Wyższa Szkoła Handlu i Prawa -

ŁAZARSKI

w Warszawie

Zarządzanie
ryzykiem
finansowym

Wykłady z Zarządzania
ryzykiem 2010

Zarządzanie ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwie

1

Zarządzanie ryzykiem

finansowym w

przedsiębiorstwie

2

Literatura:

C.W.Smithson, C. W.Smith, Jr
., D.Sykes Wilford

Zarządzanie ryzykiem
finansowym

. - Instrumenty

pochodne, inżynieria
finansowa, maksymalizacja
wartości.
Wydawca ABC Warszawa 2008

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

3

RYZYKO

KREDYTOW

E

RYZYKO

KREDYTOW

E

RYZYKO

PRAWNE

/PODATKOW

E

RYZYKO

PRAWNE

/PODATKOW

E

RYZYKO

RYZYKO

walutow

e

walutow

e

stopy

procento

wej

stopy

procento

wej

cen

surowców

i wyrobów

cen

surowców

i wyrobów

czynniki

wewnętrz

ne

czynniki

wewnętrz

ne

czynniki

zewnętrzn

e

czynniki

zewnętrzn

e

RYZYKO

OPERACYJN

E

RYZYKO

OPERACYJN

E

RYZYKO
UTRATY

PŁYNNOŚCI

RYZYKO
UTRATY

PŁYNNOŚCI

RYZYKO

RYNKOWE

RYZYKO

RYNKOWE

Zarządzanie ryzykiem

finansowym

w przedsiębiorstwie

1.

Ryzyko walutowe,

a) identyfikacja ryzyka,
b) pomiar ryzyka,
c)

opracowanie strategii,

d) organizacja działu zarządzania

ryzykiem,

e) kontrola zarządzania ryzykiem,
f)

źródła informacji o rynku,

2. Ryzyko stopy procentowej,
3. Ryzyko cen surowców i

wyrobów,

4. Ryzyko kredytowe.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

4

1. Ryzyko walutowe

Identyfikacja ryzyka

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

5

Kurs EUR/PLN i USD/PLN w okresie styczeń 2000- marzec 2003

2,80

3,00

3,20

3,40

3,60

3,80

4,00

4,20

4,40

4,60

4,80

EUR/PLN

USD/PLN

Identyfikacja ryzyka

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

6

Notowania bieżące EUR/PLN, USD/PLN i EUR/USD

w okresie od 24.02.2003r do 25.03.2003r.

3,75

3,80

3,85

3,90

3,95

4,00

4,05

4,10

4,15

4,20

4,25

4,30

4,35

4,40

24

-0

2-

03

25

-0

2-

03

26

-0

2-

03

27

-0

2-

03

28

-0

2-

03

03

-0

3-

03

04

-0

3-

03

05

-0

3-

03

06

-0

3-

03

07

-0

3-

03

10

-0

3-

03

11

-0

3-

03

12

-0

3-

03

13

-0

3-

03

14

-0

3-

03

17

-0

3-

03

18

-0

3-

03

19

-0

3-

03

20

-0

3-

03

21

-0

3-

03

24

-0

3-

03

25

-0

3-

03

1,03

1,04

1,05

1,05

1,06

1,07

1,08

1,09

1,09

1,10

1,11

1,12

1,13

1,13

USD/PLN zamkn.

EUR/PLN zamkn.

EUR/USD zamkn. (prawa skala)

Identyfikacja ryzyka

1. Przychody z eksportu – ok. 1/3

przychodów ze sprzedaży (sprzedaż
eksportowa realizowana przede
wszystkim w EUR),

2. Koszty wynikające z importu – ponad

30% kosztów wytworzenia (import
realizowany
w USD i EUR).

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

7

Identyfikacja ryzyka

- ekspozycja transakcyjna

Przykład:
20.11.2009 Spółka wystawia fakturę



wartość w USD: 250 tys.



kurs USD/PLN w dniu wystawienia:
3,9208



wartość faktury w PLN: 980,2 tys.



termin płatności: 30 dni od daty
wystawienia

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

8

Identyfikacja ryzyka

- ekspozycja transakcyjna

Przykład - cd:
20.12.209 płatność od kontrahenta wpływa

na rachunek Spółki



kurs USD/PLN w dniu wpływu: 3,8359



wartość w PLN: 959,0 tys.



strata:

ponad 21 tys. PLN (ponad 2%)

Zmniejszyła się również marża handlowa,

odnotowana na tej transakcji.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

9

Identyfikacja ryzyka

- ekspozycja przeliczeniowa

Przykład:
09.12.2009 Spółka zaciąga kredyt walutowy

w kwocie 1 mln EUR



kurs EUR/PLN w dniu zaciągnięcia: 4,0031



wartość kredytu w PLN: 4,00 mln

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

10

Identyfikacja ryzyka

- ekspozycja przeliczeniowa

Przykład - cd:
1) kurs EUR/PLN na 31 grudnia’02: 4,0202
wartość kredytu w bilansie: 4,02 mln PLN

(wzrost o 20 tys. PLN; 0,5%)

2) kurs EUR/PLN na 31 marca’03: 4,3500
wartość kredytu w bilansie: 4,35 mln PLN

(wzrost o 350 tys. PLN; 8,8%)

Zarządzanie ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwie

11

Identyfikacja ryzyka

- ekspozycja operacyjna

(ekonomiczna)

Przykład:
PLN umacnia się znacząco wobec EUR



pozycja konkurencyjna polskiej Spółki

Produkcyjnej w Niemczech

osłabia się



pozycja konkurencyjna

firm niemieckich

oraz

importerów

w Polsce

umacnia się



maleją

realne przychody Spółki w PLN

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

12

Pomiar ryzyka

1. Modele symulacyjne

(alternatywne scenariusze
kształtowania się sytuacji na
rynku),

2. Value at Risk

: maksymalna strata,

jaką przedsiębiorstwo może
ponieść w danym przedziale
czasu, przy założeniu normalnych
warunków rynkowych i przy
zadanym poziomie ufności.

(Wartość narażona na ryzyko –

VaR)

Zarządzanie ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwie

13

Pomiar ryzyka

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

14

tydzień I

tydzień II tydzień III tydzień IV

EUR

1 301 345 1 082 355

650 671

849 923

USD

25 180

1 908

28 140

42 123

EUR

1 258 195

348 387

430 485

532 940

USD

424 020

46 376

157 180

37 584

EUR

-

-

-

52 000

USD

-

100 000

-

260 000

EUR

43 150

733 968

220 186

264 983

USD

(398 840) (144 468) (129 040) (255 461)

EUR/USD

1,08

1,08

1,08

1,08

EUR

-

600 201

100 705

28 445

USD

(352 238)

-

-

POZYCJ A NETTO

PRZEDSIĘBIORSTWA

EKSPORT

IMPORT

OBSŁUGA KREDYTÓW

WALUTOWYCH

POZYCJ A NETTO

Pomiar ryzyka

- analiza scenariuszy

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

15

tydzień I

tydzień II

tydzień III

tydzień IV

EUR

4,37

4,38

4,38

4,39

USD

4,05

4,06

4,06

4,07

WPŁYWY

5 788 857

4 748 461

2 964 187

3 902 603

WYPŁYWY

7 215 593

2 120 222

2 523 675

3 779 053

SALDO

PLN (1 444 661)

1 923 192

235 038 (118 143)

EUR

4,59

4,60

4,60

4,61

USD

4,05

4,06

4,06

4,07

WPŁYWY

6 073 201

4 985 497

3 106 684

4 089 161

WYPŁYWY

7 490 509

2 196 518

2 617 951

3 907 448

SALDO

PLN (1 429 989)

2 173 255

310 209

(27 492)

EUR

4,37

4,38

4,38

4,39

USD

4,25

4,26

4,26

4,27

WPŁYWY

5 793 956

4 748 849

2 969 900

3 911 175

WYPŁYWY

7 301 457

2 149 936

2 555 583

3 839 612

SALDO

PLN (1 603 798)

1 865 448

183 370 (220 608)

sc

e

n

ar

iu

sz

p

e

sy

m

is

t.

PROGNOZOWANE

KURSY WALUTOWE

PLN

sc

e

n

ar

iu

sz

n

e

u

tr

al

n

y

PROGNOZOWANE

KURSY WALUTOWE

PLN

sc

e

n

ar

iu

sz

o

p

ty

m

is

t.

PROGNOZOWANE

KURSY WALUTOWE

PLN

Pomiar ryzyka

- VaR

VaR

p

=

gdzie:

VaR

p

– VaR portfela

V – wektor wierszowy wartości VaR dla każdej
indywidualnej pozycji
C – macierz korelacji
V

T

– macierz transponowana V

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

16

T

V

C

V





Pomiar ryzyka

- VaR

W przypadku, gdy w Spółce występują

przepływy
wyłącznie w EUR i USD, powyższy wzór
można rozwinąć następująco:

VaR

p

=

gdzie:

VaR

EUR

– VaR pozycji w EUR

VaR

USD

– VaR pozycji w USD



EUR, USD

; 

USD, EUR

– współczynniki korelacji EUR i

USD

oraz USD i EUR

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

17









































USD

EUR

EUR

USD,

USD

EUR,

USD

EUR

VaR

VaR

1

ρ

ρ

1

]

VaR

[VaR

Pomiar ryzyka

- VaR

VaR pojedynczej pozycji liczona jest według

następującego wzoru:

VaR

1

= P

1

t^

1/2



1

gdzie:

P

1

– wartość pozycji 1.

 - liczba odchyleń standardowych dla danego

poziomu ufności

t – horyzont czasowy (w dniach) dla którego

obliczamy wartość narażoną na ryzyko



1

– oszacowana zmienność instrumentu 1.

(liczony jako odchylenie standardowe kursu waluty
1.)

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

18

Pomiar ryzyka

- VaR

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

19

t= 5 dni

poziom

ufności=

95%

1. tydzień

VaR

p

= 25

250

PLN

2. tydzień

VaR

p

= 60

750

PLN

3. tydzień

VaR

p

= 16

380

PLN

4. tydzień

VaR

p

= 19

860

PLN

Razem miesiąc

VaR

p

= 92

820

PLN

Strategia

zarządzania ryzykiem

walutowym

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

20

określenie

dopuszczalny

ch

instrumentów

i horyzontu

czasowego

określenie

dopuszczalny

ch

instrumentów

i horyzontu

czasowego

określenie

sposobów

pozyskiwania

danych i

przepływu

informacji

określenie

sposobów

pozyskiwania

danych i

przepływu

informacji

weryfikacj

a strategii

weryfikacj

a strategii

zdefiniowan
ie kryteriów

współpracy

zdefiniowan
ie kryteriów

współpracy

opis

przeprowadza

nia MTM

opis

przeprowadza

nia MTM

określenie

poziomu ryzyka

akceptowalneg

o przez

przedsiębiorst

wo

określenie

poziomu ryzyka

akceptowalneg

o przez

przedsiębiorst

wo

określenie

roli działu

zarządzające

go ryzykiem

określenie

roli działu

zarządzające

go ryzykiem

określenie

jaka część

pozycji

podlegać

będzie

zabezpieczen

iu

określenie

jaka część

pozycji

podlegać

będzie

zabezpieczen

iu

Organizacja działu zarządzania

ryzykiem



Określenie zakresu kompetencji
poszczególnych osób,

 Oddzielenie funkcji back-office od

funkcji front-office.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

21

Warunki konieczne do zawierania

transakcji z bankami

 Podpisanie tzw. umowy ramowej,
 uzyskanie od danego banku limitu

kredytowego, zabezpieczającego
zobowiązania przedsiębiorstwa,

 posiadanie rachunku w oddziale

danego banku.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

22

Informacje

niezbędne do

zarządzania ryzykiem walutowym

 Prognoza przepływów walutowych na

okres najbliższych 3 miesięcy,
aktualizowana
w okresach miesięcznych,

 informacja na temat zawartych

kontraktów: kwoty, terminy płatności,
inne istotne informacje,

 prognoza krótkoterminowa przepływów

walutowych na okres najbliższych
czterech tygodni,

 informacja na temat możliwych

opóźnień
w regulowaniu płatności przez
kontrahentów.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

23

Kontrola

zarządzania ryzykiem

 Bieżące raportowanie o dokonanych

transakcjach i kontrola zawartych
transakcji,

 monitorowanie zawartych transakcji,

analiza sytuacji rynkowej, reagowanie
na zmiany na rynku,

 informowanie o zawieranych

transakcjach
w okresowych sprawozdaniach
finansowych Spółki.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

24

Kontrola zarządzania ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

25

MTM date: 03-03-18

DATE

Deal_Id Counterparty

CALL/

PUT

Maturity CUR1 CUR2

PREMIUM_PLN

_ALL

NPV_PLN

WYNIK

(z uwzględnieniem

premii)

03/03/18 103527 FIRMA

C

03/03/27 EUR USD

(27 592,60)

8 243,67

(19 348,93)

03/03/18 103528 FIRMA

P

03/03/27 EUR USD

27 592,60

(15 556,33)

12 036,27

03/03/18 103529 FIRMA

C

03/06/20 EUR USD

(23 650,80)

21 359,88

(2 290,92)

03/03/18 103530 FIRMA

P

03/06/20 EUR USD

23 650,80

(23 103,94)

546,86

03/03/18 103531 FIRMA

C

03/04/28 EUR USD

(35 476,20)

22 921,48

(12 554,72)

03/03/18 103532 FIRMA

P

03/04/28 EUR USD

35 476,20

(31 845,10)

3 631,10

(17 980,34)

Źródła informacji o rynku

 serwisy informacyjne

• Reuters

 internet
 prasa
 radio, telewizja

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

26

Korzyści

z wdrożenia systemu

zarządzania ryzykiem walutowym:



Zmniejszenie wahań wyniku finansowego
(w dłuższym horyzoncie czasowym
poprawa),



zmniejszenie wahań wartości przepływów
pieniężnych oraz pozycji bilansowych,



możliwość dokładniejszego planowania
ww. wielkości,



zwiększenie wiarygodności Spółki i jej
przejrzystości .

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

27

Zarządzanie ryzykiem

finansowym

w przedsiębiorstwie

produkcyjnym

1. Ryzyko walutowe,

a) identyfikacja ryzyka,
b) pomiar ryzyka,
c)

opracowanie strategii,

d) organizacja działu zarządzania

ryzykiem,

e) kontrola zarządzania ryzykiem,
f)

źródła informacji o rynku,

2. Ryzyko stopy procentowej,

3. Ryzyko cen surowców i

wyrobów

,

4. Ryzyko kredytowe.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

28

Ryzyko stopy procentowej

2. Ryzyko stopy procentowej

Na rozmiary ryzyka stopy procentowej

wpływają:



wartość pozycji bilansowych
wrażliwych na zmiany stopy
procentowej (przede wszystkim:
kredyty długo- i krótkoterminowe oraz
leasing finansowy),



zmienność rynkowych stóp
procentowych.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

29

Ryzyko

stopy procentowej

Wielkość tego ryzyka szacowana jest

poprzez zestawienie wszystkich
pozycji, wrażliwych na zmianę stopy
procentowej i pogrupowaniu ich wg.
terminów wymagalności.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

30

(tys. PLN)

III/03 VI/03 VII/03 IX/03 XII/03 II/04 VI/04 XII/04 II/05

II/05

kredyty

460

460 1 500

460

460 1 500 1 500

pożyczki

150

150

150

200

200

200

suma

150 460

150

150

660 1 500 660

460 1 500 1 500

Ryzyko stopy procentowej

Wnioski: Spółka jest wrażliwa na wzrost stóp

- posiada zobowiązania oparte na stopie

zmiennej.

Obecna sytuacja rynkowa: oczekiwany dalszy

spadek złotowych stóp procentowych.

Podejmowane działania: brak zabezpieczenia

przed ryzykiem stopy procentowej. Bieżące
monitorowanie sytuacji rynkowej
(w przypadku oczekiwań wzrostów stóp -
swap ze stopy zmiennej na stałą).

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

31

Zarządzanie ryzykiem

finansowym

w przedsiębiorstwie

produkcyjnym

1. Ryzyko walutowe,

a) identyfikacja ryzyka,
b) pomiar ryzyka,
c)

opracowanie strategii,

d) organizacja działu zarządzania

ryzykiem,

e) kontrola zarządzania ryzykiem,
f)

źródła informacji o rynku,

2. Ryzyko stopy procentowej

,

3. Ryzyko cen surowców i

wyrobów,

4. Ryzyko kredytowe.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

32

Ryzyko cen surowców

3. Ryzyko cen surowców i

wyrobów

Na rozmiar ryzyka cen surowców i

wyrobów wpływają:



wartość zapasów:



materiałów,



półproduktów i produkcji w toku,



produktów gotowych,



zmienność cen rynkowych.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

33

Ryzyko cen surowców i

wyrobów

Podejmowane działania:



zawieranie umów handlowych

(zaopatrzenie

oraz sprzedaż) o odpowiednio

dopasowanych parametrach:



czas trwania kontraktu,



wartość umowy,



waluta kontraktu,



monitorowanie sytuacji rynkowej,



notowania ICIS-LOR,



czasopisma branżowe (European Chemical

Journal) itp.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

34

Zarządzanie ryzykiem

finansowym

w przedsiębiorstwie

produkcyjnym

1. Ryzyko walutowe,

a) identyfikacja ryzyka,
b) pomiar ryzyka,
c)

opracowanie strategii,

d) organizacja działu zarządzania

ryzykiem,

e) kontrola zarządzania ryzykiem,
f)

źródła informacji o rynku,

2. Ryzyko stopy procentowej,
3. Ryzyko cen surowców i

wyrobów,

4. Ryzyko kredytowe.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

35

Ryzyko kredytowe

4. Ryzyko kredytowe

Ryzyko kredytowe - ryzyko braku

wpływu należności z tytułu sprzedaży



w odpowiednio krótkim czasie,

bądź



wpływu w ogóle.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

36

Ryzyko kredytowe

Zarządzanie ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwie

37

zmniejszenie

zysku,

pogorszenie

płynności

niemożność spłaty

zobowiązań

wobec banków

niemożność realizacji

planowanych inwestycji

niemożność udzielania

kredytu kupieckiego

opóźnienia

płatności do

dostawców

dodatkowe koszty

pogorszenie

wiarygodności

kredytowej

utrata reputacji

u dostawców

utrata kredytu

kupieckiego

zmniejszenie

własnej konkurencyjności

Ryzyko kredytowe



obowiązek gromadzenia dokumentów,

dotyczących kontrahenta, m.in.:



odpis z Krajowego Rejestru Sądowego,



kopie decyzji o nadaniu numeru REGON oraz NIP,



sprawozdania finansowe,



obowiązek przestrzegania ustalonych limitów

- wartościowego oraz czasowego +

monitoring,



terminy płatności ustalane m.in. w oparciu o:



dane finansowe kontrahenta,



oceny współpracujących z nim przedstawicieli

Spółki,



Dział Windykacji; współpraca z wywiadownią

gospodarczą.

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

38

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

39

1.

przedstawienie zabezpieczeń na

100% wartości towaru

akredytywa, potwierdzony czek,

weksel in blanco, poręczenie,

cesja wierzytelności

nie

2.

aktualne dokumenty prawne

Załącznik do Zarządzenia

Prezesa Zarządu - Dyr.

Generalnego

tak

3.

aktualne dokumenty finansowe

(za poprzedni kwartał)

rachunek zysków i strat, bilans,

cash flow

tak proszę przejść do pkt. 4.

4.

zachowany limit kredytowy dla

odbiorcy (max. 35%

średniomiesięcznych przychodów

z arkusza pomocniczego "limit

kredytowy"

nie

wymagane wypełnienie

pkt. 4a.

4a.

dodatkowe zabezpieczenie

(akredytywa, potwierdzony czek,

itp.) na kwotę przekroczenia

zabezpieczenia co najmniej na

kwotę: 8372,99

tak

5,00

5.

czy w ciągu ostatnich 12

miesięcy wystąpiły należności

przeterminowane od odbiorcy

raport z Działu Windykacji FSw nie

5,00

6.

dobra ocena dotychczasowej

współpracy

ocena subiektywna - max. 5 pkt.

(b. dobra współpraca), min. 0

5,00

5,00

7.

wskaźniki finansowe w

ustalonych limitach

z arkusza pomocniczego

"wskaźniki finansowe"

0,90

15,90

SUMA PUNKTÓW:

DECYZJ A:

można przyznać 30-dniowy termin

PROSZĘ UZUPEŁNIĆ TYLKO POLA OZNACZONE ŻÓŁTYM KOLOREM

ko

n

ie

cz

n

e:

(1

.)

lu

b

(

2.

, 3

.,

4.

)

PROSZĘ WYPEŁNIĆ pkt 4a. !

Podsumowanie

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

40

 "

LIFE WITH NO RISK IS NO LIFE

"

 Brak zabezpieczenia jest również

decyzją

Zarządzanie ryzykiem

•Dziękuję za uwagę

Zarządzanie ryzykiem finansowym w

przedsiębiorstwie

41