ROLA PIELĘGNIARKI W EDUKACJI 

PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ 

CHOROBĄ NEREK

Przewlekła Choroba Nerek (PCHN) ma 
charakter postępujący i niemal u 
wszystkich chorych konieczne jest 
leczenie nerkozastępcze. Aby skutecznie 
powstrzymać progresję choroby, 
niezbędne jest wprowadzenie w polskim 
systemie ochrony zdrowia powszechnej 

edukacji zdrowotnej 

przeznaczonej 

dla pacjentów na różnym etapie PCHN.

W ostatnich latach lawinowo zwiększa się liczba 
pacjentów z PCHN. Pomimo znacznych postępów w 
leczeniu chorobowość i śmiertelność w tej grupie 
chorych pozostaje nadal wysoka. Wprowadzenie 
skoordynowanych działań mających na celu 
wczesne wykrywanie, spowalnianie progresji i 
wczesne leczenie powikłań chorób nerek, oraz 
identyfikację 

     i leczenie chorób współistniejących może mieć 

kluczowe znaczenie w poprawie rokowania w tej 
grupie chorych oraz zmniejszenie kosztów 
leczenia.

   Szeroko rozumiana profilaktyka ma 

na celu spowolnienie postępu 
choroby nerek oraz kardioprotekcja 
mają kluczowe znaczenie w opiece 
nad pacjentem od najwcześniejszych 
stadiów choroby nerek.

 

Optymalna opieka nad pacjentami 

   z chorobami nerek powinna, od 

najwcześniejszych stadiów 
obejmować działania mające na celu 
zmniejszenie ryzyka sercowo – 
naczyniowego oraz leczenie chorób 
współistniejących. 

Celem 

Zespołów Multidyscyplinarnych ,

w 

skład których wchodzą Lekarze specjaliści(kardiolodzy, nefrolodzy, 

diabetolodzy), psycholodzy, pielęgniarki, dietetycy

  - jest z jednej strony wczesne 

wykrywanie choroby nerek i chorób 
współistniejących 

    z drugiej kompleksowa pomoc , 

wsparcie 

    i edukacja pacjentów i ich rodzin w 

kolejnych fazach choroby nerek, 
leczenie powikłań, oraz planowe 
rozpoczęcie dializoterapii czy 
przeszczepienie nerki. 

Pielęgniarki są:

 - ważnym członkiem zespołów 

multidyscyplinarnych  
zaangażowanych  we wczesne 
wykrywanie  powikłań PCHN oraz 
profilaktykę: pierwotną i wtórną.

Profilaktyka pierwotna

  - zwalczanie czynników ryzyka poprzez:
Zachowanie odpowiedniej aktywności fizycznej
Przestrzeganie diety ( ograniczenie spożycia 

cukrów prostych i tłuszczów, ograniczenie 
spożycia  soli, zwiększenie spożycia warzyw

    i owoców
Utrzymanie prawidłowej masy ciała, wskaźnik BMI 

20 -25 kg/m

2

 ,

Zaniechanie palenia tytoniu
Regularna kontrola ciśnienia tętniczego krwi, 

stężenia glukozy w surowicy krwi.

Profilaktyka wtórna

   - dotyczy spowalniania progresji choroby nerek oraz 

towarzyszącej jej choroby sercowo – naczyniowej i 
leczenie powikłań poprzez uświadomienie pacjentowi 
znaczenia czynników ryzyka podlegających jak i nie 
podlegających modyfikacji tj. 

  cukrzyca
 Nadciśnienie tętnicze
 Białkomocz
 Dyslipidemia
 Niedokrwistość
 niedożywienie

Współpraca z chorym 

polega na:

 - właściwym przekazaniu zasobu informacji 
   o chorobie
 - metodach leczenia
 - informowaniu dostosowanym do sytuacji 

życiowej pacjenta i stadium choroby

 - wskazaniu możliwości realizowania różnych 

zadań

 - dążenie do osiągnięcia zaufania i partnerstwa
   w działaniu

Współpraca lekarsko - 

pielęgniarska

   - ma na celu opracowanie właściwej 

terapii  farmakologicznej jak i działań 
edukacyjnych, czego efektem jest 
spowolnienie progresji choroby, 
zapobieganie powikłaniom, a także 
wsparcie chorego i jego rodziny.

Standard edukacyjny

  - powinien obejmować wszystkie etapy PCHN
 Stadium PCHN I – III – nefroprotekcja; 

przygotowanie pacjenta i rodziny do 
zrozumienia istoty PCHN, umiejętność 
dbania o własne zdrowie, optymalizacja 
jakości życia,

 Stadium PCHN IV- V ; zapoznanie 
  z możliwościami leczenia nerkozastępczego
  ( przeszczep wyprzedzający, hemodializa, 

dializa otrzewnowa) 

Edukacja zdrowotna prowadzona 

w sposób:

 uporządkowany ; plan, konspekt
 wieloetapowy; obejmuje wszystkie 

etapy choroby

 systematyczny ; wg 

harmonogramu

 wymierny; zakończony testem, 

ankietą

Zajęcia edukacyjne prowadzone przez 

pielęgniarki edukacyjne wg następujących reguł:

 Partnerski udział pacjenta w procesie 

opieki         z pełną świadomością 
wpływania na stan swojego zdrowia. 
Pacjent jest przygotowany do 
podejmowania samodzielnych decyzji 
związanych ze zdrowiem. Gotowy do 
nauki              i zainteresowany 
nabywaniem umiejętności 
niezbędnych do samoopieki.

 Podmiotowość w kontaktach z 

pacjentem. Dostrzeganie tego, że 
człowiek jest indywidualnością, ma 
prawo do szacunku, własnych 
poglądów i przekonań co do 
zachowań zdrowotnych. Odnoszenie 
się do każdego człowieka z 
godnością.

 Przestrzeganie warunków poprawnej 

komunikacji interpersonalnej w 
przekazywaniu i przyjmowaniu 
komunikatów. Posługiwanie się 
językiem zrozumiałym dla odbiorcy

 Holistyczne postrzeganie 

podopiecznego.

 Racjonalny dobór treści edukacji.

EDUKACJA ZDROWOTNA 

 MOŻE POMÓC ZROZUMIEĆ 

CHOROBĘ

 MOŻE POMÓC NAUCZYĆ SIĘ ŻYĆ Z 

CHOROBĄ

MOŻE POMÓC SPOWOLNIĆ LUB 

ZATRZYMAĆ POSTĘP CHOROBY

Ramowy model edukacji pacjentów 

z Przewlekłą Chorobą Nerek ( PCHN )

            ALGORYTM 

POSTĘPOWANIA:

Lekarz POZ (wczesne rozpoznanie 

PCHN)

Poradnia Nefrologiczna ( leczenie 

aktywnej podstawowej choroby 
nerek ) 

Diagnostyka:

• GFR >30ml/min/1,73m

2

 – 

wyrównana                                 
niewydolność nerek

• GFR 15 – 30 ml/min/min/1,73m

2

 

                 – niewyrównana 

niewydolność nerek

• GFR < 15 ml/min/1,73m

2

  - 

schyłkowa       niewydolność nerek

Wieloaspektowa edukacja zdrowotna 

pacjenta i/lub rodziny w zakresie:

 zapoznanie z istotą choroby oraz objawami 

w poszczególnych jej okresach,

 dostarczenie wiedzy n/t zagrożeń 

zawiązanych z rozwojem chorób sercowo – 
naczyniowych oraz czynników 
przyspieszających rozwój PCHN,

 poznanie zasad samoopieki, dbałość o 

swój stan zdrowia, właściwego 
przyjmowania leków oraz stosowania 
innych działań profilaktycznych,

 Omówienie najważniejszych czynników 

ryzyka ChNS u chorych z PChN tj. 

     - cukrzyca 
     - obciążający wywiad rodzinny
     - niedożywienie/otyłość 
     - nadciśnienie tętnicze / niedokrwistość
     - ograniczona aktywność fizyczna 
     - palenie papierosów



 dostarczanie wiedzy n/t niedokrwistości 
pochodzenia nerkowego, wskazanie korzyści 
wynikających z leczenia preparatami 
stymulującymi erytropoezę



 edukacja dietetyczna



 szczepienia profilaktyczne ( HBV)



 przekazanie wiedzy n/t leczenia 
nerkozastępczego



 uświadomienie konieczności oszczędzania 
własnych naczyń krwionośnych oraz dbałości o 
prawidłowe ich wykorzystanie

Wybór leczenia 

nerkozastępczego

 HEMODIALIZA

 TRANSPLANTACJA NERKI

 DIALIZA OTRZEWNOWA

                   Edukacja zdrowotna
 pacjenta i/ lub rodziny mająca na celu 

uzyskanie  optymalnej jakości życia.