Złamania kości i uszkodzenia stawów

CO TO JEST ZŁAMANIE?

Złamanie,

czyli

całkowite

przerwanie

ciągłości

kości

najczęściej powstaje wskutek
urazu.

zależności

mechanizmu

oraz

skali

uszkodzenia

medycyna

wyróżnia aż kilkanaście typów
złamań.

JAK KLASYFIKUJEMY?

Klasyfikujemy je według charakteru (np.
poprzeczne,

spiralne,

podokostnowe,

kompresyjne)  i  lokalizacji  (np.  złamanie
kości  ramiennej,  kręgosłupa,  paliczka).
Niezwykle  istotny  dla  leczenia  jest  też
podział  na  złamania  zamknięte,  czyli  takie,
w  których  złamaniu  uległa  tylko  kość,  i
otwarte,  czyli  takie,  w  których  uszkodzeniu
uległa  też  skóra  i  inne  tkanki,  umożliwiając
bezpośredni  kontakt  złamanej  kości  z
powietrzem

zarazkami).

Znajomość układu

kostnego człowieka

ułatwia rozpoznanie

uszkodzenia układu

kostnego i prawidłowe

postępowanie podczas

pierwszej pomocy.

Kości możemy podzielić na cztery

główne grupy:

•

Kości długie (wewnątrz kości długich znajduję
się jama szpikowa) np. obojczyk i żebra (nie
posiadają

jamy

szpikowej),

kość

udowa,

promieniowa i strzałkowa

•

Kości krótkie to baryłkowate nadgarstka i stępu

•

Kości płaskie np. kość sklepienia czaszki, kość
biodrowa i łopatka

•

Kości różnokształtne np. kość podstawy
czaszki, śródstopia i śródręcza

SZKIELET DOROSŁEGO CZŁOWIEKA SKŁADA SIĘ Z OK.

206 KOŚCI. PIĘTNASTOLATEK MA 356 POJEDYNCZYCH

KOŚCI.

RODZAJE ZŁAMAŃ

•

-proste- gdy dochodzi do uszkodzenia tylko
kości

•

- powikłane- gdy oprócz kości uszkodzeniu
ulegają też inne tkanki, np. nerwy lub
naczynia krwionośne

•

- wieloodłamowe- gdy kość łamie się na
wiele części

Powyższe  rodzaje  złamań  występują  u  osób
dorosłych,  natomiast  u  dzieci  mówi  się  o
„złamaniach  zielonej  gałązki”.  Polegają  na
pęknięciu, które nie przechodzi przez całą kość.

Złamania z przeciążenia

również związane są z

pęknięciami kości. Występują

zazwyczaj w kończynach

dolnych u biegaczy, tancerzy

lub sportowców wykonujących

wielokrotnie te same ćwiczenia

siłowe.

ZŁAMANIA ZAMKNIĘTE

Złamanie zamknięte

–

bez przerwania

ciągłości powłok skóry

Objawy:



Silny ból w miejscu urazu



Obrzęk (często narastający)



Zasinienie



Deformacja lub nienaturalne ułożenie kończyny



Drętwienie lub mrowienie poza miejscem
uszkodzenia



Ograniczenie ruchomości kończyny

ZŁAMANIA OTWARTE

Złamania

otwarte-

przerwanie

ciągłości skóry widoczne jako krwawiąca
rana

Objawy:



Wszystkie objawy charakterystyczne dla
złamania zamkniętego



Rana nad złamaniem



Krwawienie



Widoczne wystające odłamy kostne

Jeżeli nie wiesz, czy
badana

przez

ciebie

kończyna lub inna część
ciała

jest

złamana,

postępuj

tak,

jakby

rzeczywiście

uległa

złamaniu.

ETAPY GOJENIA SIĘ ZŁAMAŃ

Pierwszy  okres  – okres  tworzenia  się
krwiaka,  trwa  zwykle  kilka  dni.  Powstaje
przekrwienie,  obrzęk  i  przesiek  na  skutek
wydzielanych  enzymów  z  uszkodzonych
tkanek.

Drugi okres – resorpcji krwiaka - trwa
około

dni,

następuje

stopniowe

wchłanianie  krwiaka.  W  jego  sąsiedztwie
pojawiają  się  odwapnienia,  a  resztki
krwiaka  są  wysycane  solami  wapnia
(powstaje tzw. ziarnina).

…

Trzeci

okres

– powstawania

tkanki

podkostnej - trwa około 15 dni, występuje
unaczynienie ziarniny i wnikanie do ogniska
złamania

komórek

kostno-

chrzestnotwórczych.

Czwarty okres – tworzenia się tkanki
kostnej, trwa 5-10 tygodni. Jest to kość mało
wytrzymała pod względem mechanicznym i
w

tym

momencie

przerwanie

unieruchomienia

może

spowodować

wytworzenie stawu rzekomego.

…

Piąty

okres

– następuje

przebudowa, dojrzewanie i
powstawanie tkanki kostnej.
Jego

długość

zależy

kontaktu odłamów, od wieku
chorego oraz od miejsca
złamania.

LECZENIE

Leczenie

złamań

może

być

zarówno

zachowawcze (np. opatrunek gipsowy po
repozycji, wyciąg bezpośredni) jak i operacyjne.
Najczęstsze

wskazania

leczenia

operacyjnego

•

złamania otwarte

•

złamania niemożliwe do nastawienia

•

złamania powikłane uszkodzeniami naczyń
krwionośnych i nerwów

•

urazy

wielonarządowe

towarzyszące

złamaniom

ZŁAMANIA ZAMKNIĘTE NA PRZYKŁADZIE

ZDJĘĆ RENTGENOWSKICH

Tutaj widzimy złamaną

kość udową dziecka.

Ostry ból, obrzęk i

tkliwość

kończyny

powinny

skłonić

opiekunów dziecka do

wezwania pomocy. W

takim przypadku jak

ten

niezbędne

jest

nastawienie

usztywnienie kończyny.

ZŁAMANIA ZAMKNIĘTE NA PRZYKŁADZIE

ZDJĘĆ RENTGENOWSKICH

tym

sztucznie

barwionym

zdjęciu

rentgenowskim widać

złamaną piszczel (po

prawej

stronie).

Prześwietlenia

promieniami

rtg.

stosuje się, aby ustalić

zakres

obrażeń

stwierdzić,

czy

występują
powikłania.

ZŁAMANIA ZAMKNIĘTE NA PRZYKŁADZIE

ZDJĘĆ RENTGENOWSKICH

Zdjęcie

przedstawia

złamanie obu

kości

przedramienia

przebiciem

powłoki skórnej.

Kolejny podział złamań to
złamanie z przemieszczeniem
lub

bez.

Złamania

bez

przemieszczenia

występują

najczęściej u dzieci, u których
gruba i elastyczna okostna nie
pozwala na przemieszczenie
odłamów

(tzw.

Złamania

podokostnowe

lub

zielonej

gałązki

–

podobne

uszkodzeń  młodych  pędów
drzew.)  Okostna  to  włóknista
błona  pokrywająca  kość,  jest
bogato  unerwiona  (dlatego
uderzenie  w  kość  boli)  i
unaczyniona.

Podział ze względu
na

przebieg

szczeliny złamania:

podłużne,

poprzeczne,
skośne,

spiralne

oraz
wielofragmentowe
(występują  u  osób
starszych,  u  których
kości  często  kości
zmienione
osteoporotycznie  są
kruche.)

Przyczyny

Osteoporoza

Uprawianie

ryzykownego

sportu

Kruchość kości

Upadek lub

zderzenie

Podeszły wiek

Z powodu

skręcenia

OGÓLNE PRZYCZYNY ZŁAMAŃ

Sprawdź

stan

poszkodowanego

wezwij

pogotowie.

Przy złamaniu otwartym zabezpiecz ranę, załóż
opatrunek uciskowy w miejscu krwawienia, nie
dotykając wystającego odłamu kostnego.

Należy

unieruchomić

złamaną

kończynę

przymocowując ją bandażem do deseczki, szyny
lub  twardego  przedmiotu.  Unieruchomienie
powinno  obejmować  dwa  sąsiadujące  ze
złamaniem  stawy  lub  dwie  sąsiadujące  kości
tworzące staw.

UDZIELANIE PIERWSZEJ POMOCY PRZY

ZŁAMANIACH

CZEGO NIE WOLNO ROBIĆ?

•

NIE zmieniaj ułożenia uszkodzonej

kończyny

•

NIE stosuj opasek uciskowych, by

zatamować krwawienie

•

NIE ruszaj poszkodowanego, jeśli

podejrzewasz uraz kręgosłupa lub

głowy

•

NIE podawaj mu niczego do

jedzenia czy picia (gdy trzeba było

nastawić kość pod narkozą).

ZŁAMANIE OBOJCZYKA-PIERWSZA
POMOC

Pierwsza

pomoc

polega

unieruchomieniu złamanej kości
obojczyka

pozycji

zmniejszającej napięcie w okolicy
złamania.  W  tym  celu  należy
ułożyć  rękę  poszkodowanego  po
skosie  klatki  piersiowej,  sięgając
dłonią  do  drugiego  obojczyka.
Następnie

należy

zawiązać

temblak. Poszkodowany powinien
zostać niezwłocznie zawieziony
do lekarza, który zadecyduje o
dalszej formie leczenia.

ZŁAMANIE MIEDNICY

Pierwsza pomoc wymaga szczególnej ostrożności, ponieważ
zawsze  trzeba  uwzględnić  możliwe  uszkodzenia  narządów
wewnętrznych.  Z  tego  powodu  poszkodowanego  nie  należy
przemieszczać (zwłaszcza, jeśli występuje silny ból).
Poszkodowanego  należy  przykryć  i  ułożyć  w  pozycji
dostosowanej do charakteru i umiejscowienia urazu.
W przypadku urazu miednicy należy:

•

kończyny i miednicę unieruchomić podkładając pod
kolana zrolowany koc,

•

okolice lędźwi wypełnić tkaniną tak, aby wypełnić
przestrzeń pomiędzy nimi, a podłożem,

•

głowę unieść i odchylić do tyłu i odwrócić na bok, aby
udrożnić drogi oddechowe.

ZŁAMANIA KOŚCI CZASZKI

Pierwsza  pomoc  polega  na  ułożeniu  chorego  w
pozycji bezpiecznej, tzn. na boku z ręką leżącą u
dołu,  ułożoną  wzdłuż  tułowia  z  tyłu;  druga  ręka
zgięta ma być w stawie ramiennym i łokciowym,
a  dłoń  tej  ręki  położona  pod  policzek;  noga  z
dołu  zgięta  w  stawie  biodrowym  i  kolanowym;
druga  noga  wyprostowana.  Jeżeli  chory  jest
nieprzytomny,  należy  sprawdzić  drożność  dróg
oddechowych  i  akcję  serca.  Ewentualnie
rozpocząć

wykonywanie

czynności

reanimacyjnych.
Należy niezwłocznie wezwać pomoc.

ZŁAMANIE KRĘGOSŁUPA

•

- Wezwij pomoc.

•

-  Poszkodowanego  zostaw  w  pozycji  pourazowej  i  w  miejscu,
gdzie  doszło  do  urazu.  Tylko  w  stanie  wyższej  konieczności
(brak  podstawowych  oznak  życia,  niebezpieczeństwo  w
miejscu,  w  którym  znajduje  się  poszkodowany)  zmień  jego
pozycję albo ewakuuj z miejsca zdarzenia.

•

- Zabezpiecz odcinek szyjny kręgosłupa-obłóż jego głowę
kocem albo kurtką.

•

- Okolice lędźwi, kolan i kostek wypełnij miękkimi tkaninami, a
wzdłuż tułowia, w celu stabilizacji, ułóż zrolowane koce, kurtki
lub inne przedmioty dostępne w miejscu zdarzenia.

•

- Zabezpiecz poszkodowanego termicznie i przez cały czas
kontroluj jego funkcje życiowe.

Pamiętaj! Zabezpieczaj osobę poszkodowaną
w pozycji zastanej. Ogranicz do maksimum jej
poruszanie się, sam również unikaj zbędnych
ruchów.

ZŁAMANIE ŻEBER

Pierwsza  pomoc  w  przypadku  podejrzenia  urazu  żebra
polega na przykładaniu do klatki piersiową w okolicy urazu
zimnego  okładu  (ręcznik  zmoczony  w  zimnej  wodzie  lub
lód  otoczony  ręcznikiem)  w  celu  zmniejszenia  bólu.
Poszkodowanego  należy  ułożyć  w  pozycji  półsiedzącej  i
unieruchomić  okolicę  złamania  poprzez  założenie  na
klatkę  piersiową  opaski  uciskającej  lub  bandażu
elastycznego.  Polecamy  choremu  wykonać  wydech  i
zakładamy  opaskę  okrężnie  na  klatkę  piersiową  na
wysokości  złamania,  tak  by  nie  utrudniała  oddychania.
Rękę po stronie uszkodzonego żebra należy unieruchomić.
Następnie

koniczne

jest

dotransportowanie

poszkodowanego w pozycji półsiedzącej do szpitala na
ostry dyżur chirurgii urazowej.

ZŁAMANIA KOŃCZYN

•

Jeżeli wystąpiło otwarte złamanie, nałożyć jałowy opatrunek, bez
zmiany położenia przemieszczonych kości, lekko obandażować.

•

Przy złamaniu zamkniętym nie należy ściągać odzieży z miejsca
złamania, przy otwartym - naciąć odzież wzdłuż szwów, by
opatrzyć ranę.

•

Niedopuszczalne jest nastawianie przemieszczenia - nastawianie
kończyny we własnym zakresie !

•

Zabezpieczyć poszkodowanego przed dalszymi, ewentualnymi
urazami i utratą ciepła.

•

Można stosować zimne okłady (obłożyć bolesne miejsca lodem w
woreczku).

•

Jak najszybciej zapewnić poszkodowanemu fachową pomoc
medyczną.

•

Doraźne

unieruchamianie

złamanych

kończyn

powinno

obejmować co najmniej dwa sąsiadujące stawy.

ZŁAMANIE KOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ

Najlepiej unieruchomić ją, stosując
chustę trójkątną lub podwieszając ją na
opatrunku

Dessaulta,

czyli

przymocowując ją do klatki piersiowej.
W

przypadku

złamania

kości

przedramienia

należy

usztywnić

uszkodzone miejsce oraz obydwa stawy
sąsiadujące. Do usztywnienia można
użyć deseczki lub zwiniętej kilkakrotnie
gazety.

ZŁAMANIE KOŃCZYNY DOLNEJ

przypadku

złamania

nogi

najlepiej

unieruchomić  ją  poprzez  przywiązanie  jej  do
nogi  zdrowej.  Wiązanie  należy  zastosować  w
trzech  miejscach:  w  okolicy  bioder,  w  okolicy
kolan  oraz  na  stopach.  Stopy  bandażuje  się  w
kostkach  oraz  w  okolicy  palców  stosując  tzw.
ósemkę.  W  przypadku  złamania  goleni  należy
usztywnić  to  miejsce  oraz  staw  skokowy  i  staw
kolanowy.
Unieruchamiając  kończynę  dolną  możemy
pomóc sobie także poprzez włożenie między nie
złożonego koca lub części odzieży.

ZŁAMANIE KOŚCI STOPY

•

Zalecić bezruch

•

Obuwia, którego cholewka sięga poza
kostkę (np. but narciarski, trekkingowy) nie
ściągać, a jedynie poluzować sznurowadła
(zapięcia).

•

Ułożyć

nogę

pozycji

pożądanej,

unieruchomić ją poprzez obłożenie np.:
plecakami.

•

W wolnej przestrzeni między nogą a
podłożem umieścić plecak, śpiwór, itp.

ZŁAMANIE KOŚCI ŚRÓDRĘCZA I

PALCÓW DŁONI

•

W  pierwszej  kolejności  unieruchamiamy
rękę  podkładając  gazetę,  listewkę  itp.  I
bandażujemy,  zmniejszając  ruchomość  w
stawach,

które

powodują

ból

(unieruchamiamy dwa stawy).

•

W złamaniach otwartych zakładamy
opatrunek jałowy i unieruchamiamy.

•

Wzywamy pomoc bądź docieramy do
szpitala we własnym zakresie.

PRZYKŁADY UŁOŻENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ PODCZAS

UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY

Rys 1

Zabezpieczenie złamanego

ramienia

Rys 2

Zabezpieczenie złamanego

obojczyka

PRZYKŁADY UŁOŻENIA KOŃCZYNY DOLNEJ

PODCZAS UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY

Rys 1

Zabezpieczenie złamanego uda

Rys 2

Zabezpieczenie złamanego

podudzia

Document Outline