Sytuacja

oświatowa w

zaborze

pruskim w

latach 1795 –

1815.

W 1795 r. Polska została

wymazana

z map Europy.

Tereny dawnej RP

rozdzielone zostały

pomiędzy trzech zaborców:

Rosję, Austrię i Prusy.

Śląsk od 1763 roku należał do Prus.

Jednak ziemie śląskie zamieszkiwane
były w większości przez ludność
posługującą się językiem polskim.

Używali go kupcy, rzemieślnicy i chłopi.

Język niemiecki nikomu nie był potrzeby
– dlatego mało kto się nim posługiwał.

Polski natomiast był na tyle

powszechny, że istniały nawet szkoły
parafialne, w których nauczano w języku
polskim.

Sytuacja zmieniła się diametralnie pod

wpływem działań Fryderyka II, który dążył
do ujednolicenia narodu pruskiego.

Jego głównym celem była germanizacja
całej ludności zamieszkującej Śląsk.

Chciał to uzyskać dzięki ustawie:
„General – Schul – Reglement”
z 1763 roku którą do rzeczywistości
polskiej dostosował Jan Ignacy
Felbiger.

Fryderyk II

Najważniejsze punkty ustawy

„General – Schul –Reglement”

• Wprowadzenie obowiązku szkolnego dla

wszystkich dzieci w wieku 6-13 lat;

• Ograniczenia w odległości szkół od

miejsca zamieszkania (nie dalej niż pół
mili);

• Kosztami budowy i utrzymania szkół

obarczyła gminy i właścicieli folwarków;

• Pensje nauczycielskie miała płacić gmina;

Gminy jednak nie był w stanie utrzymywać

nauczycieli, dlatego też nauczyciele chwytali się

różnego rodzaju prac dorywczych.

Przysięga, którą musiał składać każdy

nauczyciel rozpoczynający pracę

dydaktyczno –wychowawczą.

• Każda szkoła była

dwujęzyczna;

• Podręczniki były

opracowane przez
Felbigera;

• Zorganizowano seminaria

nauczycielskie – aby
polepszyć jakość
nauczania;

• Każdy nauczyciel musiał

znać język niemiecki – w
przeciwnym razie był
zwalniany;

• Aby zmusić mieszkańców

do nauki niemieckiego
zabroniono zatrudniać
służbę nieposługującą się
tym językiem;

Mimo wielu prób, germanizacja

na Śląsku nie powiodła się.

A głównym powodem

niepowodzenia był opór
młodzieży chłopskiej w stosunku
do zabiegów germanizacyjnych.

Dlaczego się opierali?

Jednym z powodów jest złe
traktowanie chłopów przez pruską
administrację.

Chłopi buntowali się i chwytali za broń
– 1780-1781. Bunty te były niezwykle
krwawo tłumione

a w konsekwencji

doprowadziły do ucieczki ok.

15 tys. chłopów śląskich do

Polski.

Fryderyk II nie

dawał za wygraną. I
spróbował
skolonizować Śląsk
niemieckimi
chłopami.

Do tego celu

sprowadził 62 tys.
kolonistów
niemieckich i
utworzył 150 wsi.

Nie dało to

spodziewanych
efektów – część
przybyszów opuściła
Śląsk a reszta
została
spolonizowana.

Kolonista niemiecki.

Utrzymywanie oporu

ułatwiała absencja w
szkole

.

Tylko ¼ dzieci

przestrzegała przepisu
nakazującego
obowiązkowe uczęszczanie
do szkół.

Tak niska frekwencja

spowodowana była pracą
dzieci na roli, służbą u
bogaczy czy
niekorzystnymi warunkami
atmosferycznymi.

Frekwencja
zmniejszała się, gdy
rosła nadzieja na
odzyskanie
niepodległości, np. w
czasie powstania
Kościuszkowskiego.

Sytuacja zmieniła się wraz z

przełomem XVIII i XIX wieku
kiedy na Śląsku doszło do
rozwoju ekonomiczno-
społecznego.

Zniesiono pańszczyznę i

zmniejszono nacisk na
germanizację.

Powstawało więcej szkół i

seminariów kształcących
nauczycieli.

Z kolei rząd Pruski

wszystkie dokumenty
wydawał po niemiecku i po
polsku – ponieważ
praktycznie nikt
niemieckiego nie znał.

Nowoczesna
żniwiarka.

Łatwo można

zauważyć, że
Fryderyk II pomylił się
myśląc, że uda mu się
szybko
zgermanizować
Polaków a tym
samym ujednolicić
naród.

Polacy nie ulegli

presjom narodu
niemieckiego tym
samym pokazując
swoją siłę i odwagę, a
także nieustanność w
dążeniach
narodowych.

„Nie rzucim ziemi skąd nasz
ród”

Dziękujemy za uwagę.

Pedagogika

resocjalizacyjna 2010/11