GOSPODARKA 

WODNO-MINERALNA 

ROŚLIN

Opracował: Szymon Bajew

Zawartość wody w organach 

roślinnych

- 80-95%: płatki kwiatów, owoce soczyste
-60-90%: bulwy, korzenie, liście
- 35-65%: łodygi, drewno
-5-15%: nasiona, owoce suche

‘Mechanika wodna’ komórki 

roślinnej

DYFUZJA

-

definicja

: proces wyrównywania stężeń na skutek 

samorzutnych ruchów cząsteczek wody

-proces zależny od temperatury: im wyższa, tym 

zachodzi szybciej

-

zgodnie z gradientem stężeń 

(od wyższego do 

niższego)

-transport na 

małe odległości

OSMOZA

-

definicja

: dyfuzja przez półprzepuszczalną błonę 

oddzielającą obszary o różnych stężeniach wody

-

od stężenia niższego do wyższego

-

akwaporyny

: integralne białka kanałowe; α-TIP i γ-

TIP w tonoplaście 

-

potencjał

 

osmotyczny

: siła miary, z jaką roztwór 

zasysa wodę; tym większy im większe stężenie 
roztworu komórkowego i jego stopień dysocjacji  

Osmoza w roztworach o różnych 

stężeniach

Zjawisko plazmolizy

Plazmoliza

- obniżenie potencjału osmotycznego i wody, wzrost 

stężenia soku komórkowego; zachodzi w środowisku 
hipertonicznym. Procesem odwrotnym jest 

deplazmoliza

.

Pęcznienie

-

definicja

: hydratacja koloidów, zwiększenie masy i 

objętości ośrodka pęczniejącego

-na skutek:

• uwodnienia koloidów
• zjawisk kapilarnych- 

wypełnieniu wodą 

przestrzeni międzymicelarnych i 
mikrofibrylowych

-wnikanie na drodze 

dyfuzji

Znaczenie zjawisk osmotycznych

-warunkują pobieranie wody z gleby przez korzenie
-decydują o turgorze komórki i usztywnieniu tkanek
-powiększanie objętości komórek w czasie wzrostu 

(wakuolizacja)

-czynnik odporności rośliny na niskie temperatury i 

suszę

Transpiracja

-

definicja

: wyparowywanie wody przez żywe rośliny

-warunkowana 

niedosytem wilgotności w powietrzu

-główny organ transpirujący: liść
-rodzaje:

•kutykularna-

 parowanie wprost z zewnętrznej 

powierzchni liścia przez kutykulę (substancję 
celulozowo-woskowo-kutynową); nie zachodzi 
u sukulentów (gruba warstwa kutykuli)

•szparkowa-

 parowanie regulowane 

mechanizmem otwierania i zamykania 
aparatów szparkowych

Regulacja transpiracji szparkowej

w dzień

-

fotosynteza

: 

spadek

 stężenia 

CO

2

-CO

2

 ∙ H

2

O  ↔ CO

2

 + H

2

O

-

wzrost pH 

do 7

-

dostarczenie

 jonów 

potasowych

-skrobia  glukoza
-

wzrost

 potencjału 

osmotycznego

-

wzrost turgoru 

 pęcznienie 

ścian komórkowych

-

obecność

 

auksyn

 (

IAA

)

-

otworzenie szparek

w nocy

-

oddychanie

: 

wzrost

 stężenia 

CO

2

-CO

2

 + H

2

O ↔ CO

2

 ∙ H

2

O

-

spadek

 pH do 5

-

ubytek

 jonów potasowych

-glukoza  skrobia
-

spadek

 potencjału 

osmotycznego

-

spadek turgoru 

 wiotczenie 

ścian komórkowych

-

obecność

 

kwasu

 

abscysynowego

 (ABA)

-

zamknięcie szparek 

Mechanizm otwierania i zamykania 

szparek

Czynniki wpływające na transpirację:

-światło: podwyższenie temperatury liścia, 

otwieranie szparek

-temperatura: wzrost (0-30˚C)- zwiększenie, 

powyżej 30˚C- 

stres wodny 

( wkrótce!)

-wilgotność: im wyższa, tym mniejszy udział 

transpiracji w gospodarce wodnej

-woda glebowa: niska temperatura gleby- stan 

suszy fizjologicznej

!

-

 dobowy period!

Znaczenie transpiracji

-pozytywne:

•

uruchomienie kohezyjnego mechanizmu pobierania i 
transportu wody

•

ułatwienie pobierania i transportu substancji 
mineralnych 

•

obniżenie temperatury liści- uniknięcie przegrzania

-negatywne:

•

duże straty wody

•

możliwość wystąpienia stresów roślinnych

Migracja wody w korzeniu

A- apoplast (imbibicja) B- symplastC- wakuolami

Bilans wodny rośliny

-

ujemny

: utrata wody przeważa nad jej 

pobieraniem; zahamowanie metabolizmu

-

dodatni

: pobieranie przeważa nad utratą wody; po 

okresie suszy, gdy roślina nadrabia ubytek wody

-

period

 

okołodobowy

-

okres

 

krytyczny

: w czasie 

morfogenezy

 

kwiatu

 oraz 

wytwarzania nasion i owoców; deficyt wody 
niekorzystny dla rozwoju

Pierwiastki w roślinie

-organogenne: C, O, H
-makroelementy: N, P, K, Ca, Mg, S
-mikroelementy: Fe, Zn, B, Cu, Mo, Mn, Cl
-pożądane: Na, Si, Al, Co
-zbędne: ok. 40-50

-

faza

 

ciekła

: roztwór glebowy, z którego pobierane są 

składniki odżywcze

-

faza

 gazowa: powietrze wypełniające wolne przestrzenie 

w glebie- źródło tlenu, azotu, pary wodnej

-formy występowania:

• niejonowa
• wymienna
• rozpuszczalna

Piśmiennictwo

1. Kopcewicz J., Lewak S., 2009, Fizjologia roślin. 

Wprowadzenie., ss. 36-61, Wydawnictwo 
Naukowe PWN, Warszawa

Źródła

2.

http://mikrosvijet.wordpress.com/2011/12/01/pl
azmoliza/

; 
dostęp: 2012-01-25