Wyższa Szkoła Handlu i Prawa -  

ŁAZARSKI 

w Warszawie

Zarządzanie 
ryzykiem 
finansowym

Wykłady  z Zarządzania 
ryzykiem 2010

Zarządzanie ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwie

1

Zarządzanie ryzykiem 

finansowym w 

przedsiębiorstwie

2

Literatura:

C.W.Smithson,  C. W.Smith, Jr
., D.Sykes Wilford

Zarządzanie ryzykiem 
finansowym

. - Instrumenty 

pochodne, inżynieria 
finansowa, maksymalizacja 
wartości.
Wydawca ABC Warszawa 2008

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

3

RYZYKO 

KREDYTOW

E

RYZYKO 

KREDYTOW

E

RYZYKO 

PRAWNE 

/PODATKOW

E

RYZYKO 

PRAWNE 

/PODATKOW

E

RYZYKO

RYZYKO

walutow

e

walutow

e

stopy

procento

wej

stopy

procento

wej

cen 

surowców 

i wyrobów 

cen 

surowców 

i wyrobów 

czynniki

wewnętrz

ne

czynniki

wewnętrz

ne

czynniki

zewnętrzn

e

czynniki

zewnętrzn

e

RYZYKO 

OPERACYJN

E

RYZYKO 

OPERACYJN

E

RYZYKO 
UTRATY 

PŁYNNOŚCI

RYZYKO 
UTRATY 

PŁYNNOŚCI

RYZYKO 

RYNKOWE

RYZYKO 

RYNKOWE

Zarządzanie ryzykiem 

finansowym 

w przedsiębiorstwie 

1.

Ryzyko walutowe,

a) identyfikacja ryzyka,
b) pomiar ryzyka,
c)

opracowanie strategii,

d) organizacja działu zarządzania 

ryzykiem,

e) kontrola zarządzania ryzykiem,
f)

źródła informacji o rynku,

2. Ryzyko stopy procentowej,
3. Ryzyko cen surowców i 

wyrobów,

4. Ryzyko kredytowe.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

4

1. Ryzyko walutowe

Identyfikacja ryzyka 

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

5

Kurs EUR/PLN i USD/PLN w okresie styczeń 2000- marzec 2003

2,80

3,00

3,20

3,40

3,60

3,80

4,00

4,20

4,40

4,60

4,80

EUR/PLN

USD/PLN

Identyfikacja ryzyka

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

6

Notowania bieżące EUR/PLN, USD/PLN i EUR/USD

w okresie  od 24.02.2003r do 25.03.2003r.

3,75

3,80

3,85

3,90

3,95

4,00

4,05

4,10

4,15

4,20

4,25

4,30

4,35

4,40

24

-0

2-

03

25

-0

2-

03

26

-0

2-

03

27

-0

2-

03

28

-0

2-

03

03

-0

3-

03

04

-0

3-

03

05

-0

3-

03

06

-0

3-

03

07

-0

3-

03

10

-0

3-

03

11

-0

3-

03

12

-0

3-

03

13

-0

3-

03

14

-0

3-

03

17

-0

3-

03

18

-0

3-

03

19

-0

3-

03

20

-0

3-

03

21

-0

3-

03

24

-0

3-

03

25

-0

3-

03

1,03

1,04

1,05

1,05

1,06

1,07

1,08

1,09

1,09

1,10

1,11

1,12

1,13

1,13

USD/PLN zamkn.

EUR/PLN zamkn.

EUR/USD zamkn. (prawa skala)

Identyfikacja ryzyka 

1. Przychody z eksportu – ok. 1/3 

przychodów ze sprzedaży (sprzedaż 
eksportowa realizowana przede 
wszystkim w EUR),

2. Koszty wynikające z importu – ponad 

30% kosztów wytworzenia (import 
realizowany 
w USD i EUR).

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

7

Identyfikacja ryzyka 

- ekspozycja transakcyjna

Przykład: 
20.11.2009 Spółka wystawia fakturę



wartość w USD: 250 tys.



kurs USD/PLN w dniu wystawienia: 
3,9208 



wartość faktury w PLN: 980,2 tys.



termin płatności: 30 dni od daty 
wystawienia 

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

8

Identyfikacja ryzyka 

- ekspozycja transakcyjna

Przykład - cd: 
20.12.209 płatność od kontrahenta wpływa 

na rachunek Spółki



kurs USD/PLN w dniu wpływu: 3,8359



wartość w PLN: 959,0 tys. 



strata: 

ponad 21 tys. PLN (ponad 2%)

 

Zmniejszyła się również marża handlowa, 

odnotowana na tej transakcji. 

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

9

Identyfikacja ryzyka 

- ekspozycja przeliczeniowa

Przykład: 
09.12.2009 Spółka zaciąga kredyt walutowy 

w kwocie 1 mln EUR



kurs EUR/PLN w dniu zaciągnięcia: 4,0031



wartość kredytu w PLN: 4,00 mln

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

10

Identyfikacja ryzyka 

- ekspozycja przeliczeniowa

Przykład - cd: 
1) kurs EUR/PLN na 31 grudnia’02: 4,0202
wartość kredytu w bilansie: 4,02 mln PLN 

(wzrost o 20 tys. PLN; 0,5%)

2) kurs EUR/PLN na 31 marca’03: 4,3500
wartość kredytu w bilansie: 4,35 mln PLN 

(wzrost o 350 tys. PLN; 8,8%)

Zarządzanie ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwie

11

Identyfikacja ryzyka 

- ekspozycja operacyjna 

(ekonomiczna)

Przykład: 
PLN umacnia się znacząco wobec EUR



pozycja konkurencyjna polskiej Spółki 

Produkcyjnej w Niemczech 

osłabia się

 



pozycja konkurencyjna 

firm niemieckich

 

oraz 

importerów

 w Polsce 

umacnia się



maleją

 realne przychody Spółki w PLN

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

12

Pomiar ryzyka

1. Modele symulacyjne 

(alternatywne scenariusze 
kształtowania się sytuacji na 
rynku),

2. Value at Risk

: maksymalna strata, 

jaką przedsiębiorstwo może 
ponieść w danym przedziale 
czasu, przy założeniu normalnych 
warunków rynkowych i przy 
zadanym poziomie ufności.

    (Wartość narażona na ryzyko – 

VaR)

Zarządzanie ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwie

13

Pomiar ryzyka

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

14

tydzień I

tydzień II tydzień III tydzień IV

EUR 

1 301 345 1 082 355

650 671

849 923

USD

25 180

1 908

28 140

42 123

EUR 

1 258 195

348 387

430 485

532 940

USD 

424 020

46 376

157 180

37 584

EUR 

                      

-    

                      

-    

                      

-    

52 000

USD 

                      

-    

100 000

                      

-    

260 000

EUR

43 150

733 968

220 186

264 983

USD

(398 840) (144 468) (129 040) (255 461)

EUR/USD

1,08

1,08

1,08

1,08

EUR

                      
-    

600 201

100 705

28 445

USD

(352 238)

                      
-    

                      
-    

POZYCJ A NETTO 

PRZEDSIĘBIORSTWA

EKSPORT

IMPORT

OBSŁUGA KREDYTÓW 

WALUTOWYCH

POZYCJ A NETTO

Pomiar ryzyka

 - analiza scenariuszy

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

15

tydzień I

tydzień II

tydzień III

tydzień IV

EUR 

4,37

4,38

4,38

4,39

USD 

4,05

4,06

4,06

4,07

WPŁYWY 

5 788 857

4 748 461

2 964 187

3 902 603

WYPŁYWY

7 215 593

2 120 222

2 523 675

3 779 053

SALDO

PLN  (1 444 661)

1 923 192

235 038  (118 143)

EUR 

4,59

4,60

4,60

4,61

USD 

4,05

4,06

4,06

4,07

WPŁYWY 

6 073 201

4 985 497

3 106 684

4 089 161

WYPŁYWY

7 490 509

2 196 518

2 617 951

3 907 448

SALDO

PLN  (1 429 989)

2 173 255

310 209

 (27 492)

EUR 

4,37

4,38

4,38

4,39

USD 

4,25

4,26

4,26

4,27

WPŁYWY 

5 793 956

4 748 849

2 969 900

3 911 175

WYPŁYWY

7 301 457

2 149 936

2 555 583

3 839 612

SALDO

PLN  (1 603 798)

1 865 448

183 370  (220 608)

sc

e

n

ar

iu

sz

 

p

e

sy

m

is

t.

PROGNOZOWANE 

KURSY WALUTOWE

PLN

sc

e

n

ar

iu

sz

 

n

e

u

tr

al

n

y

PROGNOZOWANE 

KURSY WALUTOWE

PLN

sc

e

n

ar

iu

sz

 

o

p

ty

m

is

t.

PROGNOZOWANE 

KURSY WALUTOWE

PLN

Pomiar ryzyka

- VaR

VaR

p

= 

gdzie:

VaR

p

 – VaR portfela

V  –  wektor  wierszowy  wartości  VaR  dla  każdej 
indywidualnej pozycji
C – macierz korelacji 
V

T 

– macierz transponowana V

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

16

T

V

C

V





Pomiar ryzyka

- VaR

W  przypadku,  gdy  w  Spółce  występują 

przepływy 
wyłącznie  w  EUR  i  USD,  powyższy  wzór 
można rozwinąć następująco:

VaR

p

=

 

gdzie:

VaR

EUR

 – VaR pozycji w EUR

VaR

USD

 – VaR pozycji w USD



EUR,  USD

;  

USD,  EUR 

–  współczynniki  korelacji  EUR  i 

USD 

oraz USD i EUR

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

17









































USD

EUR

  

EUR

 

USD,

USD

EUR,

USD

EUR

VaR

VaR

1

 

ρ

ρ

   

1

]

 VaR

[VaR

Pomiar ryzyka

- VaR

VaR pojedynczej pozycji liczona jest według 

następującego wzoru: 

VaR

1

= P

1

t^

1/2



1

 

gdzie:

P

1

 – wartość pozycji 1.

  -  liczba  odchyleń  standardowych  dla  danego 

poziomu ufności

t  –  horyzont  czasowy  (w  dniach)  dla  którego 

obliczamy wartość narażoną na ryzyko



1 

–  oszacowana  zmienność  instrumentu  1. 

(liczony  jako  odchylenie  standardowe  kursu  waluty 
1.)

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

18

Pomiar ryzyka

- VaR

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

19

t= 5 dni

poziom 

ufności=

95%

1. tydzień

VaR

p

= 25 

250

PLN

2. tydzień

VaR

p

= 60 

750

PLN

3. tydzień

VaR

p

= 16 

380

PLN

4. tydzień

VaR

p

= 19 

860

PLN

Razem miesiąc

VaR

p

= 92 

820

PLN

Strategia

 zarządzania ryzykiem 

walutowym

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

20

określenie 

dopuszczalny

ch 

instrumentów 

i horyzontu 

czasowego

określenie 

dopuszczalny

ch 

instrumentów 

i horyzontu 

czasowego

określenie 

sposobów 

pozyskiwania 

danych i 

przepływu 

informacji

określenie 

sposobów 

pozyskiwania 

danych i 

przepływu 

informacji

weryfikacj

a strategii

weryfikacj

a strategii

zdefiniowan
ie kryteriów 

współpracy

zdefiniowan
ie kryteriów 

współpracy

opis 

przeprowadza

nia MTM

opis 

przeprowadza

nia MTM

określenie 

poziomu ryzyka 

akceptowalneg

o przez 

przedsiębiorst

wo

określenie 

poziomu ryzyka 

akceptowalneg

o przez 

przedsiębiorst

wo

określenie 

roli działu 

zarządzające

go ryzykiem

określenie 

roli działu 

zarządzające

go ryzykiem

określenie 

jaka część 

pozycji 

podlegać 

będzie 

zabezpieczen

iu

określenie 

jaka część 

pozycji 

podlegać 

będzie 

zabezpieczen

iu

Organizacja działu zarządzania 

ryzykiem



Określenie zakresu kompetencji 
poszczególnych osób,

 Oddzielenie funkcji back-office od 

funkcji front-office.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

21

Warunki konieczne do zawierania 

transakcji z bankami

 Podpisanie tzw. umowy ramowej, 
 uzyskanie od danego banku limitu 

kredytowego, zabezpieczającego 
zobowiązania przedsiębiorstwa,

 posiadanie rachunku w oddziale 

danego banku.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

22

Informacje

 niezbędne do 

zarządzania ryzykiem walutowym

 Prognoza przepływów walutowych na 

okres najbliższych 3 miesięcy, 
aktualizowana 
w okresach miesięcznych,

 informacja na temat zawartych 

kontraktów: kwoty, terminy płatności, 
inne istotne informacje,

 prognoza krótkoterminowa przepływów 

walutowych na okres najbliższych 
czterech tygodni,

 informacja na temat możliwych 

opóźnień 
w regulowaniu płatności przez 
kontrahentów.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

23

Kontrola

 zarządzania ryzykiem

 Bieżące raportowanie o dokonanych 

transakcjach i kontrola zawartych 
transakcji,

 monitorowanie zawartych transakcji, 

analiza sytuacji rynkowej, reagowanie 
na zmiany na rynku,

 informowanie o zawieranych 

transakcjach 
w okresowych sprawozdaniach 
finansowych Spółki.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

24

Kontrola zarządzania ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

25

MTM  date: 03-03-18

DATE

Deal_Id Counterparty

CALL/

PUT

Maturity CUR1 CUR2

 

PREMIUM_PLN

_ALL 

 NPV_PLN 

 WYNIK 

(z uwzględnieniem 

premii) 

03/03/18 103527 FIRMA

C

03/03/27 EUR USD

(27 592,60)

         

8 243,67

    

(19 348,93)

                

03/03/18 103528 FIRMA

P

03/03/27 EUR USD

27 592,60

          

(15 556,33)

 

12 036,27

                 

03/03/18 103529 FIRMA

C

03/06/20 EUR USD

(23 650,80)

         

21 359,88

  

(2 290,92)

                  

03/03/18 103530 FIRMA

P

03/06/20 EUR USD

23 650,80

          

(23 103,94)

 

546,86

                      

03/03/18 103531 FIRMA

C

03/04/28 EUR USD

(35 476,20)

         

22 921,48

  

(12 554,72)

                

03/03/18 103532 FIRMA

P

03/04/28 EUR USD

35 476,20

          

(31 845,10)

 

3 631,10

                   

(17 980,34)

                

Źródła informacji o rynku

 serwisy informacyjne

• Reuters

 internet 
 prasa
 radio, telewizja

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

26

Korzyści 

z wdrożenia systemu 

zarządzania ryzykiem walutowym:



Zmniejszenie wahań wyniku finansowego 
(w dłuższym horyzoncie czasowym 
poprawa),



zmniejszenie wahań wartości przepływów 
pieniężnych oraz pozycji bilansowych,



możliwość dokładniejszego planowania 
ww. wielkości,



zwiększenie wiarygodności Spółki i jej 
przejrzystości .

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

27

Zarządzanie ryzykiem 

finansowym 

w przedsiębiorstwie 

produkcyjnym

1. Ryzyko walutowe,

a) identyfikacja ryzyka,
b) pomiar ryzyka,
c)

opracowanie strategii,

d) organizacja działu zarządzania 

ryzykiem,

e) kontrola zarządzania ryzykiem,
f)

źródła informacji o rynku,

2. Ryzyko stopy procentowej,

3. Ryzyko cen surowców i 

wyrobów

,

4. Ryzyko kredytowe.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

28

Ryzyko stopy  procentowej

2. Ryzyko stopy procentowej 

Na rozmiary ryzyka stopy procentowej 

wpływają:



wartość pozycji bilansowych 
wrażliwych na zmiany stopy 
procentowej (przede wszystkim: 
kredyty długo- i krótkoterminowe oraz 
leasing finansowy), 



zmienność rynkowych stóp 
procentowych. 

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

29

Ryzyko 

stopy procentowej 

Wielkość tego ryzyka szacowana jest 

poprzez zestawienie wszystkich 
pozycji, wrażliwych na zmianę stopy 
procentowej i pogrupowaniu ich wg. 
terminów wymagalności. 

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

30

(tys. PLN)

III/03 VI/03 VII/03 IX/03 XII/03 II/04 VI/04 XII/04 II/05

II/05

kredyty

460

460 1 500

460

460 1 500 1 500

pożyczki

150

150

150

200

200

200

suma

150 460

150

150

660 1 500 660

460 1 500 1 500

Ryzyko stopy procentowej 

Wnioski: Spółka jest wrażliwa na wzrost stóp 

- posiada zobowiązania oparte na stopie 

zmiennej. 

Obecna sytuacja rynkowa: oczekiwany dalszy 

spadek złotowych stóp procentowych.

Podejmowane działania: brak zabezpieczenia 

przed ryzykiem stopy procentowej. Bieżące 
monitorowanie sytuacji rynkowej 
(w przypadku oczekiwań wzrostów stóp - 
swap ze stopy zmiennej na stałą). 

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

31

Zarządzanie ryzykiem 

finansowym 

w przedsiębiorstwie 

produkcyjnym

1. Ryzyko walutowe,

a) identyfikacja ryzyka,
b) pomiar ryzyka,
c)

opracowanie strategii,

d) organizacja działu zarządzania 

ryzykiem,

e) kontrola zarządzania ryzykiem,
f)

źródła informacji o rynku,

2. Ryzyko stopy procentowej

,

3. Ryzyko cen surowców i 

wyrobów,

4. Ryzyko kredytowe.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

32

Ryzyko cen surowców

3. Ryzyko cen surowców i 

wyrobów 

    Na rozmiar ryzyka cen surowców i 

wyrobów wpływają:



wartość zapasów: 



materiałów,



półproduktów i produkcji w toku,



produktów gotowych,



zmienność cen rynkowych. 

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

33

Ryzyko cen surowców i 

wyrobów 

Podejmowane działania: 



zawieranie umów handlowych 

(zaopatrzenie 

oraz sprzedaż) o odpowiednio 

dopasowanych parametrach:



czas trwania kontraktu,



wartość umowy,



waluta kontraktu,



monitorowanie sytuacji rynkowej,



notowania ICIS-LOR,



czasopisma branżowe (European Chemical 

Journal) itp.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

34

Zarządzanie ryzykiem 

finansowym 

w przedsiębiorstwie 

produkcyjnym

1. Ryzyko walutowe,

a) identyfikacja ryzyka,
b) pomiar ryzyka,
c)

opracowanie strategii,

d) organizacja działu zarządzania 

ryzykiem,

e) kontrola zarządzania ryzykiem,
f)

źródła informacji o rynku,

2. Ryzyko stopy procentowej,
3. Ryzyko cen surowców i 

wyrobów,

4. Ryzyko kredytowe.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

35

Ryzyko kredytowe

4. Ryzyko kredytowe 

Ryzyko kredytowe - ryzyko braku 

wpływu należności z tytułu sprzedaży



w odpowiednio krótkim czasie, 

bądź 



wpływu w ogóle. 

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

36

Ryzyko kredytowe 

Zarządzanie ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwie

37

zmniejszenie 

zysku, 

pogorszenie 

płynności

niemożność spłaty 

zobowiązań 

wobec banków

niemożność realizacji 

planowanych inwestycji

niemożność udzielania 

kredytu kupieckiego

opóźnienia 

płatności do

 dostawców

dodatkowe koszty

pogorszenie 

wiarygodności

kredytowej

utrata reputacji 

u dostawców

utrata kredytu 

kupieckiego

zmniejszenie 

własnej konkurencyjności

Ryzyko kredytowe 



obowiązek gromadzenia dokumentów, 

dotyczących kontrahenta, m.in.:



odpis z Krajowego Rejestru Sądowego, 



kopie decyzji o nadaniu numeru REGON oraz NIP, 



sprawozdania finansowe,



obowiązek przestrzegania ustalonych limitów 

-  wartościowego oraz czasowego + 

monitoring,



terminy płatności ustalane m.in. w oparciu o: 



dane finansowe kontrahenta,



oceny współpracujących z nim przedstawicieli 

Spółki,



Dział Windykacji; współpraca z wywiadownią 

gospodarczą.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

38

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

39

1.

przedstawienie zabezpieczeń na 

100% wartości towaru

akredytywa, potwierdzony czek, 

weksel in blanco, poręczenie, 

cesja wierzytelności

nie

 

2.

aktualne dokumenty prawne

Załącznik do Zarządzenia 

Prezesa Zarządu - Dyr. 

Generalnego

tak

 

3.

aktualne dokumenty finansowe 

(za poprzedni kwartał)

rachunek zysków i strat, bilans, 

cash flow

tak proszę przejść do pkt. 4.

4.

zachowany limit kredytowy dla 

odbiorcy (max. 35% 

średniomiesięcznych przychodów 

z arkusza pomocniczego "limit 

kredytowy"

nie

wymagane wypełnienie 

pkt. 4a.

4a.

dodatkowe zabezpieczenie 

(akredytywa, potwierdzony czek, 

itp.) na kwotę przekroczenia 

zabezpieczenia co najmniej na 

kwotę:  8372,99

tak

5,00

5.

czy w ciągu ostatnich 12 

miesięcy wystąpiły należności 

przeterminowane od odbiorcy  

raport z Działu Windykacji FSw nie

5,00

6.

dobra ocena dotychczasowej 

współpracy

ocena subiektywna - max. 5 pkt. 

(b. dobra współpraca), min. 0 

5,00

5,00

7.

wskaźniki finansowe w 

ustalonych limitach

z arkusza pomocniczego 

"wskaźniki finansowe"

0,90

15,90

SUMA PUNKTÓW:

DECYZJ A:

można przyznać 30-dniowy termin

PROSZĘ UZUPEŁNIĆ TYLKO POLA OZNACZONE ŻÓŁTYM KOLOREM 

ko

n

ie

cz

n

e:

   

   

   

   

   

   

   

   

(1

.)

 lu

b

 (

2.

, 3

., 

4.

)

PROSZĘ WYPEŁNIĆ pkt 4a. !

Podsumowanie 

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

40

 "

LIFE WITH NO RISK IS NO LIFE

" 

 Brak zabezpieczenia jest również 

decyzją

Zarządzanie ryzykiem

•Dziękuję za uwagę

Zarządzanie ryzykiem finansowym w 

przedsiębiorstwie

41