Rehabilitacja dzieci z wadami stóp

Stopa płaska (płaskostopie)

Jest to obniżenie lub całkowity zanik podłużnego lub

poprzecznego  wysklepienia  stopy.  Występuje  wiele  stopni
tej  wady,  od  małego,  ledwie  widocznego  spłaszczenia
stopy,  do  daleko  posuniętego  zniekształcenia,  które
utrudnia lub wręcz uniemożliwia chodzenie i statykę ciała.

Najczęstszymi przyczynami płaskostopia są:

-nawykowe złe ustawienie stóp
-nieprawidłowy chód i bieg
- nadwaga
- noszenie złego obuwia
- nieprawidłowa postawa jako wynik ogólnej niedomogi
mięśniowo- więzadłowej
- częste skoki na twardym podłożu
- długotrwałe siedzenie ze zwisającymi nogami
- brak właściwego ukrwienia
-stojący tryb życia.

STOPA PŁASKA PODŁUŻNIE.

Wada ta jest związana z niewydolnością mięśniową lub
więzadłową stopy. Polega na obniżeniu główek II i III kości
śródstopia i spłaszczeniu łuku poprzecznego przedniego.
Towarzyszy temu duża bolesność, która nasila się w
momencie wystąpienia zgrubień skóry (modzeli) w okolicy
obniżonych głów kości śródstopia. W przypadku płaskostopia
nabytego, w którym zmiany nie są utrwalone, postępowanie
korekcyjne sprowadza się do profilaktyki, która uwzględnia:
prawidłowy tryb życia, ćwiczenia, noszenia prawidłowego i
higienicznego obuwia. Płaskostopie o utrwalonych zmianach
w obrębie kośćca wymaga niestety interwencji lekarza
ortopedy.

REHABILITACJA

W korekcji płaskostopia stosuje się wkładki, o których noszeniu
decyduje lekarz. Błędem jest stosowanie ich na własną rękę.

Celem ćwiczeń stosowanych przy korekcji wad stóp jest
wzmocnienie osłabionych mięśni, usunięcie przykurczów.
Ćwiczenia wykonywać należy w większości w pozycji siedzącej,
aby wyeliminować obciążanie stóp ciężarem ciała. W domu
dzieci winny ćwiczyć ok. 15 minut dziennie/ przed otrzymaniem
zestawu ćwiczeń konieczny jest instruktaż ćwiczeń
przeprowadzony przez nauczyciela w obecności dziecka i
rodzica/.

ZESTAW ĆWICZEŃ DLA WAD STÓP

Objaśnienia skrótów:
RR - ramiona
NN - nogi
PW - pozycja wyjściowa

I ĆWICZENIA BEZ PRZYBORÓW

1. PW - w marszu :
- na zgiętych kolanach na zewnętrznych krawędziach stóp,
wznos RR skosem w górę- wdech, RR w dół- wydech.
- poruszanie się po linii prostej , po ławeczce itp. do przodu i do
tyłu
/ stawiając stopę za stopą/, na palcach, ramiona w bok.

2. PW - siad prosty lub na krześle:
- naprzemienne zginanie i prostowanie stóp w stawach
skokowych z równoczesnym zginaniem palców.
- przesuwanie stóp do przodu ruchem pełzającym jak
dżdżownica;
- imitowanie kroków baletnicy chodzącej na czubkach palców w
różnych kierunkach;

3. PW - leżenie tyłem, uniesienie NN w górę, rozchylenie kolan i
"bicie brawo" stopami;

4. PW- leżenie przodem, RR pod brodą, NN ugięte w stawach
kolanowych do kąta prostego - "klaskanie stopami".

II ĆWICZENIA Z

WORECZKAMI

1. PW - marsz po sali z woreczkiem trzymanym przez jedną
stopę, podrzut woreczka w górę tak, aby złapać go rękami
/lub przekazywanie go do rąk z przodu lub z tyłu/.

2.PW - w leżeniu tyłem :
- chwyt woreczka palcami stopy i rzut w tył za siebie, raz
lewą, raz prawą stopą;
- "jazda na rowerze" z przytrzymywaniem palcami stóp
woreczków.

3. PW - w siadzie / np. na krześle/ chwytanie palcami stóp
woreczków leżących na podłodze i .......
- zataczanie małych i dużych kół;
- rzucanie do celu;
- przenoszenie na drugą stronę krzesła;
- przekładanie woreczka z nogi do nogi;
- położenie woreczka na kolanie nogi przeciwnej.

III ĆWICZENIA Z DROBNYMI

PRZEDMIOTAMI

(kamyki, żołędzie, ołówki itp.)

1. PW - marsz z kredkami trzymanymi pod palcami stóp.

2. PW - w siadzie / plecy oparte o ścianę lub podparte z tyłu
rękami/:
- chwytanie palcami stóp leżących przedmiotów ,wkładanie
ich do pudełka i wykładanie z powrotem na podłogę;
- podnoszenie przedmiotów prawą nogą i przełożenie do
lewej ręki i odwrotnie;
- chwytanie palcami stóp ołówków / kredek, mazaków/ i
pisanie lub rysowanie na kartce papieru ;
- imitowanie "robienia na drutach" , palce każdej stopy
trzymają po jednym ołówku.

3.PW - leżenie tyłem, chwyt palcami jednej stopy ołówka ,
uniesienie nogi w górę i pisanie w powietrzu stopą literek,
cyfr, wyrazów.

IV ĆWICZENIA Z CHUSTECZKĄ,

SKARPETKĄ, SKAKANKĄ

1. PW - siad na krześle lub kocyku / plecy oparte o ścianę/:
- zwijanie palcami stóp małego kocyka / bandaż/ nie
odrywając pięt od podłogi;
- składanie kocyka palcami stóp w kopertę;
- na rozwieszonym sznurku między dwoma krzesłami
wieszanie nogami chustek, szarf, skarpetek...i zdejmowanie;
- zdejmowanie skarpetki luźno ubranej prawą nogą z lewej
nogi i odwrotnie;
- chwytanie palcami stóp skakanki i zawiązanie supła;
- nawijanie skakanki na uniesioną nogę i odwijanie palcami
jednej nogi;
- układanie różnych figur, liter itp. palcami stóp.

2.PW - leżenie tyłem, przy zgiętych kolanach palcami
stopy /naprzemiennie/ chwyt

VI ĆWICZENIA Z PIŁKĄ

1. PW - siad na kocyku , RR z tyłu oparte o podłogę/ plecy
proste/:
- trzymanie piłki stopami i obracanie dookoła siebie /
kręcenie się w kółko w lewą i prawą stronę /;
- unoszenie piłki chwyconej przez obie stopy do góry i na
dół;
- wyrzut piłki trzymanej stopami przed siebie lub do kolegi;
- toczenie piłki stopami w prawą i lewą stronę od nogi do
nogi;
- stopy trzymają mocno piłkę, ręce starają się wyrwać piłkę
stopom;
- przenoszenie NN z piłką trzymaną przez stopy nad
większym przedmiotem;
- odbijanie piłki podeszwami stóp po podłodze.

2. PW - leżenie tyłem, NN zgięte oparte stopami o ścianę,
toczenie piłki w górę.
Piłkę można w niektórych ćwiczeniach zastąpić butelką
plastykową w celu uatrakcyjnienia zajęć.

Przykładowe ćwiczenia:

Stajemy na dysku możliwie szeroko stopami i wykonujemy
ruchy kołysania poprzez przenoszenie ciężaru ciała:

a/ z pięt na palce i z powrotem (kołyszemy się na dysku w
przód i w tył)

b/ z jednej nogi na drugą (kołysanie na boki)
c/ kołysanie okrężne (podobnie jak przy ,,hula-hop”)

Stojąc na dysku wykonujemy ruchy półobrotowe
przesuwając się razem z dyskiem w przód i w tył.

Stojąc na dysku wykonujemy wolno przysiady, łącznie ze
skrętami tułowia (jak przy jeździe na nartach).

Stajemy na dysku i przestępujemy z jednej nogi na drugą
(intensywny masaż akupresurowy stop).

Pw – siad na ławeczce , ruch – chwytanie palcami stóp
leżących przedmiotów.

Pw – siad płaski podparty, ruch – wykonać wszystkie
możliwe ruchy w stawie skokowym. Pw – siad, ruch – wznos
NN, rozciąganie szarfy.

Przykładowe ćwiczenia:

7. Pw – stanie na pierwszym szczeblu drabinki, ruch – wspięcie

i opuszczenie pięt aż do zetknięcia z podłogą.

8. Pw – leżenie tyłem, RR w bok, ruch – uniesienie nóg w górę,

rozchylenie kolan na boki i ,,bicie brawa stopami”.

9. Pw – siad na ławeczce, ruch – chwytanie palcami stóp kredki

i próby malowania.

10. Pw – siad na ławeczce, ołówek pod palcami stopy połączony

z ekspanderem, ruch – zgięcie podeszwowe z rozciąganiem
skspandora.

11. Pw – siad na ławeczce, ruch – rolowanie palcami stóp wałka

Thomsona.

12. Siad na ławeczce, szarfa pod palcami stóp, ruch – zginanie

palców, oporowanie szarfy.

13. Pw – siad, ruch – chwyt woreczka i przekładanie go nad

kolanem drugiej nogi.

14. Pw – siad, chwyt szarfy palcami stopy, przesuwanie wzdłuż

wyprostowanej drugiej nogi.

Szczegółowy rozkład zajęć

kompensacyjno – korekcyjnych -

płaskostopie

Opracowała: mgr G. Grys

DZIAŁ

Tematy i kolejność

zajęć

Uwagi

1. Ocena postawy

dziecka.

2. Wywiad dotyczący

warunków

domowych i

środowiska.

1. Badania

ortopedyczne stopy.

2. Plantokonturografia

stopy – badanie

kąta wysklepienia

stopy Clarka;

MetodaWejsfloga.

Oględziny w

warunkach:

- obciążenia stopy

- obciążenie ciężarem

własnym

- obciążeniem

dodatkowym

III

1. Ćwiczenia

rozluźniające

mięśnie stopy.

2. Ćwiczenia

zwiększające

ruchomość w

stawach.

3. Ćwiczenia mające

na celu

przywrócenie

prawidłowych

warunków

anatomicznych

stopy.

4. Ćwiczenia mające

na celu

wykształcenie

pełnej koordynacji

mięśni stopy.

5. Zestaw ćwiczeń

dozujących

obciążenie ciężarem

ciała.

6. Zestaw ćwiczeń, w

których istotne jest

kryterium

anatomiczne.

7. Zestaw ćwiczeń, w

którym istotne jest

kryterium

analityczne i

syntetyczne.

Stopień odciążenia lub

obciążenia zależny jest

od pozycji wyjściowej.

Rodzaj ruchu powinien

być charakterystyczny

dla tych mięsni, które

biorą udział w danym

ćwiczeniu.

Różnorodność

odchyleń zmusza do

wzmocnienia

poszczególnych grup

mięśniowych.

Ćwiczenia syntetyczne

mają aktywizować

stopę w jej całości.

1. Nauka

prawidłowego

oddychania:

- torem

piersiowym

- torem

brzusznym

Cel: umiejętność

oddychania w trakcie

ćwiczeń.

1. Kontrola

przyjmowania

prawidłowej

postawy ciała przez

dzieci.

Stosujemy ćw.przed

lustrem, ćw.

antygrawitacyjne,ćw.

czucia podłoża, ćw.

równoważne.

1. Nauka ćwiczeń

domowych.

2. Doskonalenie i

kontrola ćwiczeń

domowych.

W zajęciach tych

uczestniczą rodzicie i

dzieci.

VII

1. Ćwiczenia korygujące

ustawienie stopy.

2. Ćwiczenia rozciągające

mięśnie przykurczowe

(mięsień trójgłowy łydki,

mięsień strzałkowy długi).

3. Ćwiczenia wzmacniające

mięśnie krótkie stopy

(zginacze palców).

4. Ćwiczenia wzmacniające

mięśnie długie.

5. Nauka prawidłowego

chodu i ćwiczenia w

marszu.

Utrwalanie nauki

prawidłowej

postawy,

prawidłowego

wykonywania

ćwiczeń.

VIII

1. Ćwiczenia tak jak w

zajęciach 16-20, tylko o

zwiększonej

intensywności.

Zwiększanie tempa

wykonywanych

ćwiczeń.

Zwiększenie

powtórzeń.

1. Test na mięśnie stopy.

Stopa końsko-szpotawa

- wewnętrzny brzeg stopy jest uniesiony i skrócony, a jej naturalne

wysklepienie zwiększone,
- łuk podłużny jest większy,
- zewnętrzny brzeg stopy staje się wypukły i jeśli dziecko chodzi,
to na tej części stopy spoczywa ciężar ciała,
- skóra w okolicy zewnętrznego brzegu stopy grubieje i dochodzi
do wykształcenia się nieprawidłowych torebek stawowych,
- pięta jest mała i nie rozwija się w miarę wzrostu dziecka, - w
przypadku zniekształcenia obustronnego chód jest niezgrabny i
kaczkowaty,
- następuje znaczne ograniczenie ruchów stopy.

GRUPA I

U niemowląt możliwa jest korekcja ręczna bez znieczulenia.

Może być ona wykonywana zarówno w trakcie masażu, jak i w
trakcie ćwiczeń. Ze względu na małą stopę u niemowląt można
prowadzić jednocześnie korekcję wszystkich deformacji. W
praktyce jedni wolą korygować każdą deformację osobno, inni
natomiast pozostawiają zniekształcenie zgięcia podeszwowego,
dopóki nie usuną szpotawości i wydrążenia. Po wykonaniu
rękoczynów stopę unieruchamia się w ustawieniu korekcyjnym.
Unieruchomienie za pomocą przylepca polega na założeniu dwóch
pasów. Jeden pas przylepca prowadzi się od wewnętrznego kłykcia
kości piszczelowej pod piętę i do góry po zewnętrznej powierzchni
podudzia celem ustawienia pięty w pozycji koślawej. Drugi pas
przylepca prowadzimy od miejsca poniżej kostki zewnętrznej w
poprzek grzbietu stopy i pod duży palec, ustawiając stopę w
pozycji koślawej. Jeżeli ten sposób unieruchomienia nie przynosi
rezultatu w ciągu 2 miesięcy, należy zmienić rodzaj usztywnienia.

MASAŻ

Masaż dla pierwszej grupy składa się z czterech faz:
a)W fazie pierwszej stosujemy łagodny masaż stopy, stawu
skokowego i podudzia,
b)W fazie drugiej wykonujemy głaskania i powolne, lecz głębokie
rozcierania podeszwowej strony stopy, wewnętrznej strony stopy,
mięśni przedniej grupy piszczeli, mięśnia piszczelowego tylnego i
ścięgna Achillesa,
c)W fazie trzeciej wykonujemy korekcję zniekształcenia.
W fazie czwartej wykonujemy głaskania, energiczne rozcierania i
ugniatanie poprzeczne grzbietowej i bocznej powierzchni stopy,
mięśni strzałkowych i mięśni łydki.

Fizykoterapia
promieniowanie podczerwone, elektrostymulację prądem Traberta,
helioterapię, parafinoterapię, masaże wirowe i kąpiele solankowe.

Kinezyterapia
U pacjentów we wczesnym okresie choroby kinezyterapia polega
na wykonywaniu kilka razy dziennie opisanej redresji biernej
(korekcji), po której zakłada się usztywnienie (specjalne
bandażowanie, przylepce, szyna) w celu utrzymania efektów
korekcji.
U pacjentów w unieruchomieniu po zabiegach chirurgicznych
stosuje się: - ćwiczenia oddechowe,
- ćwiczenia czynne z oporem zdrowej kończyny dolnej,
- obciążanie stopy (za zgodą chirurga, nie wcześniej niż cztery
tygodnie po zabiegu),
- ćwiczenia ogólnie usprawniające kończyny dolnej.
Po zdjęciu unieruchomienia wykonujemy:
- ćwiczenia bierne i czynne stopy,
- ćwiczenia czynne wolne z dawkowanym oporem ruchów
odwodzenia i nawracania stopy (pięta stabilizowana),
- naukę chodzenia w obuwiu ortopedycznym.

Stopa wydrążona

W tym zniekształceniu dochodzi do pogłębienia się łuku
podłużnego. Zazwyczaj zniekształceniu towarzyszą
szponowate palce. W większości przypadków jest to
zniekształcenie nabyte. Może występować pojedynczo lub też
łączyć się z innymi postaciami, przeważnie ze stopą końsko -
szpotawą oraz stopą piętową.
Do głównych przyczyn postaci nabytej tego zniekształcenia
zaliczamy: - porażenie lub osłabienie mięśni międzykostnych
i glistowatych (idiopatyczna stopa szponowata),
- porażenie mięśnia zginacza długiego palców powodujące
silne zgięcie grzbietowe stopy (głowa kości piętowej kieruje
się ku górze, przez co kości stępu ulegają kątowemu
ustawieniu),
- zbyt ciasne buty czy skarpetki,
- współistnienie innego zniekształcenia.

Masaż

Postępowanie we wczesnym stadium obejmuje trzy fazy.
a)W fazie pierwszej wykonujemy ogólny masaż stopy (ze
szczególnym uwzględnieniem opracowania palców), stawu
skokowego i podudzia z zastosowaniem głaskań i rozcierań.
b)W fazie drugiej koncentrujemy się na maksymalnym
rozluźnieniu rozcięgna podeszwowego, stosując różne sposoby
rozcierania.
c) fazie trzeciej wykonujemy rozciąganie przykurczonych
elementów stopy i palców. Jedna ręka stabilizuje stopę, a druga
wykonuje korekcję deformacji w trakcji.
W przypadkach po operacji, w okresie unieruchomienia
stosujemy masaż kończyny zdrowej (wpływ konsensualny) oraz
odsłoniętych części kończyny unieruchomionej w celu poprawy
krążenia i odżywienia tkanek. Po zdjęciu opatrunku gipsowego
masaż wykonujemy w celu:
- odżywienia i uelastycznienia skóry (można stosować środki
natłuszczające i odżywcze),
- zmiękczenia blizny i likwidowania zrostów,
- "rozruszania" stawów.
Jeżeli zachodzi konieczność, stosujemy rozciąganie stopy.

STOPA PIĘTOWA

Jest to częsta wada, którą cechuje nadmierne zgięcie
grzbietowe stopy, guz piętowy (tuber calcanei) jest
przedłużeniem osi goleni. Stopa jest płaska. Jest
upośledzona motoryka stopy szczególnie w zakresie zgięcia
podeszwowego oraz supinacji (odwrócenia). W obrazie
radiologicznym nie widać żadnych istotnych zmian.
Etiologia:
Wada ta z reguły jest wynikiem nieprawidłowego ustawienie
stopy przez płód w ostatnich dniach ciąży, jest to tak zwana
wada habitualna.
Leczenie:
Stopa piętowa wrodzona jest nawet łatwa w korekcji. Z
reguły są to ćwiczenia korygujące jej ustawienie - zgięcia
podeszwowe i odwracanie. Oprócz tego mogą być
stosowane przez krótki czas opatrunki gipsowe,
stabilizujące właściwe ustawieni stopy.

REHABILITACJA

W wielu przypadkach wada ta cofa się samoistnie, z chwilą gdy
dziecko zaczyna chodzić i wzmocnieniu ulegają mięśnie łydki,
pociągające piętę ku górze. Przy tym zniekształceniu stosuje się
także bierne rozciąganie przykurczonych elementów w
połączeniu z ćwiczeniami ruchów czynnych i ćwiczeniami
mającymi na celu przywrócenie ruchu zginania podeszwowego.
W przypadkach utrzymywania się zniekształceń u dzieci
młodszych lub dużego stopnia zaawansowania tej wady
konieczne jest leczenie operacyjne.

Ćwiczenia korygujące ustawienia stopy
pozycja wyjściowa- siad na ławce stopy oparte o podłoże - ruch
czynne napinanie mięsni stopy wysklepiające łuk przyśrodkowy i
korygujące ustawienie tyło stopia
pw- leżenie tyłem, stopy oparte o skrzynię - ruch napinanie łuku
podłużnego stopy
p.w. – leżenie tyłem o nogach ugiętych w stawach kolanowych
lub stanie , stopy ustawione równolegle – ruch napinanie łuku
podłużnego stopy

Document Outline