Wspólna Polityka Zagraniczna i
Bezpieczeństwa Unii Europejskiej
Autor prezentacji: I.
Gawłowicz
Wspólna Polityka Zagraniczna i
Bezpieczeństwa Unii Europejskiej
Autor prezentacji: I.
Gawłowicz
Pozycja warta grzechu
• Prawo Unii Europejskiej z
uwzględnieniem Traktatu z Lizbony,
red. A. Kuś, Lublin 2010
↓
Klarowne, aktualne i
wyczerpujące kompendium wiedzy
o Unii Europejskiej, obejmujące
prawo instytucjonalne oraz
sygnalizujące zagadnienie prawa
materialnego UE.
Termin: „prawo Unii
Europejskiej”
To najbardziej precyzyjny
obecnie (od wejścia w życie
Traktatu Lizbońskiego)
termin
obejmujący całość aktualnego
systemu prawnego Unii
Europejskiej
Terminy często (nawet nadal)
używane na określenie prawa UE:
• Prawo europejskie,
• Prawo Wspólnot Europejskich,
• Prawo wspólnotowe,
• Prawo Unii Europejskiej,
• Prawo unijne,
• Prawo integracji europejskiej,
• Europejskie prawo wspólnotowe.
Termin: „prawo europejskie”
Tworzone w związku z
funkcjonowaniem wszelkich
europejskich organizacji
rządowych (np. Rady Europy –
najstarszej organizacji
paneuropejskiej, Organizacji
bezpieczeństwa i Współpracy w
Europie, oczywiście Unii
Europejskiej, ale nawet i np. Rady
Państw Morza Bałtyckiego i innych).
Jest to zatem prawo wszystkich (różnych) europejskich
organizacji o charakterze rządowym
Uwzględniające ewentualny
wspólny dorobek prawny państw
europejskich (czy w tym przypadku
możemy zaliczyć do państw
europejskich Rosję? Turcję?? Ich
dorobek prawny? Jakie są wspólne
dla nich i Europy wartości, mające
odzwierciedlenie w prawie? Czy
można mówić o wspólnych
wartościach demokratycznych?)
Pojęcie i znaczenie terminu:
„prawo wspólnotowe”
Prawo Wspólnot Europejskich czy prawo
wspólnotowe (europejskie) co do zasady
oznacza wyodrębnione
(autonomiczne), transgraniczne prawo
I filaru UE (natury gospodarczej) o
skutku bezpośrednim w krajowych
porządkach prawnych i mające
pierwszeństwo przed prawem
krajowym.
Prawo europejskie a prawo Unii Europejskiej
• Nie są to terminy tożsame, choć
często używa się ich zamiennie!
• Ze względu na przyjęcie w Traktacie
z Lizbony, iż UE jest spójną
organizacją międzynarodową,
najbardziej precyzyjny jest termin:
„prawo Unii Europejskiej”.
Definicje
UE
• Partnerstwo
demokratycznych państw,
• wspólnota gospodarczo –
polityczna,
• Świątynia,
• Kombinacja struktur
ponadnarodowych i
międzyrządowych,
• Klamra spinająca
dotychczasowe formy
współpracy,
• Organizacja rządowa sui
generis.
Mniej i
bardziej
udane próby
„elastyczneg
o”
definiowania
Unii
Europejskiej→
Filarowa struktura Unii
Europejskiej
• I filar tzw. wspólnotowy (sfera
gospodarcza: Wspólny Rynek, unia
celna, polityka ochrony
konsumentów i konkurencji) – od
1957 r. i nadal,
• II filar (Wspólna Polityka
Zagraniczna i Bezpieczeństwa) –
od 1992 r. i nadal
• III Filar (Współpraca Policyjna i
Sądowa w Sprawach Karnych) –
od 1992 i nadal.
Tzw. II filar UE: Wspólna
Polityka Zagraniczna i
Bezpieczeństwa UE (WPZiB
UE)
Podstawy prawne WPZiB
UE
• Prawo pierwotne →
międzynarodowe, traktatowe
(traktaty założycielskie UE, ich
modyfikacje i uzupełnienia),
• Prawo wtórne → prawo
instytucjonalne (tworzone przez
instytucje, organy UE),
• Prawo krajowe (częściowo).
Prawo pierwotne Unii
Europejskiej
To traktaty założycielskie
Wspólnot Europejskich
i Unii Europejskiej
oraz ich modyfikacje i
uzupełnienia.
Prawo pierwotne Unii
Europejskiej
To klasyczne umowy
międzynarodowe
w rozumieniu
prawa międzynarodowego
publicznego.
WPZiB UE w prawie pierwotnym
UE
Traktat Rzymski o EWG (Traktat
ustanawiający Wspólnotę
Europejską z 1957 r. (TWE) –
obecnie Traktat o funkcjonowaniu
Unii Europejskiej (TFUE) z 2009
– część trzecia: polityki i piąta:
działania zewnętrzne UE.
Traktaty Rzymskie 1957 r. –
wspólna Europa 2011 r.
Muzeum
Kapitolińs
kie
Rzym
TEWWiS (1951) tzw. Traktat
Paryski
• Początek zinstytucjonalizowanej współpracy
niektórych państw europejskich w obszarze
produkcji, dystrybucji i handlu węglem i stalą,
• Powołał do życia EWWiS - organizację integracyjną
(
integracja sektorowa – branżowa
),
• Umowa wielostronna na czas określony (50 lat).
• Cel: przyczynianie się do rozwoju
gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia i
podniesienia stopy życiowej w państwach
stronach.
Kolejne traktaty założycielskie
Wspólnot Europejskich to:
• Traktat Rzymski o EWG z 1957 r. (Traktat
ustanawiający Wspólnotę Europejską - TWE)
– obecnie Traktat o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej (TFUE) wersja
skonsolidowana z 30.03.2010,
• Traktat Rzymski o EURATOMie
(TEURATOM) z 1957 r.
• Traktat o Unii Europejskiej z 1992 r. (tzw.
Traktat z Maastricht – TUE) wersja
skonsolidowana z 30.03.2010.
Traktat (Rzymski) o EWG (TEWG 1957)
• Początek zinstytucjonalizowanej współpracy
niektórych państw europejskich w obszarze
gospodarczym,
• Powołał do życia EWG - organizację integracyjną
(
integracja sektorowa – branżowa
),
• Umowa wielostronna na czas nieokreślony (ze
zmianami przetrwał do dziś),
• Cel: popieranie harmonijnego rozwoju
gospodarczego, stworzenie wspólnego rynku i
ujednolicanie polityki gospodarczej (m.in. przez
ustanowienie wspólnej taryfy celnej) i stopniowe
podnoszenie poziomu życia w państwach stronach.
Traktat (Rzymski) o EURATOMie
(TEURATOM 1957)
• Początek zinstytucjonalizowanej współpracy
niektórych państw europejskich w obszarze
produkcji i dystrybucji energii atomowej,
• Powołał do życia EURATOM jako organizację
integracyjną (
integracja sektorowa –
branżowa
),
• Umowa wielostronna na czas nieokreślony (ze
zmianami przetrwał do dziś),
• Cel: stopniowe podnoszenie poziomu życia w
państwach stronach i rozwijanie przemysłu
atomowego we współpracy międzynarodowej.
WPZiB UE w prawie pierwotnym
UE
To także Traktat o
utworzeniu Unii
Europejskiej z 1992 r. (tzw.
Traktat z Maastricht – TUE) -
tytuł III: instytucje oraz V:
działania zewnętrzne).
W całym prawie pierwotnym
UE największą rolę
Odgrywają dwa traktaty
regulujące materię ustrojową
(konstytucyjną ) Unii
Europejskiej
Wspólna Europa
1951 r. - 2011 r.
Traktat Rzymski
(1957)
TEWG (1956)
↓
TWE (1992)
↓
TFUE (2009)
Wspólna Europa
1951 r. - 2011 r.
Traktat z
Maastricht 1992
↓
TUE (2009)
Traktat o Unii Europejskiej – TUE
– tzw. Traktat z Maastricht (1992)
• Utworzył UE (jest jej statutem),
• Wprowadził nowe dziedziny współpracy w
ramach procesu integracyjnego: Wspólną
Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa
oraz Współpracę w dziedzinie Wymiaru
Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych
(odtąd mówi się o trójfilarowej strukturze),
• Nadał obywatelom państw członkowskich
UE obywatelstwo europejskie,
• Zmodyfikował TEWG.
Art. 3 TUE (dawny art. 2 „starego”
TUE) ust. 2
• Unia zapewnia swoim obywatelom
przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości bez granic wewnętrznych,
• w której zagwarantowana jest swoboda
przepływu osób,
• w powiązaniu z właściwymi środkami w
odniesieniu do kontroli granic
zewnętrznych, azylu, imigracji,
• jak również zapobiegania i zwalczania
przestępczości.
Art. 3 TUE (dawny art. 2 TUE) ust.
5
• W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i
propaguje swoje wartości i interesy oraz wnosi
wkład w ochronę swoich obywateli.
• Przyczynia się do pokoju, bezpieczeństwa,
trwałego rozwoju Ziemi, do solidarności i
wzajemnego szacunku między narodami, do
swobodnego i uczciwego handlu, do
wyeliminowania ubóstwa oraz do ochrony praw
człowieka, w szczególności praw dziecka, a także
do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad
Karty Narodów Zjednoczonych.
Prawo wtórne UE
Uchwały prawotwórcze organów
UE
↓
Czyli akty
wydawane przez te organy UE,
którym w traktatach nadano
kompetencje prawotwórcze (KE,
PE, RUE)
Akty prawa wtórnego Unii
Europejskiej w zakresie WPZiB
Noszą
wspólną nazwę
instrumentów WPZiB
Instrumenty WPZiB przed
Traktatem Lizbońskim:
• Wytyczne,
• Decyzje,
• Wspólne działania (międzynarodowe działania
operacyjne np. monitoring procesów pokojowych czy
wyborów - Rada),
• Wspólne stanowiska (sformalizowane postawy
wobec problemów globalnych np. wspólne stanowisko
w sprawie embarga na dostawy broni do Sudanu),
• Wspólne strategie (Rada Europejska – ustalanie
kierunków polityki tam, gdzie państwa członkowskie
UE mają wspólne, ważne interesy – np. wspólna
strategia dot. stosunków z Rosją, niewiążące).
WPZiB UE w prawie wtórnym UE
obecnie:
•Ogólne
wytyczne
(określa je Rada),
•Decyzje
określające:
- działania, które powinny być
prowadzone przez UE,
- stanowiska, które powinny być
podjęte przez UE.
Są to tzw. instrumenty WPZiB
Decyzje w zakresie
WPZiB:
• Podejmuje Rada Europejska i Rada z
inicjatywy państw członkowskich
UE, Wysokiego przedstawiciela Unii
ds. WPZiB lub Wysokiego
przedstawiciela Unii ds. WPZiB przy
wsparciu Komisji Europejskiej.
Dodatkowo za instrument WPZiB
można uznać
Tzw. wspólne podejście (art. 32
TUE) czyli uzgodnione
stanowiska państw
członkowskich UE wobec
problemów globalnych,
stanowiących przedmiot
ogólnego zainteresowania.
Instrumenty WPZiB
• Stanowią wyjątek od ujednoliconego
traktatem Lizbońskim katalogu
źródeł prawa Unii Europejskiej.
• W zakresie WPZiB nie przyjmuje się
aktów prawodawczych
(rozporządzeń, dyrektyw),
• Przyjmują je Rada (organ decyzyjny
i legislacyjny UE)i Rada
Europejska (organ politycznego
kierownictwa UE).
Wykonawcy WPZiB UE:
• Państwa Członkowskie,
• Wysoki Przedstawiciel UE ds.
Zagranicznych i Polityki
Bezpieczeństwa,
• Rada Europejska i Rada,
----------------------------------------------------------
• Parlament Europejski i Komisja tylko w
zakresie określonym w traktatach.
Lizbona 2007 –
ważniejsze
zmiany:
• Nadanie UE osobowości
prawnej,
•UE następcą Wspólnoty,
•Likwidacja filarowej
struktury UE (ale z
zachowaniem pewnej
odrębności w zakresie procesu
decyzyjnego WPZiB),
•Podział kompetencji między
UE a państwa członkowskie
(kompetencje wyłączne UE:
polityka celna, prawo
konkurencji na rynku
wewnętrznym, polityka
pieniężna w strefie euro,
wspólna polityka handlowa i
zachowanie różnorodności
biologicznej we wspólnej
polityce rolnej oraz
kompetencje dzielone z
państwami członkowskimi i
kompetencje wspierające).
Lizbona 2007 –
ważniejsze
zmiany:
• Mimo zniesienia
struktury filarowej
Unii WPZiB
zachowuje pewną
odrębność i
charakter
międzyrządowy,
• Kompetencje TSUE w
obszarze WPZiB są
ograniczone.
Struktura
instytucjonalna UE:
•
Rada Europejska (organ politycznego
kierownictwa),
•
Rada (organ decyzyjny i legislacyjny),
•
Komisja Europejska (organ wykonawczy z
silnymi kompetencjami kontrolnymi i
prawodawczymi),
•
Parlament Europejski (organ doradczy z
silnymi kompetencjami kontrolnymi),
•
Trybunał Sprawiedliwości UE (organ sądowy
czuwający nad jednolitością systemu prawnego
UE).