M I E J S C E P O L S K I N A Ś W I AT O W Y M R Y N K U
T U R Y S T Y C Z N Y M – AT U T Y I S Ł A B E S T R O N Y
P O L S K I E J T U R Y S T Y K I
Analiza pozycji
konkurencyjności Polski na tle
innych państw europejskich
Autor:
Agata Kozłowska
Katarzyna Kwiecień
Trochę danych …
Lata 90. przyniosły kilkakrotny wzrost przyjazdów do Polski (w tym
turystycznych) do poziomu przeszło 80 mln wizyt rocznie.
Od roku 1997 odnotowano zahamowanie trendu, stagnację a następnie
spadek przyjazdów turystycznych do Polski oraz spadek wydatków turystów
zagranicznych na osobę (z 351 USD w 2000 do 310 USD w 2001).
Według przybliżonych oszacowań Instytutu Turystyki w 2010 roku
było: 58,3 mln przyjazdów cudzoziemców (o 8% więcej niż w 2009
r.).
Liczbę przyjazdów turystów w 2010 roku szacujemy na 12,5 mln (o
5% więcej).
Według danych GUS w ciągu 2011 roku: z obiektów zakwaterowania
zbiorowego skorzystało 4409,6 tys. turystów zagranicznych - o 6,6% więcej
niż w 2010 roku, a także minimalnie więcej (+0,5%) niż w
przedkryzysowym 2007 roku.
Liczba udzielonych noclegów wzrosła o 5,5%, ale w stosunku do 2007 roku
zmalała o 2,7%.
Przyjazdy
Przyjazdy do Polski:
W ciągu trzech kwartałów 2012 roku granice Polski przekroczyło około 46,6 mln
cudzoziemców (o 4,5% więcej niż w tym samym okresie 2010 r.). Przyjazdów
turystów, według oszacowań Instytutu Turystyki, było w tym czasie około 10,1
mln (wzrost o 6,6%).
Przyjazdy do krajów europejskich w 2009 r wg regionów UNWTO
Państwo
Liczba ( w tys.)
Francja
74 200
Hiszpania
52 231
Polska
11 890
Grecja
14 915
Włochy
43 239
Słowacja
1 298
Węgry
9 058
Liczba zatrudnionych w 2008 roku (w tys.) w II kwartale
Państwo
Sektor turystyczny
W tym : Hotele i
restauracje
Hiszpania
20 425
1 473
Francja
26 028
877
Włochy
23 581
1 234
Polska
15 689
299
Słowacja
2 405
107
Grecja
4 583
325
Niemcy
38 472
1 460
Szacuje się, że gospodarka turystyczna daje w Polsce zatrudnienie 6,4-
8,9% ogółu
pracujących i wytwarza 4,6 – 8,0 % PKB.
Najwięcej pracujących odnotowano w województwach: mazowieckim
(15,6%), śląskim (13,1%), małopolskim (10,6%), wielkopolskim
(8,5%), dolnośląskim (8,4%) oraz pomorskim (8,2%). Najmniej było
ich w województwach: podlaskim, świętokrzyskim i opolskim.
Atrakcje turystyczne państw europejskich
Hiszpania hiszpańskie zabytki, atrakcje i regiony, potęga Hiszpanii
jako kraju dyktującego kulturalne i społeczne zasady
Włochy Atrakcje i regiony turystyczne Włoch, zabytki, Alpy, Trydent,
Nizina Padańska
Portugalia Klimat, regiony turystyczne, Lizbona, Azory, Madera,
Braga, Coimbra, Tomar, Fatima.
Grecja Kreta, Patras, Lutra Kilinis, Kalamate, Megalopolis, Sparta,
Korynt, Megara, Karistos, Mykeny
Bułgaria Złote Piaski, zabytki Sofii, Warna, Drużba, Czajka, Albena,
Bałczik, Rusałka, kąpieliska Biała i Obzor, ośrodek turystyczny Słoneczny
Brzeg - Nesebyr.
Słowacja Karpaty słowackie, nawyższy szczyt Słowacji, turystyka
górska, baza hotelowa, uzdrowiska klimatyczne, wyciągi narciarskie,
stoki szczytu Chleb z wyciągami narciarskimi, zabytki Bratysławy, Wielka
Fatra, Mała Fatra.
Austria Całorocznie ośrodki sportów zimowych w Alpach Austriackich.
Uzdrowiska w Austrii. Innsbruck, Salzburg, Tyrol.
Francja Paryż - muzea, zamki, pałace, Lotaryngia, Wersal, Dolina
Loary, miejscowości turystyczne
Costa Bianca –
Hiszpania
Złote Piaski
Katalonia –
Hiszpania
Kreta - Grecja
Rzym
Siena- Włochy
Val Thorens - Francja
Europa jest regionem o bardzo intensywnym ruchu
turystycznym, co w szczególności odnosi się do zachodniej,
południowej i środkowej jej części. Składają się na to m. in.
następujące czynniki:
- atrakcyjność krajoznawcza;
- dobrze rozwinięta infrastruktura (hotelowa, gastronomiczna,
komunikacyjna);
- korzystne warunki naturalne (urozmaicone ukształtowanie
terenu, sprzyjający klimat);
- względnie małe odległości;
- zamożność społeczeństwa;
- duża gęstość zaludnienia.
O atrakcyjności krajoznawczej decyduje ilość i jakość
ciekawych obiektów czy elementów krajobrazu, jakie znajdują się
na danym terenie. W Europie jest ich bardzo wiele i nie sposób
wymienić wszystkich. Warto jednak dla przykładu spojrzeć na
Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodnicze
go UNESCO
, na którą wpisano najcenniejsze składniki środowiska
ziemskiego.
Lista Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO (wybrane pozycje)
Grece
Italy
France
Poland
Chorá) with the
Monastery of Saint Joh
•
•
Church and Dominican Convent of Santa Maria delle
•
Historic Centre of Rome, the Properties of the Holy See
in that City Enjoying Extraterritorial Rights
•
•
•
Historic Centre of San Gimignano
The Sassi and the Park of the Rupestrian Churches
•
City of Vicenza and the Palladian Villas of the Veneto
•
•
Ferrara, City of the Renaissance, and its
•
•
•
•
Early Christian Monuments of Ravenna
•
Historic Centre of the City of Pienza
•
18th-Century Royal Palace at Caserta with the Park,
the Aqueduct of Vanvitelli, and the San Leucio Complex
Archaeological Area of Agrigento
Archaeological Areas of Pompei, Herculaneum and
•
Botanical Garden (Orto Botanico), Padua
•
Cathedral, Torre Civica and Piazza Grande, Modena
•
•
Portovenere, Cinque Terre, and the Islands
•
Residences of the Royal House of Savoy
•
Archaeological Area and the Patriarchal Basilica of
•
Cilento and Vallo di Diano National Park with the
Archeological sites of Paestum and Velia, and the
Certosa di Padula
•
Assisi, the Basilica of San Francesco and Other
•
•
•
Late Baroque Towns of the Val di Noto (South-Eastern
Sacri Monti of Piedmont and Lombardy
•
•
Etruscan Necropolises of Cerveteri and Tarquinia
•
Syracuse and the Rocky Necropolis of Pantalica
•
Genoa: Le Strade Nuove and the system of the Palazzi
•
•
Rhaetian Railway in the Albula / Bernina
•
Longobards in Italy. Places of the power (568-774 A.D.)
•
Prehistoric Pile dwellings around the
Prehistoric Sites and Decorated Caves of
Palace and Park of Fontainebleau
Roman Theatre and its Surroundings and
the "Triumphal Arch" of Orange
Salins-les-Bains to the Royal Saltworks of
Arc-et-Senans, the Production of Open-pan
Salt
Abbey Church of Saint-Savin sur Gartempe
Gulf of Porto: Calanche of Piana, Gulf of
Place Stanislas, Place de la Carrière
Cathedral of Notre-Dame, Former Abbey
of Saint-Rémi and Palace of Tau, Reims
Historic Centre of Avignon: Papal Palace,
Episcopal Ensemble and Avignon Bridge
Historic Fortified City of Carcassonne
Routes of Santiago de Compostela in
The Loire Valley between Sully-sur-Loire
Provins, Town of Medieval Fairs
Le Havre, the City Rebuilt by Auguste
Lagoons of New Caledonia: Reef Diversity
Prehistoric Pile dwellings around the
Mediterranean agro-pastoral Cultural
German Nazi Concentration
and Extermination Camp
Atuty polskiej turystyki
Polska przyciąga turystów dzięki swej niepowtarzalnej przyrodzie: pięknu
krajobrazu, urozmaiconej rzeźbie terenu, rejonach o bardzo czystym środowisku
przyrodniczym, występowaniu niemalże dzikiej przyrody ( przykład to obszar
"Zielonych Płuc Polski" tzn. bagien, torfowisk, naturalnych łąk, rozległych
kompleksów leśnych, teren Pojezierza Mazurskiego, Polesia Lubelskiego, Niziny
Podlaskiej) oraz krajobrazom kulturowym: zabytkom architektury, kulturze
ludowej, autentycznemu folklorowi, oryginalnej i niepowtarzalnej gościnności.
Bazę żywieniową dla turystyki tworzą różnorodne i liczne placówki
gastronomiczne dostępne nie tylko w sąsiedztwie bazy noclegowej, ale również
ogólnie - 96% placówek jest własnością indywidualną, co skłania do podnoszenia
jakości i oferty usług indywidualnych właścicieli zakładów żywieniowych.
Odwilż polityczna w Europie spowodowała podniesienie poziomu zagranicznego
ruchu turystycznego na terenie naszego kraju. Kiedy Polska przystąpiła do
struktur UE spowodowało to wzrost zainteresowania śród turystów
zagranicznych charakterem i historią naszego kraju.
Różnorodność biologiczna Polski należy do najbogatszych w Europie. Jest to
wynikiem zarówno dogodnych warunków naturalnych (położenie w centralnej
części kontynentu, brak naturalnych barier na wschodzie i zachodzie, strefa
klimatu przejściowego, zróżnicowana budowa geologiczna i urozmaicona rzeźba),
jak i odmiennych, w stosunku do pozostałych krajów europejskich, wpływu
gospodarki człowieka (nierównomierne uprzemysłowienie i urbanizacja kraju,
zachowane na znacznych obszarach tradycyjne, ekstensywne rolnictwo oraz
rozległe i trwałe historyczne lasy
Polska jest zalesiona w mniej niż 30%, co lokuje nasz kraj w
lepszej pozycji tylko w porównaniu z takimi krajami jak
Holandia czy Wielka Brytania (średnia w Unii to 36%). Zasoby
wodne lokują Polskę na ostatnich miejscach pośród krajów
europejskich (dysponujemy zaledwie 40% średniej w Unii) i –
pomimo wielkiego postępu w redukcji zanieczyszczeń – nadal
ich jakość (szczególnie rzek) nie jest zadowalająca. Rzeki (z
wyłączeniem fragmentów Odry i ujścia Wisły) są praktycznie
niespławne i bez wielkich inwestycji nie dają nadziei na
wykorzystanie ich dla celów żeglugi turystycznej.
Góry obejmują niewielką część polskiego terytorium i nie
odznaczają się przyrodniczo niczym, czego nie można by
spotkać w sąsiedniej Słowacji ,Czechach, a także w Rumunii,
włoskich Dolomitach czy w Alpach, a co mogłoby przyciągnąć
turystów. Potencjalnym walorem jest to, że są mniej znane, niż
góry zachodnioeuropejskie. Najbardziej wartościowa część,
Tatry Wysokie, cieszą się dużym powodzeniem wśród turystów,
lecz to sprawia, że w sezonie ciężko znaleźć tam ciszę i spokój.
Bieszczady
Hel
Jezioro
Turkusowe
Jura
krakowsko-
częstochowsk
a
Mazury
Międzywodzie
Międzywodzie
Auschwitz
Pustynia
Błędowska
Skrzyczne
Tatry
Słabe strony polskiej turystyki
Niewielka ilość bazy towarzyszących (wyciągów narciarskich, wypożyczalni
sprzętu turystycznego i sportowego, kąpielisk, kortów tenisowych, sauny, boisk
sportowych),
Brak promocji i oferty określonej bazy noclegowej - najbardziej widocznym jest
brak hoteli i pensjonatów posiadających średni standard po umiarkowanej
cenie,
Słabo rozwinięta baza turystyczna, brak informacji turystycznej,
Zły stan urządzeń sanitarnych,
Niski stopień bezpieczeństwa publicznego,
Zła jakość dróg
Nieudolne podnoszenie jakości produktów turystycznych,
Niewielki udział promocji bazy hotelowej i gastronomicznej,
Niewykształcona kadra obsługi turystycznej a przede wszystkim nieznajomość
wśród nich języków obcych
Niedostateczna ochrona zasobów środowiska przyrodniczego,
Zmiana na system oparty na polityce wspomagającej powstawanie nowych
miejsc pracy i powiększaniu korzyści turystycznych będących wynikiem
promocji atrakcyjnych regionów i gmin.
Niski standard zakwaterowania,
Złe przepisy prawne.
Mówiąc o słabych stronach polskiej turystyki oraz
wyposażeniu województw w infrastrukturę należałoby
zwrócić uwagę na inne atrakcje przemysłu
turystycznego mogące przyciągnąć dodatkowo
turystów zagranicznych. Pomimo postępu, nadal nie
jest najlepiej. Niewiele jest muzeów dysponujących
zasobami wysokiej klasy, mogących przyciągać
znanymi nazwiskami twórców, a i te rzadko występują
poza wielkimi miastami. Baseny, przyzwoite siłownie
itp. są w niewielu hotelach. A jeśli, to głównie w
wielkich miastach i nielicznych kurortach.
Infrastruktura na potrzeby turystów z „wyższej półki” –
np. pola golfowe – istnieje tylko w kilku
województwach i jest na ogół słabo dostępna i
pozbawiona rozwiniętego zaplecza (choćby
noclegowego).
Internet
Dziś jest to ważne nie tylko w turystyce
biznesowej, ale też każdej innej, ponieważ
dostęp do internetu to w krajach rozwiniętych
standard. Podobna uwaga dotyczy usług
bankowych czy medycznych: są łatwo
dostępne w wielkich miastach i głównych
ośrodkach turystycznych, na pozostałych
obszarach korzystanie z nich jest utrudnione
przez brak dostępu, ale także przez problemy
językowe.
Jak widać, turystyka w Polsce odgrywa już dziś niemałą rolę w
tworzeniu miejsc pracy i dochodu (zwłaszcza jeśli pojmować
ją szeroko) i ma spore szanse dalszego rozwoju w procesie
restrukturyzacji i rozwoju gospodarki jako element sektora
usług. Jednocześnie widać też, że wzrost ruchu
turystycznego bynajmniej nie jest stały, i dalszy rozwój
turystyki musi uwzględniać wzrost wysiłków i nakładów w
kraju i regionach, po to, by poprawić pozycję konkurencyjną
na rynkach międzynarodowych. Na użytek dalszych rozważań
przyjmiemy, że utrzyma się światowy trend wzrostu ruchu
turystycznego oraz że wzrastać będzie udział turystyki
kwalifikowanej, specjalistycznej, opartej na zasobach
kulturowych i przyrodniczych. Przyjmiemy zatem, że także w
sferze turystyki rosnące znaczenie będzie mieć globalizacja.
Wnioski
Polacy na tle innych narodów regionu okazują się największymi pesymistami, także w ocenie
własnego kraju. Promocja kraju winna mieć zatem najwyraźniej dwa kierunki: wewnętrzny i
zewnętrzny.
Znaczącą rolę w europejskiej turystyce odgrywa ruch transgranicznymiędzy sąsiadującymi
państwami. Ze względu na stosunkowo małe odległości oraz uproszczoną na ogół procedurę
przekraczania granic, ten rodzaj wyjazdów stał się bardzo popularny (zwłaszcza w ostatnich
kilkunastu latach, do czego przyczyniło się m. in. zburzenie muru berlińskiego i "otwarcie" wielu
granic, przyjęcie układu z Schengen, rozszerzenie Unii Europejskiej).
Wśród państw, których obywatele odbywają najwięcej podróży zagranicznych zdecydowanie
przodują Niemcy i Wielka Brytania (na świecie jeszcze tylko USA i Japonia mają porównywalną
liczbę turystów). Decyduje o tym w głównej mierze stopień zamożności społeczeństwa,
ponieważ wyjazdy zagraniczne są po prostu kosztowne.
Francja od lat jest jednym z najchętniej odwiedzanych państw nie tylko w Europie, ale i na
świecie. Duże znaczenie w turystyce przyjazdowej mają również inne kraje
śródziemnomorskie – Hiszpania i Włochy oraz Grecja, Chorwacja, Turcja. Najsilniejszym atutem
tego regionu są sprzyjające wypoczynkowi warunki naturalne (długie, gorące i suche lato, ciepłe
morze). Nie bez znaczenia jest też atrakcyjność krajoznawcza (np. zabytki starożytnej Grecji czy
Rzymu). Główny kierunek letniego ruchu turystycznego w Europie wiedzie zatem na południe.
Natomiast zimą wszystkie drogi prowadzą do wnętrza kontynentu, czyli w Alpy. Zdecydowanie
najwięcej turystów przyjmuje wówczas Austria, a poza nią Francja, Niemcy, Szwajcaria i Włochy.
Turystyka jako gałąź gospodarki zalicza się do działu usług. Uzyskiwane z niej wpływy mają
istotny udział w dochodach wielu krajów. W Europie przodują pod tym względem małe
i średnie państwa śródziemnomorskie – Monako, Malta, Chorwacja, Grecja (patrz mapa
poniżej). Z kolei kraje większe – Francja, Włochy, Hiszpania – posiadają silnie rozwinięte również
inne gałęzie gospodarki, więc udział wpływów z turystyki w budżetach tych państw nie jest już
taki duży.
Znaczne zyski z turystyki zagranicznej czerpią też kraje Europy Środkowej. Do Polski, Czech czy
na Węgry przyjeżdżają goście przede wszystkim z Niemiec, których przyciągają m. in. niskie ceny,
bliskie sąsiedztwo, powiązania rodzinne.
Podsumowanie
Wbrew pozorom Polska jest krajem bardzo atrakcyjnym pod względem turystycznym. Co prawda nie posiadamy obiektów
o ogólnoświatowej sławie (jak np. wieża Eiffla czy wodospad Niagara) ani też szczególnie korzystnych warunków
naturalnych (słonecznych plaż nad ciepłym morzem czy alpejskich stoków narciarskich), jednak naszym atutem jest
duża różnorodność atrakcji turystycznych, w tym bogactwo dzikiej przyrody. Nie bez znaczenia
są także relatywnie niskie ceny.
Trzeba też podkreślić, że w ostatnich kilkunastu latach nastąpił intensywny rozwój infrastruktury hotelowej,
gastronomicznej i komunikacyjnej. Wywołany on został przejściem naszego kraju z gospodarki socjalistycznej na rynkową
– konkurencja w walce o klienta objęła także usługi turystyczne, toteż aby utrzymać się na rynku, biura podróży,
przewoźnicy, hotele, restauracje musiały podnieść standard obsługi, zachowując jednocześnie umiarkowane ceny.
Pod względem krajoznawczym największe znacznie w Polsce mają:
- miasta o zabytkowej zabudowie, np. Kraków, Warszawa, Toruń, Wrocław, Zamość, Sandomierz, Kazimierz Dolny, Gdańsk,
Poznań, Lublin;
- pojedyncze obiekty antropogeniczne o międzynarodowej renomie, np. Kopalnia Soli w Wieliczce, były Obóz
Koncentracyjny w Oświęcimiu, Zamek Krzyżacki w Malborku, Klasztor Jasnogórski w Częstochowie, Katedra w Gnieźnie,
Wilczy Szaniec na Mazurach (była kwatera Hitlera), Kanał Elbląsko-Ostródzki;
- unikatowe elementy przyrody ożywionej i nieożywionej, np. Puszcza Białowieska, wędrujące wydmy koło Łeby, Tatry,
Karkonosze, Góry Świętokrzyskie, pojezierza.
Funkcję wypoczynkową spełniają przede wszystkim:
- wybrzeże Morza Bałtyckiego i pojezierza (Mazurskie, Pomorskie, Wielkopolskie) – bierny i czynny wypoczynek nad wodą;
- obszary górskie (Sudety, Karpaty) – wycieczki piesze i rowerowe latem, narciarstwo i snowboard zimą.
Poza tym w Polsce funkcjonują również inne rodzaje turystyki:
- uzdrowiskowa – liczne zdroje skupione są na południu kraju (Krynica, Iwonicz, Kudowa, Lądek i in.), a na pozostałym
obszarze znajdują się pojedyncze ośrodki (np. Ciechocinek, Połczyn Zdrój);
- pielgrzymkowa – Częstochowa, Kalwaria Zebrzydowska (k. Krakowa), Stary Licheń (k. Konina), Święta Lipka (k.
Olsztyna), Lednogóra (k. Gniezna), Góra Grabarka (na Podlasiu) to najważniejsze cele pielgrzymek;
- agroturystyka – stopniowo rozwija się na obszarach wiejskich, głównie w górach, na przedgórzach i pojezierzach.
Możliwości finansowe pozwalają na światowe wojaże jedynie wąskiej grupie naszych rodaków. Większość z nas czas wolny
spędza w kraju, a jeśli już wybierze się za granicę, to najczęściej do Niemiec, Czech, na Słowację i do Austrii, a poza
tym do Włoch, Francji oraz do innych państw z Basenu Morza Śródziemnego. Warto podkreślić duży udział wyjazdów
typowo turystycznych (około 40%) oraz stale zwiększającą się ilość podróży służbowych (to wynik intensywnego rozwoju
międzynarodowych kontaktów gospodarczych). Natomiast praktycznie zanikła tzw. turystyka handlowa, która była bardzo
rozpowszechniona w latach 90-tych.
Podsumowanie
Biorąc pod uwagę wszystkie czynniki warunkujące rozwój
turystyki jak i bieżący jej stan, śmiało możemy stwierdzić, że
Polska pod względem atrakcyjności turystycznej zajmuje jedno z
wyższych miejsce w stosunku do innych państw europejskich –
szczególnie tych zza wschodniej granicy. Uważamy, że kraj jest
konkurencyjny pod względem niskich cen a także różnorodności
biologicznej ( góry, lasy, morze, jeziora). Jednak w stosunku do
Europy Zachodniej wypada dość blado w porównaniu z
tamtejszymi ciepłymi wodami w morzach i jeziorach, wysokimi
górami z szeroko rozwiniętą bazą narciarską, szeregiem
luksusowych hoteli i restauracji oraz dobrze utrzymaną bazą
transportową – drogi, komunikacja. Polska może wypracować
sobie wysokie miejsce na światowym rynku turystycznym,
wymaga to jednak wiele czasu, chęci i przede wszystkim pracy.
Bibliografia
http://www.intur.com.pl/statystyka.htm
http://logistyka.wnp.pl/polepsza-sie-stan-drog-w-europie-srodkowo-wschodniej,60270_1_
0_0.html
Document Outline
- Slide 1
- Trochę danych …
- Przyjazdy
- Liczba zatrudnionych w 2008 roku (w tys.) w II kwartale
- Atrakcje turystyczne państw europejskich
- Costa Bianca – Hiszpania Złote Piaski
- Katalonia – Hiszpania Kreta - Grecja
- Rzym
- Siena- Włochy
- Val Thorens - Francja
- Slide 11
- Slide 12
- Slide 13
- Slide 14
- Atuty polskiej turystyki
- Slide 16
- Slide 17
- Jezioro Turkusowe Jura krakowsko-częstochowska
- Mazury Międzywodzie
- Międzywodzie Auschwitz
- Pustynia Błędowska Skrzyczne
- Tatry
- Słabe strony polskiej turystyki
- Slide 24
- Internet
- Slide 26
- Wnioski
- Podsumowanie
- Podsumowanie
- Slide 30
- Bibliografia
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Finanase opracowane zagadnienie od JAnusza OStaszewskeigo Fiskalizm w Polsce na tle innych państwx
Analiza wydatkow publicznych w Polsce na tle wybranych panstw
Ustrój państwa polskiego od XVI do XVIII wieku na tle innych, INNE KIERUNKI, prawo
pozycja geologiczna obszaru Polski na tle Europy, Budowa geologiczna Polski na tle budowy geologiczn
Model Polskiej Nagrody Jako Ťci na tle innych rozwi¦ůza ä tego typu stosowanych w Ťwiecie NOTATKAx
Skowronek, Małgorzata O przekładach piśmiennictwa cerkiewnosłowiańskiego autorstwa prof Ryszarda Łu
32 Dramat w okresie pozytywizmu i Młodej Polski (na tle dramatu europejskiego)
Nowy podział administracyjny Polski na tle dawnych podziałów, Nauka, Geografia
Archeologia ziem Polski na tle europejskim RZ syllabus[1], Ikonografia wojny
4, Zarządzanie studia licencjackie, Ocena pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa na rynku europejsk
6015, Zarządzanie studia licencjackie, Ocena pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa na rynku europe
pedagogika na tle innych nauk o rozwoju(wychowaniu) człowieka, Wszystkie przydatne rzeczy na studia
Majchrzycki Peplinski Analiza pozycji konkurencyjnej
KATASTROFY BUDOWLANE NA TLE INNYCH ZDARZEŃ
Prawo Karne na tle innych
więcej podobnych podstron