GLOBALIZACJA
GOSPODARCZA

1914-1945:

ODWRÓT OD LIBERALIZMU

PROTEKCJONIZM+INTERWENCJONIZM



„beggar thy neighbour policy” – polityka
„przerzucania bezrobocia”



Kryzys

24 X 1929 r.

–

keynesizm

(John M.

Keynes); polityka New Deal



Związek między załamaniem gospodarczym a
kryzysami politycznymi

NOWA ARCHITEKTURA MIĘDZYNARODOWEGO
ŁADU GOSPODARCZEGO

1944: konferencja w Bretton Woods



Międzynarodowy Fundusz Walutowy:



Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju –> Bank
Światowy



1947: GATT: Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i
Handlu

GŁÓWNE INSTYTUCJE FINANSOWE

Międzynarodowy
Fundusz Walutowy

Bank Światowy

Światowa
Organizacja Handlu

Geneza

Bretton Woods,
1944/1945

Bretton Woods,
1944/1945

Rundy GATT od
1948/1995

Główne cele

Stabilne kursy
wymiany, współpraca
monetarna,
zrównoważony wzrost
gospodarczy

Redukcja biedy
i zrównoważony
wzrost

Promocja wolnego
handlu, uczciwa
konkurencja,
rozwiązywanie
sporów

Metoda

Pożyczki dla krajów z
trudnościami
płatniczymi w oparciu
o subskrypcje
kapitałowe członków

Pożyczki w oparciu o
własne fundusze i na
rynkach kapitałowych
na projekty
rozwojowe i reformy
polityczne

Rozwiązywanie
sporów handlowych w
oparciu o konsultacje
lub wyroki panelu
ekspertów

Inne działania

Nadzór nad
systemem
monetarnym;
techniczne wsparcie
dla reform; badania

Granty na spłatę
zadłużenia; badania

Forum negocjacyjne

•

System z Bretton Woods upadł w 1971 r.

•

l. 70. – nowy protekcjonizm handlowy

•

Próba stworzenia

Nowego Międzynarodowego Ładu

Gospodarczego – 1974

•

Kraje rozwijające się

–

są uprawnione do regulowania i kontrolowania aktywności
międzynarodowych korporacji działających na terenie kraju.

–

muszą mieć swobodę w nacjonalizacji lub wywłaszczaniu
zagranicznych aktywów na warunkach dla nich korzystnych.

–

muszą mieć swobodę w tworzeniu związków producentów
kluczowych towarów

–

Handel międzynarodowy powinien opierać się na potrzebie
zapewnienia stabilizacji, równości i rentowności cen surowców,
ogólnych niewzajemnych i niedyskryminujących preferencjach
taryfowych, jak również transferze technologii do KR; pomoc
ekonomiczna i techniczna bez żadnych zobowiązań.

–

powinny zwiększyć import wyrobów przemysłowych z KR.

•

Kryzys zadłużeniowy

KRYZYS ZADŁUŻENIA MNR



Kryzys naftowy: w latach 1973-4 cena ropy wzrosła 4, a 1978-
80 – 2 razy;



Kraje naftowe miały nadwyżkę pieniędzy – umieszczały je w
bankach zachodnich, a te pożyczały je dalej, nazbyt liberalnie



Kraje wysoko rozwinięte prowadziły politykę taniego pieniądza: aby
złagodzić szok naftowy – niska nominalna stopa procentowa przy
wysokim poziomie inflacji;



W latach 1980-82 załamanie koniunktury: dążenie do ograniczenia
inflacji i wzrost stopy procentowej; zmniejszenie popytu na import
surowców i półproduktów



1979 r.: USA podnoszą stopy % - spłata kredytów gwałtownie
drożeje



Niewłaściwie prowadzona polityka ekonomiczna
kredytobiorców: „przejedzone kredyty”



W latach 1976-1982 zadłużenie krajów słabo rozwiniętych rosło
o 20% rocznie, a obsługa długu – o 27%

NAJBARDZIEJ ZADŁUŻONE KRAJE
ŚWIATA

Kryzys zadłużeniowy

– niektóre biedne państwa spłacają więcej odsetek

niż dostają pomocy zagranicznej – Sri Lanka po tsunami nadal spłaca rocznie
niemal 0.5 mld dol odsetek od kredytów zagr

GLOBALIZACJA

umiędzynarodowienie

Rewolucja technologiczna

deterytorializacja

Liberalizacja

- znoszenie barier handlowych

- deregulacja i otwieranie sektora finansowego

- prywatyzacja

Wymuszona harmonizacja

Zmiana roli państwa
=> kryzys funkcji opiekuńczych

Wzrost znaczenia korporacji

Kapitalizm
informacyjny
(M. Castells)

KONSENSUS WASZYNGTOŃSKI

oryginalny

• Dyscyplina fiskalna

• Liberalizacja fiskalna

• Liberalizacja handlu

• Otwarcie na inwestycje

zagraniczne

• Deregulacja

• Prywatyzacja

poprawiony

• Regulacje

antykorupcyjne

• Dobre praktyki

korporacyjne (good

corporate governance)

• Niezależne banki

centralne

• Porozumienia w ramach

WTO

• Zabezpieczenia

społeczne

• Celowana walka z

biedą

Milton Friedman

RUNDA URUGWAJSKA GATT



Asymetryczne korzyści

:



sytuacja najuboższych krajów pogorszyła się: Afryka Subsaharyjska straciła ok. 1,2
mld rocznie



70% korzyści przypadło krajom wysoko uprzemysłowionym; świat rozwijający się,
który liczy 85% ludności i wytwarza połowę globalnego dochodu – otrzymał jedynie
30%



Pogłębienie istniejących dysproporcji w grze rynkowej: kraje
rozwinięte nakładają na rozwijające się czterokrotnie wyższe cła niż
na rozwinięte.

Bogate kraje odbierają krajom ubogim w postaci

restrykcji trzy razy więcej niż dają im w ramach pomocy
rozwojowej



Akcent na liberalizację przepływów kapitału i inwestycje zamiast na
przepływy siły roboczej; oraz na liberalizację wysoko
kwalifikowanych usług, stanowiących obszar komparatywnej
przewagi krajów wysoko rozwiniętych;



Umocnienie praw

własności intelektualnej (protokół TRIPS)

przysporzyło korzyści krajom rozwiniętym: wycofano ratujące życie
leki generyczne

„wielki przetarg” – kraje rozwinięte obiecały zliberalizować
handel artykułami rolnymi i tekstyliami; w zamian za to kraje
rozwijające miały obniżyć taryfy celne i zaakceptować nowe
reguły dotyczące praw własności intelektualnej, inwestycji i
usług

KRYZYS AZJATYCKI



Ogólnie: problemy z lokalnym zarządzaniem: wartości azjatyckie;

brak koordynacji polityki gospodarczej



Lipiec 1997 r.: Dewaluacja waluty w Tajlandii



Kurs bahta – podobnie jak kurs wielu walut azjatyckich – był powiązany z kursem

dolara; łatwo i tanio było uzyskać pożyczkę w dolarach amerykańskich (niższa stopa

procentowa) w bankach japońskich, europejskich lub amerykańskich; w 1988 r.

przyrost PKB wyniósł 13.2%;



2 lipca atak spekulacyjny na bahta, który wydawał się przewartościowany;



Spekulanci liczyli na to, że zacznie on tracić na wartości; zaczęli więc zamieniać

bahty na dolary amerykańskie, co oczywiście przyczyniło się do dalszego osłabienia

bahta.



deficyt na rachunku obrotów bieżących zaczął szybko rosnąć – stopy% wysokie,

żeby ochronić walutę sprzężoną z dolarem; zbyt duży poziom długu wewnętrznego –

załamanie się banków



Spekulant pożycza 24 mld bahtów i zamienia je na 1 mld dol; baht tanieje;

spekulant bierze 600 mln dol i zamienia z powrotem na bahty i spłaca kredyt;

zostaje mu 400 mln



Malezja:



przegrzanie gospodarki, zbyt duże inwestycje w sektor nieruchomości: zbyt duża

stopa pożyczek, nadprodukcja;



ale również atak spekulantów: premier Malezji, Mohamad Mahatir zaatakował nawet

Sorosa



Korea Południowa: nierozsądna – zbyt mało nastawiona na zysk

polityka czeboli; zbytnie zazębienie z biurokracją i rządem –

otrzymywały w zamian tanie pożyczki.

KRYZYS 2007-

SPOŁECZNE SKUTKI
KAPITALIZMU INFORMACYJNEGO



Zmiana stosunków produkcji
=> zmiana charakteru pracy



Praca samoprogramowana



Praca ogólna „ludzkie
terminale”



Oderwanie pracy od
doświadczenia

Manuel Castells

SPOŁECZNE SKUTKI
GLOBALIZACJI:
MIGRACJE
MIĘDZYNARODOWE

DANE



Większość: migracje wewnętrzne:

740

mln ludzi



Migracje międzynarodowe:



70 mln

: z krajów rozwijających się do rozwiniętych



200 mln

: między krajami rozwijającymi się lub

między rozwiniętymi



¾ do krajów o wyższym HDI



Migranci od półwiecza stanowią 3% światowej
populacji



50 mln pracuje z „nieuregulowanym statusem”



Uchodźctwo

:



14 mln uchodźców zewnętrznych



26 mln wewnętrznych

PRZEMYT LUDZI



Rekrutowanie, transport, transfer, ukrywanie lub
przyjmowanie osób za pośrednictwem przymusu,
uprowadzenia, oszustwa lub wykorzystania władzy wobec osób
w trudnej sytuacji w celu wykorzystania.



600-800 tys

. ludzi rocznie ponad granicami



80% to kobiety; trzeci pod względem dochodowości biznes
kryminalny; tylko narkotyki i broń przynoszą więcej zysku



Wykorzystywanie:



Zmuszanie do prostytucji



Zmuszanie do pracy niewolniczej lub poddańczej



Zmuszanie do aktów seksualnych w celu kręcenia filmów
pornograficznych



Wkręcanie w zadłużenie



Usuwanie organów

80% - wykorzystywanie

seksualne; 19% -
wykorzystywanie poprzez pracę

US Department of State (2005), Trafficking in Persons Report

Najgorsze formy
pracy dzieci – 126
mln dzieci na świecie
(wg innych
szacunków 240 mln
dzieci jest
wyzyskiwanych)

SKUTKI MIGRACJI



Powstanie społeczeństw wielokulturowych



Przykład: Wielka Brytania, Francja, Niemcy



Od asymilacji do polityki wielokulturowości



Kwestia muzułmanów w Europie



Powstanie obwodów przetrwania (S. Sassen)



Rozwarstwienie społeczne miast globalnych



Upodmiotowienie kobiet-migrantek (zjawisko
feminizacji migracji)

SKUTKI GOSPODARCZE



414 mld dol.
przekazy
gotówkowe
wysłane przez
migrantów w 2009
r.



316 mld – wysłane
do krajów
rozwijających

Przekazy wysyłane przez

polskich migrantów

REAKCJE KRAJÓW WYSOKO ROZWINIĘTYCH:
FRONTEX (FRONTIÈRES EXTÉRIEURES)

Europejska Agencja Zarządzania

Współpracą Operacyjną na
Granicach Zewnętrznych
Państw Członkowskich Unii
Europejskiej

niezależna agencja w ramach

UE od 2005 r. z siedzibą w
Warszawie



Zadania:



udzielanie pomocy w szkoleniu
służb granicznych, analiza
ryzyka zagrożeń terroryzmem



wspomaganie państw
członkowskich UE przy
wydalaniu nielegalnych
imigrantów

PRZEZWYCIĘŻANIE GRANIC
(OVERCOMING BARRIERS), UNDP 2005



Liberalizacja i uproszczenie regularnych
kanałów przemieszczania się, które
pozwalałyby osobom o niskich kwalifikacjach
szukać pracy za granicą



Gwarancja podstawowych praw dla migrantow



Ograniczenie kosztów transakcyjnych
związanych z migracją



Poprawa rezultatów dla migrantów i wspólnot



Powiększanie korzyści z mobilności
wewnętrznej



Mobilność integralną częścią narodowych
strategii rozwoju