Polityka społeczna

Zdrowie a gospodarka

• Ochrona zdrowia jest jednym z ważniejszych obszarów polityki

społecznej, zarówno z perspektywy interesu społecznego, jak i
funkcjonowania finansów publicznych;

• Istnieją silne teoretyczne i empiryczne podstawy do twierdzenia,

że kapitał ludzki przyczynia się do wzrostu gospodarczego. Jako
że kapitał ludzki ma znaczenie dla sytuacji gospodarczej, a
zdrowie stanowi ważny czynnik kapitału ludzkiego, zdrowie ma
znaczenie dla sytuacji gospodarczej. Jednocześnie, sytuacja
gospodarcza ma także wpływ na zdrowie;

• Liczne badania potwierdzają tezę, że stan zdrowia wpływa na

podaż i jakość pracy;

• Ludzie zdrowi są wydajniejsi, bardziej przedsiębiorczy, bardziej

innowacyjni, pracują dłużej;

• Ludzie zdrowi są też bardziej aktywni publicznie i społecznie, a

także w mniejszym stopniu obciążają finanse publiczne.

Dariusz K. Rosati

Ochrona zdrowia jako polityka społeczna

Uzasadnienie:

•

Niedoskonałości rynku:

–

ograniczenia informacyjne (lekarz wie, pacjent nie wie),

–

sytuacje monopolistyczne (szpitale),

–

epidemie;

•

Wysoki koszt usług medycznych i zróżnicowanie dochodów, co rodzi

ryzyko nierównego dostępu i dyskryminacji;

Metody:

•

Finansowanie z budżetu;

•

Składka;

•

Ubezpieczenia prywatne;

•

Systemy mieszane;

Niebezpieczeństwa:

•

ryzyko nadużycia (moral hazard): nadmierny popyt na darmowe usługi

medyczne, ale także nadmierna podaż niepotrzebnych usług);

•

niska efektywność;

•

osłabienie bodźców do troski o zdrowie;

System ochrony zdrowia w Polsce: obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne

(9,0% składka) dla wszystkich, NFZ, nieliczne ubezpieczalnie prywatne.

Koszt łączny – ok. 5% PKB

System ochrony zdrowia w USA: składkowy dla wszystkich > 65 lat

(Medicare), dodatkowy dla uboższych rodzin (Medicaid), prywatne

ubezpieczenia dla pozostałych. Koszt łączny - ok. 15% PKB.

Dariusz K. Rosati

Opieka zdrowotna: główne

wyzwania

• Sektor opieki zdrowotnej charakteryzuje się z jednej strony

znacznym potencjałem wzrostu i innowacji, a z drugiej tym,
że staje w obliczu wyzwań co do stabilności finansowej
systemu (zdolność do finansowania stale rosnących
kosztów) i społecznej oraz wydajności, między innymi ze
względu na starzenie się ludności oraz rozwój medycyny.

• Można oczekiwać, że udział wydatków na opiekę zdrowotną

w PKB będzie systematycznie rósł;

• Wydatki publiczne na ochronę zdrowia w krajach UE-25 w

2004 r. kształtowały się przeciętnie na poziomie 7,4% PKB,
co stanowiło ponad jedną czwartą całości wydatków
społecznych (średnio w UE-25 to 27,3% PKB). Nie są to
całkowite wydatki na ten system – obywatele UE w
mniejszym lub większym stopniu finansują także opiekę
zdrowotną ze swoich kieszeni.

Dariusz K. Rosati

Główne cele polityki ochrony

zdrowia

• System ochrony zdrowia we współczesnym państwie

musi spełniać trzy cele:

– Powszechna dostępność usług zdrowotnych;
– Wysoka jakość usług zdrowotnych;
– Stabilność finansowa systemu opieki zdrowotnej;

• Te cele bardzo trudno realizować i pogodzić ze

względu na rosnące koszty opieki medycznej (nowe
technologie i aparatura, nowe farmaceutyki i kuracje,
wymagania i kwalifikacje personelu medycznego),
oraz ze względu na rosnącą oczekiwaną długość
życia społeczeństw współczesnych (wzrost zakresu i
kosztów opieki zdrowotnej osób starszych);

Dariusz K. Rosati

Finansowanie opieki

zdrowotnej

• W większości krajów systemy opieki zdrowotnej mogą

być finansowane z różnych źródeł:

– składki pracowników;
– składki pracodawców;
– podatki i dotacje budżetowe;
– inne źródła publiczne (np. władze samorządowe).

• W większości krajów występują równocześnie różne

źródła finansowania jednocześnie. Dominuje model, w
którym świadczenia finansowane są ze składek
pracowników, pracodawców oraz dofinansowywane z
budżetu państwa w ramach ogólnych podatków;

• Dodatkowo, w niektórych krajach dopuszcza się

ubezpieczenia dobrowolne (prywatne) i dofinansowanie
opieki zdrowotnej ze źródeł prywatnych.

Dariusz K. Rosati

Jak pacjent płaci za usługi

zdrowotne?

• Wariant A: Pacjent nic nie płaci, świadczenia

zdrowotne są całkowicie bezpłatne;

• Wariant B: Pacjent płaci koszty usług

zdrowotnych do pewnego poziomu, np. 100 zł
rocznie (deductibles);

• Wariant C: Pacjent płaci stałą kwotę za każdą

usługę, np. 5 zł za każdą wizytę u lekarza
(współpłacenie - copayment);

• Wariant D: Pacjent płaci określony odsetek

każdego rachunku, np. 20%
(współubezpieczenie - coinsurance);

Dariusz K. Rosati

Ubezpieczenie zdrowotne a pokusa nadużycia

Dariusz K. Rosati

Cena usługi

Krańcowa korzyść

Krańcowy koszt społeczny

100

Gdy nie ma ubezpieczenia
i cena za usługę równa jest
kosztowi krańcowemu 100
zł, konsumpcja usług
zdrowotnych będzie równa
Q1, odpowiadająca
punktowi przecięcia
krzywej krańcowych
korzyści i krańcowego
kosztu (A). Gdy jest
ubezpieczenie i pacjent
płaci tylko 20 zł, lub 20%
kosztu krańcowego, popyt
na usługi rośnie do Q2.
Pole trójkąta ABC mierzy
stratę społeczną (bo
koszty są większe od
dochodów). Gdy
ubezpieczenie pokrywa
100% kosztu, popyt rośnie
do Q3.

Q3Wielkość produkcji usług

Optymalne ubezpieczenie

zdrowotne

• Obecność pokusy nadużycia powoduje, że nie

opłaca się stosować ubezpieczenia drobnych
usług zdrowotnych, bo mają one niewielki efekt
na wygładzanie konsumpcji, a jednocześnie
powodują duże koszty ze względu na pokusę
nadużycia;

• Optymalne ubezpieczenie zdrowotne zakłada

więc, że pacjenci płacą sami za drobne usługi
zdrowotne, a są w pełni ubezpieczeni tylko w
odniesieniu do kosztownych usług, których koszty
przekraczają ich możliwości (Feldstein, 1973);

Dariusz K. Rosati

Organizacja służby zdrowia

• Organizacja opieki zdrowotnej, w tym przede wszystkim zasady kontraktowania i

opłat za świadczenia, ma istotne znaczenie dla stabilności finansowej i efektywności
systemów opieki zdrowotnej. Dotyczy to zarówno opieki ambulatoryjnej, jak i
szpitalnej. Płatnicy (państwowe fundusze zdrowia, budżet, ubezpieczyciele prywatni)
starają się dostosować podaż usług zdrowotnych do potrzeb społecznych, stosując
również metody związane z odpowiednim kontraktowaniem usług.

• Większość krajów monitoruje lub limituje liczbę lekarzy udzielających świadczeń z

opieki zdrowotnej przez system. Najczęściej występującą formą jest kontraktowanie
lub zatrudnianie lekarzy przez instytucje ubezpieczenia zdrowotnego. Niektóre kraje
rejestrują lekarzy lub poprzez specjalne instytucje kwalifikują ich do praktyki. DK
stosuje limity praktykujących lekarzy w zależności od liczby mieszkańców.

• Różne są także zasady wynagradzania lekarzy. W przypadku lekarzy podstawowej

opieki zdrowotnej, wynagrodzenie jest stałe, określone w umowie lub kontrakcie,
zmienne i uzależnione od liczby świadczonych usług lub od liczby osób objętych
opieką zdrowotną - na zasadzie kapitacyjnej - lub też na zasadzie mieszanej
uwzględniającej zarówno kapitację jak i liczbę lub jakość świadczonych usług.

• Finansowanie szpitali odbywa się w oparciu o ustalone opłaty za okreslone usługi

medyczne, zgodnie z podpisanymi kontraktami. Usługi finansowane są przez
instytucje ubezpieczenia zdrowotnego, budżet państwa lub przez władze
samorządowe – w zależności od przyjętych zasad finansowania systemu opieki
zdrowotnej. Kwoty finansowania są ustalone przez instytucje publiczne lub
negocjowane z płatnikami świadczeń.

Dariusz K. Rosati

Świadczenia opieki

zdrowotnej

• Zasady korzystania ze świadczeń oraz dostępność

świadczeń w ramach systemów opieki zdrowotnej stanowią
istotny element zapewniania dostępu i stabilności
finansowej świadczeń zdrowotnych. W ramach systemu
wyróżnić można cztery obszary, dla których określane są
świadczenia – ich wybór, dostęp, system płatności i
ewentualny udział pacjentów. Są to:

– opieka ambulatoryjna,
– opieka szpitalna,
– farmaceutyki,
– usługi dentystyczne.

• Koszty opieki ambulatoryjnej są w zasadzie w pełni

pokrywane ze środków publicznych; w zakresie opieki
szpitalnej, farmaceutyków i, zwłaszcza, usług
dentystycznych, dopuszcza się w szerszym zakresie
współpłacenie przez pacjentów;

Dariusz K. Rosati

Ochrona zdrowia w

Konstytucji RP

Artykuł 68:

1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze

publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki
zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i
zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej

opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom
niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.

4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób

epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia
skutkom degradacji środowiska.

5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza

wśród dzieci i młodzieży.

Dariusz K. Rosati