Zasady wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty

Zasady wykonywania zawodu

lekarza i lekarza dentysty

oraz podstawowe prawa pacjenta

mgr

Małgorzata Woźniacka

Zakład Prawa Medycznego
Uniwersytet Medyczny w Łodzi

malgorzata.wozniacka@umed.lodz.pl

Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty
z 5 grudnia 1996 r.

Wykonywanie zawodu lekarza i lekarza dentysty - art. 2

art. 2 ust. 1
Wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu przez osobę posiadającą
wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń
zdrowotnych, w szczególności: badaniu stanu zdrowia, rozpoznawaniu chorób i
zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu porad lekarskich, a
także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich.

art. 2 ust. 2
Wykonywanie zawodu lekarza dentysty polega na udzielaniu przez osobę
posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi
dokumentami, świadczeń określonych w ust. 1, w zakresie chorób zębów, jamy
ustnej, części twarzowej czaszki oraz okolic przyległych.

Ustawa o prawach pacjenta i rzeczniku praw
pacjenta
z 6 listopada 2008 r.

Nakaz przestrzegania praw pacjenta art. 2

Przestrzeganie praw pacjenta określonych w ustawie jest obowiązkiem
organów władzy publicznej właściwych w zakresie ochrony zdrowia,
Narodowego Funduszu Zdrowia, podmiotów udzielających świadczeń
zdrowotnych, osób wykonujących zawód medyczny oraz innych osób
uczestniczących w udzielaniu świadczeń zdrowotnych

podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych - zakład opieki zdrowotnej
oraz indywidualna praktyka lekarska, indywidualna specjalistyczna praktyka
lekarska, grupowa praktyka lekarska, indywidualna praktyka pielęgniarek,
położnych, indywidualna specjalistyczna praktyka pielęgniarek, położnych
oraz grupowa praktyka pielęgniarek, położnych

Zasady wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty
(Rozdział 5)

1.  Obowiązek udzielania pomocy
2.  Obowiązek udzielania informacji
3.  Obowiązek uzyskania zgody pacjenta
4.  Obowiązek poszanowania godności i intymności pacjenta
5.  Prawo odstąpienia od leczenia
6.  Obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej
7.  Obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej pacjenta
8.  Obowiązek zgłoszenia niepożądanego działania produktu
leczniczego i
      obowiązek zgłoszenia incydentu medycznego
9.   Zakaz sprzedaży środków medycznych
10. Obowiązek ubezpieczenia

Prawa pacjenta

1. Prawo do świadczeń zdrowotnych
2. Prawo do informacji
3. Prawo do zachowania tajemnicy
4. Prawo do wyrażania zgody na udzielanie świadczeń
zdrowotnych
5. Prawo do poszanowania intymności i godności
6. Prawo do dokumentacji medycznej
7. Prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii lekarza
8. Prawo do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego
9. Prawo do opieki duszpasterskiej
10. Prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w
depozycie

OBOWIĄZEK UDZIELANIA POMOCY

Art. 30 uzl

Lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w
każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby
spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego
uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w
innych przypadkach niecierpiących zwłoki.

PRAWO DO ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH

Art. 6.

1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających
wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej.
2. Pacjent ma prawo, w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia
odpowiednich świadczeń zdrowotnych, do przejrzystej, obiektywnej, opartej
na kryteriach medycznych, procedury ustalającej kolejność dostępu do tych
świadczeń.
3. Pacjent ma prawo żądać, aby udzielający mu świadczeń zdrowotnych:
1) lekarz zasięgnął opinii innego lekarza lub zwołał konsylium lekarskie;
2) pielęgniarka (położna) zasięgnęła opinii innej pielęgniarki (położnej).

Art. 7

1. Pacjent ma prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń
zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia.
2. W przypadku porodu pacjentka ma prawo do uzyskania świadczeń
zdrowotnych związanych z porodem.

OBOWIĄZEK UDZIELANIA INFORMACJI

Art. 31 uzl

1. Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej
informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach
diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo
zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu

2. Lekarz może udzielić informacji, o której mowa w ust. 1, innym osobom za zgodą pacjenta lub jego
przedstawiciela ustawowego.

3. Na żądanie pacjenta lekarz nie ma obowiązku udzielać pacjentowi informacji, o której mowa w ust.
1.

4. W sytuacjach wyjątkowych, jeżeli rokowanie jest niepomyślne dla pacjenta, lekarz może ograniczyć
informację o stanie zdrowia i o rokowaniu, jeżeli według oceny lekarza przemawia za tym dobro
pacjenta. W takich przypadkach lekarz informuje przedstawiciela ustawowego pacjenta lub osobę
upoważnioną przez pacjenta. Na żądanie pacjenta lekarz ma jednak obowiązek udzielić mu żądanej
informacji.

5. Obowiązek lekarza, określony w ust. 1, dotyczy także pacjentów, którzy ukończyli 16 lat.

6. Jeżeli pacjent nie ukończył 16 lat lub jest nieprzytomny bądź niezdolny do zrozumienia znaczenia
informacji, lekarz udziela informacji osobie bliskiej.

7. Pacjentowi, który nie ukończył 16 lat, lekarz udziela informacji w zakresie i formie potrzebnej do
prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego i wysłuchuje jego zdania.

PRAWO DO INFORMACJI

ZAKRES PRZEDMIOTOWY

•Prawo do przystępnej informacji o stanie zdrowia rozpoznaniu, proponowanych
oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć
następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz
rokowaniu.
•Prawo do żądania aby lekarz nie udzielał informacji
•Prawo do udzielenia zgody na udostępnianie informacji innym osobom

ZAKRES PODMIOTOWY

•Pacjent który ukończył 16 lat
•Przedstawiciel ustawowy
•Pacjent, który nie ukończył 16 lat w zakresie i formie potrzebnej do prawidłowego
przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego i wysłuchuje jego zdania.
•Osoba bliska jeżeli pacjent nie ukończył 16 lat lub jest nieprzytomny bądź
niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji

OBOWIĄZEK UZYSKANIA ZGODY
PACJENTA

Zgoda pacjenta uchyla bezprawność działania lekarza a
ponadto powoduje, iż pacjent akceptuje ryzyko zabiegu
i przejmuje je na siebie.

Art. 32 ust. 1
Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych
świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków
przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta.

Art. 34 ust. 1
Lekarz może wykonać zabieg operacyjny albo zastosować
metodę leczenia lub diagnostyki stwarzającą podwyższone
ryzyko dla pacjenta, po uzyskaniu jego pisemnej zgody.

PRZEDMIOT ZGODY:

- badanie
- udzielenie świadczenia zdrowotnego
- zabieg operacyjny
- metoda leczenia lub diagnostyki stwarzająca podwyższone
ryzyko dla
pacjenta
- hospitalizacja

WARUNKI SKUTECZNOŚCI ZGODY

- wyraźna (ustna, pisemna, konkludentna)
- objaśniona
zgoda nie może być domniemana ani blankietowa!

PODMIOT WYRAŻAJĄCY ZGODĘ

1. Zgoda pacjenta

2. Zgoda kumulatywna (pacjent i przedstawiciel ustawowy)

3.     Zgoda zastępcza
       - przedstawiciel ustawowy (małoletni poniżej 16 r.ż,
ubezwłasnowolniony)
       - opiekun faktyczny (tylko na badanie)
       - sąd opiekuńczy (brak przedstawiciela ustawowego, opiekuna
         faktycznego, brak ich zgody, konflikt między pacjentem a
         przedstawicielem ustawowym, sprzeciw pacjenta poniżej 16
r.ż. Chorego
         psychicznie lub upośledzonego umysłowo)

DZIAŁANIE BEZ ZGODY PACJENTA

1. Badanie lub udzielenie pacjentowi innego świadczenia

zdrowotnego bez jego zgody jest dopuszczalne, jeżeli wymaga
on niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia
lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości
porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub
opiekunem faktycznym (art. 33 uzl)

2. Wykonanie zabiegu operacyjnego jest dopuszczalne gdy

zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody
groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego
uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. W takim
przypadku lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć
opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej
specjalności. O wykonywanych czynnościach lekarz niezwłocznie
zawiadamia przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego
lub sąd opiekuńczy (art. 34 ust 7 uzl)

PRZEKROCZENIE ZAKRES ZGODY

(„poszerzenie pola operacyjnego” art. 35 uzl)

Jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu operacyjnego albo
stosowania metody leczniczej lub diagnostycznej wystąpią
okoliczności, których nieuwzględnienie groziłoby pacjentowi
niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem ciała
lub ciężkim rozstrojem zdrowia, a nie ma możliwości
niezwłocznie uzyskać zgody pacjenta lub jego przedstawiciela
ustawowego, lekarz ma prawo, bez uzyskania tej zgody,
zmienić zakres zabiegu bądź metody leczenia lub diagnostyki w
sposób umożliwiający uwzględnienie tych okoliczności. W takim
przypadku lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe,
zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej
samej specjalności.

PRAWO DO WYRAŻENIA ZGODY I SPRZECIWU

• Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń
zdrowotnych lub odmowy takiej zgody, po uzyskaniu przystępnej informacji o
stanie zdrowia, rokowaniach, metodach leczniczych etc. (zgoda objaśniona)
• Pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent
chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym
rozeznaniem, ma prawo do wyrażenia sprzeciwu co do udzielenia świadczenia
zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna
faktycznego. W takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego.

FORMA ZGODY

• Zgoda oraz sprzeciw mogą być wyrażone ustnie (zgoda wyraźna) albo poprzez
takie zachowanie osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób
niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez
lekarza czynnościom albo brak takiej woli (zgoda konkludentna)

• Zgoda pisemna wymagana jest w przypadku

zabiegu operacyjnego albo

zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko
dla pacjenta

OBOWIĄZEK LEKARZA I PRAWO PACJENTA DO
POSZANOWANIA INTYMNOŚCI I GODNOŚCI

1. Prawo do intymności i godności osobistej
2. Prawo do umierania w spokoju i godności
3. Prawo do świadczeń zdrowotnych zapewniających łagodzenie bólu i cierpień

pacjentów w stanie terminalnym

4. Prawo do obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczenia medycznego

„Osoba wykonująca zawód medyczny udzielająca

świadczeń zdrowotnych pacjentowi może odmówić obecności osoby bliskiej
przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w przypadku istnienia
prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze
względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Odmowę odnotowuje się w
dokumentacji medycznej”

5. Prawo do poszanowania godności w klinikach i szpitalach akademickich

„Osoby wykonujące zawód medyczny, inne niż

udzielające świadczeń zdrowotnych, uczestniczą przy udzielaniu tych
świadczeń tylko wtedy, gdy jest to niezbędne ze względu na rodzaj
świadczenia. Uczestnictwo, a także obecność innych osób wymaga zgody
pacjenta, a w przypadku pacjenta małoletniego, całkowicie
ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody,
jego przedstawiciela ustawowego, i osoby wykonującej zawód medyczny,
udzielającej świadczenia zdrowotnego”

PRAWO DO POSZANOWANIA ŻYCIA PRYWATNEGO,
OPIEKI DUSZPASTERSKIEJ I POZOSTAWIENIA RZECZY
W DEPOZYCIE

•Pacjent w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób
wymagających całodobowych lub całodziennych świadczeń
zdrowotnych ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub
korespondencyjnego z innymi osobami.
•Pacjent ma prawo do odmowy kontaktu z osobami
•Pacjent ma prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej, której koszty
sam ponosi

•Pacjent ma prawo do opieki duszpasterskiej w zakładzie opieki
zdrowotnej; W sytuacji pogorszenia się stanu zdrowia lub zagrożenia
życia zakład opieki zdrowotnej jest obowiązany umożliwić pacjentowi
kontakt z duchownym jego wyznania

•Pacjent w zakładzie opieki zdrowotnej ma prawo do przechowywania
rzeczy wartościowych w depozycie. Koszty realizacji tego prawa
ponosi co do zasady zakład opieki zdrowotnej

PRAWO DO ODSTĄPIENIA OD LECZENIA

• Lekarz może nie podjąć leczenia albo od niego odstąpić, chyba że
zwłoka w udzieleniu pomocy mogłaby spowodować niebezpieczeństwo
utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia,
oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki

•  W  przypadku  odstąpienia  od  leczenia,  lekarz  ma  obowiązek
dostatecznie  wcześnie  uprzedzić  o  tym  pacjenta  lub  jego
przedstawiciela  ustawowego  bądź  opiekuna  faktycznego  i  wskazać
realne  możliwości  uzyskania  tego  świadczenia  u  innego  lekarza  lub  w
zakładzie opieki zdrowotnej.

• Jeżeli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w
ramach służby, może nie podjąć lub odstąpić od leczenia, jeżeli istnieją
poważne ku temu powody, po uzyskaniu zgody swojego przełożonego.

• W przypadku odstąpienia od leczenia lekarz ma obowiązek uzasadnić
i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.

OBOWIĄZEK ZACHOWANIA TAJEMNICY
LEKARSKIEJ

Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z
pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.

ZAKRES PRZEDMIOTOWY

1. Informacje związane z pacjentem, uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu
2. Informacje mające związek z leczeniem i osobą pacjenta a także informacje nie

mające bezpośredniego związku (np. Inne schorzenia, stosunki rodzinne,
osobiste, zawodowe)

3. Informacje zawarte w dokumentacji lekarskiej jak i uzyskane od innych lekarzy i

personelu medycznego

4. Cele naukowe, praktyczna nauka zawodów medycznych

ZAKRES PODMIOTOWY
5. Lekarz i lekarz dentysta
6. Pielęgniarka i położna
7. Inne osoby wykonujące zawód medyczny

ZAKRES CZASOWY
Tajemnica lekarska obowiązuje także po śmierci pacjenta

ZWOLNIENIE Z TAJEMNICY LEKARSKIEJ

1. tak stanowią ustawy;

ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach (art. 27)
zwolnienie z tajemnicy przez sąd (kodeks postępowania karnego)

2. badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na

podstawie odrębnych ustaw, organów i instytucji; wówczas lekarz jest
obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te
organy i instytucje;

3. zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub

zdrowia pacjenta lub innych osób;

4. pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie

tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta
skutkach jej ujawnienia;

5. zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie

lekarzowi sądowemu;

6. zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie

związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub
uprawionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.

PRAWO DO ZACHOWANIA TAJEMNICY

Art. 13. [Prawo pacjenta do tajemnicy informacji]

Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym
udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z
wykonywaniem zawodu medycznego.

Art. 14. [Obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem]

1. W celu realizacji prawa, o którym mowa w art. 13, osoby wykonujące zawód medyczny są
obowiązane zachować w tajemnicy informacje związane z pacjentem, w szczególności ze
stanem zdrowia pacjenta.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, w przypadku gdy:
1)  tak stanowią przepisy odrębnych ustaw;
2)  zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub
innych osób;
3)  pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy;
4)  zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z
udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny,
uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.

3. Osoby wykonujące zawód medyczny, udzielające świadczeń zdrowotnych, z wyjątkiem
przypadków, o których mowa w ust. 2 pkt 1-3, są związane tajemnicą również po śmierci
pacjenta.

OBOWIĄZEK ZGŁOSZENIA NIEPOŻĄDANEGO
DZIAŁANIA PRODUKTU LECZNICZEGO I INCYDENTU
MEDYCZNEGO

1. Lekarz zobowiązany jest zgłosić podmiotowi odpowiedzialnemu za

wprowadzenie produktu leczniczego na rynek, a w przypadku trudności z
ustaleniem podmiotu odpowiedzialnego - Prezesowi Urzędu Rejestracji
Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych,
niepożądane działanie produktu leczniczego.

Prawo farmaceutyczne z dnia 6 września 2001 r. (Dz.U. Nr 126, poz.

1381)

2. Lekarz zobowiązany jest zgłosić wytwórcy lub autoryzowanemu

przedstawicielowi, a w przypadku trudności z ustaleniem tych
podmiotów - Prezesowi Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych,
Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, zaistniały incydent
medyczny wyrobu medycznego.

Ustawa o wyrobach medycznych z 20 kwietnia 2004 r. (Dz.U. Nr 93,
poz. 896)

ZAKAZ SPRZEDAŻY ŚRODKÓW MEDYCZNYCH

Lekarz nie może sprzedawać środków farmaceutycznych, materiałów medycznych, przedmiotów
ortopedycznych lub środków pomocniczych.
Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadkach, gdy lekarz doraźnie dostarczy pacjentowi środek
farmaceutyczny

lub materiał medyczny, w związku z udzieleniem pomocy w nagłym przypadku.

produkt leczniczy - substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca
właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi lub zwierząt lub podawana w
celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych
funkcji organizmu poprzez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne

wyrób medyczny - narzędzie, przyrząd, aparat, sprzęt, materiał lub inny artykuł, stosowany
samodzielnie lub w połączeniu, włączając oprogramowanie niezbędne do właściwego stosowania
wyrobu, przeznaczone przez wytwórcę do stosowania u ludzi w celu:
  a)  diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia lub łagodzenia przebiegu chorób,
  b)  diagnozowania, monitorowania, leczenia, łagodzenia lub kompensowania urazów lub
upośledzeń,
  c)  badania, zastępowania lub modyfikowania budowy anatomicznej lub prowadzenia procesu
fizjologicznego,
  d)  regulacji poczęć
  - który nie osiąga swojego zasadniczego zamierzonego działania w ciele lub na ciele ludzkim
środkami farmakologicznymi, immunologicznymi lub metabolicznymi, lecz którego działanie może
być przez nie wspomagane;

ZAKAZ SPRZEDAŻY ŚRODKÓW MEDYCZNYCH

lub materiał medyczny, w związku z udzieleniem pomocy w nagłym przypadku.

PRAWO PACJENTA DO DOKUMENTACJI
MEDYCZNEJ

•Prawo pacjenta do dokumentacji medycznej

•Podmioty zobowiązane do prowadzenia i

przechowywania

•Zawartość dokumentacji medycznej

•Udostępnianie dokumentacji medycznej – podmioty

uprawnione

•Sposób udostępniania dokumentacji medycznej

•Przechowywanie dokumentacji medycznej

Document Outline