METODY PRACY Z OSOBĄ
NIEPEŁNOSPRAWNĄ INTELEKTUALNIE

DEFINICJE I KLASYFIKACJE

NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

INTELEKTUALNEJ

Definicja niepełnosprawności wg Wojciecha

Otrębskiego:



,,Osoba  niepełnosprawna  to  ta,  u  której  istotne
uszkodzenie i obniżenie sprawności funkcjonowania
organizmu powoduje utrudnienie, ograniczenie, czy
uniemożliwienie  wykonania  zadań  życiowych  i
wypełnienia  ról  społecznych,  biorąc  pod  uwagę
wiek,  płeć,  czynniki  społeczne,  środowiskowe  i
kulturowe”.

Definicja wg Światowej Organizacji Zdrowia:



„osoby niepełnosprawne to osoby o naruszonej
sprawności

psychofizycznej,

powodującej

ograniczenie

funkcjonalne

sprawności

lub

aktywności życiowej w stopniu utrudniającym
pełnienie właściwych dla nich ról społecznych”

Podstawą

definicji

niepełnosprawności

intelektualnej według DSM-IV-TR (Amerykańskie
Towarzystwo Psychiatryczne) są takie założenia
jak:

-znacząco niższy niż przeciętny poziom funkcjonowania
intelektualnego,
-istotne

ograniczenia

funkcjonowaniu

przystosowawczym występujące w przynajmniej dwóch
z następujących obszarów: komunikacji, samoobsłudze,
aktywnościach  domowych,  zdolnościach  społecznych  i
interpersonalnych,  korzystaniu  z  zasobów  środowiska,
funkcjonalnych  zdolnościach  szkolnych,  pracy,  zdrowiu
i bezpieczeństwie.

W Polsce mianem osoby niepełnosprawnej

określamy:



„niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny,
psychiczny  bądź  duchowy  trwale  lub  okresowo
utrudnia,  ogranicza  bądź  uniemożliwia  wypełnianie
ról  społecznych,  a  w  szczególności  ogranicza
zdolności do wykonywania pracy zawodowej”

KLASYFIKACJA UPOŚLEDZENIA
UMYSŁOWEGO…



Wyróżnia  się  4  grupy  upośledzenia  umysłowego
odzwierciedlające  stopień  obniżenia  sprawności
intelektualnej:  lekki,  umiarkowany,  znaczący  i
głęboki.  Jako  pomoc  w  rozróżnieniu  tych  stopniu
wykorzystywany jest iloraz inteligencji.

STOPIEŃ

UPOŚLEDZENIA

• lekki

• umiarkowany

• znaczny

• głęboki

ILORAZ

INTELIGENCJI

• 50 – 55 do ok. 70

• 35 – 40 do 50 – 55

• 20 – 25 do 35 – 40

• Poniżej 20 lub 25

„Nauczyciel i uczeń są twórczy,

posiadają ogromny potencjał,

który trzeba tylko uruchomić!”

METODY PRACY

Z OSOBAMI

NIEPEŁNOSPRAWNYMI

INTELEKTUALNIE

CELE EDUKACJI

umiejętność porozumiewania się z otoczeniem w

werbalnie lub pozawerbalnie

zaradność w życiu codziennym adekwatnie do własnego,

indywidualnego poziomu sprawności i umiejętności

zdobycie maksymalnej niezależności życiowej w zakresie

zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych

uczestnictwo w różnych formach życia społecznego na

równi z innymi członkami danej zbiorowości, znając i

przestrzegając ogólnie przyjętych norm współżycia

społecznego, zachowując przy tym prawo do swojej

inności



Celem  wychowania  i  nauczania  jest  zrozumienie
potrzeb jednostki i najlepsze ich zaspokajanie. Jedne
z  nich  mają  swe  źródła  w  samym  dziecku,  inne  w
jego  otoczeniu,  zaś  jeszcze  inne  leżą  po  stronie
szkoły.

CZYNNI

psychofizycz

społeczno-

kulturowe

środowisko



Dzieci,  które  mają  trudności  w  uczeniu  się,
przeżywają  frustrację  na  tle  niezaspokojonych
potrzeb  edukacyjnych.  Dostrzegają  siebie  w
kategoriach  niepowodzenia.  Staje  się  tak,  gdy
typowa

klasa

jest

miejscem

specyficznych

rywalizacji. Dotyczy to również dzieci bez właściwej
diagnozy lub spóźnioną pomocą bez wsparcia
psychologicznego i oświatowego.



,,Edukacja osób z upośledzeniem umysłowym w
stopniu umiarkowanym i znacznym polega na
integralnej

realizacji

funkcji

wychowawczej,

dydaktycznej  i  opiekuńczej  szkoły  z  uwzględnieniem
specyficznych  form  i  metod  pracy  oraz  zasad
nauczania, opisanych przez współczesną pedagogikę”
          (Z. Palak)



,,Konieczna

jest

organizacja

rehabilitacyjnej

działalności szkoły, która przygotowuje środowisko do
przyjęcia osób niepełnosprawnych intelektualnie, ich
zaakceptowania i udzielenia im pomocy"
(L. Klaro Celej)



Przy  wyborze  metod  do  pracy  z  dzieckiem
upośledzonym umysłowo w stopniu umiarkowanym
i  znacznym  należy  zwracać  uwagę  na  jego  rozwój
emocjonalny  i  jakość  życia.  Metody  powinny
prowadzić  do  spontanicznej  aktywności  nie
zapominając

również

roli

zajęć

przeprowadzonych w naturalnych warunkach, a
zwłaszcza z przyrodą.

METODA OŚRODKÓW PRACY…

… polega na integrowaniu wokół jednego zagadnienia innych

różnych wiadomości i umiejętności. Głównym założeniem tej metody

jest umożliwienie dzieciom niepełnosprawnym całościowe, wielo

zmysłowe poznanie otaczającego świata, zjawisk i zmian w nim

zachodzących. Stosując w nauczaniu tę metodę nauczyciel stwarza

warunki, w których dziecko przez własną działalność praktyczną i

obserwacyjną zdobywa bogate doświadczenie, wiedzę o otaczającym

świecie, oraz przydatne umiejętności. Materiał dydaktyczny

prezentowany jest w logiczną całość z uwzględnieniem związków

przyczynowo- skutkowych zachodzących między zjawiskami. To

pomaga dziecku nie tylko poznać ,ale i zrozumieć.

ETAPY W MOP

ZAJĘCIA KOŃCOWE

EKSPRESJA

PRZETWORZENIE I USYSTEMATYZOWANIE ZEBRANEGO

MATERIAŁU

OBSERWACJE

ZAJĘCIA WSTĘPNE

DZIAŁY TEMATYCZNE W MOP

• 1. Pory roku i związane z nimi zmiany w

przyrodzie

2. W szkole i w klasie, otoczenie szkoły, droga

do szkoły

3. Rodzinny dom dziecka, życie w rodzinie

mieszkanie,

4. Rodzinna miejscowości i okolice, urzędy,

zajęcia ludzi, zabytki itd.,

5. Tematyka okolicznościowa związana ze

świętami i innymi aktualnymi wydarzeniami

METODA DENNISONA …

… nazwana również gimnastyką mózgu. Można

powiedzieć, iż jest to uczenie metodą aktywizującą,

włączanie naturalnych mechanizmów integracji umysłu i

ciała, poprzez specjalne ruchy. Ma ona na celu

zintegrowanie pracy mózgu. Aby człowiek miał pełny

obraz otaczającego go świata niezbędna jest integracja

prawej i lewej półkuli mózgowej bo mózg jest narządem

symetrycznym, a każda półkula ma inne zadania.

SCHEMAT PRACY METODĄ

DENNISONA

• 1. ćwiczenia wstępne,

2. sprawdzenie reakcji ciała na cel,

3. równoważenie,

4. sprawdzenie reakcji ciała na cel,

5. utrwalenie

,,Kinezjologia Edukacyjna wykorzystuje proste

ćwiczenia fizyczne opracowane w taki sposób aby

zintegrować pracę ciała i umysłu. Gdy mózg jest w

stanie równowagi, ożywają naturalne mechanizmy,

przywracające

harmonię

funkcjonowania.

Ćwiczenia gimnastyki mózgu są wstępem do

Kinezjologii Edukacyjnej. Składają się one z

ruchów, które wykonują dzieci w pierwszych latach

życia niezbędnych dla rozwoju koordynacji oczu,

uszu, rąk i całego ciała. Dzięki ćwiczeniom

Gimnastyki wszystkie części mózgu włączają się i

mogą ze sobą współpracować''

METODA DOBREGO STARTU…

… ma na celu przygotowanie dziecka do nauki czytania i

pisania. Głównym celem MDS jest usprawnianie i

harmonizowanie współdziałania motoryki i psychiki

poprzez korekcję i kompensację zaburzonych funkcji.

Odgrywa swoją przydatność w wyrównywaniu dysharmonii

u dzieci „ryzyka dysleksji” i dzieci ze specyficznymi

trudnościami w czytaniu i pisaniu. W metodzie tej

usprawniane są funkcje słuchowe, wzrokowe, dotykowo-

kinestetyczno-ruchowe oraz wzrasta ich integracja.

METODA DOBREGO STARTU

• rozwija aktywność dziecka
• działa stymulująco na rozwój wszystkich

stymulatorów

• wpływa na powstanie koordynacji

ruchowo- słuchowo- wzrokowej

• uczy zachowań społecznych
• działa tonizująco no system nerwowy

dziecka

• daje dziecku dużo radości i satysfakcji

Lekcja prowadzona Metodą Dobrego Startu
przebiega

według

ustalonego

schematu

obejmującego:

3.Zajęcia końcowe.

Ta cześć zajęć jest stałym elementem. Czynność ta

łączy elementy relaksu i zakończenia.

2. Zajęcia właściwe które dzielą się na trzy grupy

ćwiczeń

a) Ćwiczenia ruchowe; b) Ćwiczenia ruchowo-

słuchowe;

c) Ćwiczenia ruchowo- słuchowo – wzrokowe.

1. Zajęcia wprowadzające.

Powitanie (śpiewana jest piosenka)

Metoda ta poprawia u dziecka:

- płynność ruchu rąk
- koordynację wzrokowo- ruchową
- orientację wzrokowo- przestrzenna
- koncentrację uwagi
- rozwijanie pamięci słuchowo-ruchową

METODA W. SHERBORNE
METODA RUCHU
ROZWIJAJĄCEGO…

… to metoda wykorzystywana w pracy z dziećmi

upośledzonymi umysłowo w stopniu umiarkowanym i

znacznym. W metodzie W. Sherborne ważnym

elementem

jest

ruch

dostarczający

doznań

kinestetycznych i odczuwania równowagi jak i kontakt

fizyczny, będącym źródłem doznań dotykowych. Dotyk

uczestniczy

komunikowaniu

się

drugim

człowiekiem, w przekazywaniu mu informacji i emocji.

Metoda

Ruchu

Rozwijająceg

ruch prowadzący do

poznania własnego

ciała

ruch kształtujący

związek jednostki

z otoczeniem

fizycznym

ruch wiodący do

wytwarzania się

związku z drugim

człowiekiem

ruch prowadzący

do współdziałania

w grupie

ruch

kreatywny

PODSTAWOWĄ ZASADĄ PROWADZENIA ZAJĘĆ
METODĄ RUCHU ROZWIJAJĄCEGO JEST:

I ćwiczenia prowadzące do poznania własnego

ciała

• Np. czołganie, wykonywanie różnorodnych ruchów podczas leżenia,

siedzenia.

II ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie

i poczucie bezpieczeństwa w kontakcie

• Np. „Tunel”

III ćwiczenia ułatwiające nawiązywanie

kontaktu i współpracy z partnerem i grupą

• ćwiczenia „z” w parach
• ćwiczenia „przeciwko”
• ćwiczenia „razem”

TERAPIA BEHAWIORALNA…

… oparta jest na warunkowaniu sprawczym, którego opisu dokonał

B. S. Skinner. Jej głównymi celami są:

zwiększanie ilości zachowań, które są deficytowe

(kształtowanie u dziecka jak największej liczby zachowań

adaptacyjnych, które będą prowadziły do niezależności

dziecka),

redukowanie

zachowań

niepożądanych

(wygaszanie,

wykluczenie i hiperkorekcja),

generalizowanie

utrzymywanie

efektów

terapii

(nabywanie umiejętności przenoszenia nabytych reakcji w inne

sytuacje, inne środowiska).

TERAPIA „HOLDING”…

…  celem  metody  „holding”  jest  budowanie  lub
przywrócenie  więzi  emocjonalnej  pomiędzy  matką  a
dzieckiem,  poprzez  wymuszanie  bliskiego  kontaktu
fizycznego. Wyróżnia się 3 fazy w trakcie sesji „holding”:

Konfrontacja,

Odrzucenie,

Rozwiązanie.
Warunkiem

skuteczności

terapii

„holdingu”

jest

niedopuszczenie  do  przerwania  kontaktu  podczas  sesji  i
doprowadzenie  dziecka  do  pełnego  odprężenia.  Ze
względu  na  swój  specyficzny  charakter  terapia  ta  jest
często

krytykowana

przez

rodziców

oraz

wielu

profesjonalistów.

FAZA ROZWIĄZANIA

Walka, płacz, wyrażanie różnych emocji ustępują miejsca bardzo

intensywnej bliskości fizycznej i werbalnej.

CENI

Przejawia się gwałtownymi próbami ucieczki dziecka przed kontaktem

fizycznym z matką. Najważniejszym momentem tej fazy jest wyrażanie

przez matkę i dziecko najgłębszego żalu, pretensji, niepokoju, które

stanowią „katharsis” prowadzący do ostatniej fazy.

ZA K

ONF

NTA

CJI

Matka przyjmuje pozycję, w której będzie najbliżej dziecka. Matka

musi panować nad aktywnością ruchową dziecka. Domaga się

kontaktu wzrokowego z dzieckiem poprzez niejednokrotnie gwałtowne

emocje.

PRACA Z DZIECKIEM SPRAWIAJĄCYM
TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZE

„BO TO DOBRY CHŁOPAK BYŁ I MAŁO PIŁ…”

Trudności  wychowawcze  są  zjawiskiem
niemal  codziennym  w  życiu  szkoły.  Nie  ma
szkoły  gdzie  nie  znaleźliby  się  uczniowie  ,
których  zachowania  w  sposób  trwały  nie
odbiegałyby  od  oczekiwań  i  wymagań
nauczycieli  oraz  obowiązujących  norm
współżycia.

Stosunkowa

powszechność

tego zjawiska sprawia, że jest to problem
stale aktualny w pracy wychowawczej
szkoły.

KIM SĄ TE ZAGUBIONE DZIECI?

Uczniowie sprawiający trudności wychowawcze:



uczniowie z nadpobudliwością psychoruchową



uczniowie z zaburzeniami zachowania



uczniowie z zaburzeniami emocjonalnymi



uczniowie z trudnościami w funkcjonowaniu społecznym,
w tym niedostosowani społecznie



uczniowie z zaburzeniami psychicznymi



poszukiwanie przyczyny



unikanie sytuacji wywołujących napięcie i stres



udzielanie pomocy i wsparcia



współpraca z rodzicami oraz innymi instytucjami
udzielającymi dziecku pomocy

PRZYCZYNY TRUDNOŚCI

WYCHOWAWCZYCH

•us

zko

dze

nia

ukła

ego

kon

kwen

cji

bur

nia r

ozwo

ju i

tru

dno

ści

wycho

waw

cze

(powo

dują

najcz

ęśc

niedo

ój

ysło

wy,

dpo

budliwo

ść

nerw

ową

dmie

chli

ść

lub

wan

spo

ien

ie r

ucho

Czynnik

endoge

nne

•po

lega

ją n

a s

zko

dliw

ym w

pływie o

cze

nia

wad

liwym

oddz

iaływ

aniu

wych

awc

zym

żna

mó

wić

wad

ach

fun

kcjo

now

dziny;

nied

ocią

ię

cia

błę

wycho

waw

czyc

szko

ły;

nega

tywn

ych

wpływa

śro

dowis

ka r

ów

śn

icze

go.

Czynnik

egzogen

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE

TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZE…

TRUDNOŚCI

WYCHOWAWCZ

Agresja fizyczna

i słowna,

niszczenie

mienia

Lekceważenie

poleceń,

złośliwość,

nadmierna

ruchliwość

Kradzieże,

kłamstwa,

stosowanie

używek

Brak

zainteresowan

ia nauką,

wagary

POSTAWA NAUCZYCIELA

WOBEC DZIECKA TRUDNEGO

AUTENTYCZN

ŻYCZLIWY,

WYROZUMIAŁY

DEM

OKR

ATYC

ZNY

OKREŚLONE DZIAŁANIA

Prowadzenie działań terapeutyczno-

wychowawczych

Podjęcie decyzji o postępowaniu terapeutyczno

-wychowawczym

Określenie rodzaju trudności

Gromadzenie informacji o uczniu

Zaobserwowanie u ucznia negatywnych zachowań

METODY I FORMY PRACY

Nawiązanie

bliskiego

kontaktu z

uczniem

Powierzanie

funkcji

społecznych

Grupy

wyrównawcz

Stosowanie

odpowiednich

technik

wychowawczy

Dążenie do

wewnętrzny

ch zmian w

środowisku

ucznia

NA ZAKOŃCZENIE…

Praca

uczniem

sprawiającym

trudności

wychowawcze

wymaga

nauczyciela

–

wychowawcy  wiele  poświęceń  i  zaangażowania.
Może  jednak  dać  dużo  satysfakcji  i  radości,  jeśli
będziemy  wnikliwymi  obserwatorami  i  potrafimy
poznać  i  zrozumieć  potrzeby  uczniów,  po  to  by
móc  im  wskazać  właściwą  drogę  postępowania  i
nadać  sens  w  kształtowaniu  i  rozwijaniu  ich
osobowości…

Zabawa jest nauką – nauka jest

zabawą.

Im więcej zabawy, tym więcej nauki.

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ 

BIBLIOGRAFIA:



Bobkowicz-Lewartowska L., Autyzm dziecięcy. Zagadnienia diagnozy i terapii,
„Impuls”, Kraków 2000.



Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnysza M. Metoda Weroniki Sherborne w terapii i
wspomaganiu rozwoju dziecka, Warszawa 1992



Pilecki J. (red) Usprawnianie, wychowanie i nauczanie osób z głębszym
upośledzeniem umysłowym, Wydawnictwo naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków
2002



Pomykało W. (red) Encyklopedia pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa 1997



Sherborne W. Ruch rozwijający dla dzieci, PWN, Warszawa 1993



Wyczesany J. Pedagogika upośledzonych umysłowo, Oficyna wydawnicza „Impuls”,
Kraków 1999



Gordon T.: Wychowanie bez porażek. PAX 1993.



Łobocki M.: Trudności wychowawcze w szkole. Warszawa 1989.



Spionek H.: Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne. Warszawa 1975.



Skórzyńska Z.: Przyczyny trudności wychowawczych. Warszawa 1970.



Czechowski J.: Trudności emocjonalne uczniów. Życie Szkoły 7/2001.

WYŻSZA SZKOŁA HUMANISTYCZNA TWP

W SZCZECINIE

OPRACOWAŁY:
Anna Grzelak
Małgorzata Antoszków
Wioleta Królikowska
Agnieszka Korolczuk
GR. POIR – 282/ROK 2 (mgr)

„METODY PRACY Z OSOBAMI

NIEPEŁNOSPRAWNYMI INTELEKTUALNIE.

Praca z dzieckiem sprawiającym trudności

wychowawcze.”

Prowadząca: mgr T. Pepliński

Document Outline