UPADKI OSÓB
STARSZYCH
UPADKI OSÓB
STARSZYCH
• W Roczniku demograficznym z 2009 roku, Główny Urząd
Statystyczny prognozował, że w 2010 roku struktura wiekowa
ludności polskiej powinna mieć następujący rozkład: 0 - 17 lat -
19% ludności, 18 - 44 lat - 40%, 45 - 59 lat - 21%, 60 - 64 lat -
6%, 65 lat i więcej - 13% ludności kraju.
• W prognozie na 2035 rok przewiduje się, że rozkład wiekowy
społeczeństwa polskiego będzie wyglądał następująco: 0 - 17
lat - 16%, 18 - 44 lat - 30%, 45 - 59 lat - 24%, 60 - 64 lat - 7%,
65 lat i więcej - 23% ogółu ludności kraju.
• Natomiast według specjalistów Światowej Organizacji Zdrowia
(WHO) populacja uważana jest za „młodą” wówczas, gdy tylko
do 4% osób przekracza 65 lat, za populację „dojrzałą”, gdy od
4 do 7% osób przekracza wiek 65 lat oraz za „starą”, gdy
ponad 7% populacji ma więcej niż 65 lat.
•
Można łatwo zaobserwować, że zmiany zachodzące w
strukturze ludności Polski przekraczają w znacznej mierze progi
ustalone przez WHO, gdyż zamiast 7% obecnie posiadamy 13%
ludności wieku powyżej 65 lat, a w 2035 roku spodziewa się, że
ludzi posiadających 65 lat i więcej będzie aż 23% z ogółu
ludności kraju.
• Upadki są jednym z najpoważniejszych problemów
geriatrycznych, gdyż posiadają bardzo niebezpieczne dla osób
starszych następstwa. Stanowią obecnie główną przyczynę
śmierci wśród zgonów spowodowanych nieszczęśliwymi
wypadkami u osób powyżej 65 roku życia.
• Jak podają liczne doniesienia naukowe ryzyko upadków
zwiększa się wraz z wiekiem. Może zobrazować to fakt, że na
każde 100 osób w wieku 70 - 74 lata upada 47 osób rocznie,
wśród 80 - latków jest to aż 121. Najbardziej narażone na
upadki są osoby niesprawne i nieaktywne. Przyjmuje się, że
upadki są powodem około 40% przyjęć do domów opieki.
Szacuje się również, że 35 - 45% osób po 65 roku życia
doświadcza przynajmniej jednego upadku w ciągu roku.
• Natomiast po 85 roku życia wzrasta procentowa ilość osób,
które ulegają upadkom do 50%, co oznacza, że po 80 roku
życia upada co druga osoba.
• Kobiety upadają trzy razy częściej niż mężczyźni [9,13,14].
UPADKI OSÓB STARSZYCH
Wielokrotnie w ciągu dnia naruszamy pionową postawę
ciała, ponieważ wysoko położony środek ciężkości
przesuwa się poza brzeg małej podstawy podparcia.
Możliwości korekcji postawy zmniejszają się z wiekiem.
W STAROŚCI UPOŚLEDZENIU ULEGA:
-
spostrzeganie i widzenie,
-
aparat błędnikowo-przedsionkowy traci precyzję działania,
-
mózgowa zdolność koordynacji ulega spowolnieniu,
-
sprawność kontroli odruchów rdzeniowych maleje,
-
mięśnie zanikają,
- aparat ścięgnisto-więzadłowy traci elastyczność.
DEFINICJA UPADKU:
Upadek - określa się jako wydarzenie polegające na
nagłej, niezamierzonej zmianie pozycji ciała w wyniku
utraty równowagi, podczas chodzenia lub innych
czynności, wskutek
którego poszkodowany znajduje się na ziemi lub podłodze
(bez udziału sił zewnętrznych).
KIEDY DOCHODZI DO UPADKU:
- w trakcie czynności, którym towarzyszy przenoszenie środka
ciężkości,
- w trakcie chodzenia,
- przy wykonywaniu obrotów, sięgania po coś.
GDZIE NAJCZĘŚCIEJ DOCHODZI DO
UPADKÓW
- łazienka
- sypialnia
- kuchnia
- krawężniki lub stopnie
UPADKI
Upadki – występujące u osób starszych są zaliczane do tzw.
wielkich problemów geriatrycznych (obok zaburzeń mobilności,
nietrzymania moczu, stolca, zaburzeń otępiennych, upośledzeń
słuchu i objawów depresji). Są to stany wieloprzyczynowe,
przewlekłe, trudne do leczenia, powodujące, iż osoba starsza
stopniowo traci swoją niezależność.
UPADKI SĄ GŁÓWNĄ PRZYCZYNĄ ŚMIERCI LUB POWODEM
HOSPITALIZACJI
WEWNĘTRZNE PRZYCZYNY UPADKÓW …
SCHORZENIA SERCOWO-NACZYNIOWE
- zaburzenia rytmu serca (bradykardia, tachykardia)
- choroba naczyń wieńcowych (zawał)
- hipotonia ortostatyczna
- Miażdżyca tętnic dogłowowych i kończyn dolnych
- zmiany w obrazie krwi (anemia, hipoglikemia)
SCHORZENIA NEUROLOGICZNE
- napady padania (drop attacks)
- stany po udarze mózgu
- zaburzenia w naczyniach mózgowych
- choroba Parkinsona
- epilepsja, demencja
- zespół tętnicy kręgowo-podstawnej
-
neuropatie obwodowe
- spondyloza szyjna
- choroby móżdżku
CHOROBY NARZĄDU RUCHU
- zapalenia stawów
- zniekształcenia stóp
- choroba zwyrodnieniowa stawów
- miopatia
ZABURZENIA METABOLICZNE
- niedoczynność tarczycy
- hipoglikemia
- anemia
- zaburzenia wodno-elektrolitowe (odwodnienia)
CHOROBY NARZĄDÓW ZMYSŁÓW
- Jaskra
- Zaćma
- Retinopatia cukrzycowa
- Zwyrodnienie plamki
- Niedowidzenie jednoimienne
STOSOWANE LEKI
- psychotropowe
- diuretyki
- nasenne
- obniżające ciśnienie krwi
- zażywanie dużej ilości leków
- niewłaściwe zażywanie leków
- samoleczenie
ZEWNĘTRZNE PRZYCZYNY UPADKÓW
PODŁOGI
- Wypastowane
- Śliskie
- Mokre
- Wysokie progi
- Zawinięte brzegi dywanów
- Przesuwające się chodniki
URZĄDZENIA PRZESTRZENNE, MEBLE,
OŚWIETLENIE
- przejścia utrudnione przez meble
- wysoko położone szafki, półki
- zbyt wysokie łóżka, krzesła
-
sznury elektryczne na podłodze
- brak oświetlenia lub oświetlenie oślepiające, niedostępne wyłączniki
- schody (zła ocena głębokości schodów, pominięcie ostatnich stopni
schodowych, brak poręczy, pokrycie schodów niewłaściwą wykładziną.
ŁAZIENKA
- Wanna brodziki- śliskie dno
- Śliska posadzka
- Sedes – zbyt niski, brak uchwytów i poręczy
OTOCZENIE POZA DOMEM
- Nierówne chodniki
- Śliskie nawierzchnie
- Wysokie krawężniki
- Niedostosowane środki transportu
POSTĘPOWANIE REHABILITACYJNE
ZAPOBIEGAJĄCE UPADKOM
OCENA
Zakresu ruchu, siły mięśniowej, chodu,
stanu pacjenta w trakcie zmiany
pozycji, ryzyka upadków (testy
funkcjonalne: Tinetti, Berg, tor
przeszkód, systemy komputerowe –
platforma balansowa).
TEST STANIA NA JEDNEJ NODZE
Test stania na jednej nodze z oczami
otwartymi a następnie zamkniętymi.
Test ten ma ograniczone
zastosowanie u starszych osób.
TEST RÓWNOWAGI BERGA
Ocenia wykonywanie czternastu czynności typowych dla
codziennego życia, wskazując na zdolność utrzymania pozycji
siedzącej lub stojącej w coraz trudniejszych warunkach.
Utrzymywanie pozycji stojącej jest oceniane poprzez stopniowe
zmniejszane powierzchni podparcia.
TEST TINETTI
- przejście z siedzenia do stania
- unieruchomienie 5 sek
- przejście 3 metrów (czas)
- obrót o 180 stopni
- przejście z stania do siedzenia
Oceniamy w skali od: 0 – 1 – 2
Gdzie
0
– duże ryzyko upadków, pomoc osoby drugiej
1
– małe ryzyko upadków, pomoce techniczne
2
– nie ma ryzyka upadków, nie trzeba pomocy technicznych
USPRAWNIANIE
• Praca nad postawą (ćw. równowagi)
• Praca nad poprawą siły mięśni obręczy biodrowej
i kończyn dolnych
• Pobudzenie do pracy psychomotorycznej
• Regularna ocena stanu pacjenta
• Obserwacja rezultatów rehabilitacji
• Udzielenie rad rodzinie i prowadzącym rehabilitację domową
• Oprotezowanie starszego człowieka zwiększając jego
bezpieczeństwo (laska, balkonik, ochraniacze na biodra,
protezowanie wzroku, słuchu).
NASTĘPSTWA UPADKÓW
Uszkodzenia narządu ruchu głównie złamania:
•
Szyjki kości udowej
•
Złamania przezkrętarzowe
•
Złamania kompresyjne trzonów kręgów
•
Złamania dalszej nasady kości promieniowej
NASTĘPSTWA UNIERUCHOMIENIA
Pojawienie się ryzyka: zakażeń układu moczowego, układu
oddechowego, zakrzepicy żył głębokich, powstawania odleżyn.
ZESPÓŁ POUPADKOWY
• Prowadzi do ograniczenia aktywności fizycznej i
uzależnienia osoby starszej od łóżka lub w fotela
• Strach przed następnym upadkiem, ograniczając w ten
sposób swoją samodzielność.
• Subiektywna negatywna ocena możliwości poruszania
się i utrzymania równowagi
NASTĘPSTWA ZESPOŁU POUPADKOWEGO
- zaburzenia somatyczne,
- depresja,
- zmniejszenie niezależności,
- obniżenie jakości życia,
- zaburzenia psychiczne,
- problemy z lokomocją i równowagą,
- zwiększenie kosztów.
PODNOSZENIE SIĘ PO UPADKU
•
Metoda konwencjonalna
obrót na bok
przejście do pozycji podpartej jednym ramieniem
oparcie drugiej ręki około 30 cm.
przejście do klęku podpartego
wyprostowanie bioder i uniesienie się z oparciem o krzesło
postawienie jednej stopy, klęk na jednym kolanie
przejście do pozycji stojącej
•
Metoda wstecznego uczenia się
pacjent ćwiczy ruchy począwszy od ostatniego ruchu w
metodzie konwencjonalnej.
OBJAWY PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI
KRĄŻENIA KRĘGOWOPODSTAWNEGO
• Zaburzenia równowagi
• Niedowłady atoniczne
• Nagłe utraty świadomości
• Zaburzenia widzenia (mroczki, omamy)
• Zaburzenia słuchu (szum
)
PRZYCZYNY NIEDOCIŚNIENIA
ORTOSTATYCZNEGO
• Leki przeciw/nadciśnieniowe
• Zwyrodnienie struktur układu autonomicznego regulującego
ciśnienie krwi
• Zakażenia wirusowe i bakteryjne
• Zmniejszona minutowa pojemność serca w chorobie
niedokrwiennej
• Zmniejszona objętość krwi w krwotokach.
ZAPOBIEGANIE HIPOTONII
ORTOSTATYCZNEJ
• Powolna stopniowa pionizacja po długim
unieruchomieniu
• Ćwiczenia dystalnych części kończyn przed zmianą
pozycji
• Zakładanie specjalnych pończoch na kkd lub/i opasek na
podbrzusze, krzyżowanie nóg w pozycji stojącej.