ZABAWA I JEJ ZNACZENIE W
ROZWOJU DZIECKA
1
ZABAWA I JEJ ZNACZENIE W
ROZWOJU DZIECKA
1
Potrzeba zabawy, radosnego ruchu i różnorodnej
działalności stanowi zdrową potrzebę dziecka.
Charakterystyczną cechą młodszego wieku
szkolnego jest to, że w związku z rozpoczęciem
przez dziecko nauki szkolnej, a co za tym idzie
jego nową sytuację społeczną. W okresie tym po
raz pierwszy występuje wyraźne rozgraniczenie
zabawy, nauki i pracy. Zabawa, chociaż przestaje
być dominującą postacią działalności, jaką była w
okresie przedszkolnym, nie zanika, lecz zmienia się
pod względem formy, jak i treści.
2
Życie dziecka w zespole szkolnym, nowe złożone stosunki
społeczne powodują, że nad innymi zabawami zaczynają
dominować zabawy zespołowe. Charakterystyczne dla dzieci
w młodszym wieku szkolnym są zabawy oparte na pewnych
zasadach - gry. Dzieci szkolne są nie tyko pochłonięte
samym procesem zabawy, ale także zaczyna je obchodzić
wynik i jej rezultat, dlatego zabawa dzieci szkolnych
wymaga ukierunkowania na jakiś wytknięty cel, napięcia
woli i takiej organizacji zachowania się, aby cel ten udało się
osiągnąć. Wiele dzieci w młodszym wieku wykazuje
określone dysfunkcje rozwojowe i konieczne jest podjęcie
oddziaływań terapeutycznych, które przyczynią się do
zapobiegania niepowodzeniom szkolnym.
3
Jednym ze sposobów tych działań, jest zabawa.
Wspaniałe właściwości zabawy, to że w zabawie
konieczna jest aktywność, że zabawa rozwija
inicjatywę i samodzielność, że nie stawia żadnych
granic, że zabawa wyzwala indywidualne rozwiązania
można wykorzystać w pracy korekcyjno-stymulującej
mającej na celu pomoc dziecku w pokonywaniu
trudności szkolnych. W pracy z dziećmi z deficytami
rozwojowymi zabawa jest nieocenioną i sprawdzoną
metodą działania. Ważny jest dobór zabaw służących
doskonaleniu różnych sprawności i umiejętności.
4
GRY I ZABAWY:
udoskonalają myślenie dziecka, uwagę, pamięć,
spostrzegawczość, orientację, refleks, wyobraźnię i inwencję
twórczą
Wzbogacają skalę przeżyć i przyczyniają się do harmonijnego
rozwoju.
stymulują rozwój dziecka
Pozwalają wspomagać rozwój funkcji słuchowych wzbogacać
mowę, doskonalić percepcję wzrokową i koordynację
wzrokowo-ruchową, rozwijają ogólną sprawność motoryczną.
rozładowują napięcie i emocje, wprowadzają uspokojenie,
zapobiegają różnego rodzaju stresom, zmniejszają stany
frustracji.
przyczyniają się do powstawania pozytywnych cech
społecznych dziecka. Kształtują poczucie przyjaźni i
solidarności, uczą tolerancji w stosunku do innych dzieci.
Przyzwyczajają dzieci do współpracy w zespole, przestrzegania
reguł i norm.
5
CECHY ZABAWY
Zabawę cechuje:
- swoboda i dobrowolność w podjęciu działania. Dziecko może ją przerwać kiedy
chce, np. gdy jest zmęczone lub napotyka trudność. Podejmuje w zabawach
tylko te atrybuty roli, które dostrzega i rozumie.
- bezinteresowność. Zabawa jest dla dziecka, czynnością, z którą nie łączy się
żaden interes materialny, przez którą nie można osiągnąć korzyści, która
dokonuje się w obrębie określonego czasu i własnej przestrzeni.
- fikcyjność. Zabawa przebiega w sytuacji wyobrażeniowej "na niby". Bawiąc
się, dziecko ma świadomość umowności wyobrażeniowej sytuacji zabawowej i
nie traci poczucia jej odrębności od rzeczywistości realnej. Dziecko w zabawie
potrafi "przenieść się" w inne miejsce, inną porę roku, proste przedmioty stają
się czymś całkowicie odmiennym - zwykłe pudło kartonowe staje się w
wyobraźni bawiącego się dziecka autem ciężarowym, okrętem domem itd.
Kiedy dziecko przyjmuje jakąś rolę, wtedy zmienia się nie tylko fikcyjnie w inną
osobę, lecz rozszerza, wzbogaca i pogłębia swoją własną osobę.
- możliwość ekspresji emocji i uczuć. Podczas zabawy dziecko ma możliwość
wyładowania napięć nerwowych i konfliktów wewnętrznych. Obserwując
zabawę dziecka można się domyślać, czym dziecko żyje, co wie o świecie i
ludziach.
- zabawa ujęta jest w normy, obowiązują w niej pewne reguły i porządek do
którego dziecko musi się podporządkować. Naruszenie ustalonych norm w
czasie zabawy powoduje izolację dziecka z grupy.
6
FUNKCJE ZABAWY
funkcja kształcąca
- w zjawisku zabawy tkwi element swoistej
edukacji; dziecko kształci swoje zmysły, wzbogaca wiedzę o
świecie, wypróbowuje swoje możliwości, uczy się je oceniać,
rozwiązuje problemy doboru odpowiednich akcesoriów i symboli
koniecznych do zainscenizowania akcji zabawy.
funkcja wychowawcza
- w zabawie kształtuje się zdolność
dziecka do podporządkowania swoistej aktywności i dążeń
zewnętrznym wymaganiom, przestrzegania reguł postępowania w
różnych sytuacjach.
funkcja psychoterapeutyczna
- w zabawie dziecko ma
możliwość uwolnienia się od napięć wywołanych przez
środowisko, pozbycia się poczucia zagrożenia i lęku, a postawę
obronną i opozycyjną zamienia stopniowo na przyjazne i życzliwe
nastawienie do ludzi.
funkcja projekcyjna
- zabawa stwarza możliwości poznania
problemów dziecka i jego możliwości i zachowania się w różnych
sytuacjach, pozwala poznać charakter dziecka i jego skłonności o
wiele lepiej niż każdy inny przejaw aktywności.
7
Istotnym czynnikiem warunkującym efektywność
procesu edukacyjnego jest właściwy dobór
metod i form pracy dydaktyczno-wychowawczej
stosowanych na lekcjach. Gry i zabawy
dydaktyczne aktywizujące działalność
poznawczą uczniów można uznać jako ważny
czynnik optymalizujący proces wychowania i
nauczania wczesnoszkolnego. Uruchamiane w
ten sposób mechanizmy orientacyjno-
poznawcze, motywacyjne i społeczno-
wychowawcze w zachowaniach dzieci
przyczyniają się do minimalizowania trudności i
niepowodzeń w nauce szkolnej klas
początkowych.
8
Najważniejsza rola zabaw poznawczych
polega na wzbudzaniu w dzieciach
entuzjazmu i pozytywnych postaw do
wykonywania zadań szkolnych. Różnorodne
zadania-ćwiczenia realizowane w formie gier
i zabaw dydaktycznych (ćwiczenia w
mówieniu, czytaniu, pisaniu, liczeniu,
obserwowaniu, eksperymentowaniu) mogą
stać się dla dzieci źródłem osiągania
sukcesów i pożądanych wyników.
9
W grach i zabawach dydaktycznych występuje
określona forma realizowania podanej informacji
lub ćwiczenia w celu osiągnięcia odpowiedniego
wyniku. Przebieg gier i zabaw dydaktycznych jest
motywowany postawionym w regule gry i zabawy
zadaniem poznawczym. Od momentu zrozumienia
przez dziecko zadania i podjęcia jego realizacji
zabawa staje się z jednej strony, środkiem
aktywizującym sferę poznawczą i społeczno-
emocjonalną, a z drugiej - jest środkiem
zaspokajającym potrzebę osiągania wyniku.
10
Dzieci w tym okresie rozwoju wykazują silne dążenie do
zaspokajania potrzeb poznawczych, jak również pragną
widzieć wyniki własnych wysiłków oraz możliwości ich
wykorzystania i osiągania odpowiednich sukcesów w
nauce szkolnej. Gra i zabawa dydaktyczna staje się
określonego rodzaju rozrywką umysłową, a jej wynik jest
naturalną i bezbolesną dla ucznia oceną jego wysiłków,
porównywalną z wynikami innych uczestników zabawy.
Zabawowe formy uczenia się przyczyniają się do
złagodzenia wysiłku woli, do podtrzymywania
zainteresowania i ciekawości poznawczej, koncentracji
uwagi, pamięci spostrzeżeniowo-wzrokowej i słuchowej.
11
Aktywność dziecka w formie zabawy jest bardzo pomocna w
rozwijaniu zdolności dostrzegania znaczących elementów
obserwowanych faktów i zdarzeń, wskazywaniu różnych
zależności i związków przyczynowo-skutkowych. Podczas
gier i zabaw dzieci przyswajają sobie różne reguły,
zapamiętują je i stosują w odpowiednim momencie.
Szczególne znaczenie ma dosłowne zapamiętywanie reguł,
definicji i określeń. Dzięki zabawie reguły te, trudne i nie
lubiane przez dzieci (gramatyczne, ortograficzne,
matematyczne) są lepiej zapamiętywane. Zgodnie z zasadą,
że trwalej zapamiętuje się to, co jest bardziej interesujące i
przyjemne. W uczeniu się przy pomocy zabaw wyzwalane są
takie czynniki motywacyjne, jak pozytywne nastawienie na
zapamiętywanie, pragnienia i emocje o różnym zabarwieniu.
W Uczeniu się przez zabawę występują więc wszystkie
podstawowe elementy kształcenia wielostronnego, tj.
uczenie się przez poznawanie, przeżywanie i działanie.
12
BIBLIOGRAFIA:
1.
Duraj-Nowakowska K., Muchacka B. Funkcje zabaw
w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. 1998
WSP Kraków
2.
Hemmerling W. Zabawy w nauczaniu początkowym.
1984 WSiP Warszawa
13