Wprowadzenie do

ekonomiki rolnictwa

Prof. dr hab.
Wiesław Musiał

Wykład 1

1

P-2012

I. Definiowanie pojęcia i

zakres ekonomiki
rolnictwa

Jest dyscypliną nauk
ekonomicznych zajmującą
się badaniem zjawisk i
procesów gospodarczych
zachodzących w rolnictwie
jako dziale gospodarki
narodowej

Przedmiotem zainteresowania są
problemy oszczędnego i
racjonalnego gospodarowania
zasobami, którymi dysponuje
rolnictwo.

2

Ekonomika rolnictwa poszukuje
odpowiedzi na następujące pytania:

 co produkować (asortyment produkcji)
 ile produkować (skala produkcji)
 jak produkować (technologia produkcji)
 kiedy produkować (sezonowość rynkowa)
 jak rozdysponować produkty (przetwarzać

czy sprzedawać surowce)

 jak i gdzie i komu sprzedawać produkcje

(marketing)

3

Zajmuje się zagadnieniami:

 megaskali (świat, Europa)
 makroskali (kraj, region)
 mikroskali (podmioty

gospodarcze)

4

II. Zadania ekonomiki i

organizacji rolnictwa

Głównym zadaniem jest
formułowanie
prawidłowości rozwoju
produkcji rolniczej

Zajmuje się
zjawiskami:

 ilościowymi, które mierzy
 jakościowymi, które ocenia

5

Bada zakres i siłę działania praw
ekonomicznych w rolnictwie i
gospodarce żywnościowej z
uwzględnieniem specyfiki branży

W szczególności do zadań
ekonomiki rolnictwa należy:

 wyjaśnienie zjawisk funkcjonowania

gospodarki rolnej w kraju i w Unii
Europejskiej

 formułowanie teoretycznych

podstaw polityki rolnej państwa

6

 opracowanie metod analizy stanu i

rozwoju gospodarki rolnej

Jej dyscypliny szczegółowe zajmują
się m.in.:

rachunkowością,
zarządzaniem,
marketingiem i
współcześnie
wyodrębnionymi
wieloma dyscyplinami
pokrewnymi

7

Ekonomika

Rolnictwa

Polityka

agrarna

Ekonomika i organizacja

przedsiębiorstwa rolnego

Socjologia prawo,
historia geografia

Nauki techniczno-

ekonomiczne

Ekonomia Polityczna

Działy nauk ekonomicznych:

Statystyka

Rachunkowość

Ekonometria
Cybernetyka

Nauki przyrodnicze

Ekonomika handlu

Ekonomika

transportu

E

k

o

n

o

m

ik

a

in

w

e

s

ty

c

ji

E

k

o

n

o

m

ik

a

p

ra

c

y

F

in

a

n

s

e

K

re

d

y

t

P

la

n

o

w

a

n

ie

Związek ekonomiki rolnictwa z innymi naukami

8

III.Twórcy ekonomiki

rolnictwa

a) Zarys historii

Pierwsze opisy gospodarki rolnej
pochodzą z okresu starożytności
Grecja – Arystoteles i Herodot
Rzym – Piliniusz, Wergiliusz,
Katon
Autorzy ci główną uwagę zwrócili na
organizację i ekonomikę pracy
niewolniczej

9

W średniowieczu nastąpiła
stagnacja rozwoju myśli
ekonomicznej lecz jednak:

 ok. 1250 r. powstał w Anglii

pierwszy podręcznik zarządzań
folwarków Waltera of Henley

 w XVI w. nastąpiło ożywienie myśli

ekonomicznej zwłaszcza w Anglii,
Niemczech, Francji i Włoszech

 także w Polsce w XVI w. powstały

różnorodne tzw. traktaty
agronomiczne w formie kalendarzy,
listów i książek – poradników

10

W 1588 r. wydano pierwszy polski
podręcznik ekonomiki rolnictwa
Anzelma Gostomskiego pt.
„Gospodarstwo”

Najważniejsze autorytety
w zakresie ekonomiki
rolnictwa w ciągu trzech
ostatnich wieków (XVIII –
XX)

11

Anne Turgot (1727-1781) –
fizjokrata francuski, uważał, że
produkt dodatkowy wytwarzany jest
jedynie w rolnictwie, a nadwyżkę nad
kosztami produkcji przejmuje
właściciel ziemski.
A. Turgot sformułował prawo
malejącego przychodu z ziemi
(malejącej efektywności nakładów)
oraz głosił, że „w rolnictwie każdy
następny nakład przynosi mniejszy
efekt w stosunku do poprzedniego”.

12

Adam Smith (1723-1790) –
ekonomista angielski, zwolennik
liberalizmu gospodarczego, głosił ideę
porządku naturalnego (prawo natury) i
wolności gospodarczej oraz podkreślał
ważną rolę rynku.
Twierdził, że praca jest źródłem
bogactwa narodów (teoria wartości
oparta na pracy). Jego główne dzieło
Badania nad naturą i przyczynami
bogactwa narodów zostało wydane w
1776 r.

13

David Ricardo (1772-1823) –
ekonomista angielski, sformułował
„prawo wartości dodatkowej”,
opisał rolę pieniądza i kredytu
bankowego, dorobił się fortuny na
operacjach giełdowych.
Główne swoje dzieło Zasady
ekonomii politycznej i
opodatkowania opublikował w 1817
r. W Polsce pierwsze tłumaczenie
ukazało się w 1826 r.

14

Albert Thaer (1752-1828) uważał,
że celem produkcji rolnej jest zysk (co
było wówczas nowością).
Propagował system płodozmianu w
rolnictwie, co zapewniało żyzność
gleby i wzrost produkcji.
Sądził, że koszty produkcji w
rolnictwie mają tendencję spadkową.

15

Krzysztof Kluk (1739-1796) –
ksiądz proboszcz z Ciechanowca,
autor wielotomowego dzieła o
całokształcie rolnictwa XVIII w.
Szerzył oświatę rolniczą, zamiast
trójpolówki propagował gospodarkę
płodozmianową oraz nową organizację
produkcji.

16

Johan H. von Thűnen (1783-
1850) w pracy Państwo izolowane
przedstawił teorię lokalizacji
produkcji rolniczej względem rynku
zbytu.
Opracował teorię wpływu kosztów
transportu na rozmieszczenie
produkcji wokół centrum miejskiego
(teoria renty gruntowej).

17

Justus Liebig (1803-1873) –
chemik niemiecki, sformułował i
udowodnił teorię mineralnego
odżywiania się roślin, przyczynił się
do rozpowszechnienia nawozów
mineralnych.
Autor prawa minimum (prawo
Liebiga).

18

Franz Aereboe (1865-1942) –
twórca organizacji gospodarstw
rolnych, twierdził, że gospodarstwo
stanowi organiczną całość, a
poszczególne gałęzie produkcji są ze
sobą ściśle powiązane i od siebie
zależne (klasyczna szkoła niemiecka
organizacji gospodarstw).
Według niego ważna jest opłacalność
całego gospodarstwa, a nie
poszczególnych gałęzi. Naświetlił on
rolę cen, postępu technicznego i
czynników produkcji w rolnictwie.

19

Ernst Laur (1871-1964) –
szwajcarski ekonomista rolny,
opracował teoretyczne i praktyczne
podstawy rachunkowości rolnej.
Główne dzieło opublikował w 1907 r.
Był czołowym przedstawicielem
agraryzmu w europejskiej myśli
społeczno-ekonomicznej.

20

Istotny wkład w rozwój
myśli ekonomiczno-
rolniczej mieli również
praktycy i uczeni polscy.

21

Dezydery Chłapowski (1788-
1879) opracował podręcznik nauki
rolnictwa pt. O rolnictwie.
Wiele przejął z nauki angielskiej:
prowadził drenowanie pól sączkami,
sprowadził pług szkocki, młocarnię
oraz propagował uprawę buraków
cukrowych.

Michał Oczapowski (1788-1854) –
wykładowca na Uniwersytecie
Wileńskim, był zwolennikiem teorii
humusowej Alberta Thaera. Jego 12-
tomowe dzieło Gospodarstwo wiejskie
zawiera systematyczny opis działów
gospodarstwa wiejskiego i ich
ekonomikę.

22

Stefan Moszczeński (1871-1946) –
czołowy ekonomista rolny okresu
międzywojennego, a także twórca tzw.
szkoły matematycznej w ekonomice
rolnictwa.
Opracował metodę racjonalnej
organizacji pracy w rolnictwie oraz
metodę wyceny gruntów na podstawie
dochodowości gospodarstw.
Główne dzieło - Racjonalizacja pracy w
gospodarstwach wiejskich –
opublikował w 1934 r.

23

Ważne miejsce w rozwoju ekonomiki
rolnictwa, polityki agrarnej i
socjologii wsi w okresie
międzywojennym zajmują również:
Wacław Ponikowski (1884-1944),
Franciszek Bujak (1875-1953), Stefan
Surzycki (1864-1936) i Wiktor
Schramm (1885-1958). Stefan
Schmidt (1889-1977)

24

Współcześnie ekonomiką
rolnictwa jako nauką
zajmują się:

Instytuty branżowe MRiRW

 Instytut Ekonomiki Rolnictwa i

Gospodarki Żywnościowej PIB
(MRiRW w Warszawie)

 Inne np. IUNiG PIB w Puławach,

IZ PIB w Krakowie

25

 Instytut Rozwoju Wsi i

Rolnictwa PAN w Warszawie

 Uniwersytety Przyrodnicze i

SGGW w Warszawie głównie
na wydziałach rolniczych,
rolniczo-ekonomicznych i
ekonomicznych

26

 Ważną funkcję jednak nie w

nauce lecz w upowszechnieniu
wiedzy ekonomicznej pełnia
także Wojewódzkie Ośrodki
Doradztwa Rolniczego oraz
Centrum Doradztwa
Rolniczego (wraz z oddziałami)

27

Za największego polskiego
ekonomistę rolnego po II wojnie
światowej uznaje się Ryszarda
Manteuffela (1903-1991) –
profesora SGGW autora wielu
książek i opracowań
ekonomicznych na poziomie
europejskim

28

29

Bardzo wysoką pozycję naukową w
naukach ekonomiczno-rolniczych mają
także (lub mieli za życia) profesorowie:

 Augustyn Woś
 Franciszek Tomczak
 Stanisław Stachak
 Tadeusz Hunek
 Mieczysław

Adamowicz

 Henryk Runowski

 Marek Kłodziński
 Jerzy Wilkin
 Andrzej Wiatrak
 Walenty Poczta

 Instytut Ekonomiczno-Społeczny

składający się z 4 Zakładów,

30

Na Wydziale Rolniczo-
Ekonomicznym UR w Krakowie
naukami ekonomicznymi zajmuje
się:

 Zakład Ekonomiki i Organizacji

Rolnictwa,

 Zakład Ekonomii i Polityki

Gospodarczej

 Zakład Rozwoju Obszarów

Wiejskich i Doradztwa

 Katedra Zarządzania i Marketingu

w Agrobiznesie,

 Katedra Statystyki Matematycznej

Pracownicy Instytutu i Katedr
prowadzą zajęcia z ok. 30
przedmiotów ekonomicznych.

31

Krakowski ośrodek
ekonomistów rolnictwa ma
silną i uznaną pozycję
naukową kraju