Polityka migracyjna Polski oraz problemy polskiej emigracji

Polska polityka migracyjna

– polityka rozumiana jako sztuka

sterowania procesami migracyjnymi w celu osiągnięcia aktualnych celów i
interesów państwa polskiego (wielorakich).

Obejmuje zarówno kontrolę:

 procesów imigracyjnych,

procesów emigracyjnych,

 jak i procesów migracji wewnętrznych.

Okres 1945-1989

Zaraz po zakończeniu II wojny światowej Polska czyniła wysiłki w celu dalszego
zunifikowania struktury narodowościowej (ograniczenie ryzyka wynikającego z
problemów etnicznych) oraz zapewnienia odpowiedniej siły roboczej jako
fundamentu do rozwoju miast. Podjęte działania:

wysiedlenie ludności niemieckiej z Polski

przesiedlenie ludności polskiej z terenów ZSRR na tzw.

Ziemie Odzyskane

(zasiedlanie opuszczonych terenów)



przesiedlenie ludności pohodzenia

ukraińskiego zamieszkałej na terenie Polski

ZSRR

przesiedlenie i rozproszenie ludności pochodzenia ukraińskiego pozostałej na
terenie państwa polskiego na tzw. Ziemiach Odzyskanych –

akcja „Wisła”

;

częściowe powroty po 1956 r.

wspieranie migracji ludności wiejskiej do miast
W dalszym okresie - ograniczenia procesów z obawą przed nawiązywaniem
kontaktów z państwami Zachodu, wiązaniem przez władze kwestii migracji z
kwestiami politycznymi i uznaniową polityką paszportową.

Ważniejsze działania ówczesnej polityki migracyjnej:

wspieranie emigracji z Polski ludności pochodzenia żydowskiego (kampania
antysemicka po wydarzeniach

marca 1968

)

wspieranie emigracji politycznej (wyjazd z Polski osób kontestujących
komunistyczną władzę, „paszporty w jedną stronę”)

zapobieganie ucieczek obywateli PRL na Zachód (migracje głównie z powodów
ekonomicznych; emigracja do USA).
Polityka migracyjna okresu 1945-1989 koncentrowała się na utrzymaniu władzy
przez

PZPR

(i jej poprzedników) poprzez systematyczne regulowanie struktury

narodowościowej i wyjazdów obywateli z kraju

Główne problemy migracyjne po 1989 roku

Wzrost emigracji zarobkowej na skutek trudnej sytuacji gospodarczej w
latach 90-tych

Napływ imigrantów ze Wschodu - problemy integracyjne (kulturowe,
ekonomiczne), problemy prawne (praca w szarej strefie); Polska jako kraj
tranzytowy

Napływ imigrantów starających się o azyl polityczny (gł. z

Czeczenii

)

Masowa emigracja zarobkowa po wejściu Polski do Unii Europejskiej i
otwarciu przez niektóre kraje rynku pracy; wyjazd specjalistów i problemy
z wykwalifikowaną siłą roboczą w wielu branżach, np. budownictwie;
emigracja absolwentów uczelni wyższych

Zmniejszona kontrola nad procesami migracyjnymi po zniesieniu kontroli
na niektórych granicach (wejście do

strefy

Shengen)

Problem

repatriacji

Problemy prawne dotyczące małżeństw i rozwodów między obywatelami
różnych krajów
Systematyczne wyludnianie się słabiej rozwiniętych terenów kraju

Całkowita zmiana

liczby ludności

Saldo migracji

1992

4.0

2.4

1993

2.8

1.8

1994

2.3

1.3

1995

2.1

1.5

1996

2.0

1.4

1997

1.7

1.0

1998

1.7

1.2

1999

2.6

2.1

2000

2.3

1.5

2001

3.6

3.0

2002

4.6

4.0

2003

4.8

4.4

2004

5.1

4.1

Całkowity

przyrost ludności i saldo migracji w UE-25 na tysiąc

mieszkańców w latach 1992-2004

KIERUNKI ROZWOJU POLSKIEJ POLITYKI MIGRACYJNEJ

(

W RAMACH OBSZARU LEGALNEJ MIGRACJI PRACOWNICZEJ

)

Kilka uwag podstawowych

 W kreowaniu wspólnej, europejskiej polityki migracyjnej w ramach legalnej
migracji pracowniczej rządy państw narodowych jeszcze przez długi czas
będą miały wolną rękę w tworzeniu własnej polityki migracyjnej.

• W ramach narodowych polityk migracyjnych duża część państw UE-15
przyjmuje milczące założenie, że zapotrzebowanie na nisko i średnio
wykwalifikowaną siłę roboczą zaspokoją w najbliższych latach pracownicy z
nowych państw członkowskich.

• W ramach wspólnej polityki migracyjnej zakłada się a priori wspólną
‘przeszłość’ migracyjną wszystkich państw Unii. Tak jednak nie jest. Kraje UE-
15 mają w ciągły sposób ‘dostarczaną’ podaż cudzoziemskiej siły roboczej w
postaci presji migracyjnej związanej z łączeniem rodzin. Nowe państwa
członkowskie są ciągle jeszcze państwami ‘oczekującymi na imigrację’.

Tak więc:
Na arenie europejskiej należy wyraźnie wskazywać na inną
przeszłość i teraźniejszość migracyjną nowych państw członkowskich
i wynikające z tego możliwe implikacje dla
przyszłości ruchów migracyjnych na terenie Polski.

Rok 2006- pierwszy rok, w którym odnotowano w Polsce w wielu
branżach,
mimo wysokiej stopy bezrobocia, niedobory zatrudnienia.
Te niedobory będą w przyszłości powiększać się.

Aby nie zostać na straconej pozycji we wspólnej europejskiej
walce o legalną siłę roboczą, zarówno nisko, jak i wysoko
wykwalifikowaną, należy

w ramach polityk wewnętrznych:

 dążyć do uzyskania jak najpełniejszych danych liczbowych na temat
obecnej fali migracji zarobkowych do krajów, które otworzyły swoje rynki
pracy dla Polaków, a zwłaszcza do Wielkiej Brytanii i Irlandii;

stworzyć mechanizmy, które w przyszłości uchroniłyby nas przed migracją
zarobkową Polaków przy jednoczesnym, nieuczciwym korzystaniu z
zabezpieczeń socjalnych w Polsce;
uzyskać dokładną wiedzę na temat bodźców, jakie stosują instytucje w
krajach, które otworzyły rynki pracy dla Polaków, aby wesprzeć naszych
migrantów: zasiłki na dzieci, w szkołach specjalne lekcje języka – zarówno
lokalnego, jak i rodzimego, ułatwienia w uzyskaniu kredytu mieszkaniowego
itp. Tego rodzaju ‘pakiety startowe’ należałoby porównać z ‘pakietami
startowymi’ proponowanymi w Polsce, aby wiedzieć, czy rzeczywiście realne
jest ‘odzyskanie’ części migrantów zarobkowych;

przedstawicielstwa polskie w krajach przyjmujących migrantów z Polski
powinny przy pomocy krajowych ośrodków badawczych monitorować
najnowszą emigrację, aby na bieżąco wiedzieć, czy nasilają się trendy
osiedleńcze, czy też raczej powroty;

•opracować kompletną bazę danych statystycznych dotyczących
mobilności
przestrzennej na terenie Polski oraz scenariusze/modele prognostyczne
sytuacji
popytowo-podażowej rynków pracy w Polsce w okresie najbliższych 5, 10 i
15 lat
z uwzględnieniem jak największej ilości zmiennych demograficznych i
makroekonomicznych.

Aby nie znaleźć się na straconej pozycji we wspólnej
europejskiej walce o siłę
roboczą, zarówno nisko, jak i wysoko wykwalifikowaną, należy

ramach polityk
zewnętrznych:

•umiejętnie promować w wizerunku Polski te czynniki, które również
rozważane
są przez imigrantów przy podejmowaniu decyzji o osiedleniu się, a
mianowicie
przyjazne i otwarte na obcych społeczeństwo;

•elastycznie i umiejętnie stosować te instrumenty państwa, które
decydować mogą bądź o bezpiecznym i legalnym w świetle prawa
pobycie cudzoziemców i ich ewentualnej naturalizacji, bądź też o ich
ekonomicznej i społecznej marginalizacji, i w związku z tym, o tworzeniu
hermetycznych mniejszości etnicznych.
Te instrumenty to:

warunki uzyskiwania statusu rezydenta przez obywateli państw trzecich,

 warunki na mocy których obywatel państw trzecich ma
zagwarantowaną możliwość połączenia z rodziną i wreszcie warunki
dotyczące naturalizacji.

PONADTO:

• W ramach pozyskiwania nisko i średnio wykwalifikowanej siły roboczej
należy zacząć poważnie rozważać instrument abolicji jako narzędzie
państwa, które umożliwia nielegalnym imigrantom wyjście z „szarej
strefy”.

• W ramach pozyskiwania wysoko wykwalifikowanej siły roboczej należy
rozważyć takie zachęty prorodzinne dla wysoko wykwalifikowanych
specjalistów, jak np. możliwości zatrudnienia współmałżonka czy też
możliwość bezpłatnych kursów językowych i zawodowych dla członków
rodzin.

• Ponieważ grupa studentów-cudzoziemców stanowi potencjalnie jedno z
głównych
źródeł wysoko wykwalifikowanych imigrantów, należy położyć nacisk na
promowanie jakości polskich uniwersytetów i ich kadry przy jednoczesnym
podkreślaniu niskich kosztów uzyskania unijnego dyplomu.

Kierunków rozwoju wspólnej polityki migracyjnej Unii Europejskiej
wyznaczone przez Komitet Europejski Rady Ministrów, sugeruje m.in.
w ramach dalszych prac nad wspólną polityką migracyjną UE konieczność
włączenia obszarów, które nie były dotychczas brane pod uwagę w ramach
konceptualizacji tej polityki.

Te nowe obszary to:
•

legalna migracja, włączona w strefę zarówno polityk

wewnętrznych, jak i zewnętrznych Unii, i integracja cudzoziemców

•

uwzględnienie regionów wysyłających, które graniczą z Unią od

wschodu i południowego wschodu,

•

uwzględnienie obszarów Azji i Ameryki Łacińskiej jako nowych

obszarów, z których
– w długim okresie – wywodzić się będą imigranci w UE.

Powyższe punkty są szczególnie ważne dla Polski, jak i pozostałych nowych
państw
członkowskich. Wynika z nich, że UE przygotowuje się do zwiększonego
napływu legalnych
imigrantów i poszukiwać ich będzie głównie w krajach, które leżą na wschód
od Polski. Dla
niektórych z nich, a szczególnie dla Ukrainy, Polska, z racji bliskości
geograficznej i kulturowej, mogłaby więc stać się miejscem legalnej pracy
bądź nawet osiedlenia.

Lp.

Stanowisko

Liczba
pracowników

Lp.

Stanowisko

Liczba
pracowników

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

Robotnik w procesie
wytwórczym
Pomoc kuchenna
Pakowacz
Robotnik w hurtowni
Sprzątaczka, pomoc
domowa
Robotnik rolny
Kelner
Pokojówka
Opiekunka, w tym w
domu opieki
Sprzedawczyni
Robotnik budowlany
Żniwiarz
Barman
Robotnik przy
przetwórstwie warzyw
lub owoców
Robotnik przy
przetwórstwie mięsa

54 725
15 290
15 250
12 325
11 830
11 560
10 950

8 620
7 450
6 545
6 090
5 660
4 285
4 155
3 350

16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27

Pomocnik kucharza
Zbieracz owoców
Kierowca dużej
ciężarówki
Pracownik administracji
ogólnej
Pozostali robotnicy
przemysłowi
Kierowca samochodu
dostawczego
Portier
Kierowca autobusu
Pracownik usług
stolarskich
Opiekunka na placu
zabaw
Pracownik biura
Piekarz
Łącznie 27 pozycji
Wszystkie pozycje