ANATOMIA I FIZJOLOGIA ZWIERZĄT

Komórka zwierzęca - schemat

Jąderko

Błona jądra komórkowego

Rybosom

Pęcherzyk

Retikulum szorstkie
endoplazamtyczne

Aparat golgiego

Mikrotubule

Retikulum gładkie
endoplazmatyczne

Mitochondrium

10.

Wakuola

11.

Cytoplazma

12.

Lizosom

13.

Centriola

Komórka (łac. cellula) – najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka
organizmów żywych zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych
procesów życiowych (takich jak przemiana materii, wzrost i rozmnażanie). Jest
podstawową jednostką morfologiczno−czynnościową ustroju.

Komórkę stanowi przestrzeń ograniczona błoną komórkową. U większości
prokariontów, roślin, grzybów i niektórych protistów dodatkowo, od strony
zewnętrznej, występuje niewykazująca metabolizmu ani własnych mechanizmów
wzrostowych[1] struktura – ściana komórkowa. Wewnątrz tej przestrzeni znajduje
się tzw. protoplazma oraz szereg wewnętrznych organelli pełniących rozmaite
funkcje życiowe komórki. Występowanie w komórce jądra jest podstawą podziału
organizmów na jądrowe (eukarionty, łac. Eucaryota) i bezjądrowe (prokarionty,
akarionty, łac. Procaryota), choć faktycznie różnice w budowie komórki tych grup
dotyczą nie tylko obecności jądra komórkowego.

Komórki różnych organizmów wykazują znaczne różnice, zarówno morfologiczne
jak i biochemiczne. Mogą one stanowić samodzielny organizm jednokomórkowy lub
być elementem składowym organizmu wielokomórkowego.

Budowy komórkowej nie mają wirusy, i w związku z tym nie wykazują oznak życia
poza komórkami żywicieli (i zgodnie z obecnymi poglądami systematycznymi nie
są klasyfikowane, jako organizmy żywe).

Pojęcia komórki po raz pierwszy użył Robert Hooke w 1665 roku.

Tkanka łączna

Komórki tkanki łącznej wytwarzają dużą ilość substancji

międzykomórkowej, która wypełnia przestrzenie między nimi i składa się z
istoty podstawowej oraz włókien. Tkanka łączna ma za zadanie: spajać
różne typy innych tkanek, zapewniać podporę narządom i ochraniać
wrażliwe części organizmu.

Tkanka łączna właściwa dzieli się na:



tkankę łączną zbitą



tkankę łączną zarodkową



tkankę łączną tłuszczową



tkankę łączną galaretowatą



tkankę łączną siateczkowatą



tkankę łączną wiotką

Tkanka łączna oporowa

Tkanka ta, zwana również szkieletową lub podporową,

występuje głównie u kręgowców.

Tkankę łączną oporową dzielimy na tkankę kostną i tkankę

chrzęstną. Zapewnia ona podporę organizmu i ochronę
mechaniczną.

Tkanka chrzęstna sprężysta

Występuje w małżowinie usznej ssaków oraz w
chrząstkach krtani i nagłośni. Zawiera liczne włókna
elastyczne, nie ulega mineralizacji.

O tkance:
Nie jest unaczyniona ani unerwiona. Należy do
najgęstszych tkanek łącznych i występuje przede
wszystkim u kręgowców; u bezkręgowców występuje
tylko u niektórych pierścienic morskich, mięczaków i
bezczaszkowców. W substancji międzykomórkowej
znajdują się zaokrąglone zwykle komórki (chondrocyty);
czasem też występują włókna sprężyste lub klejorodne.

Tkanka kostna

To jeden z wielu szczególnych rodzajów tkanki łącznej;

charakteryzuje się tym, że substancja międzykomórkowa jest
przesycona solami wapnia (fosforan, węglan) i tworzy wokół kanałów
naczyniowych koncentrycznie ułożone blaszki tworzące większe,
walcowate jednostki strukturalne; między blaszkami, w jamkach
kostnych , rozlokowane są komórki tworzące tkankę kostną:
osteocyty, osteoblasty, osteoklasty, komórki osteogenne.
Tkankę kostną można podzielić na: grubowłóknistą (włókna
kolagenowe nie są uporządkowane, występuje u niższych kręgowców
i zarodków wyższych kręgowców) i blaszkowatą (włókna kolagenowe
są skierowane w tym samym kierunku, co czyni komórki silniejszymi,
występuje u dorosłych wyższych kręgowców).

Krew

Krew składa się z płynnego osocza, składającego się z wody,

związków organicznych, związków nieorganicznych, białek, tłuszczów,
witamin i soli mineralnych oraz elementów morfotycznych, które dzielą
się na krwinki białe (leukocyty), krwinki czerwone (erytrocyty) i płytki
krwi (trombocyty).Krew występuje w środowisku wewnętrznym
każdego organizmu[potrzebne źródło].Krew transportuje tlen do tkanek
oraz odprowadza z nich dwutlenek węgla i inne produkty przemian
zachodzących w organizmie. Erytrocyty zawierają czerwony barwnik
(hemoglobinę), dzięki któremu transportują tlen. Krwinki białe pełnią
funkcje obronne organizmu przed mikroorganizmami. Płytki krwi biorą
udział w krzepnięciu krwi.

Limfa

Limfa to płyn tkankowy spływający do naczyń

chłonnych, tworzących układ naczyń
limfatycznych. Chłonka rozprowadza po
organizmie limfocyty zabierane z węzłów
chłonnych. Bierze także udział w transporcie
tłuszczów pokarmowych, stąd jej lekko żółtawe
zabarwienie. Limfa zawiera wodę i sole mineralne,
białka, tłuszcze oraz dużą ilość krwinek białych.
Odgrywa ważną rolę w utrzymywaniu płynów w
organizmie.

Tkanka nabłonkowa, tkanka graniczna, nabłonek (łac. epithelium-nabłonek,
textusepithelialis-tkanka nabłonkowa ) – tkanka zwierzęca. Zawiązki
nabłonka pojawiają się już w stadium blastuli, ale może się on różnicować
znacznie później z listków zarodkowych: ektodermy,
entodermy,mezodermy, albo zależnie od grupy systematycznej zwierząt i
narządu.
Tkanki nabłonkowe dzieli się ze względu na ich budowę i pełnione funkcje.
Wyróżnia się zatem: nabłonek wielowarstwowy, charakterystyczny, jako
nabłonek okrywający, dla kręgowców, w którym komórki ułożone są w kilku
warstwach nabłonek wielowarstwowy przejściowy nabłonek
jednowarstwowy, typowy jako tkanka okrywająca dla bezkręgowców (poza
szczecioszczękimi, złożony z pojedynczej warstwy komórek).
Komórki tkanki nabłonkowej stanowią główną masę nabłonka, a ilość
substancji międzykomórkowej między nimi jest minimalna (w
przeciwieństwie do tkanki łącznej). Ściśle przylegają do leżącej poniżej
błony podstawnej lub otaczającej substancji pozakomórkowej. Komórki
nabłonka połączone są specjalnymi złączami - desmosomami, a czasem
granica między nimi (czyli błona komórkowa) całkiem zanika i powstaje tzw.
syncycjum (inaczej zespólnia lub syncytium). Komórki przylegają do siebie
ściśle dzięki mechanizmom łączącym cytoszkielety sąsiadujących komórek.
Połączenia między nimi stanowią: połączenia zamykające, zwierające oraz
połączenia typu nexusblue.Nabłonek jednowarstwowy – tkanka nabłonkowa,
którą tworzy pojedyncza warstwa komórek.
Występuje on zwykle w tych miejscach, gdzie intensywnie zachodzi
przemieszczenie się substancji np. dyfuzja lub wchłanianie.

Ze względu na kształt, tkanka nabłonkowa dzieli się na:



nabłonek płaski - zbudowany ze spłaszczonych, wielobocznych komórek,
których jądra umieszczone są centralnie (wyściela pęcherzyki płucne, naczynia
krwionośne i limfatyczne, osierdzie oraz otrzewną; współtworzy torebki ciałek
nerkowych)



nabłonek sześcienny - komórki posiadają prawie równe wymiary wysokości i
szerokości (występuje w jajnikach, pęcherzykach tarczycy, cewkach nerkowych i
oskrzelikach oddechowych (jądro umieszczone centralnie)



nabłonek walcowaty, cylindryczny - zwykle posiadający na zewnętrznej
powierzchni rzęski (jajowód) czy stereocilia (jelita, żołądek)



nabłonek wielorzędowy, wieloszeregowy - posiadający rzęski, które powstają na
wolnej powierzchni i pomagają usuwać zanieczyszczenia (np. pyłowe);
zbudowane są z wysokich komórek przypominających graniastosłupy oraz z
komórek niższych o klinowatym kształcie; ze względu na jądra umieszczone są
na różnej wysokości całość sprawia wrażenie nabłonka wielowarstwowego,
jednak każda komórka spoczywa na błonie podstawnej (występuje drogach
oddechowych: jamie nosowej, krtani, tchawicy i oskrzelach)



nabłonek przejściowy - odmiana nabłonka wielorzędowego (występuje w
drogach moczowych: pęcherzu moczowym i moczowodzie)



nabłonek gruczołowy (tworzy gruczoły wydzielające np. łój, pot, mleko, śluz)



nabłonek orzęsiony tzw. migawkowy - komórki tego nabłonka są silnie
wydłużone, jądra znajdują się na różnych wysokościach. Cechą
charakterystyczną jest obecność rzęsek na powierzchni tych komórek, które
usuwają zanieczyszczenia. ( wyściela drogi oddechowe, w tym krtań, tchawicę,
oskrzela)

JEDNOWARSTWOWY
WALCOWATY

JEDNOWARSTWOWY
WALCOWATY URZĘSIONY

WIELOWARSTWOWY
PŁASKI

JEDNOWARSTWOWY
PŁASKI

NABŁONEK PRZEJŚCIOWY

NABŁONEK
WIELORZĘDOWY

SZEŚCIENNY

NABŁONEK GĄBEK –
CHOANOCYTY

WIELORZĘDOWY
WALCOWATY URZĘSIONY

Tkanka mięśniowa (łac. textusmuscularis) - jedna z podstawowych tkanek
zwierzęcych. Składa się z włókien mięśniowych, zbudowanych z miocytów (zespołów
komórek mięśniowych), posiadających zdolność do aktywnego kurczenia się.
Rodzaje tkanki mięśniowej:



tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa



tkanka poprzecznie prążkowana serca



tkanka gładka
Wykonanie skurczu następuje dzięki występowaniu w nich miofibryli, czyli włókienek
kurczliwych zbudowanych z łańcuchów polipeptydowych. Efektywność ruchu w
mięśniach jest możliwa dzięki ścisłemu ułożeniu włókien mięśniowych, pomiędzy
którymi nie występuje żadna inna tkanka. Mechanizm działania miofybryli jest
aktualnie przedmiotem dyskusji naukowej i istnieją na ten temat dwie rozbieżne
teorie.
Tkanka mięśniowa nie ma własnej substancji międzykomórkowej, a elementy
mięśniowe połączone są ze sobą za pomocą tkanki łącznej wiotkiej. Pomimo
obecności w komórkach mięśniowych jądra komórkowego oraz pewnej zdolności do
podziału, ubytki w tkance mięśniowej tylko w niewielkim stopniu są uzupełniane w
wyniku podziału nieuszkodzonych komórek. Najczęściej zostają one zastąpione
tkanką łączną tworzącą w tym miejscu bliznę. Tkanki mięśniowe, poprzecznie
prążkowana serca i gładka unerwione są przez układ współczulny i działają
niezależnie od woli człowieka. Natomiast mięśnie poprzecznie prążkowane,
unerwione somatycznie, kurczą się zgodnie z wolą człowieka.

Tkanka mięśniowa poprzecznie

prążkowana szkieletowa

Elementami strukturalnymi, z których zbudowany jest ten typ tkanki, są komórki

wielojądrzaste, nazwane włóknami mięśniowymi. Włókno mięśniowe ma więc charakter
syncytium, które powstało w wyniku zespolenia wielu komórek. Dlatego też w każdym
włóknie występuje od kilkudziesięciu do kilkuset jąder, które są położone na obwodzie
komórki, pod błoną sarkoplazmatyczną. Włókna mięśniowe mają kształt walcowaty,
długość ich sięga od 1 do 5 cm, niekiedy zaś nawet do kilkunastu centymetrów.

Wnętrze włókna wypełniają prawie całkowicie włókienka kurczliwe (miofibryle).

Biegną one równolegle do siebie, wzdłuż długiej osi włókna, najczęściej zebrane w pęczki,
odizolowane skąpą ilością sarkoplazmy. Sarkoplazma, tj. cytoplazma komórek
mięśniowych, zawiera czerwony barwnik - mioglobinę oraz znaczne ilości ziaren
glikogenu. W komórkach tkanki mięśniowej znajdują się liczne mitochondria zwane
również sarkosomami[1], słabo rozwinięty układ Golgiego, zlokalizowany w pobliżu jądra
oraz siateczka śródplazmatyczna gładka. Siateczka śródplazmatyczna występuje w
bezpośrednim sąsiedztwie włókien kurczliwych, tworząc bardzo regularny i
skomplikowany układ kanalików podłużnych i poprzecznych. Kanaliki podłużne są
elementami sieci sarkoplazmatycznej i noszą nazwę sarkotubul. Sarkotubule rozszerzają
się na obu końcach sarkomeru tworząc cysterny, które sąsiadują z poprzecznie leżącymi
kanalikami utworzonymi w wyniku wypuklenia się sarkolemmy - są to tzw. kanaliki
pośrednie T. Do kanalików T przylegają cysterny sąsiadujących kanalików siateczki
śródplazmatycznej tworząc tzw. triady. Za pośrednictwem tego systemu kanalików
odbywa się wymiana substancji między miofibrylami a środowiskiem zewnętrznym,
przewodzenie bodźców skurczowych oraz transport jonów wapnia, niezbędnych do
skurczu włókien mięśniowych.

Działa niezależnie od woli i świadomości człowieka. Jest zdolna do ciągłego, lecz

bardzo powolnego kurczenia się. Jest elementem budowy naczyń, ścian przewodu
pokarmowego, ścian moczowodów, pęcherza moczowego, cewki moczowej, skóry.

Tkanka poprzecznie prążkowana

serca

Występuje tylko w mięśniu sercowym i choć przypomina

budową mięśnia szkieletowego, to wykorzystuje przede
wszystkim procesy tlenowe i dzięki dobremu ukrwieniu jest
zdolna do ciągłego wysiłku (okres odpoczynku tej tkanki to
okres rozkurczu serca).

Funkcje tkanki mięśniowej to wykonywanie wszystkich

ruchów, lokomocja, realizacja podstawowych funkcji życiowych
(oddychanie, trawienie, wydalanie), utrzymanie postawy ciała,
wytwarzanie ciepła, kształtowanie sylwetki, ochrona dla tkanek
znajdujących się pod nią ochrona dla naczyń i nerwów.

Tkanka nerwowa (textusnervosus) – utworzona przez neurony (komórki

nerwowe) i komórki glejowe, tworzy układ nerwowy. Odbiera, przekazuje i
reaguje na bodźce pochodzące ze środowiska zewnętrznego, jak na
przykład dotyk, temperatura czy światło. Przewodzi impulsy z neuronu do
efektorów, od receptorów, przetwarza impulsy w adekwatne odpowiedzi,
przewodzi impulsy z neuronu do innego neuronu, wytwarza substancje
przekaźnikowe. Komórki nerwowe umożliwiają organizmowi normalne
funkcjonowanie w danym środowisku, adekwatną odpowiedź w zależności
od sytuacji w środowisku zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym.
Neurony stale rejestrują się, analizują informacje o stanie wewnętrznym
organizmu jak i zewnętrznym stanie otoczenia, przez co przygotowują
organizm do adekwatnej reakcji. Do neuronów należy również koordynacja
aktywności intelektualnej, świadomości, podświadomości, aktywności
ruchowej czy też czynności gruczołów dokrewnych. Tkanka nerwowa ma
bardzo słabe możliwości regeneracyjne, jest też szczególnie wrażliwa na
brak tlenu. Złożona jest z licznych komórek nerwowych - neuronów.
Składają się one z ciała komórki zawierającego jądro. Od tego ciała
odchodzą krótkie wypustki zwane dendrytami oraz najczęściej jedna, długa
i rozgałęziona na końcu wypustka - neuryt. Mogą go otaczać osłonki
mielinowe. Dendryty odbierają bodźce i przekazują je do ciała komórki
nerwowej, a stąd przez neuryt informacja trafia do następnej komórki
nerwowej. Dzięki dendrytom i neurytom komórki nerwowe mogą spełniać
swoje funkcje, czyli odbierać i przekazywać bodźce ze środowiska
zewnętrznego i wewnętrznego do centralnego układu nerwowego - mózgu i
rdzenia kręgowego. Centralny układ nerwowy, od którego odchodzą liczne
włókna nerwowe pełni nadrzędną funkcję w stosunku do innych układów i
całego organizmu. Układ nerwowy scala, kontroluje wszystkie czynności
życiowe i funkcjonowanie żywego organizmu.

Z tkanki nerwowej zbudowane są:



ośrodkowy układ nerwowy



mózg (mózgowie)



rdzeń kręgowy



obwodowy układ nerwowy

W skład komórki nerwowej wchodzą:



ciało komórki (perikarion) z jądrem komórkowym i
neurofibrylami



liczne dendryty



neuryt (akson)

Document Outline