plik

Jest to szereg działań mających na celu zapobieganie chorobie bądź
innemu niekorzystnemu zjawisku zdrowotnemu przed jej
rozwinięciem się, poprzez kontrolowanie przyczyn i czynników ryzyka.
Coraz dłuższa jest lista chorób, w stosunku do których medycyna jest
bezradna i chorym może zaoferować wyłącznie leczenie objawowe,
dlatego XXI wiek stawia na profilaktykę.

PROFILAKTYKA
ZDROWOTNA

Profilaktyka I stopnia obejmująca umacnianie zdrowia, swoiste
zapobieganie chorobom (działania promocji zdrowia, szczepienia
ochronne);

Profilaktyka II stopnia (wtórna) – obejmująca wczesne wykrycie
nieprawidłowości i podjęcie działań do ich eliminacji, zahamowanie
choroby, (profilaktyczne badania okresowe, badania przesiewowe,
diagnostyczne);

Profilaktyka III stopnia: działania mające na celu niedopuszczenie do
rozwinięcia już powstałej choroby, powrót do normalnego stanu
zdrowia (rehabilitacja).

Na każdym etapie profilaktyki istotne znaczenie ma edukacja
zdrowotna, czyli uczenie się jak dbać o zdrowie własne i
społeczności. Proces edukacji obejmuje dostarczanie wiedzy,
kształtowanie postaw oraz rozwijanie umiejętności dokonywania
wyborów niezależnego podejmowania życiowych decyzji.

Wyróżniamy 3 rodzaje
profilaktyki:

Profilaktyka profesjonalna w stomatologii to zespół działań i zabiegów
zapobiegawczych, wykonywanych u pacjenta w gabinecie
stomatologicznym przez profesjonalny personel
stomatologiczny(lekarz stomatolog, higienistka, asystentka,
przedszkolna pomoc dentystyczna).
Potrzeba zapobiegawczych działań i zabiegów wykonywanych
profesjonalnie kształtowała się w miarę rozwoju profilaktyki
stomatologicznej. Wzorem była profesjonalna działalność
profilaktyczna prowadzona od lat w różnych dziedzinach medycyny.
(szczepienia ochronne)

Profilaktyka profesjonalna

Zbiorowa(fluorkowanie wody lub soli kuchennej)
Grupowa(nadzorowanie w przedszkolach, szkołach i w
międzyszkolnych ośrodkach zdrowia)
Indywidualna
-Profesjonalna(w gabinetach stomatologicznych, wykonywana
głównie przez średni personel pod nadzorem lekarza stomatologa),
-Domowa(wykonywana przez pacjenta po odpowiednim instruktażu)

Profilaktyka podział:

1.badanie i określenie programu profilaktyki profesjonalnej
2. higiena jamy ustnej w profilaktyce profesjonalnej
3.profesjonalne oczyszczanie i polerowanie koron oraz szyjek zębów
4.miejscowe stosowanie preparatów profilaktycznych
5.profilaktyczne wypełnianie bruzd powierzchni żującej zębów
6. inne działania profilaktyczne.

Główne kierunki
profilaktyki profesjonalnej
w stomatologii

Profilaktyka domowa
i profesjonalna

To kierunek indywidualnego zapobiegania, które odgrywają

podstawową rolę w kontrolowaniu najczęstszych chorób narządu

żucia, szczególnie w krajach, w których masowa profilaktyka nie

istnieje, a grupowa funkcjonuje w bardzo ograniczonym zakresie.

Polska należy obecnie do grupy takich krajów.

Skuteczność profilaktyki domowej jest jednak bardzo zróżnicowana,
przede wszystkim od stopnia świadomości zdrowotnej społeczeństwa.
Jednym zaś z czynników kształtujących tę świadomość jest oprócz
szeroko pojętej promocji zdrowia wpływ profesjonalnych oddziaływań
na pacjentów w gabinetach stomatologicznych. Istnieje więc ścisły
związek między profilaktyką domową a grupową i przede wszystkim
profesjonalną.
Aby profilaktyka domowa była skuteczna musi być:
-ukierunkowana
-kontrolowana.

1. szczotkowanie zębów z użyciem past fluorkowych(przynajmniej 1x
dziennie)
2. higiena międzyzębowa (nitki i wykałaczki, ewentualnie
fluorkowanie) oraz szczoteczki międzyzębowe
3.utrzymanie rozsądnego reżimu dietetycznego (słodycze)
4. codzienne płukanie 0,05%roztworem NaF(1-2xdziennie) lub
preparatami o złożonym składzie
5.okłady z żelu fluorkowego na łyżce indywidualnej (przynajmniej4-5x
w roku co 2 tygodnie)
6.guma do żucia fluorkowana lub z ksylitolem do 20 min po posiłku

Profilaktyka domowa

1.badanie i określenie programu profilaktyki profesjonalnej
2.higiena jamy ustnej w profilaktyce profesjonalnej
3. profesjonalne oczyszczanie i polerowanie koron i szyjek zębów
4.miejscowe stosowanie preparatów profilaktycznych
5.profilaktyczne wypełnienie bruzd powierzchni żującej zębów
6.inne działania profilaktyczne

Profilaktyka profesjonalna

Ukierunkowanie pacjenta na odpowiedni dla niego program
profilaktyki domowej oraz kontrola jego realizacji
Wykonanie niektórych niezbędnych zabiegów uzupełniających
program profilaktyki domowej, których pacjent, z różnych względów,
sam nie jest w stanie wykonać (nieudolność pacjenta, spowodowana
brakiem znajomości podstawowych zasad na ten temat lub jego
upośledzeniem psychicznym i fizycznym, bardzo aktywy przebieg
próchnicy lub choroby przyzębia, lenistwo pacjenta, który woli poddać
się kosztownym i częstym zabiegom profilaktyki profesjonalnej, niż
przestrzegać zasad profilaktyki domowej)

Cel profilaktyki
profesjonalnej
prowadzonej w fotelu
stomatologicznym:

profilaktyka zdrowotna skupia się na zapobieganiu chorobom i
utrzymanie prawidłowego stanu zdrowia. Profilaktyka może
obejmować szczepienia, szczepionki, regularne wizyty kontrolne
Leczenie choroby w jej najwcześniejszym stadium może być
stosunkowo łatwe, czasem wymagające nieco więcej niż proste
recepty. A pomoc pacjentowi w zwalczeniu skutków zaawansowanej
choroby może okazać się bardzo trudne, a czasami niemożliwe.

Profilaktyka wczesna obejmuje
odrzucenie i likwidacja ekonomicznych,
społecznych i kulturowych wzorców czy
nawyków, które bezpośrednio lub
pośrednio przyczyniają sie do
podwyższenia zagrożenia chorobą.
Dział ten nazywany jest

promocją lub

prewencją zdrowia.

Profilaktyka pierwotna określana jako
„

zespół przedsięwzięć mających na

celu obniżenie częstości zachorowań
przez zmniejszenie ryzyka (możliwości)
powstania choroby ”
Definicja ta ujmuje tradycyjne pojęcie
profilaktyki wraz z zakresem działań
mających na celu utrzymanie lub
poprawę zdrowia (np. szczepienia
ochronne).

Profilaktyka pośrednia

określana jako

„

zespół przedsięwzięć skierowanych na

zmniejszenie rozprzestrzeniania choroby
wśród ludzi przez skracanie długości jej
trwania ”
W zakres ten wchodzi izolacja i leczenie
źródeł zakażenia tj. chorych ludzi lub
zwierząt.
Ten dział profilaktyki realizuje się także
przez przecinanie dróg szerzenia się zakażeń
ze źródeł na jednostki zdrowe przez
uniemożliwianie lub hamowanie działania
szkodliwych czynników środowiska na
organizm ludzki.

Profilaktyka wtórna

„ zespół przedsięwzięć mających na celu
zmniejszenie liczby osób chorych o
przewlekłej niezdolności do pracy (do
wykonywania obowiązków) wśród ludności,
drogą obniżania zaburzeń funkcjonalności
organizmu jako następstwa określonej
choroby ”
Definicja ta rozszerza pojecie profilaktyki do
pewnej części postępowania
rehabilitacyjnego (z ozdrowieńcem, z
inwalidą).

WHO określiło cel, aby do 2020 roku 80 % dzieci w wieku
sześciu lat nie miało próchnicy.

W Polsce jest to mało realne do osiągnięcia. Również dlatego,
że nie wyrobiono w nas nawyku dbania o własne zdrowie – w
tym o zdrowie zębów. Stąd próchnica nadal kojarzona jest jako
rzecz, która po prostu się przytrafia i tak już musi być.
Tymczasem nowoczesna stomatologia oferuje wiele możliwości
zapobiegania i leczenia tej groźnej choroby zakaźnej. W innych
krajach nawyk dbania o zdrowie zębów wyrobiono w
tamtejszych społeczeństwach m.in. poprzez powiązanie składki
na ubezpieczenie z koniecznością zgłoszenia się na badania.

By działania podejmowane w celu
zwiększenia świadomości społecznej
przyniosły efekt, konieczna jest m.in.
wymiana doświadczeń i poglądów, oraz
zerwanie ze stereotypami – również tymi,
które panują w środowisku samych
stomatologów.

do przyjęcia środków zapewniających, że zdrowie
jamy ustnej jest odpowiednio włączone w politykę
zintegrowanej profilaktyki i leczenia chronicznych
chorób niezakaźnych oraz politykę zdrowotną
dotyczącą macierzyństwa i dzieci;

do podjęcia środków zapewniających, że propozycje
oparte na dowodach będą wykorzystane celem
odpowiedniego włączenia zdrowia jamy ustnej do
strategii narodowych zintegrowanej profilaktyki i
kontroli chorób niezakaźnych ;

WHO wzywa państwa
członkowskie:



do rozważenia mechanizmów zapewniających
ludności niezbędną opiekę w zakresie zdrowia
jamy ustnej



włączenia zdrowia jamy ustnej w strukturę
poszerzonej podstawowej opieki zdrowotnej w
sytuacji chronicznych chorób niezakaźnych, i
promowania dostępności do usług zdrowia jamy
ustnej, które powinny być ukierunkowane na
profilaktykę i promocję zdrowia u biednych i
pokrzywdzonych przez los społeczeństw w
ramach zintegrowanych programów



do pomocy krajom, które nie posiadają jeszcze

dostępu do optymalnego poziomu fluorku oraz
ustalonych programów systematycznej
fluoryzacji, do rozważenia rozwoju i wdrożenia
programów fluoryzacji, przyjmując jako priorytet
sprawiedliwe strategie, takie jak automatyczne
podawanie fluoru, na przykład w wodzie pitnej,
soli lub mleku, oraz zapewnienie dostępności
past do zębów z fluorem

do rozwijania i wdrażania w krajach dotkniętych
przez noma (zgorzelinowe zapalenie jamy
ustnej, rak wodny) narodowych programów
dotyczących kontroli tej choroby w ramach
narodowych programów zintegrowanego
postępowania z chorobami wieku dziecięcego,
opieki macierzyńskiej oraz redukcji
niedożywienia i ubóstwa, zgodnie z
zatwierdzonymi międzynarodowymi celami
rozwoju zdrowia, włącznie z tymi, które są
zawarte w Deklaracji Tysiąclecia (Millennium
Declaration);



do podjęcia kroków w celu zapewnienia, że
profilaktyka onkologiczna jamy ustnej jest
integralną częścią narodowych programów
onkologicznych, oraz do  zaangażowania osób
zawodowo związanych i zajmujących się
zdrowiem jamy ustnej oraz personelu  z
odpowiednim wyszkoleniem  w zakresie zdrowia
jamy ustnej w wykrywanie, wczesną diagnostykę
i leczenie

do włączenia systemu informacji o zdrowiu
jamy ustnej w plany monitorowania zdrowia,
tak aby cele dot. zdrowia jamy ustnej były
zgodne z międzynarodowymi standardami,
oraz do oszacowania postępu w promowaniu
zdrowia jamy ustnej

do wzmocnienia badań naukowych w zakresie
zdrowia jamy ustnej
i stosowania promocji zdrowia jamy ustnej i
profilaktyki opartej na dowodach naukowych, aby
skonsolidować i dostosować programy zdrowia jamy
ustnej, oraz do popierania międzynarodowej
wymiany wiarygodnej wiedzy i doświadczeń
społecznych programów zdrowia jamy ustnej;



do skierowania zasobów ludzkich i planów
zatrudnienia w sektorze zdrowia dot. jamy ustnej,
jako część każdego narodowego planu
zdrowotnego



do zwiększenia zapasów budżetowych
przeznaczonych na profilaktykę i kontrolę
schorzeń jamy ustnej

do wzmocnienia partnerstwa i podziału
odpowiedzialności wśród jednostek
związanych z opieką medyczną w celu
zmaksymalizowania zasobów dla wspierania
narodowych programów zdrowia jamy ustnej



do podjęcia kroków w celu zapewnienia
profilaktyki chorób jamy ustnej kojarzonych z
HIV/AIDS, promowania zdrowia jamy ustnej i
jakości życia ludziom żyjących z HIV, włączając w
te działania osoby zawodowo związane i
zajmujące się zdrowiem jamy ustnej lub
personel, który został specjalnie przeszkolony w
zakresie podstawowej opieki zdrowotnej, i
zapewniając podstawową opieki zdrowotnej jamy
ustnej, tam gdzie jest to możliwe;

do rozwijania i wdrażania promocji zdrowia
jamy ustnej i profilaktyki chorób jamy ustnej
wśród dzieci w wieku przedszkolnym i
szkolnym jako część działań w szkołach
promujących zdrowie

o zwiększenie świadomości dotyczącej globalnych
wyzwań celem poprawy zdrowia jamy ustnej,
specyficznych potrzeb krajów o niskich i średnich
dochodach oraz biednych i dotkniętych przez los
grupach populacji;

o zapewnienie, że Organizacja, na poziomach
światowym i regionalnym, zapewnia doradztwo i
wsparcie techniczne, na prośbę, krajom
członkowskim w celu rozwoju i wdrożenia
programów zdrowia jamy ustnej w ramach
zintegrowanego podejścia do monitorowania,
profilaktyki i postępowania z chronicznymi
chorobami niezakaźnymi;

o wzmocnienie przywództwa technicznego ŚOZ w
zakresie zdrowia jamy ustnej, włącznie z
odpowiednim wzrostem środków budżetowych i
zasobów ludzkich na wszystkich poziomach.

WHO zwraca się do Dyrektora
Generalnego o:

o regularne promowanie międzynarodowej
współpracy i wzajemnego oddziaływania pomiędzy
wszystkimi podmiotami zajmującymi się
wdrożeniem planu działania dot. zdrowia jamy
ustnej, włącznie z centrami współpracy w zakresie
zdrowia jamy ustnej ŚOZ i organizacjami
pozarządowymi;



o wzmocnienie przywództwa technicznego ŚOZ w
zakresie zdrowia jamy ustnej, włącznie z
odpowiednim wzrostem środków budżetowych i
zasobów ludzkich na wszystkich poziomach.



o poinformowanie UNICEF’u i innych
organizacji systemu Narodów
Zjednoczonych, które podejmują działania
związane ze zdrowiem, o znaczeniu
włączenia zdrowia jamy ustnej do ich
programów;



Lakierowanie zębów to nic innego jak pokrywanie ich specjalnym
lakierem zawierającym fluor.
Główny cel lakierowania to wzmocnienie szkliwa i jego ochrona przed
działaniem bakterii. Regularne lakierowanie pozwala skutecznie
zapobiegać powstawaniu próchnicy.

Lakierowanie zębów

Przewagą profesjonalnej fluoryzacji w gabinecie stomatologicznym
jest stosowanie lakierów o znacznie podwyższonym stężeniu
fluoru w stosunku do produktów stosowanych samodzielnie w domu.
Preparaty o dużym stężeniu fluoru mogą być stosowane tylko pod
kontrolą lekarza dentysty, gdyż niewłaściwie lub w nadmiarze użyte
mogłyby zaszkodzić.

Przewaga fluoryzacji profesjonalnej nad fluoryzacją domową wynika
również ze znacznie wydłużonej podaży fluoru w stosunku do
metod domowych. Podczas mycia zębów fluor jest dostępny dla
szkliwa przez czas mycia zębów i bardzo krótko po nim. Ze względu
na formę lakieru, który zasycha na zębach na pewien czas, fluor jest
dostępny dla szkliwa przez znacznie dłuższy okres (kilka - kilkanaście
godzin) w bardzo dużym
stężeniu.

Zabieg fluoryzacji najkorzystniej jest przeprowadzać po
gruntownym profesjonalnym wyczyszczeniu zębów (

zabiegi

skalingu i piaskowania zębów). Wtedy jego efe Fluoryzacja lakierem
może być przeprowadzana już u najmłodszych dzieci - gdy pojawią
się pierwsze zęby mleczne - oraz u dorosłych. U dzieci stosuje się
inny lakier niż u dorosłych. Lakier fluorowy stosowany u dzieci jest dla
nich całkowicie bezpieczny i nie stwarza żadnego ryzyka przy
przypadkowym połknięciu.

Lakier fluorowy używany u dorosłych jest bezbarwny i po zabiegu
nie jest widoczny. Lakier fluorowy stosowany u dzieci ma barwę
miodu ułatwiającą stomatologowi kontrolę ilości aplikowanego
preparatu.

Lakierowanie zębów u dzieci powinno przeprowadzać się raz na
trzy miesiące, natomiast u dorosłych raz na sześć miesięcy.
ktywność jest maksymalna.

Po lakierowaniu zębów
Przez godzinę nie należy pić ani jeść.
W dniu lakierowania nie należy myć zębów-by fluor z lakieru mógł
wbudować się w tkankę zęba.
Należy unikać kwaśnych pokarmów i płynów oraz bardzo twardego
jedzenia np. orzechów, które mogłyby rozpuścić lub zetrzeć lakier.

Wskazania do lakierowania zębów stałych:
wysokie ryzyko próchnicy u dzieci powyżej 6 roku życia
próchnica początkowa
złe nawyki dietetyczne u dorosłych
noszenie aparatów ortodontycznych
użytkowanie protez ruchomych
obnażenie szyjek zębów
po każdorazowym usuwaniu kamienia nazębnego i czyszczeniu
zębów
u osób borykających się z problemem nadwrażliwości szyjek
zębowych

Document Outline