Dzieje oświaty
dorosłych w
Polsce
Małgorzata Gibiec
Dzieje oświaty
dorosłych w
Polsce
Małgorzata Gibiec
1. Prekursorzy oświaty dorosłych.
2. Oświata dorosłych w czasach zaborów.
3. Nauczanie dorosłych w latach
międzywojennych.
4. 1939-1945
5. Edukacja dorosłych w okresie powojennym i
latach przemian.
◦
I Etap
◦
II Etap
◦
III Etap
◦
IV Etap
1. Prekursorzy oświaty
dorosłych
WIELKA BRYTANIA:
Tomasz Gresham (polityk, odkrywca
prawa rządzącego pieniądzem) – od 1579 r.
w jego domu organizowano odczyty i
wykłady dla dorosłych 1597 r. –
Kolegium Greshama
Georg Birkbeck – pod koniec XVIII w.
zainicjował specjalne wykłady dla
robotników a w 1823 r. założyłw Londynie
pierwszy instytut mechaniki
FRANCJA:
Franciszek Guizot (minister i reformator
oświaty ludowej) – w 1833 r. wydał
zarządzenie o organizowaniu kursów
wieczorowych dla dorosłych, którzy nie
ukończyli szkoły elementarnej szybki
ilościowy rozwój tych kursów
Guizot – przyczynił się do powstania we
Francji szkolnictwa elementarnego dla
dorosłych
1. Prekursorzy oświaty
dorosłych
DANIA:
Mikołaj Grundtvig (pisarz, teolog i pedagog, reformator
duńskiego szkolnictwa) – zainicjował duński ruch
uniwersytetów ludowych - Dania kolebką uniw. ludowego;
Uniw. Ludowe wg Grundtviga – szansa na rozbudzenie ducha
narodowego Duńczyków;
1844 r., Rodding – pierwszy uniw. ludowy
Uniwersytet ludowy – internatowy charakter; wychowanie
społeczno-moralne wiejskiej młodzieży; celem – rozbudzenie
umysłowe i przygotowanie wychowanków do działalności
animacyjnej w swoim środowisku;
Polska – ruch tworzenia uniwersytetów ludowych rozpoczął
się po odzyskaniu niepodległości w 1918 r.
1. Prekursorzy oświaty
dorosłych
POLSKA:
XVIII w. ,oświecenie- zmiany w sferach: ekonomicznej,
społecznej i umysłowej, także w dziedzinie oświaty
dorosłych
◦
Skromne początki pracy oświatowej wśród ludu polskiego – pod
koniec XVIII w. , szerzenie się FIZJOKRATYZMU (wolna od
pańszczyzny praca na roli – źródłem bogactwa narodowego);
◦
FIZJOKRACI – inicjatywa rozwoju ludu/oświaty chłopów,
polepszenie warunków ekonomicznych;
◦
Ideologia i wzory Oświecenia krajów Europy zachodniej (Rewolucja
Francuska; rewolucja przemysłowa w Anglii) – czynnikiem, który
wywołał zainteresowanie sprawą oświaty społeczeństwa
polskiego;
◦
Podstawowym problemem – podniesienie poziomu wykształcenia i
upowszechnianie wiedzy.
1. Prekursorzy oświaty
dorosłych
1. Kazimierz Osiński (1738-1802)
◦
Po studiach w Wiedniu i Paryżu wykładał filozofię i
matematykę w Collegium Nobillum;
◦
Zorganizował pierwszą w Warszawie pracownię
chemiczną; wykłady publiczne połączone z
doświadczeniami – duża popularność; tematyka
wyjaśniająca m.in.: zasady działania pomp, młynów i
tartaków;
◦
Autor popularnych książek – zapoznawał polskie
społeczeństwo z najnowszymi osiągnięciami techniki
na świecie, m.in.: objaśniał zasady lotu i budowy
balonów; w jaki sposób zakładać piorunochrony:
„Sposób ubezpieczający życie i majątek od piorunów”.
1. Prekursorzy oświaty
dorosłych
2. Feliks Radwański (1756-1826), UJ w
Krakowie, profesor
◦
Prowadził wykłady z mechaniki i rolnictwa dla
zainteresowanych (dobrowolność uczestnictwa);
◦
Jako pierwszy w Krakowie mówił o zasadach
działania maszyny parowej; omawiał inne
urządzenia ułatwiające pracę rąk ludzkich;
◦
1806 r. – pismo pt. „Dziennik Gospodarski
Krakowski” – chciał nakłonić do unowocześnienia
rolnictwa (m.in. tłumaczenie zagranicznej
literatury fachowej np. o płodozmianie, hodowli
ziemniaków itp.)
1. Prekursorzy oświaty
dorosłych
3. Stanisław Staszic (1755-1826) – ksiądz,
działacz polityczny, pisarz (m.in. „Przestrogi dla
Polski”)
◦
Rzecznik interesów mieszczaństwa oraz polepszenia
sytuacji społecznej chłopów;
◦
Członek Izby Edukacyjnej (powstała w 1807 r. –
działalność w zakresie szkolnictwa elementarnego);
współorganizator Uniwersytetu Warszawskiego;
◦
Dla oświaty dorosłych zasłużył się poprzez: 1.
zorganizowanie nowoczesnej instytucji dla
włościan „Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego”.
2. organizacja w Warszawie szkół rzemieślniczych
dla ubogiej młodzieży
1. Prekursorzy oświaty
dorosłych
4. Izabela Czartoryska (1746-1835)
◦
W XIX w. ukazały się książki pisane dla ludu, prostym
zrozumiałym językiem.
◦
I. Czartoryska – autorka dwóch popularnych dzieł:
1. „O sposobie zakładania ogrodów” – wiele praktycznych
wskazówek dotyczących rozwoju ogrodnictwa.
2. „Pielgrzym w Dobromilu, czyli nauki wiejskie” -
przystępne opowiadania historyczne przeplatane
wskazówkami dotyczącymi życia wiejskiego; duża
popularność .
5. Henryk Siemieński (1807-1877)
1845 r. - „Wieczory pod lipą…” - pogadanki historyczne,
forma krzepienia ducha narodowego Polaków; duża
popularność.
1. Prekursorzy oświaty
dorosłych
6. Kazimierz Promyk (1851-1908) – redaktor i
publicysta, autor elementarzy i broszur
popularnonaukowych, założyciel i redaktor „Gazety
Świątecznej”
◦
Współorganizator tajnego Towarzystwa Oświaty Narodowej
(1875) – organizowanie oświaty dla ludu; zorganizował
biblioteki, czytelnie; w Warszawie – księgarnię;
◦
Opracował książkę do nauczania dorosłych analfabetów pod
znamiennym tytułem „Elementarz, na którym nauczysz się
czytać w 5 albo 8 tygodni” – ogromny sukces (wydany 49 razy
za życia autora);
◦
1879r. – wydał kolejny podręcznik pt. „Obrazkowa nauka
czytania i pisania oraz elementarz dla samouków” – uznany
na międzynarodowej wystawie w Londynie za najlepszy
elementarz świata (spośród 500 nadesłanych na konkurs).
◦
Największym osiągnięciem - tygodnik „Gazeta Świąteczna”.
1. Prekursorzy oświaty
dorosłych
Edukacja dorosłych jako ruch zataczający szersze
kręgi sięga w Polsce poł. XIXw.;
Okres zaborów – polityką zaborców tłumienie
wszelkich przejawów polskości ;
Edukacja tamtego okresu:
◦
edukacją kompensowania braków szkolnictwa polskiego
(zabór rosyjski i pruski);
◦
jedną z dróg poszukiwania sposobu na odzyskanie
utraconej niepodległości.
Edukację tę organizowały licznie powstające pod
koniec XIX w. stowarzyszenia społeczne
(zwłaszcza oświatowe i kulturalne).
2. Czasy zaborów
W warunkach germanizacji – książka polska stała
się ostoją kultury ojczystej;
Towarzystwo Czytelń Ludowych (1880-1939):
◦
Zakładanie bibliotek i wydawanie publikacji polskich;
◦
Statutowym celem było: „szerzenie pożytecznych,
religijne uczucia ludu podnoszących i pouczających
książek polskich (…)”;
◦
Pomimo licznych kontroli i rewizji, prześladowań
bibliotekarzy i członków -Towarzystwo rozwijało
czytelnictwo książki polskiej;
◦
Od 1909 r. rozszerzyło działalność : organizacja odczytów,
wieczornic; przedstawień amatorskich;
◦
Duży wkład Towarzystwa w dzieło zachowania polskości
2. Czasy zaborów – ZABÓR
PRUSKI
Społeczna działalność oświatowa – rozwój w
warunkach autonomii.
Towarzystwo Szkoły Ludowej (1891-
1939):
◦
Adam Asnyk – organizatorem i pierwszym
prezesem; orędownik pracy u podstaw;
◦
Sieć kół w całej Galicji
◦
Wielokierunkowa działalność oświatowa i
opiekuńczo-wych. (m.in. odczyty i pogadanki;
wycieczki do Krakowa; dało o poziom pracy
oświatowej; publikacje, czasopismo metodyczne
„Przewodnik Oświatowy”).
2. Czasy zaborów – ZABÓR
AUSTRIACKI
Towarzystwo Uniwersytetu Ludowego im.
A. Mickiewicza (1898-1925):
◦
Założone w Krakowie w 100-lecie urodzin Wieszcza
◦
Instytucja oświatowa środowiska robotniczego;
◦
Różne formy pracy oświatowej na terenie organizacji
robotniczych, związków zawodowych, m.in.: wykłady i
polemiki, ulotki i odezwy;
◦
1913 r. - staraniem Towarzystwa wydano w Krakowie
pierwszy polski podręcznik oświaty dorosłych pt.
Praca oświatowa , jej zadania, metody, organizacja.
Red. H. Radlińskiej;
Rozprawy różnych autorów- synteza problemów edukacji
dorosłych.
2. Czasy zaborów – ZABÓR
AUSTRIACKI
Brak ustawy o obowiązku szkolnym + wysiłki władz
rosyjskich zmierzające do zniszczenia polskości
analfabetyzm ludności;
Spis ludności w1897r.– wykazał ponad50% analfabetów
wśród ludności zaboru rosyjskiego;
Podejmowano działania, aby ten stan zmienić:
◦
K. Promyk – szerzył masową oświatę elementarną; autor
oryginalnych elementarzy dla dorosłych i samouków;
◦
S. Michalski – szerzył oświatę samokształceniową na szczeblu
średnim i wyższym; Poradnik dla samouków – ogromna, 15-
tomowa praca zbiorowa:
Tematyka z różnych dziedzin wiedzy;
Nieoczekiwany i trwały sukces Poradnika – kompensował brak
uniwersytetów w zaborze rosyjskim;
Odegrał ogromną rolę w kształceniu się całych pokoleń Polaków;
Wzorem edytorskim dla późniejszych wydawnictw tego typu.
2. Czasy zaborów – ZABÓR
ROSYJSKI
1905 r. pod wpływem ruchu rewolucyjnego - eksplozja
trwałych form ed. dorosłych; żywot tych organizacji –
krótki (likwidacja – porewolucyjne represje).
Uniwersytet dla Wszystkich (1905-08):
◦
Zorganizowany w kręgach robotniczych;
◦
Współtwórcami – wybitni intelektualiści, m.in. L. Krzywicki, F.
Perl, A. Sujkowski i in.);
◦
Działały oddziały Uniwersytetu, m.in. w: Będzinie, Płocku,
Sosnowcu, Zawierciu, Ząbkowicach;
◦
Formy działalności: początkowo – luźne odczyty; następnie:
cykle odczytowe; również: systematyczne wykłady z różnych
dziedzin nauki;
◦
Organizatorem pracy w Uniwersytecie- samorząd słuchaczy.
2. Czasy zaborów – ZABÓR
ROSYJSKI
Polska Macierz Szkolna (1905-07) – najbardziej
znanym stowarzyszeniem oświatowym w zaborze
rosyjskim:
◦
Działała we wszystkich guberniach zaboru;
◦
Działało w niej wielu znanych inteligentów, m.in. H. Sienkiewicz
(pierwszy prezes Rady Nadzorczej);
◦
Wielokierunkowa działalność: zakładanie szkół, bibliotek,
domów ludowych; koła samokształceniowe, kursy dla dorosłych
analfabetów;
◦
Założenie w Warszawie Uniwersytetu Ludowego Polskiej
Macierzy Szkolnej:
Wykłady, dyskusje i seminaria dla rzemieślniczej i robotniczej ludności
Warszawy o zróżnicowanej tematyce (literatura, historia Polski, higiena i
ratownictwo, nauki techniczne itd.);
Wysoki poziom i interesująca tematyka - duża popularność wśród
spragnionej wiedzy społeczności Warszawy
Rada Słuchaczy kierowała Uniwersytetem.
2. Czasy zaborów – ZABÓR
ROSYJSKI
W dobie zaborów powstawały także formy
edukacji dorosłych w mniejszych ośrodkach
miejskich. Do najbardziej znanych należało:
◦
Lubelskie Towarzystwo Szerzenia Oświaty
„Światło”.
◦
W 1906 r. – zorganizowanie Uniwersytetu
Ludowego w Nałęczowie;
S. Żeromski – organizatorem i „duszą”
Uniwersytetu;
Wygłaszano prelekcje o różnorodnej tematyce;
Współpracowali m.in.: Bolesław Prus, Ludwik
Krzywicki, Aleksander Świętochowski i in.
2. Czasy zaborów
W okresie tym – dopracowano się kilku form edukacji
dorosłych (m.in. Pogadanki, jednorazowe odczyty, cykle
odczytowe, uczelnie wszechnicowe);
Inne formy: wystawy oświatowe i ekspozycje sztuki; ruch
teatralny i śpiewaczy ;
Znaczące miejsce zajmowało samokształcenie wspomagane
czasopiśmiennictwem, publikacjami (np. Poradnik dla samouków);
W organizację ed. – zaangażowani najlepsi intelektualiści polscy;
Organizowana głównie w miastach; rzadko poza nimi;
Uczestnikami – ludzie różnych zawodów, kompensujący brak
dostępu do nauki w szkołach polskich;
Głównym celem ed. – przygotowanie społeczeństwa do walki o
odzyskanie niepodległości (hasło: Przez oświatę do wolności);
Była to edukacja niezwykle efektywna.
2. Czasy zaborów –
PODSUMOWANIE:
WARTO PAMIĘTAĆ:
◦
W okresie przed I wojną światową – na gruncie
działalności praktycznej zaczęła kształtować się
teoria andragogiczna.
◦
Okres ten – punktem wyjścia dla dalszych
przemian i nowego etapu rozwoju po odzyskaniu
niepodległości w 1918 r.
2. Czasy zaborów -
PODSUMOWANIE
Edukacja dorosłych – rozwijała się w
odmiennych warunkach:
◦
Inna sytuacja polityczna – niepodległe państwo –
edukacja mogła rozwijać się legalnie w całym kraju;
◦
Inne cele w nowych warunkach:
Podnoszenie poziomu moralnego i intelektualnego
społeczeństwa;
Wyrównywanie powstałych różnic;
Pogłębianie współdziałania w obrębie państwa różnych
narodowości (co 3 mieszkaniec kraju – narodowości
niepolskiej);
Poprawa współżycia i stopnia integracji pomiędzy różnymi
grupami terytorialnymi i społeczno-zawodowymi.
3. Lata międzywojenne
Podstawowym warunkiem realizacji tych zadań –
uporanie się z analfabetyzmem.
SZEROKA AKCJA ALFABETYZACYJNA:
◦
1921 r. spis ludności – 33% analfabetów; na niektórych
terenach, np. kresach wschodnich wskaźnik był
dwukrotnie wyższy;
◦
Szeroka akcja alfabetyzacyjna – po 10 latach poziom
analfabetyzmu zmalał o 10%.
SUKCESY AKCJI TO:
- opracowano specjalne programy dla dorosłych;
- specjalna metodyka pracy;
- koordynacja akcji przez najlepszych praktyków (z
Marianem Falskim na czele).
3. Lata międzywojenne
Odzyskanie niepodległości- nie przyniosło
zmian w warunkach materialnych ed. dor.
Nie włączono oświaty dorosłych w obręb
systemu oświatowego (powodem: ogromne
potrzeby finansowe młodego państwa);
Nie stworzono ustawodawstwa w tej
dziedzinie;
Główny ciężar ed. dorosłych przejęły:
organy samorządowe, uczelnie wyższe, a
przede wszystkim stowarzyszenia
społeczne.
3. Lata międzywojenne
1. Uniwersytet Powszechny w Warszawie
◦
Utrzymywany przez samorząd miejski;
◦
Nawiązywał do tradycji oświatowych Uniwersytetu
dla Wszystkich;
◦
Ewolucja organizacyjna: od pojedynczych wykładów
do edukacji systematycznej w postaci kursów
ogólnokształcących i cykli wykładowych dla
stałych grup odbiorców;
◦
Skrystalizował się2-letni cykl kształcenia;
◦
Niektóre zajęcia – charakter otwarty;
◦
Uniwersytet – wzorem dla innych instytucji
podobnego typu.
3. Lata międzywojenne – formy
edukacji dorosłych
2. Stowarzyszenia: oświatowe, naukowe,
kulturalne, zawodowe i in. – najliczniejsza
grupa organizatorów pozaszkolnej ed. dor.
Najważniejsze z nich to: Towarzystwo Szkoły
Ludowej; Towarzystwo Czytelń Ludowych; Polska
Macierz Szkolna (powstały w czasach zaborów);
Związek Polskiego Nauczycielstwa Szkół
Powszechnych.
Szeroka działalność: pojedyncze odczyty, cykle
wykładów, wycieczki naukowe i turystyczne,
wystawy, inicjowanie ruchu słuchania radia, itp..
3. Lata międzywojenne – formy
edukacji dorosłych
3. Powszechne uniwersytety regionalne
◦
Opiekę nad nimi sprawowało nauczycielstwo ze
Związku Nauczycielstwa Szkół Powszechnych;
◦
Kolebką tej odmiany uniw. – Sandomierz: w 1923 r.
powstał PUR im. St. Konarskiego;
◦
Cel: budzenie zainteresowań regionalizmem,
poznaniem walorów turystycznych danego regionu;
◦
Zajęcia - w wakacje; uczestnikami – nauczyciele;
◦
Na terenie Polski działały PUR (np. w Zakopanem,
Lublinie, Trokach, Zamościu, itd.);
◦
Organizowanie PUR – elementem modnego w latach
międzywojennych regionalizmu.
3. Lata międzywojenne – formy
edukacji dorosłych
4. Niedzielny Uniwersytet Powszechny
◦
Zorganizowany przez Towarzystwo Szkoły Ludowej
(Małopolska);
◦
Forma edukacji – dla młodzieży wiejskiej;
◦
Cel: włączenie (poprzez odpowiednie wychowanie) do
czynnego i twórczego udziału w życiu narodu;
przygotowanie przodowników wsi – zdolnych pozyskać
innych do jej przebudowy;
◦
Zajęcia – w niedziele i dni wolne od pracy;
◦
Ciekawe metody pracy - oryginalność uniwersytetu:
referaty wygłaszane przez słuchaczy o aktualnych
problemach wsi, dyskusje uczestników, wycieczki
krajoznawcze, zajęcia świetlicowe (chór, zabawy
towarzyskie) , prace: „Konkurs opisu wsi”.
3. Lata międzywojenne – formy
edukacji dorosłych
5. Uniwersytety ludowe
◦
Internatowy charakter; celem: rozwój młodzieży wiejskiej;
◦
1921 r. – pierwszy Uniw. Ludowy w Dalkach koło
Gniezna (założony przez Tow. Czytelń Ludowych),
kierowany przez ks. Antoniego Ludwiczaka;
◦
Ignacy Solarz – zorganizował najbardziej oryginalny i
klasyczny UL (wzorowany na duńskim UL): Wiejski Uniw.
Ludowy w Szycach koło Krakowa – wpływ na inne
placówki;
◦
Solarz oparł METODY na wartościach tradycyjnej kultury
chłopskiej (wysoki etos pracy, dobroć, rzetelność, wierność
tradycji, poczucie godności, i in.);
◦
Ważnym rodzajem zajęć -wspólne śpiewanie
(opracowywano śpiewniki z narodowymi i regionalnymi
pieśniami).
3. Lata międzywojenne – formy
edukacji dorosłych
6. Radio i film (kina)
◦
Kino – wyświetlanie filmów fabularnych;
organizowanie seansów filmów oświatowych.
◦
1925 r. – powstaje radiofonia polska – ważnym
źródłem przekazu informacji, również edukacji
1926r. – wydzielono dział edukacyjny, tzw. Dział
Odczytowy – pogadanki z zakresu wielu dyscyplin.
3. Lata międzywojenne – formy
edukacji dorosłych
7. Do najcenniejszych osiągnięć – rozwinięcie
poradnictwa oświatowego i dokształcania pracowników
oświatowych prowadzonych w wyspecjalizowanych
instytucjach:
◦
Wolna Wszechnica Polska w Warszawie (1918)
działała jako prywatna szkoła wyższa,
4 wydziały, m.in. społeczno-pedagogiczny (1924r. - H. Radlińska
założyła Studium Pracy Społeczno-Oświatowej – kształciło
pracowników na potrzeby oświaty i kultury dorosłych+ rozległe
badania dotyczące instytucji kształcenia dorosłych).
◦
Centralne Biuro Kursów dla Dorosłych Analfabetów (1919
r., W-wa) , w 1929 r. przeorganizowane w Instytut Oświaty
Dorosłych: działalność instruktorska, publikacje metodyczne,
podręczniki dla szkół dla dorosłych, prace teoretyczne.
3. Lata międzywojenne – formy
edukacji dorosłych
Edukacja poszerzyła się o nowe formy przekazu (radio,
film);
Cechą edukacji – wyjście poza duże miasta (objęcie ed.
znacznej ilości robotników, rzemieślników i chłopów – ruch
uniwersytetów ludowych i niedzielnych);
Zmiany jakościowe – przechodzenie od ed. ekstensywnej
(pogadanki, odczyty) do kształcenia intensywnego;
Od edukacji percepcyjnej do aktywnej (akcentowanie
postawy twórczej; metody aktywne na zajęciach) – potrzeba
aktywności społeczeństwa polskiego, tłumionej wcześniej
przez zaborców + dążenia emancypacyjne klasy robotniczej
i chłopstwa;
Lata międzywojenne – wzbogacenie całej praktyki i
teorii kształcenia dorosłych o nowe elementy.
3. Lata międzywojenne -
PODSUMOWANIE
Początek okupacji – całkowite załamanie ed.
dorosłych
◦
Zamknięto wiele placówek (zajęcie prze okupantów wielu
budynków szkolnych i uniwersyteckich; śmierć wielu
animatorów ed. dorosłych);
Czas tajnej oświaty i powrotu do form
samokształceniowych – charakter rozproszony i z
reguły krótkotrwały;
◦
Przykłady działań:
Konspiracyjne wykłady i spotkania z działaczami podziemia;
Redagowanie i rozpowszechnianie prasy podziemnej, biuletynów
informacyjnych (celem: informowanie społeczeństwa o sytuacji).
4. 1939-1945
BILANS OKRESU OKUPACJI:
◦
Zginęło 6 tys. nauczycieli;
◦
Utracono 50% dóbr kultury;
◦
60% szkół i instytucji naukowych uległo
zniszczeniu.
4. 1939-1945
Cztery etapy rozwoju oświaty dorosłych:
◦
I ETAP: 1945 – 48
◦
II ETAP: 1949-56,
◦
III ETAP: 1956-70,
◦
IV ETAP: 1971-89
5. Okres powojenny
Działania zmierzające do likwidacji
analfabetyzmu
◦
Działania zdynamizowała Ustawa Sejmy z 1949 r. o
likwidacji analfabetyzmu (obowiązek pobierania nauki
początkowej).
Zadania kompensacyjne - organizowanie
szkolnictwa podstawowego dla dorosłych
◦
1945r. – ponad 5 milionów dorosłych Polaków nie miało
ukończonej szkoły podstawowej;
◦
3-letnie szkoły dla dorosłych, kursy w zakresie sp,
szkoły przy zakładach pracy, szkoły wieczorowe
5. Okres powojenny
Próby reaktywowania instytucji ed. dorosłych lat
międzywojennych i odbudowa form ed. dor.
Główne działania:
◦
Eliminacja skutków opóźnień oświatowych;
◦
Upowszechnianie oświaty pozaszkolnej wśród młodzieży
◦
Reaktywowano m.in. Ludowy Instytut Oświaty i
Kultury (wydawał mies. Oświata i Kultura oraz Praca
Oświatowa);
◦
Odradzały się dawne uniwersytety ludowe
(Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych RP);
◦
Rozwój czytelnictwa – Komitet Upowszechniania
Książki, organizowanie sieci bibliotek w kraju.
5. Okres powojenny – I ETAP
(1945-48)
Zwrot w polityce oświatowej i kulturalnej :
◦
Uniformizacja działań oświatowych;
◦
Likwidacja (już tak nielicznych) uniwersytetów
powszechnych, ludowych; w zamian: akcja
odczytowa i propaganda polityczna
◦
Upolitycznienie programów w szkołach dla
dorosłych;
◦
Zwolnienia nauczycieli – na ich miejsce
zatrudniano aktywistów partyjnych.
5. Okres powojenny – II ETAP
(1949-56)
Zmiana zasad polityki oświatowej i
kulturalnej:
◦
Reaktywowanie dawnych stowarzyszeń,
zakładanie nowych (np. powstało Towarzystwo
Przyjaciół Książki w W-wie);
◦
Reaktywowanie różnych form oświatowych, jak:
uniwersytety ludowe, powszechne, seminaria
problemowe i in. ;
◦
Od 1957 r. – studia oświatowe organizowane przez
Towarzystwo Wiedzy Powszechnej
Popularyzowanie różnych dziedzin wiedzy (np. kulturze,
regionie).
5. Okres powojenny – III ETAP
(1956-70)
Lata 70-te – dynamiczny rozwój
pozaszkolnej ed. dorosłych:
◦
Powstają nowe formy ed.: uniwersytet trzeciego
wieku, konkursy znajomości wiedzy ogólnej, liczne
kursy języków obcych;
◦
Amatorski ruch artystyczny (1977 r. – działało
18,881 amatorskich zespołów artystycznych:
zespoły i grupy teatralne, muzyczne, taneczne,
filmowe, itd..
1981 r., wprowadzenie stanu wojennego –
załamanie pozaszkolnej ed. dorosłych :
◦
Urzędowe zawieszenie prawie wszystkich
bezpośrednich form ed. dorosłych.
5. Okres powojenny – IV ETAP
(1971-89)
1989 r. – w następstwie zmiany politycznej
- proces głębokiej restrukturyzacji
społeczno-gospodarczej;
Zmiany w oświacie dorosłych: nowi
organizatorzy, powstanie nowych instytucji
(np. firmy dokształcania i doskonalenia
zawodowego ), zdynamizowanie oświaty
dorosłych (rosnąca liczba uczących się
dorosłych).
5. Okres powojenny -1989
r.