ZAKRES DZIAŁAŃ OBJĘTYCH DRUGIM FILAREM UNII EUROPEJSKIEJ

II FILAR UE

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (WPZiB) stanowi

jeden z obszarów działalności Unii Europejskiej, który obejmuje
wszelkie dziedziny polityki zagranicznej i ogół kwestii dotyczących
bezpieczeństwa Unii, w tym stopniowe określanie wspólnej polityki
obronnej, która może prowadzić do wspólnej obrony. Została
powołana na mocy traktatu z Maastricht, podpisanego 7 lutego 1992
roku, a następnie rozwinięta przez traktaty z Amsterdamu (1997 r.), z
Nicei (2001 r.) oraz z Lizbony (2007 r.). Jej podstawowym zadaniem
jest koordynowanie polityki zagranicznej oraz bezpieczeństwa
zewnętrznego państw członkowskich Unii Europejskiej w celu ochrony
wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezawisłości i
integralności Unii. Współpracując w jej ramach, państwa
członkowskie starają się wspólnie skuteczniej wpływać na globalną
politykę i umacniać pozycję Europy na arenie międzynarodowej,
dbając o pokój, przestrzeganie praw człowieka i rządów prawa na
całym świecie.

ZAKRES DZIAŁAŃ

Traktat z Maastricht

Traktat z Maastricht został podpisany 7 lutego 1992 r., a wszedł w życie

1 listopada 1993 r. Jego Tytuł V Postanowienia dotyczące wspólnej polityki
zagranicznej i bezpieczeństwa, artykuł J ustanowił wspólną polityką
zagraniczną i bezpieczeństwa, której celami określił:

• ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów i niezależności Unii;
• umacnianie bezpieczeństwa Unii i jej Państw Członkowskich we wszelkich

formach;

• utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego

zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych oraz Aktu Końcowego z
Helsinek i celami Karty Paryskiej;

• popieranie współpracy międzynarodowej;
• rozwijanie oraz umacnianie demokracji i państwa prawnego, a także

poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności.

Traktat amsterdamski

Traktat amsterdamski został podpisany 2 października 1997 r., a

wszedł w życie 1 maja 1999 r. W znaczący sposób zmienił tekst
Traktatu o Unii Europejskiej, jednak wprowadził niewiele zmian
merytorycznych. Dokonał pogrupowania istniejących przepisów, dzięki
czemu całość nabrała przejrzystości.

Najważniejsze zmiany w zakresie II filaru, jakie wprowadził to:

•nadanie UE możliwości zlecania Unii Zachodnioeuropejskiej misji

różnego typu: od zadań humanitarnych i ratowniczych po działania
zbrojne

•wprowadzenie wspólnych strategii jako instrumentu WPZiB
•nadanie Radzie Europejskiej kompetencji decydowania o zasadach i

ogólnych wytycznych w sprawach wspólnej obronności

•zmiana systematycznej współpracy (jako instrumentu WPZiB) na

umacnianie systematycznej współpracy

•ustanowienie wysokiego przedstawiciela do spraw wspólnej polityki

zagranicznej i bezpieczeństwa i połączenie go z funkcją Sekretarza
Generalnego Rady

• nadanie Radzie Europejskiej kompetencji ustalania wspólnych

strategii

• zmiana trojki; odtąd stanowią ją: minister spraw

zagranicznych, pełniący funkcję przewodniczącego Rady,
wysoki przedstawiciel do spraw WPZiB oraz przedstawiciel
Komisji

• zobowiązanie misji dyplomatycznych i konsularnych państw

członkowskich, delegacji Komisji Europejskiej w państwach
trzecich i na konferencjach międzynarodowych, a także ich
przedstawicielstwa w organizacjach międzynarodowych do
współpracy ze sobą, tak aby zapewnić poszanowanie i
wprowadzenie w życie wspólnych stanowisk oraz wspólnych
działań przyjętych przez Radę Unii Europejskiej

• ustanowienie Komórki Planowania i Wczesnego Ostrzegania

Traktat nicejski

Traktat nicejski został podpisany 26 lutego 2001 r., a wszedł w

życie 1 lutego 2003 r. W zakresie WPZiB wprowadził niewiele zmian,
m.in.:

• usunięto przepis o tym, że UZE stanowi integralną część rozwojową UE

i służy wykonywaniu decyzji UE dotyczących działań wojskowych

• wysoki przedstawiciel uzyskał kompetencje w ramach wzmocnionej

współpracy w zakresie WPZiB, które polegają zapewnianiu pełnego
poinformowania Parlamentu Europejskiego i państw członkowskich o
realizacji wzmocnionej współpracy

• zmiana sposobu wyznaczania specjalnego przedstawiciela, który

odtąd jest wybierany kwalifikowaną większością głosów

• dodano możliwość podejmowania decyzji kwalifikowaną większością

głosów przy zawieraniu porozumień międzynarodowych, gdy dotyczy
to realizacji wspólnego działania lub stanowiska

• nadano Radzie możliwość upoważniania Komitetu Politycznego i

Polityki Bezpieczeństwa do decydowania w spraw kontroli politycznej i
kierownictwa w zmierzających do zwalczania kryzysu operacjach
ustalonych przez Radę

Traktat lizboński i przyszłość WPZiB

Traktat lizboński został podpisany 13 grudnia 2007 r. Miał on

wejść w życie 1 stycznia 2009 r., jednak z uwagi na odrzucenie
go przez Irlandię podczas referendum w 2008 roku i przyjęcie
dopiero w roku 2009, ostatnie państwo - Czechy - ratyfikowało
go dopiero w listopadzie 2009, w wyniku czego traktat wszedł w
życie 1 grudnia 2009. Zniósł on system filarowy, jednak
pozostawił WPZiB, wprowadzając w niej duże zmiany:

• zobowiązał wszystkie państwa do konsultowania się z

pozostałymi w ramach Rady Europejskiej lub Rady UE przed
podjęciem jakichkolwiek działań na arenie międzynarodowej lub
zaciągnięciem wszelkich zobowiązań, które mogłyby wpłynąć na
interesy Unii

• ustanowił zbiorową samoobronę: w przypadku zbrojnej napaści

na którekolwiek z państw UE, pozostałe mają obowiązek
udzielenia pomocy i wsparcia przy zastosowaniu wszelkich
dostępnych im środków

• wysokiemu przedstawicielowi ds. WPZiB traktat nadał bardzo silną

pozycję:

1. przewodniczy on unijnej polityce zagranicznej
2. jego wybór jest przeprowadzany większością kwalifikowaną przez Radę

Europejską za zgodą przewodniczącego Komisji (może być odwołany tą
samą drogą)

3. jest on przewodniczącym Rady do Spraw Zagranicznych i jednym z

wiceprzewodniczących Komisji, gdzie jego funkcja ma być połączona z
Komisarzem ds. Stosunków Zewnętrznych

4. został on włączony do obrad Rady Europejskiej
5. jest on wspierany przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych
6. nadano mu możliwość zwracania się do Rady w celu przedkładania

inicjatyw i wniosków

7. nadano mu możliwość zwołania nadzwyczajnego posiedzenia Rady w

razie bezwzględnej potrzeby z własnej inicjatywy albo na wniosek
Państwa Członkowskiego

8. ma on zapewniać koordynację działań państw członkowskich w

organizacjach międzynarodowych i podczas konferencji
międzynarodowych

• zmiana instrumentów prowadzenia WPZiB na:
1. ogólne wytyczne
2. działania prowadzone przez Unię
3. stanowiska podjęte przez Unię
4. zasady wykonania decyzji odnośnie działań I

stanowisk

5. umacnianie systematycznej współpracy

• zobowiązanie członków Rady Bezpieczeństwa ONZ do wniesienia o

zaproszenie na jej obrady wysokiego przedstawiciela w przypadku, gdy
Unia określiła stanowisko w kwestii wpisanej do porządku obrad Rady

• skreślenie przepisów mówiących o tym, że prezydencja reprezentuje

Unię w sprawach WPZiB

• WPZiB jest odtąd określana i realizowana przez Radę Europejską i Radę

stanowiące jednomyślnie, chyba że Traktaty przewidują inaczej.
Wykluczono możliwość przyjmowania aktów prawodawczych

• nadanie przewodniczącemu Rady Europejskiej możliwości zwołania

nadzwyczajnego posiedzenia Rady Europejskiej w celu określenia
strategicznych kierunków polityki Unii

• nadanie Radzie możliwości szybkiego dostępu do środków budżetowych

Unii przeznaczonych na natychmiastowe finansowanie inicjatyw w
ramach WPZiB, a zwłaszcza działań przygotowawczych do misji WPBiO

• Europejska Agencja Obrony zyskała prawne umocowanie w Traktacie

jako Agencja do spraw Rozwoju Zdolności Obronnych, Badań, Zakupów i
Uzbrojenia

Organy WPZiB

• Rada Europejska - jest najważniejszym organem Unii

Europejskiej, będącym spotkaniami głów i rządów
państw członkowskich oraz przewodniczącego Komisji.

• Rada Unii Europejskiej - w zakresie WPZiB pełni

funkcje określania polityki i koordynacji.

• Wysoki przedstawiciel Unii do spraw

zagranicznych i polityki bezpieczeństwa-
Zadaniem tego organu, zwanego potocznie Monsieur
PESC, jest dowodzenie unijną dyplomacją.

• Komisja Europejska - pełni ona jedynie funkcje

pomocnicze.

• Parlament Europejski - posiada funkcje głównie

prawodawcze, kontrolne i doradcze.

Instrumentarium WPZiB

Zgodnie z artykułem 25. Traktatu o Unii Europejskiej

Unia prowadzi wspólną politykę zagraniczną i
bezpieczeństwa poprzez:

• określanie ogólnych wytycznych;
• przyjmowanie decyzji określających:
• działania, które powinny być prowadzone przez Unię;
• stanowiska, które powinny być podjęte przez Unię;
• zasady wykonania decyzji, o których mowa w

podpunktach (i) oraz (ii);

• umacnianie systematycznej współpracy między

państwami członkowskimi w prowadzeniu ich polityki.

Ogólne wytyczne
• Od czasów traktatu z Maastricht ogólne wytyczne dla

Unii określa Rada Europejska. Traktat amsterdamski do
wcześniejszych jej kompetencji, dotyczących
decydowania w sprawach politycznych, dodał także
kwestie wspólnej obronności. Sprawiło to, iż WPZiB
otrzymała bardziej dynamiczny charakter, gdyż głowy
państw Unii mogą ustalać kierunki rozwoju działalności
dyplomatycznej, a nie tylko podejmować działania
wobec zaistniałych wydarzeń. Na podstawie
wytycznych, ustalonych przez Radę Europejską, Rada
UE podejmuje decyzje służące określeniu i
wprowadzaniu w życie WPZiB

Działania
• Traktat z Maastricht wprowadził tzw. wspólne działania i

uczynił z nich wiążący dla państw członkowskich
instrument spajania WPZiB. Traktat lizboński zlikwidował
nazwę wspólne działania, jednak pozostawił je
nazywając przyjmowanie decyzji określających
działania, które powinny być prowadzone przez Unię. O
podjęciu tych decyzji decyduje Rada UE w sytuacjach, w
których niezbędne jest podjęcie działań operacyjnych.
Wówczas przyjmuje ona niezbędne decyzje, które
określają zasięg działań, cele, zakres i środki, jakie mają
być oddane do dyspozycji Unii, warunki wprowadzania
ich w życie oraz – w razie potrzeby – czas ich trwania.

Stanowiska
• Podobnie jak w przypadku działań, stanowiska, które powinny

być podjęte przez Unię do czasu wejścia w życie traktatu
lizbońskiego, były nazywane wspólnymi stanowiskami. W
ramach kompetencji Rady wchodzi przyjmowanie decyzji, które
określają podejście Unii do danego problemu o charakterze
geograficznym lub przedmiotowym. W jej ramach wszystkie
państwa członkowskie wspólnie uzgadniają wszelkie kwestie
polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, stanowiące przedmiot
ogólnego zainteresowania, w celu określenia wspólnego
podejścia. Państwa członkowskie muszą zapewnić zgodność
swych polityk krajowych ze stanowiskami Unii. Zobowiązane są
także popierać je na forach organizacji i konferencji
międzynarodowych. Francja i Wielka Brytania, jako stali
członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ są dodatkowo
zobowiązani do działania wewnątrz tego organu wedle
wytycznych Unii i bronić jej interesów, przestrzegając
jednocześnie Karty Narodów Zjednoczonych.

Zasady wykonania działań i stanowisk
• Przed podjęciem jakichkolwiek działań na arenie

międzynarodowej lub zaciągnięciem wszelkich zobowiązań,
które mogłyby wpłynąć na interesy Unii, każde państwo
musi konsultować się z pozostałymi w ramach Rady
Europejskiej lub Rady. Państwa w ten sposób, poprzez
zbieżne działania, zapewniają możliwość realizacji przez
Unię jej interesów i wartości na arenie międzynarodowej.
Wszelkie placówki dyplomatyczne i konsularne państw
członkowskich oraz delegatury Unii w państwach trzecich i
na konferencjach międzynarodowych, a także ich
przedstawicielstwa w organizacjach międzynarodowych
również muszą współpracować ze sobą tak, aby zapewnić
poszanowanie i wykonanie decyzji określających stanowiska
i działania. Umacniają one współpracę, wymieniając
informacje i dokonując wspólnych ocen.

Umacnianie systematycznej współpracy
• Traktat z Maastricht jako jeden z instrumentów działania

Unii wymienił systematyczną współpracę, co traktat
amsterdamski zmienił na umacnianie systematycznej
współpracy. Instrument ten, w przeciwieństwie do
pozostałych, nie przybiera żadnej konkretnej formy, dlatego
bywa różnie rozumiany. Niektórzy uważają, iż chodzi tu o
ogólne sposoby osiągania celów Unii, inni widzą w nim bliski
związek z wypracowywaniem wspólnych stanowisk. W
kwestii praktycznego umacniania współpracy Traktat o Unii
Europejskiej zawiera przepisy nakazujące państwom
członkowskim do aktywnego, solidarnego i lojalnego
poparcia bez zastrzeżeń polityki zewnętrznej i
bezpieczeństwa Unii. Są one zobowiązane do działania na
rzecz umacniania współpracy i powstrzymywania się od
działań, które mogłyby zaszkodzić skuteczności siły Unii
polegającej na spójności.

Document Outline