Metodyki analizy i oceny ryzyka zawodowego osób

obsługujących systemy transportowe

Andrzej Tytko

Kiedy należy dokonywać oceny ryzyka zawodowego

• Podczas tworzenia nowych stanowisk pracy.

• Przy wprowadzaniu zmian na istniejących stanowiskach
pracy.

• Gdy nastąpiła zmiana wymagań dotyczących
dopuszczalnych poziomów czynników niebezpiecznych
oraz czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku
pracy.

• Gdy zastosowano nowe środki ochrony (środki ochrony
indywidualnej i środki ochrony zbiorowej).

• Gdy na terenie przedsiębiorstwa różne zadania (prace)
wykonują pracownicy innych przedsiębiorstw.

•Wówczas, gdy występuje potrzeba okresowej oceny
ryzyka.

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002:2000

Nie ma sugestii prawnych dotyczących wyboru konkretnej metody
oceny ryzyka zawodowego.

W pierwszej fazie oceny ryzyka zawodowego, czyli w okresie
nabierania wprawy w dokonywaniu takiej oceny,

warto wybrać

metodę oceny ryzyka dla mierzalnych czynników środowiska pracy

wg

Polskiej Normy PN-N-18002:2000

Systemy zarządzania bezpieczeństwem pracy. Ogólne wytyczne do

oceny ryzyka zawodowego.

ze

skalą 3-stopniową

, a w okresie późniejszym, na przykład przy

okresowej weryfikacji oceny ryzyka zawodowego i zdobyciu
doświadczenia, przejść w ramach tej metody na

skalę 5-

stopniową

lub inne.

Dla osób obsługujących np. systemy maszynowe transportu
polecana jest bardziej zaawansowana metodyka analizy i oceny
ryzyka zawodowego która w pozycji

identyfikacji zagrożeń

wspierana jest:

metodą list kontrolnych,

a w pozycji

ocena ryzyka zawodowego

:

metodą Risc Score

.

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002:2000

TAK (ryzyko jest akceptowalne)

Metoda trójstopniowa oceny ryzyka na podstawie charakterystyki narażenia

Wielkość narażenia na ryzyko szacowane w skali

trójstopniowej

Narażenie

Poziom ryzyka

Pi > Pmax

duże

Pmax  Pi > 0,5 Pmax

średnie

Pi  Pmax

małe

Pi - wartość zmierzona, Pmax – wartość dopuszczalna

W metodzie tej szacowanie ryzyka odbywa się według zależności:

R = P; gdzie:
R- ryzyko (wskaźnik ryzyka) ,
P – wartość narażenia wg prawdopodobieństwa zaistnienia.

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002:2000

Metoda trójstopniowa

W metodzie trójstopniowej szacowanie ryzyka odbywa się według
zależności:

R = S x P
gdzie:
R- ryzyko (wskaźnik ryzyka) ,
S - potencjalne skutki, średnia strat ludzkich i materialnych,
P – prawdopodobieństwo zaistnienia.

Składniki S i P szacowane są na 3 poziomach każdy.

Ryzyko w metodzie trójstopniowej wartościowane jest też na trzech
poziomach:

Małe (1)

,

Średnie (2)

,

Duże (3)

.

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002 (Metoda trójstopniowa)

OSZACOWANIE RYZYKA ZAWODOWEGO

W SKALI TRÓJSTOPNIOWEJ

Prawdopodobieństwo

CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW

Mała

Średnia

Duża

Małoprawdopodobne

Małe

1

Małe

1

Średnie

2

Prawdopodobne

Małe

1

Średnie

2

Duże

3

Wielce prawdopodobne

Średnie

2

Duże

3

Duże

3

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002:2000

Metoda pięciostopniowa

W metodzie pięciostopniowej szacowanie ryzyka odbywa się
według zależności:

R = S x P
gdzie:
R- ryzyko (wskaźnik ryzyka) ,
S - potencjalne skutki, średnia strat ludzkich i materialnych,
P – prawdopodobieństwo zaistnienia.

Składniki S i P szacowane są na 3 poziomach każdy.
Ryzyko w metodzie trójstopniowej wartościowane jest na trzech
poziomach:

Bardzo małe (1)

,

Małe (2)

,

Średnie (3, 4)

,

Duże (6)

,

Bardzo duże (9)

.

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002 (Metoda pięciostopniowa)

OSZACOWANIE RYZYKA ZAWODOWEGO

W SKALI PIĘCIOSTOPNIOWEJ

Prawdopodobieństwo

CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW

Mała

Średnia

Duża

Małoprawdopodobne

Bardzo małe

1

Małe

2

Średnie

3

Prawdopodobne

Małe

2

Średnie

4

Duże

6

Wielce prawdopodobne

Średnie

3

Duże

6

Bardzo duże

9

Metoda oceny ryzyka PHA

Metoda wstępna analizy zagrożeń

PHA

Preliminary Hazard Analisis

W metodzie PHA szacowanie ryzyka odbywa się według zależności:

R = S x P
gdzie:
R- ryzyko (wskaźnik ryzyka) ,
S - potencjalne skutki, średnia strat ludzkich i materialnych,
P – prawdopodobieństwo zaistnienia.

Składniki S i P szacowane są na 6-sciu poziomach każdy.
Ryzyko w metodzie trójstopniowej wartościowane jest na trzech
poziomach:

Akceptowalne (1-3)

- nie podejmuje się działań

Dopuszczalne (4-9)

- akceptacja ale tylko po

ocenie

Niedopuszczalne (10-25, 36)

- wymagane

zmniejszenie

Metoda oceny ryzyka PHA

Szacowanie parametrów:

S - potencjalne skutki, średnia oceny strat ludzkich i

materialnych,

P – prawdopodobieństwo zaistnienia,

w metodzie oceny ryzyka metodą PHA:

Wartość

S

Charakterystyka

Wartość

P

Charakterystyka

1

Znikome urazy, lekkie

szkody

1

Bardzo

nieprawdopodobne

2

Lekkie obrażenia, wymierne

szkody

2

Mało prawdopodobne, raz

na 10 lat

3

Ciężkie obrażenia, wymierne

szkody

3

Doraźne, raz w roku

4

Pojedyncze wypadki

śmiertelne, duże szkody w

zakładzie

4

Dosyć częste, raz w

miesiącu

5

Zbiorowe wypadki

śmiertelne, duże szkody w

zakładzie

5

Częste i regularne, raz w

tygodniu

6

Zbiorowe wypadki

śmiertelne, duże szkody

poza zakładem

6

Duże

prawdopodobieństwo

wydarzenia

Metoda oceny ryzyka PHA

MATRYCA OSZCOWANIA RYZYKA ZAWODOWEGO PHA

Prawdopodo-

bieństwo

P

S CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW

Mały

znikomy

Lekkie

urazy

Ciężkie

urazy

Pojedyncz

e

śmiertelne

w zakład.

Zbiorowe

śmiertelne

w zakład.

Zbiorowe

śmiertelne

poza

Nieprawdopodob

ne

1

2

3

4

5

6

Raz na 10 lat

2

4

6

8

10

12

Raz na rok

3

6

9

12

15

18

Raz na miesiąc

4

8

12

16

20

24

Raz na tydzień

5

10

15

20

24

30

Duże

6

12

18

24

30

36

Metoda oceny ryzyka JSA

Metoda analizy zagrożeń w pracy

JSA

Job Safety Analisis

W metodzie JSA ryzyko jest funkcją konsekwencji zdarzenia i
prawdopodobieństwa:

R = f(S, P)
gdzie:
R- ryzyko (wskaźnik ryzyka) ,
S – klasa kosekwencji (potencjalne skutki),
P – prawdopodobieństwo konsekwencji.

Składniki S i P szacowane są odpowiedni na czterech i 5-sciu poziomach.
Ryzyko w metodzie trójstopniowej wartościowane jest na trzech
poziomach:

Akceptowalne (1-2)

– ryzyko akceptowalne

Dopuszczalne (3-5)

- akceptacja ale tylko po ocenie

Niedopuszczalne (6-8)

- nieakceptowane

Metoda oceny ryzyka JSA

Częstość występowania

zagrożeń

Prawdopodobieństwo

zdarzenia

Możliwość

uniknięcie szkody

F

Opis

O

Opis

A

Opis

1

Mnij niż 1 raz w

roku

1

Nieistotne

1

Oczywiste

2

1 raz w roku

2

Mało

prawdopodobne

2

Prawdopodobne

3

1 raz w miesiącu

3

Wyobrażalne

3

Możliwe

4

1 raz w rygodniu

4

Prawdopodobne

4

Prawie niemożliwe

5

1 raz dziennie

5

Zwykłe

5

Niemożliwe

W metodzie JSA prawdopodobieństwo konsekwencji szacowane jest według
wzoru:

P = F + O + A gdzie:
F- częstość występowania zagrożeń (5 poziomów),
O – prawdopodobieństwo zdarzenia,(5 poziomów),
A – możliwość uniknięcie lub ograniczenia szkody (5 poziomów).

Metoda analizy ryzyka JSA

MATRYCA OSZCOWANIA RYZYKA ZAWODOWEGO JSA

Prawdopodobieństw

o

konsekwencji

P

S KLASA KONSEKWENCJI NASTĘPSTW

Nieznaczne

Marginalne

Poważne

Bardzo

poważne.

Mało prawdopodobne

34

1

2

3

4

Nieprawdopodobne

57

3

4

5

Prawdopodobne

810

3

4

5

6

Wielce

prawdopodobne

1113

4

5

6

7

Niemal pewne

1415

5

6

7

8

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002:2000

Metoda list kontrolnych

Metoda Risc Score

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002:2000 (Faza 1 – identyfikacja)

1. Zebranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka

zawodowego.

Powołanie zespołu oceny ryzyka zawodowego (oprócz wiedzy

technicznej danego systemu transportowego wymagana jest
znajomość metody oceny ryzyka zawodowego, warunków lokalnych,
danych statystycznych, obsługa komputera w zakresie
podstawowym)

Zespół powoływany jest w formie pisemnej na podstawie

zarządzenia (?).

Zespół ma za zadanie zebranie informacji (lokalizacja stanowisk

pracy i zadań, osób zatrudnionych na danych stanowiskach, środki
pracy, materiały, operacje technologiczne, zagrożenia i ich źródła,
możliwe skutki występujących zagrożeń, stosowane środki ochronne,
odnotowane wypadki i choroby zawodowe, przepisy prawne, normy,
instrukcje).

2. Identyfikacja zagrożeń.
Identyfikacja zagrożeń (analizy czynności i określenie zdarzeń

niebezpiecznych, wykaz niezgodności, pomiary czynników
szkodliwych i niebezpiecznych)

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002:2000 (Lista kontrolna)

Pracownik może:

1. Potknąć się, poślizgnąć i upaść na tym samym poziomie

(T/N)

2. Upaść w wysokości

(T/N)

3. Wpaść do zagłębień

(T/N)

4. Zostać uderzony, przygnieciony, pochwycony przez:

maszyny, urządzenia, narzędzia

(T/N)

spadające przedmioty

(T/N)

5.Uderzyć się o nieruchome przedmioty

(T/N)

6. Zderzyć się, doznać obrażeń przez kontakt z przedmiotami:

ostrymi

(T/N)

będącymi w ruchu

(T/N)

7. Doznać urazu wskutek kontaktu z substancją chemiczną , drażniącą

(T/N)

8. Zostać porażony prądem elektrycznym

(T/N)

9. Doznać obrażeń wskutek innych czynników

(T/N)

10. Doznać obrażeń wskutek pożaru lub wybuchu

(T/N)

11. Doznać obrażeń wskutek awarii maszyn lub narzędzi

(T/N)

12. Doznać obrażeń wskutek zawalenia się budynku

(T/N)

13. Doznać obrażeń wskutek innych niebezpiecznych wydarzeń

(przykład dla pracownika obsługi magazynu)  

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002:2000 (Faza 2 – szacowanie)

Oszacowanie ryzyka zawodowego

Faz 2 to wykonanie fazy 1 oraz określenie wartości ryzyka zawodowego wybraną
metodą oszacowania ryzyka zawodowego.
Przy uwzględnianiu zagrożeń naturalnych oraz ekspozycji pracowników na
zagrożenie najczęściej stosuje się metodę Risc Score .
Metoda jest prosta w użyciu i uwzględnia czas ekspozycji oddziaływania
szkodliwych czynników na pracownika. Szacowanie ryzyka metodą Risc Score
odbywa się według zależności:

R= SxExP,
gdzie:
R- ryzyko ,
S - potencjalne skutki, średnia arytmetyczna oceny strat ludzkich i

materialnych,

E – ekspozycja na niekorzystne warunki,
P – prawdopodobieństwo zaistnienia.

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002:2000 (Metoda RISC SCORE)

Wartość E

Opis

10

stała

6

częsta (codziennie)

3

sporadyczna ( raz na tydzień )

2

okazjonalna ( raz na miesiąc )

1

minimalna ( kilka razy rocznie )

0,5

znikoma ( raz do roku )

Wartość P

Opis

Szansa w %

10

bardzo prawdopodobne

50% (1 na 2)

6

całkiem prawdopodobne

10% (1 na 10)

3

mało prawdopodobne, ale możliwe

1% (1 na 100)

1

tylko sporadycznie możliwe

0,1% (1 na 1000)

0,5

możliwe

0,01% (1 na 10000)

0,2

praktycznie niemożliwe

0,001% (1 na 100000)

0,1

tylko teoretycznie możliwe

0,0001% (1 na 1000000)

Wartość S

Strata

Opis

Straty ludzkie

Straty materialne

100

poważna katastrofa

wiele ofiar śmiertelnych

ponad 25 mln PLN

40

katastrofa

kilka ofiar śmiertelnych

5 – 25 mln PLN

15

duża katastrofa

ofiara śmiertelna

0,5 – 5 mln PLN

7

duża strata

ciężkie uszkodzenie ciała

25 – 500 tys. PLN

3

średnia

Absencja chorobowa

5 – 25 tys. PLN

1

mała

udzielenie 1-szej pomocy

poniżej 5 tys. PLN

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002:2000 (Wartościowanie ryzyka)

Kategorie ryzyka

Wartość ryzyka

Akcja korygująca

1

Pomijalne

R < 20

Żadne działania nie są

potrzebne

2

Małe ryzyko

20 < = R < 70

Należy zwrócić uwagę

3

Średnie ryzyko

70 < = R < 200

Potrzebna poprawa

4

Wysokie ryzyko

200 < = R <

400

Potrzebna natychmiastowa

poprawa

5

Bardzo wysokie

ryzyko

R > = 400

Rozważ wstrzymanie prac

Ryzyko dopuszczalne

Ryzyko niedopuszczalne

Metoda oceny ryzyka wg normy PN-N-18002:2000 (Faza 3 - korekcja)

Określenie działań korygujących (planu działań korygujących) oraz
okresowe przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego

Zadania korygujące zostają określone w fazie szacowania ryzyka zawodowego.
Do wykonania w pełni zadania 3 pozostaje jedynie okresowe przeprowadzenie
oceny ryzyka zawodowego .
Ocena ryzyka zawodowego jest procesem posiadającym w swojej strukturze
pętlę zwrotną .Popełniony błąd w pierwszej fazie analizy często zostaje
powtarzany co skutkuje brakiem wyznaczenia stosownej profilaktyki.

Metoda HAZOP do analizy zagrożeń

Definicja HAZOP (Hazard of Operation)
Analiza zagrożeń i zdolności operacyjnych (HAZOP) jest metodą
identyfikacji potencjalnych zagrożeń występujących w procesach
przemysłowych. Metoda polega na systematycznym przeglądzie założeń
projektowych i procesu technologicznego po kątem mogących się pojawić
odchyleń parametrów. W badaniach HAZOP wykorzystywany jest zestaw
słów kluczowych i możliwych odchyleń w aspekcie możliwego
oddziaływania na przebieg procesu technologicznego.

Cel HAZOP
Podstawowym celem analizy jest określenie prawdopodobnych zdarzeń
niebezpiecznych, czyli takich które stwarzają zagrożenia dla
bezpieczeństwa technicznego instalacji lub życia ludzkiego oraz środowiska
naturalnego. Analiza pomaga w identyfikacji problemów technicznych
mogących spowodować obniżenie efektywności procesu lub spadek
wydajności produkcji.

Zastosowanie HAZOP
Metoda HAZOP jest szczególnie zalecana przy projektowaniu nowych
instalacji, gdy projekt jest już formalnie udokumentowany oraz przy każdej
zmianie projektu. Analiza HAZOP może być również wykonywana w trakcie
eksploatacji. Analiza HAZOP zalecana jest szczególnie do stosowania w
przemyśle.

Metoda HAZOP do analizy zagrożeń – opis metody

Metoda HAZOP

•Process HAZOP – analiza pracy instalacji przemysłowej

•Human HAZOP – analiza skutków błędów ludzkich

Opis metody

•Metoda zespołowa

•Do opisu wszystkich faz życia obiektu

•W pierwszym etapie dzieli sie strukturę na elementy węzłowe lub
podobne

•Następnie wymaga się zdefiniowania i opis parametrów opisujących te
elementy poprzez stosownie tzw. słów kluczowych

•Parametry te opisane słowami kluczowymi służą do skonstruowania
możliwych scenariuszy zdarzeń niekorzystnych opisujących wszystkie
wydzielone ze struktury zespoły

•Scenariusze mają dać odpowiedź jakie niesprawności wywołują
konkretne odchylenia procesu od wartości zadanych

•Analizy dokonuje wybrana grupa osób z przewodniczącym
(prowadzący dyskusję) i sekretarzem (pisze raport)

•Zespól omawia projekt na podstawie: rysunków, instrukcji, procedur,

Metoda HAZOP do analizy zagrożeń – cykle bezpieczeństwa

Analiza

•Analiza ryzyka

•Wyznaczenie funkcji bezpieczeństwa

•Określenie poziomu realizacji funkcji bezpieczeństwa

Realizacja

•Projektowanie

•Montaż

•Walidacja

Eksploatacja

•Czynności obsługowe

•Serwis i konserwacja

•Zmiany