ZABAWA I JEJ ZNACZENIE W
ROZWOJU DZIECKA

1

Potrzeba zabawy, radosnego ruchu i różnorodnej

działalności stanowi zdrową potrzebę dziecka.

Charakterystyczną cechą młodszego wieku

szkolnego jest to, że w związku z rozpoczęciem

przez dziecko nauki szkolnej, a co za tym idzie

jego nową sytuację społeczną. W okresie tym po

raz pierwszy występuje wyraźne rozgraniczenie

zabawy, nauki i pracy. Zabawa, chociaż przestaje

być dominującą postacią działalności, jaką była w

okresie przedszkolnym, nie zanika, lecz zmienia się

pod względem formy, jak i treści.

2

Życie dziecka w zespole szkolnym, nowe złożone stosunki

społeczne powodują, że nad innymi zabawami zaczynają

dominować zabawy zespołowe. Charakterystyczne dla dzieci

w młodszym wieku szkolnym są zabawy oparte na pewnych

zasadach - gry. Dzieci szkolne są nie tyko pochłonięte

samym procesem zabawy, ale także zaczyna je obchodzić

wynik i jej rezultat, dlatego zabawa dzieci szkolnych

wymaga ukierunkowania na jakiś wytknięty cel, napięcia

woli i takiej organizacji zachowania się, aby cel ten udało się

osiągnąć. Wiele dzieci w młodszym wieku wykazuje

określone dysfunkcje rozwojowe i konieczne jest podjęcie

oddziaływań terapeutycznych, które przyczynią się do

zapobiegania niepowodzeniom szkolnym.

3

Jednym ze sposobów tych działań, jest zabawa.

Wspaniałe właściwości zabawy, to że w zabawie

konieczna jest aktywność, że zabawa rozwija

inicjatywę i samodzielność, że nie stawia żadnych

granic, że zabawa wyzwala indywidualne rozwiązania

można wykorzystać w pracy korekcyjno-stymulującej

mającej na celu pomoc dziecku w pokonywaniu

trudności szkolnych. W pracy z dziećmi z deficytami
rozwojowymi zabawa jest nieocenioną i sprawdzoną

metodą działania. Ważny jest dobór zabaw służących

doskonaleniu różnych sprawności i umiejętności.

4

GRY I ZABAWY:



udoskonalają myślenie dziecka, uwagę, pamięć,

spostrzegawczość, orientację, refleks, wyobraźnię i inwencję

twórczą



Wzbogacają skalę przeżyć i przyczyniają się do harmonijnego

rozwoju.



stymulują rozwój dziecka



Pozwalają wspomagać rozwój funkcji słuchowych wzbogacać

mowę, doskonalić percepcję wzrokową i koordynację

wzrokowo-ruchową, rozwijają ogólną sprawność motoryczną.



rozładowują napięcie i emocje, wprowadzają uspokojenie,

zapobiegają różnego rodzaju stresom, zmniejszają stany

frustracji.



przyczyniają się do powstawania pozytywnych cech

społecznych dziecka. Kształtują poczucie przyjaźni i

solidarności, uczą tolerancji w stosunku do innych dzieci.



Przyzwyczajają dzieci do współpracy w zespole, przestrzegania

reguł i norm.

5

CECHY ZABAWY

Zabawę cechuje:

- swoboda i dobrowolność w podjęciu działania. Dziecko może ją przerwać kiedy
chce, np. gdy jest zmęczone lub napotyka trudność. Podejmuje w zabawach
tylko te atrybuty roli, które dostrzega i rozumie.
- bezinteresowność. Zabawa jest dla dziecka, czynnością, z którą nie łączy się
żaden interes materialny, przez którą nie można osiągnąć korzyści, która
dokonuje się w obrębie określonego czasu i własnej przestrzeni.
- fikcyjność. Zabawa przebiega w sytuacji wyobrażeniowej "na niby". Bawiąc
się, dziecko ma świadomość umowności wyobrażeniowej sytuacji zabawowej i
nie traci poczucia jej odrębności od rzeczywistości realnej. Dziecko w zabawie
potrafi "przenieść się" w inne miejsce, inną porę roku, proste przedmioty stają
się czymś całkowicie odmiennym - zwykłe pudło kartonowe staje się w
wyobraźni bawiącego się dziecka autem ciężarowym, okrętem domem itd.
Kiedy dziecko przyjmuje jakąś rolę, wtedy zmienia się nie tylko fikcyjnie w inną
osobę, lecz rozszerza, wzbogaca i pogłębia swoją własną osobę.
- możliwość ekspresji emocji i uczuć. Podczas zabawy dziecko ma możliwość
wyładowania napięć nerwowych i konfliktów wewnętrznych. Obserwując
zabawę dziecka można się domyślać, czym dziecko żyje, co wie o świecie i
ludziach.
- zabawa ujęta jest w normy, obowiązują w niej pewne reguły i porządek do
którego dziecko musi się podporządkować. Naruszenie ustalonych norm w
czasie zabawy powoduje izolację dziecka z grupy.

6

FUNKCJE ZABAWY



funkcja kształcąca

- w zjawisku zabawy tkwi element swoistej

edukacji; dziecko kształci swoje zmysły, wzbogaca wiedzę o
świecie, wypróbowuje swoje możliwości, uczy się je oceniać,
rozwiązuje problemy doboru odpowiednich akcesoriów i symboli
koniecznych do zainscenizowania akcji zabawy.



funkcja wychowawcza

- w zabawie kształtuje się zdolność

dziecka do podporządkowania swoistej aktywności i dążeń
zewnętrznym wymaganiom, przestrzegania reguł postępowania w
różnych sytuacjach.



funkcja psychoterapeutyczna

- w zabawie dziecko ma

możliwość uwolnienia się od napięć wywołanych przez
środowisko, pozbycia się poczucia zagrożenia i lęku, a postawę
obronną i opozycyjną zamienia stopniowo na przyjazne i życzliwe
nastawienie do ludzi.



funkcja projekcyjna

- zabawa stwarza możliwości poznania

problemów dziecka i jego możliwości i zachowania się w różnych
sytuacjach, pozwala poznać charakter dziecka i jego skłonności o
wiele lepiej niż każdy inny przejaw aktywności.

7

Istotnym czynnikiem warunkującym efektywność

procesu edukacyjnego jest właściwy dobór

metod i form pracy dydaktyczno-wychowawczej

stosowanych na lekcjach. Gry i zabawy

dydaktyczne aktywizujące działalność

poznawczą uczniów można uznać jako ważny

czynnik optymalizujący proces wychowania i

nauczania wczesnoszkolnego. Uruchamiane w

ten sposób mechanizmy orientacyjno-
poznawcze, motywacyjne i społeczno-

wychowawcze w zachowaniach dzieci

przyczyniają się do minimalizowania trudności i

niepowodzeń w nauce szkolnej klas

początkowych.

8

Najważniejsza rola zabaw poznawczych

polega na wzbudzaniu w dzieciach

entuzjazmu i pozytywnych postaw do

wykonywania zadań szkolnych. Różnorodne

zadania-ćwiczenia realizowane w formie gier

i zabaw dydaktycznych (ćwiczenia w

mówieniu, czytaniu, pisaniu, liczeniu,

obserwowaniu, eksperymentowaniu) mogą

stać się dla dzieci źródłem osiągania

sukcesów i pożądanych wyników.

9

W grach i zabawach dydaktycznych występuje

określona forma realizowania podanej informacji

lub ćwiczenia w celu osiągnięcia odpowiedniego

wyniku. Przebieg gier i zabaw dydaktycznych jest

motywowany postawionym w regule gry i zabawy

zadaniem poznawczym. Od momentu zrozumienia

przez dziecko zadania i podjęcia jego realizacji

zabawa staje się z jednej strony, środkiem

aktywizującym sferę poznawczą i społeczno-

emocjonalną, a z drugiej - jest środkiem

zaspokajającym potrzebę osiągania wyniku.

10

Dzieci w tym okresie rozwoju wykazują silne dążenie do

zaspokajania potrzeb poznawczych, jak również pragną

widzieć wyniki własnych wysiłków oraz możliwości ich

wykorzystania i osiągania odpowiednich sukcesów w

nauce szkolnej. Gra i zabawa dydaktyczna staje się

określonego rodzaju rozrywką umysłową, a jej wynik jest

naturalną i bezbolesną dla ucznia oceną jego wysiłków,

porównywalną z wynikami innych uczestników zabawy.

Zabawowe formy uczenia się przyczyniają się do

złagodzenia wysiłku woli, do podtrzymywania

zainteresowania i ciekawości poznawczej, koncentracji

uwagi, pamięci spostrzeżeniowo-wzrokowej i słuchowej.

11

Aktywność dziecka w formie zabawy jest bardzo pomocna w

rozwijaniu zdolności dostrzegania znaczących elementów

obserwowanych faktów i zdarzeń, wskazywaniu różnych

zależności i związków przyczynowo-skutkowych. Podczas

gier i zabaw dzieci przyswajają sobie różne reguły,

zapamiętują je i stosują w odpowiednim momencie.

Szczególne znaczenie ma dosłowne zapamiętywanie reguł,

definicji i określeń. Dzięki zabawie reguły te, trudne i nie

lubiane przez dzieci (gramatyczne, ortograficzne,

matematyczne) są lepiej zapamiętywane. Zgodnie z zasadą,

że trwalej zapamiętuje się to, co jest bardziej interesujące i

przyjemne. W uczeniu się przy pomocy zabaw wyzwalane są

takie czynniki motywacyjne, jak pozytywne nastawienie na

zapamiętywanie, pragnienia i emocje o różnym zabarwieniu.

W Uczeniu się przez zabawę występują więc wszystkie

podstawowe elementy kształcenia wielostronnego, tj.

uczenie się przez poznawanie, przeżywanie i działanie.

12

BIBLIOGRAFIA:

1.

Duraj-Nowakowska K., Muchacka B. Funkcje zabaw
w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. 1998
WSP Kraków

2.

Hemmerling W. Zabawy w nauczaniu początkowym.
1984 WSiP Warszawa

13