

• Operacje informacyjne i ochrona

informacji (dywersja,
maskowanie, mylenie,
zakłócanie, fortel, propaganda,
niszczenie środków
informacyjnych, obrona itp.) –
środki kierowania i walki
informacyjnej

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

81

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

82

ZAGROŻE

NIA

TRANSNA

RODOWE

(niepaństw

owe)

Istota terroryzmu

Celowe (

świadomie zamierzone

) i

spektakularne atakowanie
niewinnych, postronnych osób

dla pośredniego
(asymetrycznego, poprzez
opinię publiczną)
oddziaływania na przeciwnika
politycznego lub
ideologicznego

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

83

Trudności definicyjne

Terroryzm a klasyczna

walka zbrojna, walka
narodowowyzwoleńcza

Polska partyzantka w II

wojnie światowej

Czeczenia
Irak

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

84

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

85

A

B

A

B

Walka – atakowanie przeciwnika

Terroryzm – atakowanie otoczenia

Istota terroryzmu

Nowa jakość terroryzmu

• terroryzm międzynarodowy
• proliferacja fundamentalizmu i

radykalizmu – alkaidyzm?

• terroryzm samobójczy
• terroryzm masowego rażenia

• globalna sieć terrorystyczna –

nowe, asymetryczne mocarstwo
światowe ery informacyjnej?

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

86

Wymiary asymetryczności

terroryzmu globalnego

 Wymiar humanistyczny: emocjonalizm przeciw

racjonalizmowi

 Wymiar ideologiczny: radykalizm i fundamentalizm

religijny (al-kaidyzm, dżihadyzm?) przeciw
demokracji i liberalizmowi politycznemu

 Wymiar organizacyjny: sieciowość przeciw

hierarchiczności

 Wymiar instrumentalny: środki proste i

powszechne przeciw technicznie zaawansowanym i
specjalistycznym

 Wymiar operacyjny: terroryzm samobójczy i

taktyka maksymalizacji strat przeciw taktyce
minimalizacji strat własnych i przeciwnika

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

87

Jak kończą działalność grupy

terrorystyczne?

(dane z lat 1968 – 2006)

• 43% - kończą działalność i

przechodzą do metod
politycznych

• 40% - rozbite przez siły

policyjne

• 7% - rozbite przez wojsko
• 10% - zwyciężyły

Wg – S. G. Jones, Defeating Terrorist Groups, RAND , September 2008, Testimony presented before the

House Armed Services Committee, Subcommittee on Terrorism and Unconventional Threats and
Capabilities on September 18, 2008

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

88

• zimna wojna – klasyczne, symetryczne

odstraszanie

• proliferacja – nowi,

asymetryczni

dysponenci:

państwa niepewne i struktury niepaństwowe

• Asymetryczność roli: broń ostateczna (używana

z konieczności, strategia odstraszania) – broń
pierwszego użycia (używana z wyboru,
strategia szantażu)

• bezpieczeństwo utrzymywania broni jądrowej

(dostęp fizyczny i informacyjny)

• Asymetryczność zagrożeń i strategii

nuklearnych oraz

duże prawdopodobieństwo

użycia broni nuklearnej – nowa jakość

• Obrona przeciwrakietowa

– odpowiedź na

asymetryczne zagrożenia rakietowo-nuklearne

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

89

Postklasyczna era nuklearna

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

90

Prawdopodobieństwo użycia BJ

przez terrorystów

•Według

amerykańskich

analityków:

– 20% - że w ciągu roku
– 30% do ponad 50% -

że w ciągu dekady

– w ogóle –

nieuniknione

Państwa problemowe

• Państwa upadłe – asymetryczne

zagrożenia słabością

• Państwa zbójeckie – piraci

międzynarodowi

• Konflikty międzynarodowe –

regionalne, umiędzynarodowienie
konfliktów wewnętrznych

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

91

Pozapaństwowe podmioty

• Dalszy względny (w stosunku do tradycyjnych

państw) wzrost siły różnych podmiotów

niepaństwowych (organizacje biznesowe,

plemienne, religijne, sieci terrorystyczne,

kryminalne itp.)

• Niektóre państwa mogą nawet być przejmowane i

prowadzone przez sieci przestępcze

• W niektórych regionach Afryki i Azji Płd. tradycyjnie

pojmowane państwa mogą wręcz zanikać z powodu

niezdolności rządów do zapewnienia podstawowych

potrzeb, w tym bezpieczeństwa

• Global Trends 2025: A Transformed World,

November 2008

AON Warszawa 2009

92

www.koziej.pl

Definicja cyberprzestrzeni w USA

DoD

• cyberspace: a global domain within

the information environment
consisting of the interdependent
network of information technology
infrastructures, including the
Internet, telecommunications
networks, computer systems, and
embedded processors and
controllers.

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

93

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

94

Ruchy antyglobalistyczne

•Anarchizm
•Radykalna lewica –

przeciw bogatym,
populizm

•Radykalna prawica -

neofaszyzm

KLASYCZNE

KONFLIKTY I KRYZYSY

AON Warszawa 2009

95

www.koziej.pl

Kategoryzacja wojen

• Wojna nieograniczona (totalna):

pobicie i okupacja

• Wojna ograniczona: politycznie,

przestrzennie, co do sił

• Wojna domowa (obecnie ich

umiędzynarodowienie)

• Wojna asymetryczna
• Terroryzm jako rodzaj wojny

asymetrycznej

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

96

• Bałkany – kryzysy przytłumione, czuwać

• Afganistan – czarna dziura bezpieczeństwa

światowego, potrzeba strategii uniwersalnej

• Irak – światełko w tunelu, „nie zdmuchnąć”
• Iran i Pakistan – tykające bomby; groźba

nuklearyzacji Bliskiego Wschodu

• Izrael/Palestyńczycy – zmienić konflikt

asymetryczny w symetryczny

• Przyrosyjski „łuk południa” (Azja Środkowa,

Kaukaz, Europa Wschodnia) –

„mała zimna wojna”

(wymiary: militarny, informacyjny, energetyczny)

Najważniejsze konflikty i kryzysy

regionalne

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

97

Trendy ewolucji konfliktów

• Wzrastające znaczenie informacji (w

tym broni precyzyjnej o dużym –
strategicznym - zasięgu)

• Ewolucja zdolności działań

nieregularnych

• Niemilitarne aspekty działań

wojennych (cyber, ekonomia,zasoby,
informacja...)

• Ekspansja i eskalacja konfliktów poz

tradycyjne pole walki

AON Warszawa 2009

98

www.koziej.pl

•Wojna informacyjna Rosji z

Zachodem od 2007 r.

•Wojna rosyjsko-gruzińska i jej

konsekwencje

•„

Mała”, „ograniczona” zimna

wojna

(wymiary: militarny,

energetyczny, informacyjny)

II zimna wojna?

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

99

Mocarstwa „wschodzące”

•Rosja –

neoimperium?

•Chiny
•Indie

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

100

Przyszły ład

międzynarodowy

• Najbardziej wyróżniającą cechą

„nowego ładu” będzie przejście od

świata jednobiegunowego

zdominowanego przez USA do

względnie nieuporządkowanej

struktury starych mocarstw i państw

wschodzących oraz przechodzenie

siły wpływów z podmiotów

państwowych do niepaństwowych

AON Warszawa 2009

101

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

102

Niespokojny świat XXI wieku

”Szare”

bezpieczeństwo

(

między rajem i

piekłem

)

 „Skrzyżowanie” terroryzmu z BMR

– kwintesencja zagrożeń

asymetrycznych

 Nowa, „mała” zimna wojna –

odnowienie zagrożeń

symetrycznych

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

103

OPERACYJNE

KONCEPCJE

STRATEGICZNE

STRATEGIE

OPERACYJNE

– jako sposoby

użycia

systemów

bezpieczeństwa

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

104

AON Warszawa 2009

105

Strategie zimnowojenne –

NATO/UW

• NATO: koncepcja obrony

strategicznej obszaru

północnoatlantyckiego (rok 1950);

strategia zmasowanego odwetu

(połowa lat pięćdziesiątych);

strategia elastycznego

reagowania (lata sześćdziesiąte)

• UW: strategia ofensywna,

defensywna (Gorbaczow, 1987 r.)

www.koziej.pl

POZIMNOWOJENNE

STRATEGIE

OPERACYJNE

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

106

• Szok po 11 września 2001 - nowe

koncepcje strategiczne

(system

strategii narodowych)

• Nieadekwatność dotychczasowej

strategii odstraszania

(MAD)

w

stosunku do terrorystów i państw
zbójeckich

• Prewencja i uderzenia

uprzedzające

w walce z

terroryzmem i BMR

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

107

USA – nowa strategia hegemona

światowego

 Transformacja i potknięcia

 Nowa pozimnowojenna strategia: od konfrontacji

do współpracy, partnerstwa i członkostwa

 Kosowo: pierwsza interwencja
 11.09 – art. 5.
 2003 – Irak i Turcja, art. 4.
 NATO wobec sytuacji trudnokonsensusowych
 Afganistan – ryzyko „psucia się” NATO
 Cyber-defense, bezpieczeństwo energetyczne,

obrona przeciwrakietowa, NRF - kłopoty

 GLOBALTO?

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

108

NATO

•Początkowo ESDP bez

strategii

•Strategia bezpieczeństwa

UE

•Problematyka

bezpieczeństwa w

projekcie traktatu

lizbońskiego

•NATO- bis?

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

109

UNIA EUROPEJSKA

Rosja

•Jelcyn – poszukiwanie

miejsca w nowym
porządku strategicznym w
latach 90.

•Putin – strategia wojny

informacyjnej z Zachodem

•Miedwiediew – mała zimna

wojna

AON Warszawa 2009

110

www.koziej.pl

111

Chiny

• Tradycyjne balansowanie między celami

rozwoju (gromadzenie potencjału narodowego)

i bezpieczeństwa (eksploatowanie potencjału)

• Pragmatyzm - priorytet dla celów rozwojowych
• Ekspansja ekonomiczna i przy pomocy

SOFT

POWER,

we własnym interesie, ale nie przeciw

USA

• Treść założeń strategicznych: pokojowy rozwój,

unikanie użycia siły, nieingerencja w sprawy

wewnętrzne, obronny charakter strategii

wojskowej

• Drugie mocarstwo ekonomiczne świata do

2025; najwiekszy importer surowców

• USA i Tajwan - główne punkty odniesienia

AON Warszawa 2009

111

www.koziej.pl

Październik 2007

WSHiP

112

Mocarstwa europejskie

• Unia Europejska - chęci i

wątpliwości

• Francja – ambicje

przewodzenia

• Wielka Brytania –

pragmatyzm, strategia

balansowania

• Niemcy – siła gospodarcza,

politycznie - w punkcie

zwrotnym?

• Ukraina – kontekst rosyjski

AON Warszawa 2009

112

www.koziej.pl

Październik 2007

WSHiP

113

Inni ważni gracze

•Japonia – jak Niemcy

•Indie i Pakistan –

niebezpieczne

sąsiedztwo

•Izrael – siła wpływów

•Cywilizacja islamska

•Globalna sieć

terrorystyczna

AON Warszawa 2009

113

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

114

www.koziej.pl

WSHiP 2008/2009

www.koziej.pl

115

Główne problemy pozimnowojennej

strategii globalnej

• interwencje

humanitarne

• operacje

uprzedzające,

prewencyjne, stabilizacyjne

• obrona

przeciwrakietowa

• główne wyzwanie: przyjąć

wspólną strategię globalną, aby

uniknąć anarchii strategicznej

• Koniec strategicznej pauzy w

Europie i początek … małej

zimnej wojny?

AON Warszawa 2009

115

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

116

STRATEGIE

NUKLEARNE

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

117

Klasyczna strategia

zimnowojenna

•Hiroszima (6.08.45) i

Nagasaki (9.08.45)

•Odstraszanie symetryczne

– zasada wzajemnego

gwarantowanego

zniszczenia

•Groźba „zimy nuklearnej”

(„nuklearnej epoki

lodowcowej”)

•Kryzys kubański

www.koziej.pl

Strategia odstraszania

nuklearnego

• Zapobieganie działaniu przez

spowodowanie obawy o konsekwencje

• Albo groźbą ukarania, albo

odwiedzeniem od działania przez
przekonanie, że nie osiągnie celu

• Zakłada się, że obydwaj gracze

postępują racjonalnie i wyznają
podobne systemy wartości

• Musi być przekonanie, ze obydwie

strony dysponują zdolnościami i wolą
ich użycia

• Odstraszanie nuklearne działało w

praktyce, ale nie ma już takiej
pewności co do odstraszania
konwencjonalnego

• Teoretycy” B. Brodie, H. Kahn

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

118

AON Warszawa 2009

119

Strategia nuklearna NATO

•Broń nuklearna –

dysponowanie przez USA,
WB i Francję

•Broń nuklearna w Europie
•Zasady użycia
•Bezpieczeństwo

przechowywania

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

120

Rosja obniża próg atomowy i
straszy uprzedzającym
użyciem broni jądrowej

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

121

Geneza obrony

przeciwrakietowej

• Historyczna - wyścig „miecza i

tarczy”

• Technologiczna - dziś rakiety

głównym nośnikiem siły

uderzeniowej, przeciwrakiety –

technicznie możliwe

• Strategiczna – asymetryczne

środowisko nuklearno-

rakietowe

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

122

Start irańskiej rakiety Shahab-3

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

123

Sens obrony

przeciwrakietowej

Ma sens w relacjach asymetrycznych;

nie ma sensu w relacjach

symetrycznych

Rola obrony przeciwrakietowej w

systemie bezpieczeństwa: jeden z

instrumentów strategicznych –

obok takich, jak:

– Nieproliferacja i kontrproliferacja
– Odstraszanie
– Interwencje prewencyjne i

uderzenia uprzedzające

Istota zmiany

amerykańskiej koncepcji

budowy OP

• Cel ten sam: zintegrowany,

wielowarstwowy system obrony
przeciwrakietowej

• Inna koncepcja

– Bush: najpierw strategiczna obrona

kontynentu amerykańskiego potem
regionalne uzupełnienia

– Obama: najpierw regionalne systemy

OP potem strategiczny segment do
obrony kontynentu amerykańskiego

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

124

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

125

PODSTAWY

POLSKIEJ

STRATEGII

BEZPIECZEŃSTWA

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

126

Procedury strategiczne

•Projektuje RM
•Zatwierdza Prezydent
•Implementuje

administracja publiczna

(strategie sektorowe,

plany i programy)

•Weryfikuje – Prezydent i

RM (SPBN, gry

strategiczne)

INTERESY NARODOWE

• niepodległość i

nienaruszalność terytorium

• wolności i prawa człowieka i

obywatela oraz

bezpieczeństwo obywateli

• dziedzictwo narodowe
• ochrona środowiska

WSHiP 2008/2009

127

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

127

www.koziej.pl

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

128

CELE STRATEGICZNE

·

obrona terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej

·

obrona i ochrona obywateli udział
we wspólnej obronie terytoriów
państw członkowskich NATO

·

wspieranie akcji instytucji i
organizacji międzynarodowych w
reagowaniu kryzysowym oraz
polityczno-militarnych działaniach
stabilizujących

·

kształtowanie bezpiecznego
otoczenia Polski

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

129

Polska strategia bezpieczeństwa w

NATO i UE

• Strategie z 2000 i 2003 r.
• Strategia 2007 przyjęta w okresie

vacuum rządowego: potrzeba

nowelizacji

• Dobry krok w kierunku integracji

bezpieczeństwa, ale nie

dokończony

• Słabość części preparacyjnej

(transformacyjnej) – budowa,

utrzymywanie i transformowanie

systemu bezpieczeństwa

• Zmieniająca się wartość sojuszy

(NATO, UE) dla bezpieczeństwa

Polski

• Strategiczne stanowisko Polski

wobec relacji NATO – UE

• Strategia udziału w operacjach

międzynarodowych

• Polska wobec tarczy

antyrakietowej - w świetle relacji

z USA, NATO i UE oraz Rosją

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

130

Koncepcja bezpieczeństwa:

dylematy strategiczne

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

131

Rodzaje działań (operacji)

strategicznych

·

działania prewencyjne

- realizowane w czasie pokoju,

obejmujące bieżące zapobieganie wystąpieniu zagrożeń
poprzez neutralizowanie ich potencjalnych źródeł oraz
stabilizowanie i umacnianie bezpiecznego środowiska
(otoczenia) międzynarodowego Polski

·

reagowanie kryzysowe

- realizowane w razie wystąpienia

zagrożenia bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa
sojuszników oraz zagrożeń dla szerszego bezpieczeństwa
międzynarodowego, obejmujące zarówno działania
narodowe, jak i udział w wysiłkach międzynarodowych,
podejmowanych w celu opanowania kryzysów oraz
zapewnienia osłony przed ich skutkami

·

działania wojenne

- prowadzone w razie agresji na Polskę

lub jej sojuszników, obejmujące wykorzystanie całego lub
części potencjału państwa do odparcia agresji, poprzez
przygotowanie
i przeprowadzenie kampanii i operacji wojennych

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

132

DZIAŁANIA

WOJENNE

(Następstwo agresji na Polskę

lub sojusznika. Każda wojna

byłaby wojną sojuszniczą)

Wojna obronna na

własnym

terytorium

(odparcie agresji

na Polskę):

- lokalny konflikt

zbrojny

- wojna na dużą

skalę

Wojna poza

terytorium

RP

(udział

w odparciu

agresji

na

sojusznika)

• Działania zbrojne

• Działania

pozazbrojne

 Sens udziału w operacjach

międzynarodowych

 Zasady strategiczne

 Celowość
 Ekonomia sił
 Zachowanie swobody działania

 Decyzje strategiczne wobec Iraku

i Afganistanu

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

133

Strategia udziału w operacjach

międzynarodowych

• Kontekst amerykański (partnerstwo z USA,

ryzyko większych zagrożeń transnarodowych,

„waluta strategiczna” na arenie

międzynarodowej: wobec Rosji i NATO)

• Kontekst rosyjski (kolejne, po wejściu do NATO,

uniezależnienie strategiczne Polski od Rosji)

• Kontekst sojuszniczy (przyszła obrona

przeciwrakietowa NATO i UE)

• Kontekst polski (zainicjowanie budowy

„narodowej tarczy” jako koniecznego wkładu

do systemu NATO)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

134

Tarcza w Polsce

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

135

Zintegrowany system

bezpieczeństwa narodowego

• Podsystem kierowania
• Podsystemy wykonawcze

– Wyspecjalizowane w dziedzinie

bezpieczeństwa siły i środki państwa

(dyplomacja, siły zbrojne, wywiad,

kontrwywiad, policja, struktury wymiaru

sprawiedliwości (sądy, prokuratura,

więziennictwo), straż pożarna, straż

graniczna, służby ratownicze itd.)

– Pozostałe elementy struktury państwowej

(gospodarka, nauka, edukacja,

infrastruktura, media

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

136

SKŁAD SYSTEMU KIEROWANIA

BEZPIECZEŃSTWEM

NARODOWYM

RADA

BEZPIECZEŃSTWA

NARODOWEGO

MINISTER

OBRONY

NARODOWE

J

Ministrowi

e

Wojewodowie

Koordynacja kierowania
obronnością

PREZYDEN

T

RADA MINISTRÓW

RADA GABINETOWA

PREMIER

MINISTER SPRAW

WEWNĘTRZNYCH

I ADMINISTRACJI

Koordynacja zarządzania
kryzysowego

Samorządy

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

137

DOKUMENTY STRATEGICZNE

D
O

K

U

M

E

N

T

Y

K

O
N

C

E

P
C
Y

J

N

E

D
O

K

U

M

E

N

T

Y

P

L

A

N

I

S
T
Y
C
Z

N

E

STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA

RP

STRATEGIA OBRONNOŚCI RP

Plany

funkcjonowania

(resortu,

województwa,

powiatu, gminy)

w czasie zagrożenia

(kryzysu) i wojny

Plan użycia i

działania

Sił Zbrojnych RP

Polityczno-Strategiczna

Dyrektywa Obronna

DOKTRYNY

WOJSKOWE

Programowanie i budżetowanie obronne

Planowanie strategiczno-operacyjne

Wieloletnie

programy

przygotowań

obronnych...

(resortu,

województwa,

powiatu, gminy)

Wieloletnie programy

rozwoju Sił Zbrojnych RP

Wieloletnie programy

przygotowań

obronnych RP

KONCEPCJA

STRATEGICZNA

NATO

Strategia

Bezpieczeństwa Narodowego

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

138

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

139

Strategia preparacyjna

(transformacyjna)

• Integracja

systemu kierowania – na wszystkich

szczeblach:

– Państwo:

decydent

(P+RM),

organy

doradcze

(RBN+?), organy sztabowe (BBN+…RCB?)

– SZ – konsolidacja (błędy: szef obrony, redyslokacja

dowództw)

• Profesjonalizacja

wyspecjalizowanych

podsystemów wykonawczych - SZ:

– Profesjonalizacja = uzawodowienie, modernizacja

techniczna, szkolenie

– Paradygmat jakościowy: wielkość wtórna wobec

jakości

• Powszechność

przygotowań

na

rzecz

bezpieczeństwa

– System edukacji powszechnej
– Lokalne systemy bezpieczeństwa, zamiast systemu OT

system BT

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

140

STUDIA

(ANALIZY,

BADANIA)

STRATEGIC

ZNE

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

141

Studia strategiczne:

prace na pograniczu teorii (badań

naukowych) i praktyki (analiz,
ocen, projektów),

głównie na potrzeby konkretnych

decyzji strategicznych,

prowadzone przez praktyków i

akademików (naukowców)

Znaczenie badań i analiz

w dziedzinie

bezpieczeństwa

• Bezpieczeństwo wymaga twórczego

podejścia

• Potrzeba wykorzystywania doświadczeń

historycznych i wniosków z bieżącej
praktyki

• Dużo niewiadomych co do przyszłych

warunków środowiska bezpieczeństwa –
znaczenie prognoz, przewidywań

• Konieczność ciągłego uaktualniania

strategii, planów i programów oraz
doskonalenia systemów bezpieczeństwa, w
tym kadr

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

142

Cykl badań i analiz w

dziedzinie

bezpieczeństwa

1. Przygotowanie badań
2. Realizacja badań
3. Kontrola wyników

AON Warszawa 2009

143

www.koziej.pl

Koncepcja analizy

badawczej

1. Geneza problemu (uzasadnienie

potrzeby analizy badawczej) –

jeśli jest to

własna analiza!!!

2. Cel i problematyka badawcza

(zagadnienia do analizy)

3. Założenia i hipotezy
4. Procedura analizy badawczej (tok –

harmonogram - i metody badań)

5. Prezentacja wyników (układ pracy,

referatu)

AON Warszawa 2009

144

www.koziej.pl

Geneza problemu

• Diagnoza stanu rzeczy
• identyfikacja obszaru niewiedzy -

stwierdzenie istnienia problemu

– problemy subiektywne (dydaktyczne) i

obiektywne (badawcze)

• obiektywizacja („odsubiektywizowanie”)

niewiedzy -

przegląd literatury

• uzasadnienie obiektywnej potrzeby

(teoretycznej lub praktycznej) usunięcia
niewiedzy (luki w wiedzy)

AON Warszawa 2009

145

www.koziej.pl

Cel analizy badawczej

• „druga strona” potrzeby badań
• zdecydowanie się na realizację

potrzeby - na rozwiązanie
problemu w drodze badań
naukowych - prowadzi wprost do
ustanowienia celu badań

• Cel: po co się prowadzi analizę

badawczą, co zamierza się
osiągnąć w jej rezultacie

AON Warszawa 2009

146

www.koziej.pl

Problematyka badawcza

(zagadnienia do analizy)

•Problemy, zagadnienia

badawcze - ”przeszkody” na
drodze do celu

•logicznie podporządkowane

celowi badań

•forma - pytania badawcze

AON Warszawa 2009

147

www.koziej.pl

Założenia badawcze

• Wiedza „nadsystemowa”

wobec problemu (np. wyniki
innych badań, wiedza
podręcznikowa)

• coś, co nie będzie podlegać

badaniom, przyjmowane jest
takie, jakie jest - a
jednocześnie stanowi

podstawę, ograniczenie lub
część

rozwiązania problemu

AON Warszawa 2009

148

www.koziej.pl

Hipotezy

• Przypuszczenia co do rozwiązania

problemu

• próbne (wstępne) odpowiedzi na

pytania badawcze

• tezy, które będą weryfikowane w

toku badań

• hipotezy wstępne, robocze,

rozwinięte, końcowe

AON Warszawa 2009

149

www.koziej.pl

Procedura badań

•Tok (harmonogram)

badań

•Metody badawcze
•Teren (miejsce,

przestrzeń) badań

AON Warszawa 2009

150

www.koziej.pl

Tok (harmonogram)

badań:

fazy i etapy

1. Faza przygotowania badań (opracowanie

koncepcji i zorganizowanie badań) -

hipoteza

wstępna

2. Faza badań właściwych:

a) Etap badań teoretycznych - rozwinięcie

hipotezy wstępnej w

hipotezę roboczą

b) Etap badań praktycznych - weryfikacja

wybranych elementów hipotezy roboczej i
korekty cząstkowe badań

c) Etap syntezy badawczej – ustalenie

ostatecznych wyników badań (finalna

hipoteza

naukowa)

3. Faza opracowania rezultatów badań i

redakcyjnego ujęcia ich w postaci pracy
naukowej

AON Warszawa 2009

151

www.koziej.pl

Układ pracy naukowej

(referatu analitycznego)

•Wstęp
•Rozdziały

merytoryczne

•Zakończenie
•Bibliografia
•Aneksy, załączniki

AON Warszawa 2009

152

www.koziej.pl

EDUKACJA DLA

BEZPIECZEŃSTWA

• Szkolnictwo – specjalistyczne i ogólne
• Szkolenie kadry i instytucji

wyspecjalizowanych ogniw systemu
bezpieczeństwa (kształcenie, kursy
doskonalące, gry, ćwiczenia, treningi)

• Powszechne szkolenie w dziedzinie

bezpieczeństwa (kadr administracyjnych,
ludności)

• Popularyzowanie spraw bezpieczeństwa

(stowarzyszenia, media, publikacje)

AON Warszawa 2009

www.koziej.pl

153