ADHD Zespół nadpobudliwości psychoruchowej

Co to jest
ADHD?



Zespół nadpobudliwości
psychoruchowej (dzięki
angielskiemu skrótowi zwany też
jako ADHD) to medyczna
diagnoza wystawiana dzieciom,
które w porównaniu ze swoimi
rówieśnikami przejawiają
trudności rozwojowe,
behawioralne i poznawcze.

Co to jest

ADHD?



Diagnozuje się go na podstawie

kryteriów zawartych w dziesiątej

poprawce do Międzynarodowej

Statystycznej Klasyfikacji Chorób

i Problemów Zdrowotnych

(International Classification of

Diseases, Tenth Revision -ICD-10)

albo Diagnostic Statistical Manual

IV (wydany przez Amerykańskie

Stowarzyszenie Psychiatryczne).

DSM-IV



Klasyfikacja zaburzeń

psychicznych Amerykańskiego

Towarzystwa Psychiatrycznego,

umieszczona m.in. w wydanej w

języku polskim publikacji

"Kryteria Diagnostyczne według

DSM-IV-TR", stanowiącym

przekład najnowszej, poprawionej

wersji czwartego wydania pod

redakcją prof. Jacka Wciórki z

Instytutu Psychiatrii i Neurologii.

DSM-IV



Pięć wymiarów klasyfikacji stanowi pomoc w

diagnozowaniu choroby.



Oś I - Obraz choroby. Tutaj stawiana jest

diagnoza choroby.



Oś II - Występujące nieprawidłowości

rozwojowe i sfery psychicznej. Bierze się tu

pod uwagę nieprawidłowości okresu

dzieciństwa i dorastania.



Oś III - Zaburzenia stanu fizycznego i

schorzenia. Tutaj zaznaczane są

współistniejące choroby.



Oś IV - Występujący poziom stresu. Badania

uwzględniają okres roku. Brak stresu

psychicznego otrzymuje wartość 1 najcięższy

stres - 6.



Oś V - Całościowy obraz funkcjonowania.

Rozpatruje się stan największych możliwości

osiągniętych w ciągu roku.

Co to jest

ADHD?



Zespół nadpobudliwości

psychoruchowej składa się z trzech

następujących elementów:

Zaburzenia uwagi i koncentracji

Nadmierna impulsywność

Nadruchliwość

Diagnoza jest słuszna, jeśli w

powyższych czynnikach stwierdza się

zaburzenia większe niż te

występujące u innych dzieci w tej

samej grupie wiekowej i podczas

więcej niż jednego badania.

Co to jest

ADHD?



Zachowania wskazujące na ADHD

występują sporadycznie u większości

ludzi, jednak czynniki, które pozwalają

prawidłowo zdiagnozować

nadpobudliwość, to uporczywość

występowania, wszechobecność i

intensywność. Uważa się, że źródłem

problemu jest niemożność

pohamowania konkretnych zachowań.

Być może przemknęła ci przez głowę

myśl: „Ciekawe, jak byłoby wyskoczyć

przez okno z czternastego piętra."

Zanim się obejrzysz, dziecko z ADHD

może postarać się o tym przekonać na

własnej skórze!

Zaburzenia

koncentracji i

uwagi



bardzo długo zabiera się do odrabiania
lekcji,



nie potrafi na długo skupić się w czasie
pracy,



wszystkie znajdujące się wokół niego
przedmioty rozpraszają go,



ma kłopoty z zapamiętaniem
przyswajanego materiału,



nie słyszy i nie odpowiada na
polecenia,



nie pamięta co było zadane w szkole,



patrzy przez okno zamiast się uczyć.

Zaburzenia Koncentracji

Uwagi.

DSM – IV TR

Dziecko nie jest w stanie
skoncentrować się na szczegółach
podczas zajęć szkolnych, pracy lub w
czasie wykonywania innych
czynności? Popełnia błędy wynikające
z niedbałości.

Dziecko ma trudności z utrzymaniem
uwagi na zadaniach i grach.

Często wydaje się, że dziecko nie
słucha tego, co się do niego mówi.

Zaburzenia Koncentracji

Uwagi.

DSM – IV TR

Dziecko nie stosuje się do

podawanych kolejno instrukcji i ma

kłopoty z dokończeniem zadań

szkolnych i wypełnianiem

codziennych obowiązków, jednak nie

z powodu przeciwstawiania się lub

niezrozumienia instrukcji.

Dziecko często ma trudności z

zorganizowaniem sobie pracy lub

innych zajęć.

Dziecko nie lubi, ociąga się lub unika

zajęć wymagających dłuższego

wysiłku umysłowego - jak nauka

szkolna lub odrabianie zajęć

domowych.

Zaburzenia Koncentracji

Uwagi.

DSM – IV TR

Dziecko często gubi rzeczy niezbędne
do pracy lub innych zajęć np.:
zabawki, przybory szkolne, ołówki,
książki, narzędzia.

Dziecko łatwo rozprasza się pod
wpływem zewnętrznych bodźców.

Dziecko często zapomina o różnych
codziennych sprawach.

Nadruchliwość



biega w kółko,



jest stale w ruchu,



nie potrafi wysiedzieć w ławce przez

całą lekcję,



wspina się na wszystkie meble,



ciągle się wierci,



woli zabawy ruchowe niż siedzenie w

jednym miejscu,



nie usiedzi przy stole na imieninach u

cioci,



je śniadanie biegając po kuchni.

Problemy z nadmierną

impulsywnością



brak przewidywania konsekwencji

swojego działania,



rozpoczynanie zadania bez całkowitego

zrozumienia instrukcji,



nie wysłuchiwanie poleceń do końca,



kłopoty z wykonaniem złożonych lub

terminowych prac,



trudności w uczeniu się z wcześniejszych

doświadczeń oraz ogólnych zasad,



częstsze uleganie wypadkom,



niewolnicy „już” i „zaraz”



kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej.

Nadruchliwość i

Impulsywność.

DSM – IV TR

Nadruchliwość

1. Dziecko ma często nerwowe ruchy rąk

lub stóp bądź nie jest w stanie

usiedzieć w miejscu.

2. Dziecko wstaje z miejsca w czasie

lekcji lub w innych sytuacjach

wymagających spokojnego siedzenia.

3. Dziecko chodzi po pomieszczeniu lub

wspina się na meble w sytuacjach, gdy

jest to zachowanie niewłaściwe.

Nadruchliwość i

Impulsywność.

DSM – IV TR

4. Dziecko często ma trudności ze spokojnym

bawieniem się lub odpoczywaniem.

5. Dziecko często jest w ruchu; „biega jak

nakręcone”.

6. Dziecko często jest nadmiernie gadatliwe.

Impulsywność

7. Dziecko wyrywa się z odpowiedzią zanim

zostanie sformułowane pytanie.

8. Dziecko często ma kłopoty z zaczekaniem na

swoją kolej.

9. Dziecko często przerywa lub przeszkadza

innym (np. wtrąca się do rozmowy lub
zabawy).

Pozostałe kryteria

diagnostyczne



Objaw musi się utrzymywać 6 lub więcej

miesięcy w stopniu utrudniającym

funkcjonowanie dziecka



Objawy są stałą cechą występującą od lat.

Powinny były ujawnić się przed siódmym

rokiem życia.



Objawy muszą powodować pogorszenie

funkcjonowania.



Nasilenie objawów musi być większe niż

normalny obraz danej cechy u dzieci w

tym samym wieku.



Objawy zespołu nadpobudliwości

psychoruchowej nie są częścią innego

zaburzenia.

Różne podtypy ADHD,

różne problemy

. Na wyniki w nauce mają wpływ przede

wszystkim zaburzenia koncentracji
uwagi.

2. Na ocenę z zachowania mają przede

wszystkim wpływ objawy
nadruchliwości / impulsywności.

ADHD:

Rozpowszechnienie



3%-7% dzieci w wieku szkolnym,



Stosunek chłopców do dziewcząt jak 4:1

(American Academy of Pediatrics),



Kobiety najczęściej reprezentują podtyp z

zaburzeniami uwagi,



60% pacjentów ma objawy w wieku

dorastania i dorosłości,



Rozpowszechnienie jest podobne w

różnych kulturach, choć występują

charakterystyczne wahania.

Trudności szkolne dzieci

z ADHD



Słabsze osiągnięcia szkolne (90%
+)



Niższe wyniki w testach
badających osiągnięcia szkolne
(deficyt 10-15 pkt.)



Niższy Iloraz Inteligencji (deficyt
7-10 pkt.)

Trudności szkolne dzieci

z ADHD



Problemy w nauce:



25-35% kontynuuje naukę



60% zostaje zawieszonych



14% zostaje wyrzuconych



30-40% przerywa szkołę na
zawsze



20% wstępuje na studia wyższe



5% kończy studia

Momenty kryzysowe u

dzieci chorych na ADHD to:

– pierwsze półrocze 1 klasy, kiedy

dziecko z ADHD zupełnie nie może

dostosować się do wymogów szkoły,

– czwarta klasa, kiedy nagle pojawia

się konieczność dostosowania się do

wymagań różnych nauczycieli, zmian

pomieszczeń klasowych, większej

samodzielności w notowaniu.

– początek gimnazjum, gdy na plan

pierwszy wychodzą powikłania

ADHD

Etiologia

W rodzinach dzieci z ADHD



ADHD u bliźniąt (monozygotyczne 60-

80%; dwuzygotyczne 30-40%)



Częściej ADHD u rodzeństwa (20-40%

vs. 3-8%

w populacji)



Częściej ADHD u ojców (15-40% vs. 1-

20%

w populacji)



Częściej ADHD u matek (18-40% vs. 1-

10%

w populacji)

Etiologia

Geny



Gen receptora dopaminergicznego D4

(DRD4) na chromosomie 11



Gen transportera dopaminy (DAT1) na

chromosomie 5



Geny receptorów dopaminergicznych D2 i



Gen beta hydroksylazy dopaminy



Geny układu serotoninergicznego 5HT1B,

5HTT



Gen SNAP-25 dla białka związanego z

przyłączaniem pęcherzyków synaptycznych

Etiologia

Struktury mózgu



zmniejszona objętość mózgu, a
zwłaszcza:



okolic przedczołowych



spoidła wielkiego



jąder podkorowych (prążkowia)



płata ciemieniowego



móżdżku

Etiologia



„Czynniki genetyczne mogą odgrywać
kluczową rolę jako podłoże podatności i
predyspozycji do wystąpienia zaburzenia,
czynniki środowiskowe odgrywają
zasadniczą rolę w ostatecznym wyrażeniu
się symptomu”

(Brodski, Lamboroso, 1998)

Leczenie



Zmniejszenie objawów

nadpobudliwości,



Zmniejszenie objawów zaburzeń

współwystępujących,



Zmniejszenie ryzyka późniejszych

powikłań,



Edukacja rodziny, otoczenia i dziecka

na temat natury nadpobudliwości,



Zmiana otoczenia, i dostosowanie go

do potrzeb dziecka,



Wzmocnienie strategii radzenia sobie,

z problemem u dziecka, rodziców i

nauczycieli,



Zmiana niewłaściwych postaw.

Sześć etapów

skutecznego wydawania

polecenia

Podejdź do dziecka

Zdobądź jego uwagę (dotknij go,

spójrz

w oczy, zawołaj po imieniu)

Wydaj jednoznaczne polecenie w 2 –

3 słowach

Poproś dziecko by powtórzyło

polecenie

Powtórz polecenie tyle razy ile

założyłeś, poproś by dziecko je

powtórzyło.

Dopilnuj jego wykonania (Nie

odchodź od dziecka, aż nie skończy!)

Metody

niefarmakologiczne



Praca na pozytywach,



Inne metody pracy (reedukacja,
terapia rodzinna),



Zasady i konsekwencje,



Psychoedukacja,



Radzenie sobie z agresją impulsywną,



Specyficzne strategie radzenia sobie z
objawami.

Leki psychostymulujące



skuteczność potwierdzona ponad 160

kontrolowanymi badaniami, 75-80 % popraw,



najwyższa skuteczność u dzieci w młodszym

wieku szkolnym;



skuteczność potwierdzona wynikami badań

testowych i skal oceniających zachowanie.



skuteczność jest zależna od dawki.



leki psychostymulujące nie są zalecane u

dzieci mających uzależnienie w rodzinie.



działania niepożądane: najczęściej

zaburzenia snu, objawy gastryczne, dysforia,

wysypka, zaburzenia łaknienia mogące przy

braku kontroli nad odżywieniem dziecka

prowadzić do zahamowania wzrastania, tiki.

ADHD jest zaburzeniem:



częstym,



upośledzającym funkcjonowanie,



o wieloczynnikowej etiologii,



zaburzającym funkcjonowanie dziecka,

rodziny i otoczenia,



najczęściej z współwystępującymi

dodatkowymi trudnościami,



konieczne jest wczesne

rozpoznawanie i wdrażanie

interwencji terapeutycznych.

Mity ADHD



„Nadpobudliwość psychoruchowa to

moda, szybko o niej zapomnimy.”



„ADHD to taka naukowa nazwa

chamstwa, by móc wytłumaczyć dzieci

z każdego zachowania.”



„Nadpobudliwe dzieci są

niebezpieczne dla innych – są

agresywne, biją inne dzieci, rzucają

przedmiotami, w szkole nie chcą się

uczyć. Często celowo zachowują się

źle.”

Mity ADHD



„ADHD to problem dzieciństwa, z tego
całkowicie się wyrasta”



„Nadpobudliwość jest wynikiem
mikrouszkodzeń mózgu.”



„Dzieci mają ADHD, ponieważ rodzice
się nimi nie zajmują. To kwestia braku
wychowania.”

Mity ADHD



„Po co zajmować się ADHD, jeśli

objawy kiedyś i tak staną się

mniejsze.”



„ADHD rozpoznaje się za dużo.”



„W leczeniu ADHD wystarczą jedynie

metody terapeutyczne – żadne leki nie

są potrzebne. „



„Jak podamy dziecku leki to się

naprawi i już będzie dobrze.”

Literatura



1.Kate E. Spohrer. „Pomóż dziecku z...
ADHD – Praktyczny poradnik dla
rodziców i pedagogów”. Liber, Warszawa
2006.



2. Munden. A., Arcelus J. „ ADHD –
nadpobudliwość ruchowa”. Bellona,
Warszawa 2006.



3. Dr n. med. Kołakowski A. „Zespół
nadpobudliwości psychoruchowej
(ADHD, zespół hiperkinetyczny)”.
Konstancin.

Document Outline